📜
๘. นิสฺสยปจฺจโย
ติวิโธ นิสฺสยปจฺจโย, สหชาตนิสฺสโย วตฺถุ ปุเรชาตนิสฺสโย วตฺถารมฺมณปุเรชาตนิสฺสโย.
ตตฺถ กตโม สหชาตนิสฺสโย. สพฺโพ สหชาต ปจฺจโย สหชาตนิสฺสโย. ตสฺมา ตตฺถ ปจฺจยวิภาโค จ ปจฺจยุปฺปนฺนวิภาโค จ สหชาตปจฺจเย วุตฺตนเยน เวทิตพฺโพ.
กตโม ปน วตฺถุปุเรชาตนิสฺสโย. ฉ วตฺถูนิ จกฺขุ วตฺถุ โสตวตฺถุ ฆานวตฺถุ ชิวฺหาวตฺถุ กายวตฺถุ หทยวตฺถุ. อิมานิ ฉวตฺถูนิ ปวตฺติกาเล สตฺตานํ วิฺาณธาตูนํ วตฺถุปุเร ชาตนิสฺสโย.
วตฺถุรูปเมว ¶ ปุเรชาตํ หุตฺวา นิสฺสโย วตฺถุปุเรชาต นิสฺสโย. ตตฺถ จิตฺตเจตสิกานํ นิสฺสยฏฺานฏฺเน วตฺถุ นาม. ปุเรชาตนฺติ อตฺตโน อตฺตโน ปจฺจยุปฺปนฺนสฺส ธมฺมสฺส อุปฺปตฺติกฺขณโต ปุริเม ขเณ ชาตํ.
ตตฺถ ปฏิสนฺธิจิตฺตํ ตทา ปุเรชาตสฺส วตฺถุรูปสฺส อภาวโต อตฺตนา สหุปฺปนฺนเมว หทยวตฺถุรูปํ นิสฺสาย อุปฺปชฺชติ. ปม ภวงฺคจิตฺตํ ปน ปฏิสนฺธิจิตฺเตน สหุปฺปนฺนหทย วตฺถุรูปํ นิสฺสาย อุปฺปชฺชติ. ทุติยภวงฺคจิตฺตํ ปมภวงฺคจิตฺเตน สหุปฺปนฺนํ นิสฺสาย อุปฺปชฺชติ. เอวํ ตติยภวงฺคจิตฺตํ ทุติย ภวงฺคจิตฺเตน สหุปฺปนฺนนฺติอาทินา ยาวมรณาสนฺนกาลา ทฺวินฺนํ มโนธาตุมโนวิฺาณธาตูนํ วตฺถุปุเรชาตนิสฺสโย เวทิตพฺโพ.
ยถา วีณาสทฺทา นาม วีณาตนฺตีสุ วีณาทณฺฑเกหิ ปหรณเวเคน เอว ชายนฺติ, โน อฺถา. ตถา ปฺจวิฺาณานิ นาม ปฺจวตฺถุสงฺขาเตสุ ปฺจทฺวาเรสุ ปฺจนฺนํ อารมฺมณานํ อาปาตา คมนเวเคน เอว ชายนฺติ, โน อฺถา.
อาปาตาคมนฺจ เตสํ ทฺวารารมฺมณานํ ิติปตฺตกาเล เอว โหติ. อาปาตาคมนปจฺจยา จ ทฺวิกฺขตฺตุํ ภวงฺคํ จลติ. ภวงฺคจลน ปจฺจยา จ อาวชฺชนํ อุปฺปชฺชติ. อาวชฺชนปจฺจยา จ ตานิ ปฺจวิฺาณานิ อุปฺปชฺชนฺติ. ตสฺมา จกฺขาทีนิ ปฺจวตฺถูนิ ปุเร อตีตภวงฺคจิตฺตสฺส อุปฺปาทกฺขเณ อุปฺปนฺนานิ เอว ปฺจวิฺาณธาตูนํ วตฺถุปุเรชาตปจฺจยา โหนฺติ.
มรณาสนฺนกาเล ปน สพฺพานิ ฉ วตฺถูนิ จุติจิตฺตโต ปุเร สตฺตรสมสฺส ภวงฺคจิตฺตสฺส อุปฺปาทกฺขเณ เอว อุปฺปชฺชนฺติ, ตโต ปรํ น อุปฺปชฺชนฺติ. ตสฺมา มรณาสนฺนกาเล ภวงฺคจิตฺตานิ จ สพฺพานิ ฉทฺวาริกวีถิจิตฺตานิ จ จุติจิตฺตฺจ ปุเรตรํ อุปฺปนฺนานิ ตานิเยว อตฺตโน อตฺตโน วตฺถูนิ นิสฺสาย อุปฺปชฺชนฺติ. อยํ วตฺถุปุเรชาต นิสฺสโย.
กตโม ปน วตฺถารมฺมณปุเรชาตนิสฺสโย. ยทา อตฺตโน อชฺฌตฺตํ วตฺถุรูปํ อารพฺภ ยํ รูปํ นิสฺสาย มม มโนวิฺาณํ วตฺตติ, เอตํ มม เอโส หมสฺมิ เอโส เม อตฺตาติ เอวํ ตณฺหามาน ทิฏฺีหิ คหณวเสน วา เอตํ อนิจฺจํ เอตํ ทุกฺขํ เอตํ อนตฺตาติ เอวํ สมฺมสนวเสน วา อาวชฺชนาทีนิ มโนทฺวาริกวีถิ จิตฺตานิ ปวตฺตนฺติ. ตทา ตํ ตํ วตฺถุรูปํ ปจฺเจกํ เตสํ นิสฺสยวตฺถุ จ โหติ เตสํ อารมฺมณฺจ. ตสฺมา ตํ ตํ หทยรูปํ ตสฺส ตสฺส จิตฺตุปฺปาทสฺส วตฺถารมฺมณปุเรชาตปจฺจโย โหติ. อยํ วตฺถารมฺมณ ปุเรชาตนิสฺสโย. เอวํ นิสฺสยปจฺจโย ติวิโธ โหติ.
อิธ ¶ สุตฺตนฺตนิสฺสโยปิ วตฺตพฺโพ. อิเม มนุสฺสา วา ติรจฺฉานคตา วา รุกฺขาทโย วา มหาปถวิยํ ปติฏฺิตา, มหา ปถวี จ เหฏฺา มหาอุทกกฺขนฺเธ, มหาอุทกกฺขนฺโธ จ เหฏฺา มหาวาตกฺขนฺเธ, มหาวาตกฺขนฺโธ จ เหฏฺา อชฏากาเส, มนุสฺสา เคเหสุ, ภิกฺขู วิหาเรสุ, เทวา ทิพฺพวิมาเนสูติอาทินา สพฺพํ โลกปฺปวตฺตึ ตฺวา นิสฺสยปจฺจโย เวทิตพฺโพ. นิสฺสยปจฺจยทีปนา นิฏฺิตา.