📜
๔. โยนกรฏฺสาสนวํสกถามคฺโค
๔. อิทานิ ปน โยนกรฏฺเ สาสนสฺสุปฺปตฺตึ กเถสฺสามิ ¶ . ภควา หิ เวเนยฺยหิตาวโห โยนกรฏฺเ มมสาสนํ จิรกาลํ ปภิฏฺหิสฺสตีติ อาเปกฺขิตฺวา สทฺธึ ภิกฺขุ สงฺเฆน เทสจาริกํ อาหิณฺฑนฺโต ลภฺุชํ นาม นครํ อคมาสิ. ตทา เอโก เนสาโท หริผลํ ทตฺวา ตํ ปริภฺุชิตฺวา หริพีเช ขิปิเต ปถวิยํ อปติตฺวา อากาเสเยว ปติฏฺาสิ. ตํ ทิสฺวา สิตํ ปตฺวากาสิ. ตมตฺถํ ทิสฺวา อานนฺทตฺเถโร ปุจฺฉิ. อนาคเต โข อานนฺท อิมสฺมึ าเน มม ธาตุเจติยํ ปติฏฺหิสฺสติ, สาสนํ วิรูฬมาปชฺชิสฺสตีติ พฺยากาสิ. ภควตา ปน หริผลสฺส ภฺุชิตฏฺานตฺตาหริภฺุโชติ ตสฺส รฏฺสฺส นามํ อโหสิ. ทฺวินฺนํ ตาปสานํ ปิตํ ชลสุตฺติกํ ปฏิจฺจ โยนกานํ ภาสาย ลภฺุโชติ นามํ อโหสิ.
ตทา ตตฺถ มปินฺนาย นาม เอกิสฺสา มาติกาย สมีเป นิสินฺโน เอโก ลวกุลิกเชฏฺโก อตฺตโน ปุตฺตํ สตฺตวสฺสิกํ ภควโต นิยฺยาเทตฺวา ปพฺพาเชสิ. กมฺมฏฺานานุโยควเสน อจิเรเนว อรหตฺตํ ปาปุณิ. สตฺตวสฺสิ กสฺสจ สามเณรสฺส อรหตฺตํ สจฺฉิกตฏฺานตํ ปฏิจฺจ โยนกภาสาย เอตํ านํ จงฺคมงฺฆ อิติ วุจฺจติ. จิรกาล วเสน ชงฺคมงฺฆ อิติ วุจฺจติ. ตโต ปฏฺายเยว โยนกรฏฺเ สาสนํ ปติฏฺาตีติ.
อิทํ โยนกรฏฺเ ปมํ สาสนสฺส ปติฏฺานํ.
สาสเน ปน ปฺจตึสาธิเก ทฺวิวสฺสสเต สมฺปตฺเต มหารกฺขิตตฺเถโร โยนกรฏฺํ คนฺตฺวา กมฺโพชเขมาวร หริภฺุชายุทฺธยาทีสุ อเนเกสุ รฏฺเสุ สาสนํ ปติฏฺาเปติ. ตานิ หิ สพฺพานิ รฏฺานิ สงฺคเหตฺวา ทสฺเสนฺเตหิ อฏฺกถาจริเยหิ โยนกโลกนฺติ โอกาสกาโลกวาจเกน สามฺสทฺเทน วุตฺตํ. ปกติ เหสา คนฺถการานํ เยน ¶ เกนจากาเรน อตฺถนฺตรสฺส วิฺาปนาติ.
มหารกฺขิตตฺเถโร จ สทฺธึ ปฺจหิ ภิกฺขูหิ ปาฏลิปุตฺตโต อนิลปถมคฺเคน โยนกโลกํ อาคนฺตฺวา กาฬการามสุตฺเตน โยนเก ปสาเทสิ. สตฺตติสหสฺสาธิกปาณสตสหสฺสํ มคฺคผลาลงฺการํ อทาสิ. สนฺติเก จสฺส ทสสหสฺสานิ ปพฺพชึสุ. เอวํ โส ตตฺถสาสนํ ปติฏฺาเปสิ. ตถา จ วุตฺตํ อฏฺกถายํ,–
โยนกรฏฺํ ตทา คนฺตฺวา, โส มหารกฺขิโต อิสิ;
กาฬการามสุตฺเตน, เต ปสาเทสิ โยนเกติ.
ตโต ปฏฺาย เตสํ สิสฺสปรมฺปรา พหู โหนฺติ, คณนปถํ วีติวตฺตา.
อิทํ โยนกรฏฺเ มหารกฺขิตตฺเถราทโย ปฏิจฺจ
ทุติยํ สาสนสฺส ปติฏฺานํ.
โยนกรฏฺเ ลกุนฺนนคเร ชินจกฺเก ปฺจวสฺสสเต มณิมยํ พุทฺธปฺปฏิมํ มาเปตฺวา วิสุกมฺมเทวปุตฺโต นาคเสนตฺเถรสฺส อทาสิ. นาเคเสนตฺเถโร จ ตสฺมึ ปฏิมมฺหิ ธาตุ อาคนฺตฺวา ปติฏฺาตูติ อธิฏฺาสิ. อธิฏฺานวเสเนว สตฺตธาตุโย อาคนฺตฺวา ตตฺถ ปติฏฺหิตฺวา ปาฏิหาริยํ ทสฺเสสุนฺติ ราชวํเส วุตฺตํ.
ตฺจ วจนํ มม ปรินิพฺพานโต ปฺจวสฺสสเต อติกฺกนฺเต เอเต อุปฺปชฺชิสฺสนฺตีติ มิลินฺทปฺหายํ วุตฺตวจเนน กาลปริมาณวเสน จ สเมติ. โยนกรฏฺเ มิลินฺทรฺโ กาเล ชินจกฺเก ปฺจวสฺสสเตเยว นาคเสนตฺเถรํ ปฏิสฺส ชินจกฺกํ วิรูฬํ หุตฺวา ปติฏฺาสิ.
อิทํ โยนกรฏฺเ นาคเสนตฺเถรํ ปฏิจฺจ ตติยํ
สาสนสฺส ปติฏฺานํ.
กลิยุเค ¶ ปฺจสฏฺิวสฺเสลภฺุชนครโต สงฺกมิตฺวา กฺยุงฺครนคเร มาปิกสฺส พฺาโจมงฺคร นามกสฺส รฺโ กาเล มชฺฌิมเทสโต กสฺสปตฺเถโร ปฺจหิ เถเรหิ สทฺธึ อาคจฺฉิ.
ตทา โส ราชา วิหารํ กตฺวา เตสํ อทาสิ. สีหฬทีปโต จ ธาตุโย อาเนตฺวา เอโก เถโร อาคจฺฉิ. ธาตุโต ปาฏิหาริยํ ทิสฺวา ปสีทิตฺวา ลภฺุชเจติย นิธานํ อกาสิ. เต จ เถเร ปฏิจฺจ โยนกรฏฺเ สาสน วํโส อาคโต.
อิทํ โยนกรฏฺเ จตุตฺถํ สาสนสฺส ปติฏฺานํ.
กลิยุเค ทฺวาสฏฺาธิเก สตฺตสเต สมฺปตฺเถ จินรฏฺินฺโท ราชา อภิภวิตฺวา สกลมฺปิ โยนกรฏฺํ สงฺขุพฺภิตํ โหติ. ตทา มหาธมฺมคมฺภีรตฺเถโร มหาเมธงฺกรตฺเถ โรจาติ ทฺเว เถโร โยนกรฏฺโต สทฺธึ พหูหิ ภิกฺขูหิ สีหฬทีปํ อคมํสุ. ตทา จ สีหฬทีเป ทุพฺภิกฺขภเยน อภิภูโต หุตฺวา ตโต สฺยามรฏฺเ โสกฺกตยนครํ ปุน อคมํสุ.
ตโต ปจฺฉา ลกุนฺนนครํ คนฺตฺวา สาสนํ ปคฺคณฺหนฺตานํ ลชฺชิเปสลานํ ภิกฺขูนํ สนฺติเก ปุน สิกฺขํ คณฺหึสุ. เต จ เถโร สฺยามรฏฺเ โยนกรฏฺเ จ สพฺพตฺถ สาสนํ ปติฏฺาเปสุนฺติ.
อิทํ โยนกรฏฺเ ปตฺตลงฺเก ทฺเว เถเร ปฏิจฺจ ปฺจมํ
สาสนสฺส ปติฏฺานํ.
กลิยุเค ปฺจวีสาธิเก อฏฺวสฺสสเต สมฺปตฺเต สิริสทฺธมฺมโลกปติจกฺกวตฺติราชา ลภฺุชเจติยํ ปุน มหนฺตํ กตฺวา ¶ ตสฺส เจติยสฺส สมีเป จตฺตาโร วิหาเร การาเปตฺวา มหาเมธงฺกรตฺเถรสฺส สาริปุตฺตตฺเถรสฺส จ อทาสิ. ตทาปิ เต ทฺเว เถรา สาสนํ ปริสุทฺธํ กตฺวา ปติฏฺาเปสุนฺติ.
อิทํ โยนกรฏฺเ มหาเมธงฺกรสาริปุตฺตตฺเถเร
ปฏิจฺจ ฉฏฺํ สาสนสฺส ปติฏฺานํ.
กลิยุเค เตจตฺตาลีสาธิเก นววสฺสสเต สมฺปตฺเต หํสาวตีนคเร อเนกเสติภินฺโท นาม ราชา โยนกรฏฺํ อภิภวิตฺวา อตฺตโน หตฺถคตํ กตฺวา พลิ ภฺุชนตฺถาย เชฏฺปุตฺตสฺส อนุรุทฺธสฺส นาม ราชกุมารสฺส ทตฺวา พหูหิ อมจฺเจหิ สทฺธึ ตตฺถ คนฺตฺวา อนุราชตาเวน รชฺชํ การาเปสิ. สาสนฺจ วิโสธาเปตุํ สทฺธมฺมจกฺกสามิตฺเถรํ เตน สทฺธึ ปหิณิ.
อเนกเสติภินฺโน กิร ราชา โยนกรฏฺํ วิชยกาเล ปมํ สาสนสฺส ปติฏฺานภูตมิทนฺติ กตฺวา ตํรฏฺวาสิโน กรมรานีตภาเวน น อคฺคเหสีติ.
ยถาวุตฺตตฺเถรวํเสสุ จ เอโก ลกุนฺนนคเร อรฺวาสี เถโร ตตฺถ นคเร อชฺช อสุกสฺมึ าเน เอโก มโตติ คิหีนํ กเถตฺวา ยถากถิตํ ภูตํ หุตฺวา อยํ อภิฺาลาภีติ ปากโฏ อโหสิ.
ตสฺมึเยว จ นคเร มหามงฺคโล นาม เถโร อเนกเสติภินฺทสฺส รฺโ ยุชฺฌิตุํ อาคตกาเล อเนกเสติภินฺโท ราชา มํ ปกฺโกสิสฺสติ, สมานชาติกํ ทูตํ เปสฺเสสฺสตีติ ปกฺโกสิตกาลโต ปมเมววทิ. ยถาวุตฺตนิยาเมเนว ปกฺโกสนโต อยํ อภิฺา ลาภีติ กิตฺติ โฆโส อโหสิ.
ตตฺถ นคเร าณวิลาสตฺเถโร สงฺขฺยาปกาสกํ นาม ¶ ปกรณํ อกาสิ. ตํฬีกํ ปน ปตฺตลงฺกตฺเถรสฺส วิหาเร วสนฺโต สิริมงฺคโลนาม เถโร อกาสิ.
วิสุทฺธิมคฺคทีปนึ ปน สํฺฺวตฺตอรฺวาสี อุตฺตราราโม นาม เอโก เถโร. มงฺคลทีปนึ สิริมงฺคลตฺเถโร. อุปฺปาตสนฺตึ อฺตโร เถโร. ตํ กิร อุปฺปาตสนฺตึ สชฺฌายิตฺวา จีนรฺโ เสนํ อชินีติ. อิจฺเจวํ โยนกรฏฺเ อภิฺาลาภีนํ คนฺถการานฺจ เถรานํ อานุภาเวน ชินสาสนํ ปริสุทฺธํ หุตฺวา ปติฏฺาติ. เอวํ เหตุผลสมฺพนฺธวเสน อาทิ อนฺต สมฺพนฺธวเสน จ ยถาวุตฺเตหิ ตีหิ นเยหิ เถรปรมฺปรา ฆฏฺเฏตฺวา คเหตพฺพา.
อิติ สาสนวํเส โยนกรฏฺสาสนวํสกถา
มคฺโค นาม จตุตฺโถ ปริจฺเฉโท.