📜
จุทฺทสม ปริจฺเฉท
นครปฺปเวสโน
เทวานํปิยติสฺโส โส, ราชา สลิลกีฬิตํ;
ทตฺวา นครวาสีนํ, มิควํ กีฬิตุํ อคา.
จตฺตาลีสสหสฺเสหิ, นเรหิ ปริวาริโต;
ธาวนฺโต ปทสาเยว, อคมา มิสฺสกํ นคํ.
เถเร ทสฺเสตุมิจฺฉนฺโต, เทโว ตสฺมึ มหีธเร;
คุมฺภํภกฺขยมาโน’ว, อฏฺา โคกณฺณรูปวา.
ราชา ทิสฺวา ‘‘ปมตฺตํ ตํ, น ยุตฺตํ วิชฺฌิตุํ’’ อิติ;
ชิยา สทฺทมกาธาปิ, โคกณฺโณ ปพฺพตนฺตรํ.
ราชา’นุธาวิ ¶ โสธึ, เถรานํ สนฺติกํ คโต;
เถเร ทิฏฺเ นรินฺเทน, สยมนฺตรธายิโส.
เถโร ‘‘พหูสุ ทิฏฺเสุ, อติภายิสฺสตี’’ ติโส;
อตฺตานเมว ทสฺเสสิ, ปสฺสิตฺวา ตํ มหีปตึ.
ภีโต อฏฺาสิ ตํ เถโร, ‘‘เอหิ ติสฺสาติ อพฺรวิ;
ติสฺสา’ติ วจเนเนว, ราชา ยกฺโข’’ติ จินฺตยี.
สมณา มยํ มหาราช, ธมฺมราชสฺส สาวกา;
ตเมว อนุกมฺปาย, ชมฺพุทีปา อิธาคตา.
อิจฺจาห เถโร ตํ สุตฺวา, ราชา วีตภโย อหุ;
สริตฺวา สขีสนฺเทสํ, ‘‘สมาณา’’ อิติ นิจฺฉิโต.
ธนุํ สรฺจ นิกฺขิปฺป, อุปสงฺกมฺม ตํ อิสึ;
สมฺโมทมาโน เถเรน, โส นิสีทิ ตทนฺติเก.
ตทา ตสฺส มนุสฺสา เต, อาคมฺม ปริวารยุํ;
ตทา เสเส ฉ ทสฺเสสิ, มหาเถโร สหาคเต.
เต ทิสฺวา อพฺรวี ราชา, ‘‘กทา’’ เม อาคตา อิติ;
‘‘มยา สทฺธึ’’ติ เถเรน, วุตฺเต ปุจฺฉิ อิทํ ปุน.
‘‘สนฺติ อีทิสกา อฺเ, ชมฺพุทีเป ยตี’’ อิติ;
อาห ‘‘กาสาวปชฺโช โต, ชมฺพุทีโป ตหึ ปน.
เตวิชฺชา อิทฺธิปฺปตฺตา จ, เจโตปริยโกวิทา;
‘‘ทิพฺพโสตา’รหนฺโต จ, พหู พุทฺธสฺส สาวกา’’.
ปุจฺฉิ ‘‘เกนาคตตฺถา’’ติ, น ถเลน น วารินา;
อาคตมฺหา’’ติ วุตฺเต โส, วิชานิ นภสาคมํ.
วีมํสํโส มหาปฺโ, กณฺหํ ปฺหมปุจฺฉิตํ;
ปุฏฺโ ปุฏฺโ วิยากาสิ, ตํตํ ปฺหํ มหีปติ.
รุกฺโขยํ ราชกินฺนาโม, อฺโ นาม อยํ ตรุ;
อิมํ มฺุจิย อตฺถ’มฺโพ, สนฺติ อมฺพตรู พหุํ.
อิมฺจ อมฺพํ เตจ’มฺเพ, มฺุจิยตฺถิ มหีรุหา;
สนฺติ ภนฺเต พหุ รุกฺขา, อนมฺพาปน เต ตรุ.
อฺเ ¶ อมฺเพ อนมฺเพ จ, มฺุจิย’ตฺถิ มหีรุหา;
อยํ ภนฺเต อมฺพรุกฺโข, ปณฺฑิโต’สิ นริสฺสร.
สนฺติ เต าตกา ราช, สนฺติ ภนฺเต พหุชฺชนา;
สนฺติ อฺาตกา ราช, สนฺติ เต าติโต พหู.
าตเก เต จ อฺเ จ, มฺุจิย’ฺโปิ อตฺถิ นุ;
‘‘ภนฺเต’’ หเมว สาธุ ตฺวํ, ปณฺฑิโต’สิ นริสฺสร.
ปณฺฑิโต’ติ วิทิตฺวาน, จูฬหตฺถิปโทปมํ;
สุตฺตนฺตํ เทสยี เถโร, มหีปสฺส มหามตี.
เทสนาปริโยสาเน, สทฺธึ เตหิ นเรหิ โส;
จตฺตาลีสสหสฺเสหิ, สรเณสุ ปติฏฺหิ.
ภตฺตา’ภีหารํ สายนฺเห, รฺโ อภิหรุํ ตทา;
‘‘น ภฺุชิสฺส’’นฺติ ทานิ เม, อิติ ชนมฺมิ ภูปติ.
ปุจฺฉิตุํเยว ยุตฺตนฺติ, ภตฺเตนา’ปุจฺฉิเต อิสิ;
น ภฺุชาม อิทานี’ติ, วุตฺเต กาลฺจ ปุจฺฉิโส.
กาลํ วุตฺเต’พฺรวิ เอวํ, ‘‘คจฺฉาม นครํ’’อิติ;
ตุวํ คจฺฉ มหาราช, วสิสฺสาม มยํ อิธ.
เอวํ สติ กุมาโร’ยํ, อมฺเหหิ สห คจฺฉตุ;
อยฺหิ อาคตผโล, ราช วิฺาตสาสโน.
อเปกฺขมาโน ปพฺพชฺชํ, วสต’มฺหากมนฺติเก;
อิทานิ ปพฺพเชสฺสาม, อิมํ ตฺวํ คจฺฉ ภูมิป.
ปาโต รถํ เปสยิสฺสํ, ตุมฺเห ตตฺถ ิตา ปุรํ;
ยาถา’ติ เถเร วนฺทิตฺวา, ภณฺฑุํเนตฺว’ก มนฺตกํ.
ปุจฺฉิ เถราธิการํโส, รฺโ สพฺพมภาสิ โส;
เถรํ ตฺวา’ติ ตุฏฺโโส, ‘‘ลาภา เม’’อิติ จินฺตยิ.
ภณฺฑุสฺส คีหิภาเวน, คตาสงฺโก นริสฺสโร;
อฺาสิ นรภาวํ โส, ‘‘ปพฺพาเชม อิมํ’’ อิติ.
เถโร ตํ คามสีมายํ, ตสฺมึเยว ขเณ อกา;
ภณฺฑุกสฺส กุมารสฺส, ปพฺพชฺชมุปสมฺปทํ.
ตสฺมึเยว ¶ ขเณ โส จ, อรหตฺตมปาปุณิ;
สุมนํ สามเณรํ ตํ, เถโร อามนฺตยี ตโต.
ธมฺมสวนกาลํ ตฺวํ, โฆเสหี’’ติ อปุจฺฉิโส;
สาเวนฺโต กิตฺตกํ านํ, ภนฺเต โฆเสม’หํ อิติ.
‘‘สกลํ ตมฺพปณฺณี’’ติ, วุตฺเต เถเรน อิทฺธิยา;
สาเวนฺโต สกลํ ลํกํ, ธมฺมกาลมโฆสยี.
ราชา นาคจตุตฺเตโส, โสณฺณิปสฺเส นิสีทิย;
ภฺุชนฺโต ตํ รวํ สุตฺวา, เถรนฺติก มเปสยิ.
‘‘อุปทฺทโว นุ อตฺถี’’ติ, อาห นตฺถิ อุทฺทโว;
โสตุํ สมฺพุทฺธวจนํ, กาโล โฆสาปิโต อิติ.
สามเณร รวํ สุตฺวา, ภุมฺมาเทวา อโฆสยุํ;
อนุกฺกเมน โส สทฺโท, พฺรหฺมโลกํ สมารุหิ.
เตน โฆเสน เทวานํ, สนฺนิปาโต มหา อหุ;
สมจิตฺตสุตฺตํ เทเสสิ, เถโร ตสฺมึ สมาคเม.
อสํขิยานํ เทวานํ, ธมฺมาภิสมโย อหุ;
พหู นาคา สุปณฺณา จ, สรเณสุ ปติฏฺยุํ.
ยเถทํ สาริปุตฺตสฺส, สุตฺตํ เถรสฺส ภาสโต;
ตถา มหินฺทตฺเถรสฺส, อหุ เทวสมาคโม.
ราชา ปภา เต ปาเหสิ, รถํ สารถิ โส คโต;
‘‘อาโรหถ รถํ ยาม, นครํ’’ อิติ เต’พฺรวิ.
นา’โรหาม รถํ คจฺฉ, คจฺฉาม ตว ปจฺฉโต;
อิติ วตฺวาน เปเสตฺวา, สารถึ สุมโนรถํ.
เวหาสมพฺภุคนฺตฺวา, เต นครสฺส ปุรตฺถโต;
ปมตฺถูปฏฺานมฺหิ, โอตรึสุ มหิทฺธิกา.
เถเรหิ ปโมติณฺณ-านมฺหิ กตเจติยํ;
อชฺชาปิ วุจฺจเต เตน, เอวํ ปมเจติยํ.
รฺา เถรคุณํ สุตฺวา, สพฺพา อนฺเตปุริตฺถิโย;
เถรทสฺสนมิจฺฉึสุ, ยสฺมา ตสฺมามหีปติ.
อนฺโต’ว ¶ ราชวตฺถุสฺส, รมฺมํ กาเรสิ มณฺฑปํ;
เสเตหิ วตฺถปุปฺเผหิ, ฉาทิตํ สมลงฺกตํ.
อุจฺจเสยฺยาวิรมณํ, สุตตฺตา เถรสนฺติเก;
กงฺขี ‘‘อุจฺจาสเน เถโร, นิสีทิเทยฺยนุโนติ จ.
ตทนฺตเร สารถิ โส, เถเร ทิสฺวา ตหึ ิเต;
จีวรํ ปารุปนฺเต เต, อติวิมฺหิต มานโส.
คนฺตฺวา รฺโ นิเวเทสิ, สุตฺวา สพฺพํ มหีมติ;
‘‘นิสชฺชํ น กริสฺสนฺติ, ปีเกสู’’ติ นิจฺฉิโต.
‘‘สุสาธุ ภุมฺมตฺถรณํ, ปฺาเปถา’’ติ ภาสิย;
คนฺตฺวา ปฏิปถํ เถเร, สกฺกจฺจํ อภิวาทิย.
มหามหินฺทตฺเถรสฺส, หตฺถโต ปตฺตมาทิย;
สกฺการปูชาวิธินา, ปุรํ เถรํ ปเวสยิ.
ทิสฺวา อาสนปฺตฺตึ, เนมิตฺตา พฺยากรุํ อิติ;
‘‘คหิตา ปถวี’เมหิ, ทีเป เหสฺสนฺติ อิสฺสรา.
นรินฺโท ปูชยนฺโต เต, เถเร อนฺเตปุรํ นยิ;
ตตฺถ เต ทุสฺสปีเสุํ, นิสีทึสุ ยถารหํ.
เต ยาคุขชฺชโภชฺเชหิ, สยํ ราชา อตปฺปยิ;
นิฏฺิเต ภตฺตกิจฺจมฺหิ, สยํ อุปนิสีทิย.
กนิฏฺสฺโสปราชสฺส, มหานาคสฺส ชายิกํ;
วสนฺตึ ราชเคเห’ว, ปกฺโกสา เปสิจา’นุลํ.
อาคมฺม อนุลาเทวี, ปฺจ อิตฺถิสเตหิ สา;
เถเรวนฺทิย ปูเชตฺวา, เอกมนฺตมุปาวิสิ.
เปตวตฺถุํ วิมานฺจ, สจฺจสํยุตฺตเมว จ;
เทเสสิ เถโร ตา อิตฺถี, ปมํ ผลมชฺฌคุํ.
หิยฺโย ทิฏฺมนุสฺเสหิ, สุตฺวา เถรคุเณ พหู;
เถรทสฺสนมิจฺฉนฺตา, สมาคนฺตฺวาน นาครา.
ราชทฺวาเร มหาสทฺทํ, อกรุํ ตํ มหีปติ;
สุตฺวา ปุจฺฉิย ชานิตฺวา, อาห เตสํ หิตตฺถิโก.
สพฺเพสํ ¶ อิธ สมฺพาโธ, สาลามงฺคลหตฺถิโน;
โสเธถ ตตฺถ ทกฺขนฺติ, เถเร’เม นาครา’อิติ.
โสเธตฺวา หตฺถิสาลํ ตํ, วิตานาทีหิ สชฺชุกํ;
อลงฺกริตฺวา สยเน, ปฺเปสุํ ยถารหํ.
สเถโร ตตฺถ คนฺตฺวาน, มหาเถโร นิสีทิย;
โส เทวทูตสุตฺตนฺตํ, กเถสี กถิโก มหา.
ตํ สุตฺวาน ปสีทึสุ, นครา เต สมาคตา;
เตสุ ปาณสหสฺสํตุ, ปมํ ผลมชฺฌคา.
ลํกาทีเป โส สตฺถุกปฺโป อกปฺโป;
ลํกาธิฏฺาเน ทฺวีสุ าเนสุ เถโร;
ธมฺมํ ภาสิตฺวา ทีปภาสาย เอวํ;
สทฺธมฺโม ตารํ การยี ทีปทีโปติ.
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
นครปฺปเวสโน นาม
จุทฺทสโม ปริจฺเฉโท.