📜
อฏฺารสม ปริจฺเฉท
มหาโพธิคฺคหโณ
มหาโพธิฺจ เถริฺจ, อาณาเปตุํ มหีปติ;
เถเรน วุตฺตวจนํ, สรมาโน สเก ฆเร.
อนฺโตวสฺเส’ก ทิวสํ, นิสินฺโน เถรสนฺติเก;
สหา’มจฺเจหิ มนฺเตตฺวา, ภาคิเนยฺยํ สยํ สกํ.
อริฏฺนามกา’มจฺจํ ¶ , ตสฺมึ กมฺเม นิโยชิตุํ;
มนฺตฺวา อามนฺตยิตฺวาน, อิทํ วจนมพฺรวิ.
ตา สกฺขิสฺสสิ.... ., ธมฺมาโสกสฺส สนฺติกา;
มหาโพธึ สงฺฆมิตฺตํ, เถรึ อานยิตุํ อิธ.
สกฺขิสฺสามิ อหํ เทว, อาเนตุํ ตํ ทุเว ตโต;
อิธา’คโต ปพฺพชิตุํ, สเจ ลจฺฉามิ มานท.
เอวํ โหตูติ วตฺวาน, ราชา ตํ ตตฺถ เปสยิ;
โส เถรสฺส จ รฺโ จ, สาสนํ คยฺห วนฺทิย.
อสฺสยุชสุกฺกปกฺเข, นิกฺขนฺโต ทุติเย’หนิ;
สานุยุตฺโต ชมฺพุโกเล, นาวมารุยฺห ปฏฺฏเน.
มโหทมึ กริตฺวาน, เถราธิฏฺานโยคโต;
นิกฺขนฺตทิวเสเยว, รมฺมํ ปุปฺผปุรํ อคา.
ตทา ตุ อนุลาเทวี, ปฺจกฺาสเตหิ จ;
อนฺเตปุริกอิตฺถีนํ, สทฺธึ ปฺจสเตหิ จ.
ทสสีลํ สมาทาย, กาสาย วสนา สุจิ;
ปพฺพชฺชาเปกฺขิ นิเสขา, เปกฺขนฺติ เถริยา’คมํ.
นครสฺเส’กเทสมฺหิ, รมฺเม ภิกฺขุนุปสฺสเย;
การาปิเต นรินฺเทน, วาสํ กปฺเปสิ สุพฺพตา.
อุปาสิกาหิ ตาเห’ส, วุตฺโต ภิกฺขุนุปสฺสโย;
อุปาสิกา วิหาโรติ, เตน ลํกาย วิสฺสุโต.
ภาคิเนยฺโย มหา’ริฏฺโ, ธมฺมาโสกสฺส ราชิโน;
อปฺเปตฺวา ราชสนฺเทสํ, เถรสนฺเทส’มพฺรวิ.
ภาตุชยา สหายสฺส, รฺโ เต ราชกฺุชร;
อากงฺขมานา ปพฺพชฺชํ, นิจฺจํ วสติ สฺตา.
สงฺฆมิตฺตํ ภิกฺขุนึ ตํ, ปพฺพาเชตุํ วิสชฺชย;
ตาย สทฺธึ มหาโพธิ-ทกฺขิณสาขเมว จ.
เถริยา จ ตเมวตฺถํ, อพฺรวิ เถรภาสิตํ;
คนฺตฺวา ปิตุสมีปํ สา, เถรี เถรมตํ พฺรวี.
อาห ¶ ราชา ตุวํ อมฺม, อปสฺสนฺโต กถํ อหํ;
โสกํ วิโนทยิสฺสามิ, ปุตฺตนตฺตวิโยคชํ.
อาห สา เม มหาราช, ภาตุโน วจนํ ครุ;
ปพฺพาชนียา จ พหู, คนฺตพฺพํ ตตฺถ เตน เม.
‘‘สตฺถฆาตมนารหา, มหาโพธิมหีรุหา;
กถนฺนุ สาขํ คณิสฺสํ’’, อิติ ราชา วิจินฺตยี.
อมจฺจสฺส มหาเทว-นามกสฺส มเตน โส;
ภิกฺขุสงฺฆํ นิมนฺเตตฺวา, โภเชตฺวา ปุจฺฉิ ภูปตึ.
ภนฺเต ลํกํ มหาโพธิ, เปเสตพฺพา นุ โข อิติ;
เถโร โมคฺคลิปุตฺโต โส, เปเสตพฺพาติ ภาสิย.
กตํ มหาอธิฏฺาน-ปฺจกํ ปฺจจกฺขุนา;
อาภาสิ รฺโ ตํ สุตฺวา, ตุสฺสิตฺวา ธรณีปติ.
สตฺตโยชนิกํ มคฺคํ, โส มหาโพธิคามินํ;
โสธาเปตฺวาน สกฺกจฺจํ, ภูสาเปติ อเนกธา.
สุวณฺณํ นีหราเปสิ, กฏาหกรณาย จ;
วิสฺสกมฺโม จ อาคนฺตฺวา, สตุลาธารรูปวา.
‘‘กฏาหํ กึ ปมาณํ นุ, กโรมี’ติ อปุจฺฉิตํ;
‘‘ตฺวา ปมาณํ ตฺวํเยว, กโรหิ’’ อิติ ภาสิย.
สุวณฺณา คเหตฺวาน, หตฺเถน ปริมชฺชิย;
กฏาหํ ตงฺขณํเยว, นิมฺมินิตฺวาน ปกฺกมิ.
นวหตฺถปริกฺเขปํ, ปฺจหตฺถํ คภีรโต;
ติหตฺถวิกฺขมฺภยุตํ, อฏฺงฺคุลฆนํ สุภํ.
ยุวสฺส หตฺถิโน โสณฺฑ-ปมาณมุขวฏฺฏิกํ;
คาหา เปตฺวาน ตํ ราชา, พาลสุรสมปฺปกํ.
สตฺตโยชนทีฆาย, วิตฺถตายติ โยชนํ;
เสนาย จตุรงฺคินฺยา, มหาภิกฺขุคเณน จ.
อุปคมฺม มหาโพธึ, นานาลงฺการภูสิตํ;
นานารตนจิตฺตํ ตํ, วิวิธทฺธชมาลินึ.
นานากุสุมสํกิณฺณํ ¶ , นานาตุริยโฆสิตํ;
เสนาย ปริวาเรตฺวา, ปริกฺขิปิย สาณิยา.
มหาเถรสหสฺเสน, ปมุเขน มหาคเณ;
รฺํ ปตฺตาภิเสกานํ, สหสฺเสนา’ธิเกน จ.
อตฺตานํ ปริวาเรตฺวา, มหาโพธิฺจ สาธุกํ;
โอโลเกสิ มหาโพธึ, ปคฺคเหตฺวาน อฺชลึ.
ตสฺสา ทกฺขิณสาขาย, จตุหตฺถปมาณกํ;
านํ ขนฺธฺจ วชฺเชตฺวา, สาขา อนฺตรธายิสุํ.
ตํ ปาฏิหาริยํ ทิสฺวา, ปตีโต ปุถวีปติ;
‘‘ปูเชม’หํ มหาโพธึ, รชฺเชนา’หิ อุทีริย.
อภิสิฺจิ มหาโพธีํ, มหารชฺเช มหีปติ;
ปุปฺผาทีหิ มหาโพธึ, ปูเชตฺวาน ปทกฺขิณํ.
กตฺวา อฏฺสุ าเนสุ, วนฺทิตฺวาน กตฺชลี;
สุวณฺณขจิเต ปีเ, นานารตนมณฺฑิเต.
สฺวาโรเห ยาว สาอุจฺเจ, ตํ สุวณฺณกฏาหกํ;
ปาเปตฺวาน อารุยฺห, คเหตุํ สาขมุตฺตมํ.
อาทิยิตฺวาน โสวณฺณ ตุลิกาย มโนสิลํ;
เลขํ ทตฺวาน สาขาย, สจฺจกฺริยมกา อิติ.
‘‘ลํกาทีปํ ยทิ อิโต, คนฺตพฺพํ อุรุโพธิยา;
นิพฺเพมติโก พุทฺธสฺส, สาสนมฺหิ สเจ อหํ.
สยํเยว มหาโพธิ-สาขายํ ทกฺขิณา สุภา;
ฉิชฺชิตฺวาน ปติฏฺาตุ, อิธ เหมกฏาหเก.
เลขาเน มหาโพธิ, ฉิชฺชิตฺวา สยเมว สา;
คนฺธกทฺทมปูรสฺส, กฏาหสฺโส’ปริฏฺิตา.
มูลเลขาย อุปริ, ติยงฺคุลติยงฺคุเล;
ททํ มโนสิลา เลขา, ปริกฺขิปิ นริสฺสโร.
อาทิยา ถูลมูลานิ, ขุทฺทกานิ’ตราหิ ตุ;
นิกฺขมิตฺวา ทส ทส, ชาลีภูตา นิโอตรุํ.
ตํ ¶ ปาฏิหาริยํ ทิสฺวา, ราชา’ตีว ปโมทิโต;
ตตฺเถวา’กาสิ อุกฺกุฏฺึ, สมนฺตา ปริสาปิ จ.
ภิกฺขุสงฺโฆ สาธุการํ, ตุฏฺจิตฺโต ปโมทยิ;
เจลุกฺเขปสหสฺสานิ, ปวตฺตึสุ สมนฺตโต.
เอวํ สเตน มูลานํ, ตตฺถ สา คนฺธกทฺทเม;
ปติฏฺาสิ มหาโพธิ, ปสาเทนฺตี มหาชนํ.
ตสฺสา ขนฺโธ ทสหตฺโถ, ปฺจสาขา มโนรมา;
จตุหตฺถา จตุหตฺถา, ทสฑฺฒผลมณฺฑิตา.
สหสฺสนฺตุ ปสาขานํ, สาขานํ ตาสมาสิ จ;
เอวํ อาสิ มหาโพธิ, มโนหรสิริธรา.
กฏาหมฺหิ มหาโพธิ-ปติฏฺิตกฺขเณ มหี;
อกมฺปิ ปาฏิหีรานิ, อเหสุํ วิวิธานิ จ.
สยํ นาเทหิ ตูริยานํ, เทเวสุ มานุเสสุ จ;
สาธุการนินาเทติ, เทวพฺรหฺมคณสฺส จ.
เมฆานํ มิคปกฺขินํ, ยกฺขาทีนํ รเวหิ จ;
รเวหิจมหีกมฺเป, เอกโกลาหลํ อหุ.
โพธิยา ผลปตฺเตหิ, ฉพฺพณฺณรสฺมิโย สุภา;
นิกฺขมิตฺวา จกฺกวาฬํ, สกลา โสภยึสุ จ.
สกฏาหา มหาโพธิ, อุคฺคนฺตฺวาน ตโต นภํ;
อฏฺาสิ หิมคพฺภมฺหิ, สตฺตาหานิ อทสฺสนา.
ราชา โอรุยฺห ปีมฺหา, ตํ สตฺตาหํ ตหึ วสํ;
นิจฺจํ มหาโพธิปูชํ, อกาสิ จ อเนกธา.
อตีเต ตมฺหิ สตฺตาเห, สพฺเพ หิมวลาวกา;
ปวิสึสุ มหาโพธึ, สพฺพากา รํสิโยปิ จ.
สุทฺเธนกทิสิสฺสิตฺถ, สากฏาเห ปตฺติฏฺิตา;
มหาชนสฺส สพฺพสฺส, มหาโพธิ มโนรมา.
ปวตฺตมฺหิ มหาโพธิ, วิวิเธ ปาฏิหาริเย;
วิมฺหาปยนฺติ ชนตํ, ปถวีตลโมรุหิ.
ปาฏิหิเรหิ’เนเกหิ ¶ , เตหิ โส ปีณิโต ปุน;
มหาราชา มหาโพธึ, มหารชฺเชน ปูชยิ.
มหาโพธึ มหารชฺเช-นาภิสิฺจิย ปูชยํ;
นานาปูชาหิ สตฺตาหํ, ปุน ตตฺเถว โส วสิ.
อสฺสยุชสุกฺกปกฺเข, ปนฺนรสอุโปสเถ;
อคฺคเหสิ มหาโพธึ, ทฺวิสตฺตาหมจฺจเย ตโต.
อสฺสยุชกาฬปกฺเข, จตุทฺทสอุโปสเถ;
รเถ สุเภ เปตฺวาน, มหาโพธึ รเถสโภ.
ปูเชนฺโต ตํ ทินํเยว, อุปเนตฺวา สกํ ปุรํ;
อลงฺกริตฺวา พหุธา, กาเรตฺวา มณฺฑปํ สุภํ.
กตฺติกสุกฺกปกฺขสฺส, ทิเน ปาฏิปเท ตหึ;
มหาโพธึ มหาสาล-มูเล ปาจินเต สุเภ.
ปาเปตฺวาน กาเรสิ, ปูชา’เนกา ทิเน ทิเน;
คาหโต สตฺตรสเม, วิวเส ตุ นวงฺกิรา.
สกึ เยวอชายึสุ, ตสฺสา’เนกนราธิโป;
ตุฏฺจิตฺโต มหาโพธึ, ปุน รชฺเชน ปูชยิ.
มหารชฺเช’ภิ สิฺจิตฺวา, มหาโพธึ มหิสฺสโร;
กาเรสิ จ มหาโพธิ-ปูชา นานปฺปการกํ.
อิติ กุสุมปุเร สเรสรํสา,
พหุวิธจารุธชากุลาวิสาลา;
สุรุจิรปวโรรุ โพธิปูชา,
มรุนรจิตฺตวิกาสินี อโหสีติ.
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
มหาโพธิคฺคหโณ นาม
อฏฺารสโม ปริจฺเฉโท.