📜
พาวีสติม ปริจฺเฉท
คามณิกุมาร สุติ
เอฬารํ ฆาตยิตฺวาน, ราชา’หุ ทุฏฺคามณิ;
ตทตฺถ ทีปนตฺถาย, อนุปุพฺพกถา อยํ.
เทวานํ ปิยติสฺสสฺส, รฺโ ทุติยภาติโก;
อุปราชา มหานาโค, นามานุ ภาตุโน ปิโย.
รฺโ เทวี สปุตฺตสฺส, พาลา รชฺชาภิกามินิ;
อุปราชวธตฺถาย, ชาตจิตฺตา นิรนฺตรํ.
วาปึ ตรจฺฉนามํ สา, การาเปนฺตสฺส ปาหิณิ;
อมฺพํ วิเสน โยเชตฺวา, เปตฺวา อมฺพมตฺถเก.
ตสฺสา ปุตฺโต สหคโต, อุปราเชน พาลโก;
ภาชเน วิวเฏเยว, ตํ อมฺพํ ขาทิยา’มริ.
อุปราชา ตโตเยว, สทาร พล วาหโน;
รกฺขิหุํ สกมตฺตานํ, โรหณา’ภิมุโข อคา.
ยฏฺาลย วิหารสฺมึ, มเหสี ตสฺส คพฺภินี;
ปุตฺตํ ชเนสิ โส ตสฺส, ภาตุ นาม มการยิ.
ตโต ¶ คนฺตฺวา โรหณํ โส,
อิสฺสโร โรหเณ’ขิโล;
มหา ภาโค มหา คาเม,
รชฺชํ กาเรสิ ขตฺติโย.
กาเรสิ โส นาคมหา-วิหารํ สกนามกํ;
อุทฺธกนฺทรกาที จ, ปิหาเร การยี พหู.
ยฏฺาลย กติสฺโส โส, ตสฺส ปุตฺโต ตทจฺจเย;
หตฺเถว รชฺชํ กาเรสิ, ตสฺส ปุตฺโต’ภโย ตถา.
โคฏฺาภยสุโต กาก-วณฺณติสฺโสติ วิสฺสุโห;
ตทจฺจเย ตตฺถ รชฺชํ, โส อกาเรสิ ขตฺติโย.
วิหารเทวิ นามา’สิ, มเหสี ตสฺส ราชิโน;
สทฺธสฺส สทฺธาสมฺปนฺนา, ธีตา กลฺยาณิ ราชิโน.
กลฺยาณิยํ นรินฺโท หิ, ติสฺโส นามาสิ ขตฺติโย;
เทวิสฺโคชนิต-โก โปตสฺส กนิฏฺโก.
ภีโต ตโต ปลายิตฺวา, อยฺยอุตฺติย นามโก;
อฺตฺถ วสิ โส เทโส, เตน ตํ นามโก อหุ.
ทตฺวา รหสฺสเลขํ โส, ภิกฺขุเวสธรํ นรํ;
ปาเหสิ เทวิยา คนฺตฺวา, ราชทฺวาเร ิโต ตุโส.
ราช เคเห อรหตา, ภฺุชมาเนน สพฺพทา;
อฺายมาโน เถเรน, รฺโ ฆรมุปาคมิ.
เถเรน สทฺธึ ภฺุชิตฺวา, รฺโ สห วินิคฺคเม;
ปาเตสิ ภูมิยํ เลขํ, เปกฺขมานาย เทวิยา.
สทฺเทน เตน ราชานํ, นิวตฺติตฺวา วิโลกยํ;
ตฺวาน เลขสนฺเทสํ, กุทฺโธ เถรสฺส ทุมฺมติ.
เถรํ ตํ ปุริสํ ตฺจ, มาราเปตฺวาน โกธสา;
สมุทฺทสฺมึ ขิปาเปสิ, กุชฺฌิตฺวา เตน เทวตา.
สมุทฺเทโน’ตฺถรา เปสุํ, ตํ เทสํ โสตุภูปติ;
อตฺตโน ธีตรํ ยุทฺธํ, เทวึ นาม สุรุปินึ.
ลิขิตฺวา ราชธีตาติ, โสวณฺณกฺขลิยา ลหุํ;
นิสีทาปิย ตตฺเถว, สมุทฺทสฺมึ วิสฺสชฺชยิ.
โอกฺกนฺตํ ¶ ตํ ตโต ลํเก-กากวณฺโณ มหีปติ;
อภิเสจยิ เตนา’สิ, วิหาโรปปทวฺหยา.
ติสฺส มหาวิหารฺจ, ตถา จิตฺตลปพฺพตํ;
คมิตฺถวาลึ กุฏาลึ, วิหาเร เอวมาทิเก.
กาเรตฺวา สุปสนฺเนน, มนสารตนตฺตเย;
อุปฏฺหิ ตทา สงฺฆํ, ปจฺจเยหิ จตูหิ โส.
โกฏิปพฺพต นามมฺหิ, วิหาเร สีลวตฺติมา;
ตทา อหุ สามเณโร, นานาปฺุกโร สทา.
สุเขนาโรหณตฺถาย, อกาส เจติยงฺคเณ;
เปสิ ตีณิ ปาสาเณ, ปาสาณ ผลกานิ โส.
อทา ปานีย ทานฺจ, วตฺตํ สงฺฆสฺส จา’กริ;
สทา กิลนฺตกายสฺส, ตสฺสา’โพโธ มหา อหุ.
สิวิกาย กมาเนตฺวา, ภิกฺขโว กตเวทิโน;
สิลาปสฺสย ปริเวเณ, ติสฺสาราเม อุปฏฺหุํ.
สทา วิหารเทวีสา, ราชเคเห สุสงฺขเต;
ปุเรภตฺตํ มหาทานํ, ทตฺวา สงฺฆสฺส สฺตา.
ปจฺฉาภตฺตํ คนฺธมาลํ, เภสชฺชวสนานิ จ;
คาหยิตฺวา คตา’รามํ, สกฺกโรติ ยถารหํ.
ตทา ตเถว กตฺวา สา, สงฺฆตฺเถรสฺส สนฺติเก;
นิสีทิ ธมฺมํ เทเสนฺโต, เถโร ตํ อิธ มพฺรวิ.
‘‘มหาสมฺปตฺติ ตุมฺเหหิ, ลทฺธา’ยํ ปฺุกมฺมุนา;
อปฺปมาโท’ว กาตพฺโพ, ปฺุกมฺเม อิทานิปิ’’.
เอวํ วุตฺเต ตุ สา อาห, ‘‘กึ สมฺปตฺติ อยํ อิธ;
เยสํ โน ทารกา นตฺถิ, วฺฌาสมฺปตฺติ เตน โน’’.
ฉฬภิฺโ มหาเถโร, ปุตฺตลาภมเวกฺขิย;
‘‘คิลานํ สามเณรํ ตํ, ปสฺสเทวี’’ติ อพฺรวิ.
สา คนฺตฺวา’สนฺน มรณํ, สามเณรมโวจ ตํ;
‘‘ปตฺเถหิ มม ปุตฺตตฺตํ, สมฺปตฺตี มหตี หิ โน’’.
น ¶ อิจฺฉตีติ ตฺวาน, ตทตฺถํ มหตึ สุภํ;
ปุปฺผปูชํ การยิตฺวา, ปุน ยาจิ สุเมธสา.
เอวมฺป’นิจฺฉมานสฺส, อตฺถายุ’ปายโกวิทา;
นานา เภสชฺช วตฺถานิ, สงฺเฆ ทตฺวา’ถ ยาจิตํ.
ปตฺเถสิ โส ราชกุลํ, สา ตํ านํ อเนกธา;
อลงฺกริตฺวา วนฺทิตฺวา, ยานมารุยฺห ปกฺกมิ.
ตโต จุโต สามเณโร, คจฺฉมานาย เทวิยา;
ตสฺสา กุจฺฉิมฺหิ นิพฺพตฺติ, ตํ ชานิย นิวตฺติสา.
รฺโ ตํ สาสนํ ทตฺวา, รฺา สห ปุนา’คมา;
สรีรกิจฺจํ กาเรตฺวา, สามเณรสฺสุ’โภปิเต.
ตสฺมึเยว ปริเวเณ, วสนฺตา สนฺตมานสา;
มหาทานํ ปวตฺเตสุํ, ภิกฺขุสงฺฆสฺส สพฺพทา.
ตสฺเส’วํ โทหโฬ อาหิ, มหา ปฺุาย มาตุยา;
‘‘อุสภมตฺตํ มธุคณฺฑํ, กตฺวา อุสฺสีสเก สยํ.
วาเมตเรน ปสฺเสน, นิปนฺนาสยเน สุเภ;
ทฺวาทสนฺนํ สหสฺสานํ, ภิกฺขูนํ ทินฺนเสสกํ.
มธุํ ภฺุชิตุกามา’สิ, อถ เอฬาร ราชิโน;
โยธาน มคฺคโยธสฺส, สีสจฺฉินฺนาสิเทวนํ.
ตสฺเสว สีเส ตฺวาน, ปาตฺุเจว อกามยิ;
อนุราธ ปุรสฺเสว, อุปฺปลกฺเขตฺตโต ปน.
อานีตุปฺปลมาลฺจ, อมิลา ตํ ปิลนฺธิตุํ;
ตํ เทวี ราชิโน อาห, เนมิตฺเต ปุจฺฉิ ภูปติ.
ตํ สุตฺวา อาหุ เนมิตฺตา, ‘‘เทวิปุตฺโต นิฆาติย;
ทมิเฬ กตฺเว’กรชฺชํ, สาสนํ โชตยิสฺสติ’’.
เอทิสํ มธุคณฺฑํ โส, ทสฺเสติ ตสฺส อีทิสึ;
สมฺปตฺตึ เทติ ราชา’’ติ, โฆสาเปสิ มหีปติ.
โคฏฺสมุทฺทเวลนฺเต, มธุปุณฺณํ นิกุชฺชิตํ;
นาวํ ตฺวาน อาจิกฺขิ, รฺโ ชนปเท นโร.
ราชา ¶ เทวึ ตหึ เนตฺวา, มณฺฑปมฺหิ สุสงฺขเต;
ยถิจฺฉิถํ ตาย มธุํ, ปริโภคมการยิ.
อิตเร โทหเฬ ตสฺสา, สมฺปาเทตุํ มหีปติ;
เวฬุสุมน นามํ ตํ, โยธํ ตตฺถ นิโยชยิ.
โส’นุราธปุรํ คนฺตฺวา, รฺโ มงฺคลวาชิโน;
โคปเกน อกา เมตฺตึ, ตสฺส กิจฺจฺจ สพฺพทา.
ตสฺส วิสฺสตฺถ ตํ ตฺวา, ปาโตว อุปฺปลาน’สึ;
กทมฺพนทิยา ตีเร, เปตฺวาน อสงฺกิโต.
อสฺสํ เนตฺวา ตมารุยฺห, คณฺหิตฺวาน อุปฺปลาน’สึ;
นิเวทยิตฺวาน อตฺตานํ, อสฺสเวเคน ปกฺกมิ.
สุตฺวา ราชา คเหตุํ ตํ, มหา โยธานเปสยิ;
ทุติยํ สมฺมถํ อสฺสํ, อารุยฺห โสนุธาปิตํ.
โส คุมฺพนิสฺสิโต อสฺส-ปิฏฺเเยว นิสีทิย;
เอนฺตสฺส ปิฏฺิโต ตสฺส, อุพฺพยฺหา’สึ ปสารยิ.
อสฺสเวเคนยนฺตสฺส, สีสํ ฉิชฺช อุโภหเย;
สีสฺจา’ทาย สายํ โส, มหาคามมุปาคมิ.
โทหเฬ เต จ สา เทวี, ปริภฺุชิ ยถารุจิ;
ราชา โยธสฺส สกฺการํ, การาเปสิ ยถารหํ.
สา เทวี สมเย ธฺํ, ชนยี ปุตฺตมุตฺตมํ;
มหาราชกุเล ตสฺมึ, อานนฺโท จ มหา อหุ.
ตสฺส ปฺุานุภาเวน, ตทเหว อุปาคมุํ;
นานารตนสมฺปุณฺณา, สตฺตนาวา ตโต ตโต.
ตสฺเสว ปฺุเตเชน, ฉทฺทนฺตกุลโต กรี;
หตฺถิจฺฉาปํ อาหริตฺวา, เปตฺวา อิธ ปกฺกมิ.
ตํ ติตฺถสรตีรมฺหิ, ทิสฺวา คุมฺพนฺตเร ิตํ;
กณฺฑุลวฺโห พาลิสิโก, รฺโ อาจิกฺขิ ตาวเท.
เปเสตฺวา’จริเย ราชา, ตมาณาปิย โปสยิ;
กณฺฑุโล อิติ ายิตฺถ, ทิฏฺตฺตา กณฺฑุเลน โส.
‘‘สุวณฺณภาชนาทีนํ ¶ , ปุณฺณา นาวา อิธาคตา’’;
อิติ รฺโ นิเวทสุํ, ราชา ตานา’หราปยิ.
ปุตฺตสฺส นามกรเณ, มงฺคลมฺหิ มหีปติ;
ทฺวาทส สหสฺสสงฺขํ, ภิกฺขุสงฺฆํ นิมนฺติย.
เอวํ จินฺเตสิ ‘‘ยทิเม, ปุตฺโต ลํกาตเล’ขิเล;
รชฺชํ คเหตฺวา สมฺพุทฺธ-สาสนํ โชตยิสฺสติ.
อฏฺุตฺตรสหสฺสฺจ, ภิกฺขโว ปวิสนฺตุ จ;
สพฺเพ เต อุทฺธปตฺตฺจ, จีวรํ ปารปนฺตุ จ.
ปมํ ทกฺขิณํ ปาทํ, อุมฺมารนฺโต เปนฺตุ จ;
เอกจฺฉตฺตยุตํ ธมฺม-กรณํ นีหรนฺตุ จ.
โคตโม นาม เถโร จ, ปติคฺคณฺหาตุ ปุตฺตกํ;
โส จ สรณสิกฺขา โย, เทตุ’’ สพฺพํ ตถา อหุ.
สพฺพํ นิมิตฺตํ ทิสฺวาน, ตุฏฺจิตฺโต มหีปติ;
ทตฺวา สงฺฆสฺส ปายาสํ, นามํ ปุตฺตสฺส การยิ.
มหาคาเม นายกตฺตํ, ปิตุนามฺจ เอกโต;
อุโภ กตฺวาน เอกชฺฌํ, คามณิอภโย อิติ.
มหาคามํ ปวิสิตฺวา, นวเม ทิวเส ตโต;
สงฺคมํ เทวิยา กาสิ, เตน คพฺภมคณฺหิ สา.
กาเล ชาตํ สุตํ ราชา, ติสฺสนามํ อการยิ;
มหตา ปริหาเรน, อุภโต วฑฺฒึสุ ทารกา.
สิตฺถปฺปเวสมงฺคล-กาเล ทฺวินฺนมฺปิ สาทโร;
ภิกฺขุสตานํ ปฺจนํ, ทาปยิตฺวาน ปายสํ.
เตหิ อุปฑฺเฒ ภุตฺตมฺหิ, คเหตฺวา โถกโถกกํ;
โสวณฺณสรเกเน’สํ, เทวิยา สห ภูปติ.
‘‘สมฺพุทฺธสาสนํ ตุมฺเห, ยทิ ฉฑฺเฑถ ปุตฺตกา;
มา ชีรตุ กุจฺฉิคตํ, อิทํ โว’’ติ อปาปยิ.
วิฺาย ภาสิตตฺถํ เต, อุโภ ราชกุมารกา;
ปายาสํ ตํ อภฺุชึสุ, ตุฏฺจิตฺตา’มตํ วิย.
ทส ทฺวาทสวสฺเสสุ, เตสุ วีมํสนตฺถิโก;
ตเถว ภิกฺขู โภเชตฺวา, เตสํ อุจฺฉิฏฺโมทนํ.
คาหยิตฺวา ¶ ตฏฺฏเกน, ปาเปตฺวา ตทนฺติเก;
ติภาคํ การยิตฺวาน, อิธ มาห มหีปติ.
‘‘กุลเทวตานํ โน ตาตา, ภิกฺขูนํ วิมุขา มยํ;
น เหสฺสามา’’ติ จินฺเตตฺวา, ภาคํ ภฺุชถิ’มนฺติ จ.
‘‘ทฺเว ภาตโร มยํ นิจฺจํ, อฺมฺมทูภกา;
ภวิสฺสามา’’ติ จินฺเตตฺวา, ภาคํ ภฺุชิถิ’มนฺติ จ.
อมตํ วิย ภฺุชึสุ, เต ทฺเว ภาเค อุโภปิ จ;
‘‘น ยุชฺฌิสฺสาม ทมิเฬหิ’’, อิติ ภฺุชถิ’มํ อิติ.
เอวํ วุตฺเตตุ ติสฺโส โส, ปาณินา ขิปิ โภชนํ;
คามณิภตฺตปิณฺฑํ ตุ, ขิปิตฺวา สยนํ คโต.
สํกุจิตฺวา หตฺถปาทํ, นิปชฺชิ สเยน สยํ;
เทวี คนฺตฺวา โตสยนฺตี, คามณึ เอตทพฺรวิ.
ปสาริตงฺโค สยเน, กึ นเสสิ สุขํ สุต;
‘‘คงฺคาปารมฺหิ ทมีฬา, อิโต โคฏฺมโหทธิ.
กถํ ปสาริตงฺโค’หํ, นิปชฺชามี’ติ โส พฺรวิ;
สุตฺวาน ตสฺสาธิปฺปายํ, ตุณฺหี อาสิ มหีปติ.
โส กเมนา’ภิวฑฺฒนฺโต, อหุ โสฬสวสฺสิโก;
ปฺุวา ยสวา ธีมา, เตโช พลปรกฺกโม.
จลาจลายํ คติยฺหิ ปาณิโน,
อุเปนฺติ ปฺุเน ยถารุจึ คตึ;
อิตีติ มนฺเตตฺวา สตตํ มหาทโร,
ภเวยฺย ปฺุปจยมฺหิ พุทฺธิมาติ.
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
คามณิกุมารสูติ นาม
พาวีสติโม ปริจฺเฉโท.