📜
ปฺจวีสติม ปริจฺเฉท
ทุฏฺคามณิ วิชโย
ทุฏฺคามณิราชา’ถ ¶ , กตฺวาน ชนสงฺคหํ;
กุนฺเต ธาตุํ นิธาเปตฺวา, สโยคฺคพลวาหโน.
คนฺตฺวา ติสฺสมหารามํ, วนฺทิตฺวา สงฺฆมพฺรวิ;
‘‘ปารคงฺคํ คมิสฺสามิ, โชเตตุํ สาสนํ อหํ.
สกฺกาตุํ ภิกฺขโว เทถ, อมฺเหหิ สหคามิโน;
มงฺคลฺเจว รกฺขา จ, ภิกฺขูนํ ทสฺสนํ หิโน.
อทาสิ ทณฺฑกมฺมตฺถํ, สงฺโฆ ปฺจสตํ ยตี;
ภิกฺขุสงฺฆตมาทาย, ตโต นิกฺขมฺม ภูปติ.
โสธาเปตฺวาน มลเย, อิธาคมนมฺชสํ;
กณฺฑุลํ หตฺถิมารุยฺห, โยเธหิ ปริวาริโต.
มหตา พลกาเยน, ยุทฺธาย อภินิกฺขมิ;
มหาคาเมน สมฺพทฺธา, เสนาคา’คุตฺตหาลกํ.
มหิยงฺคณมาคมฺม, ฉตฺตํ ทมิฬมคฺคหี;
ฆาเตตฺวา ทมิเฬ ตตฺถ, อาคนฺตฺวา อมฺพติตฺถกํ.
คงฺคา ปริขาสมฺปนฺนํ, ติตฺถมฺพทมิฬํ ปน;
ยุชฺฌํ จตูหิ มา เสหิ, กตหตฺถํ มหพฺพลํ.
มาตรํ ทสฺสยิตฺวาน, เตน เลเสน อคฺคหิ;
ตโตโอรุยฺห ทมิเฬ, สตฺตราเช มหพฺพเล.
เอกาเหเนว คณฺหิตฺวา, เขมํ กตฺวา มหพฺพโล;
พลสฺสา’ทา ธนํ เตน, เขมาราโมติ วุจฺจติ.
มหาโกฏฺนฺตเร โสพฺเภ, โทโณ ควรมคฺคหี;
หาลโกเล อิสฺสริยํ, นาฬิโสพฺภมฺหิ นาฬิกํ.
ทีฆาภยคลฺลกมฺหิ, คณฺหิ ทีฆาภยมฺปิ จ;
กจฺฉิปิฏฺเ กปิสีสํ, จตุมาเสน อคฺคหิ.
โกฏนคเร ¶ โกฏฺจ, ตโต หาลวหาณกํ;
วหิฏฺเ วหิฏฺทมิฬํ, คามณิมฺหิ จ คามณึ.
กุมฺภคามมฺหิ กุมฺภฺจ, นนฺทิคามมฺหิ นนฺทิกํ;
คณฺหิ ขาณุํ ขาณุคาเม, ทฺเว ตุ ตมฺพุณฺณเม ปน.
มาตุลํ ภาคิเนยฺยฺจ, ตมฺพอุณฺณมนามเก;
ชมฺพุจคฺคหี โสโส จ, คาโม’หุ ตํ ตทวฺหโย.
‘‘อชานิตฺวา สกํเสนํ, ฆาเตนฺติ สชนา’’ อิติ;
สุตฺวาน สจฺจกิริยํ, อกรี ตตฺถ ภูปติ.
รชฺชสุขาย วายาโม, นายํ มม กทาจิปิ;
สมฺพุทฺธ สาสนสฺเสว, ปนาย อยํ มม.
เตน สจฺเจน เมเสนา-กาโยปคตภณฺฑิกํ;
ชาลวณฺณํว โหตูติ, ตํ ตเถวตทา อหุ.
คงฺคาตีรมฺหิ ทมิฬา, สพฺเพ ฆาติตเสสกา;
วิชิตํ นครํ นาม, สรณตฺถาย ปาวิสุํ.
ผาสุเก องฺคณาเน, ขนฺธาวารํ นิเวสยิ;
ตํ ขนฺธาวาร..... ีติ, นาเมนา’โหสิ ปากฏํ.
วิชิตนครคาหตฺถํ, วีมํสนฺโต นราธิโป;
ทิสฺวา’ยนฺตํ นนฺทิมิตฺตํ, วิสชฺชาเปสิ กณฺฑุลํ.
คณฺหิตุํ อาคตํ หตฺถึ, นนฺทีมิตฺโต กเรหิตํ;
อุโภ ทนฺเต ปีฬยิตฺวา, อุกฺกุฏิกํ นิสีทยิ.
หตฺถินา นนฺทิมิตฺโต ตุ, ยสฺมา ยตฺถ อยุชฺฌิ โส;
ตสฺมา ตตฺถ ตโต คาโม, หตฺถิโปโรติ วุจฺจติ.
วีมํสิตฺวา อุโภ ราชา, วิชิตํ นครํ อคา;
โยธานํ ทกฺขิณทฺวาเร, สงฺคาโม อาสิ ภึสโน.
ปุรตฺถิมมฺหิ ทฺวารมฺหิ, โส เวฬุสุมโน ปน;
อเนก สงฺเข ทมิเฬ, อสฺสารุฬฺเห อฆาตยิ.
ทฺวารํ ถเกสุํ ทมิฬา, ราชา โยเธ วิสชฺชยิ;
กณฺณุโล นนฺทิมิตฺโต จ, สุรนิมิโล จ ทกฺขิเณ.
มหาโสโณ ¶ จ โคฏฺโ จ,
เถร ปุตฺโต จ เต ตโย;
ทฺวาเรสุ ตีสุ กมฺมานิ,
อิตเรสุ ตทา กรุํ.
นครํ ตํ ติปริขํ, อุจฺจปาการ โคปิตํ;
อโยกมฺมกตทฺวารํ, อรีหิ ทุปฺปธํสิยํ.
ชาณูหิ ตฺวา ทาาหิ, ภินฺทิตฺวาน สิลายุธา;
อิฏฺกา เจว หตฺถิ โส, อโยทฺวารมุปาคมิ.
โคปุรฏฺา ตุ ทมิฬา, ขิปึสุ วิวิธา’ยุเธ;
ปกฺกํ อโยคุฬฺเจว, กถิกฺจ สิเลสิกํ.
ปิฏฺึ ขิตฺเต สิเลสมฺหิ, ธูปายนฺเต’ถ กณฺฑุโล;
เวทนฏฺโฏ’ทกานํ, คนฺตฺวาน ตตฺถ โอคหี.
น อิทํ สุราปาณํ เต, อโยทฺวาร วิฆาฏนํ;
คจฺฉ ทฺวารํ วิฆาเฏหิ, อิจฺจาหโคฏฺยิมฺพโร.
โส มานํ ชนยิตฺวาน, โกฺจํ กตฺวา คชุตฺตโม;
อุทกา อุฏฺหิตฺวาน, ถเล อฏฺาสิ ทปฺปวา.
หตฺถิวชฺเช วิโยเชตฺวา, สิเลสํ โอสธํ อกา;
ราชา อารุยฺห หตฺถึ ตํ, กุมฺเภ ผุสิยปาณินา.
‘‘ลํกาทีปมฺหิ สกเล, รชฺชํ เต ตาต กณฺฑุล;
ทมฺมี’’ติ ตํ โตสยิตฺวา, โภเชตฺวา วรโภชนํ.
เวยิตฺวา สาฏเกน, การยิตฺวา สุวมฺมิตํ;
สตฺตคุณํ มาหิสจมฺมํ, พนฺเธตฺวา จมฺมปิฏฺิยํ.
ตสฺโส’ ปริเตลจมฺมํ, ทาเปตฺวา ตํ วิสชฺชยิ;
อสนีวิย คชฺชนฺโต, โส คเหตฺวา’ปทฺทเว สห.
ปทรํ วิชฺฌิ ทาาหิ, อุมฺมารํ ปทสา’หนิ;
สทฺธารพาหํ ตํ ทฺวารํ, ภูมิยํ สรวํ ปติ.
โคปุเร ทพฺพสมฺภารํ, ปตนฺตํ หตฺติปิฏฺิยํ;
พาหาหิ ปริหริตฺวาน, นนฺทีมิตฺโต ปวฏฺฏยิ.
ทิสฺวาน ¶ ตสฺส กิริยํ, กณฺฑุโล ตุฏฺมานโส;
ทาาปีนเวรํ ตํ, ฉฑฺเฒสิ ปมํ กตํ.
อตฺถโน ปิฏฺิโตเยว, ปเวสตฺถาย กณฺฑุโล;
นิวตฺติตฺวาน โอโลกิ, โยธํ ตตฺถ คชุตฺตโม.
‘‘หตฺถินากตมคฺเคน, นปฺปเวกฺขามหํ’’อิติ;
นนฺทีมิตฺโต วิจินฺเตตฺวา, ปาการํ หนิ พาหุนา.
โส อฏฺารสหตฺถุจฺโจ, ปติอฏฺุสโภ กิร;
โอโลกิ สุรนิมลํ, อนิจฺฉํ โสปิ ตํ ปถํ.
ลงฺฆยิตฺวาน ปาการํ,
นครพฺภนฺตเร ปติ;
ภินฺทิตฺวา ทฺวารเมเกกํ,
โคฏฺโ โสโณว ปาวิสิ.
หตฺตี คเหตฺวา รถจกฺกํ, มิตฺโต สกฏปฺชรํ;
นาฬิเกรตรุํ โคฏฺโ, นิมฺมโล ขคฺคมุตฺตมํ.
ตาลรุกฺขํ มหาโสโณ, เถรปุตฺโต มหาคทํ;
วิสุํ วิสุํ วีถิคตา, ทมิเฬ ตตฺถ จุณฺณยุํ.
วิชิตํ นครํ เภตฺวา, จตุมาเสน ขตฺติโย;
ตโถ คิริลกํ คนฺตฺวา, คิริยํ ทมิฬํ หนิ.
คนฺตฺวา มเหลนครํ, ติมหาปริขํ ตโต;
กทมฺพ ปุปฺผวลฺลีหิ, สมนฺตา ปริวาริตํ.
เอกทฺวารํ ทุปฺปเวสํ, จตุมาเส วสํ ตหึ;
คณฺหิ มเหลราชานํ, มนฺตยุทฺเธน ภูมิโป.
ตโต’นุราธนครํ, อาคจฺฉนฺโต มหีปติ;
ขนฺธาวารํ นิเวเสสิ, ปริโตกาสปพฺพตํ.
มาสมฺหิ เชฏฺมูลมฺหิ, ตฬากํ ตตฺถ การิย;
ชลํ กีฬิ ตหึ คาโม, โปโสนนครวฺหโย.
ตํ ¶ ยุทฺธายาคตํ สุตฺวา, ราชานํ ทุฏฺคามณึ;
อมจฺเจ สนฺนิปาเตตฺวา, เอฬาโร อาห ภูมิโป.
‘‘โส ราชา จ สยํโยโธ,
โยธา จสฺส มหูกิร;
อมจฺโจ กินฺนุ กาตพฺพํ,
กินฺติ มฺนฺติ โน อิเม.
ทีฆชตฺตุปฺปภุตโย, โยธา เอฬารราชิโน;
‘‘สุเว ยุทฺธํ กริสฺสามิ’’, อิติ เต นิจฺฉยํ กรุํ.
ทุฏฺคามณิราชาปิ, มนฺเตตฺวา มาตุยา สห;
ตสฺสา มเตน กาเรสิ, ทฺวตฺตึส พลโกฏฺเก.
ราชจฺฉตฺตธเร ตตฺถ, เปสิ ราชรูปเก;
อพฺภนฺตเร โกฏฺเก ตุ, สยํ อฏฺาสิ ภูปติ.
เอฬารราชา สนฺนทฺโธ, มหาปพฺพต หตฺถินํ;
อารุยฺห อคมา ตตฺถ, สโยคฺค พลวาหโน.
สงฺคาเม วตฺตมานมฺหิ, ทีฆชตฺตุ มหพฺพโล;
อาทาย ขคฺคผลกํ, ยุชฺฌมาโน ภยานโก.
หตฺเถ อฏฺรสุ’คฺคนฺตฺวา, นภํ ตํ ราชรูปกํ;
ฉินฺทิตฺวา อสินา ภินฺทิ, ปมํ พลโกฏฺกํ.
เอวํ เสเสปิ ภินฺทิตฺวา, มลโกฏฺเ มหพฺพโล;
ิตํ คามณิราเชน, พลโกฏฺมุปาคมิ.
โยโธ โส สุรนิมโล, คจฺฉนฺตํ ราชิโน’ปริ;
สาเวตฺวา อตฺตโน นามํ, ตมกฺโกสิ มหพฺพโล.
อิตโร ‘‘ตํ วธิสฺส’’นฺติ, กุทฺโธ อากาสมุคฺคมิ;
อิตโร โอตรนฺตสฺส, ผลกํ อุปนามยิ.
‘‘ฉินฺทา เมตํ สผลกํ’’, อิติ จินฺติย โส ปน;
ผลกํ หนิ ขคฺเคน, ตํ มฺุจิยิ’ ตโรสยิ.
กปฺเปนฺโต มุตฺตผลกํ, ทีฆชตฺตุ ตหึ ปติ;
อุฏฺาย สูรนิมิโล, ปติตํ สตฺติยา’หนิ.
สงฺขํ ¶ ธมิ ผุสฺสเทโว, เสนา ภิชฺชิตฺถ ทามิฬิ;
เอฬโรปิ นิวตฺติตฺถ, ฆาเตสุํ ทมิเฬ พหู.
ตตฺถ วาปิ ชลํ อาสิ, หตานํ โลหิตา วิลํ;
ตสฺมา กุลตฺถวา ปีติ, นามโต วิสฺสุตํ อหุ.
จราเปตฺวา ตหึ เภรึ, ทุฏฺคามณิ ภูปติ;
‘‘น หนิสฺสตุ เอฬารํ, มํมฺุจิย ปโร’’อิติ.
สนฺนทฺโธ สยมารุยฺห, สนฺนทฺธํ กณฺฑุลํ กรึ;
เอฬารํ อนุพนฺธนฺโต, ทกฺขิณทฺวารมาคมิ.
ปุรทกฺขิณทฺวารมฺหิ, อุโภ ยุชฺฌึสุ ภูมิปา;
โตมรํ ขิปิ เอฬาโร, คามณิ ตมวฺจยิ.
วิชฺฌาเปสิ จ ทนฺเตหิ, ตํ หตฺถึ สกหตฺถินา;
โตมรํ ขิปิ เอฬารํ, สหตฺถิ ตตฺถ โส ปติ.
ตโต วิชิตสงฺคาโม, สโยคฺคพลวาหโน;
ลํกํ เอกาตปตฺตํ โส, กตฺวาน ปาวิสิ ปุรํ.
ปุรมฺหิ เภรึ จาเรตฺวา, สมนฺตา โยชเน ชเน;
สนฺนิปาติย กาเรสิ, ปูชํ เอฬารราชิโน.
ตํ เทหปติตาเน, กูฏาคาเรน ฌาปยิ;
เจติยํ ตตฺถ กาเรสิ, ปริหารมทาสิ จ.
อชฺชาปิ ลํกาปติโน, ตํ ปเทสสมีปคา;
เตเนว ปริหาเรน, น วาทาเปนฺติ ตูริยํ.
เอวํ ทฺวตฺตึส ทมิฬ, ราชาโน ทุฏฺคามณิ;
คณฺหิตฺวา เอกจฺฉตฺเตน, ลํการชฺชมกาสิ โส.
วิชิเต นคเร ภินฺเน, โยโธ โส ทีฆชตฺตุโก;
เอฬารสฺส นิเวเทตฺวา, ภาคิเนยฺยสฺส โยธตํ.
ตสฺส หลฺลุก นามสฺส, ภาคิเนยฺยสฺส อตฺตโน;
เปสยี จาคมตฺถาย, ตสฺส สุตฺวาน หลฺลุโก.
เอฬารทฑฺฒทิวสา, สตฺตเม ทิวเส อิธ;
ปุริสานํ สหสฺเสหิ, สฏฺิยา สห โอตริ.
โอติณฺโณ โส สุณิตฺวาปิ, ปตนํ ตสฺส ราชิโน;
‘‘ยุชฺฌิสฺสามี’’ติ ลชฺชาย, มหาติตฺถํ อิธาคมา.
ขนฺธาวารํ ¶ นิเวเสสิ, คาเม โกฬมฺพหาลเก;
ราชา ตสฺสา’คมํ สุตฺวา, ยุทฺธาย อภินิกฺขมิ.
ยุทฺธสนฺนห สนฺนทฺโธ, หตฺถิมารุยฺห กณฺฑุลํ;
หตฺถสฺส รถโย เธหิ, ปนฺตีหิ จ อนุนโก.
อุมฺมาทผุสฺโส เทโว โส, ทีเป อคฺคธนุคฺคโห;
ทสฑฺฒายุธสนทฺโธ, เสสโยธา จ อนฺวคุํ.
ปวตฺเต ตุมูเล ยุทฺเธ, สนฺนทฺโธ ภลฺลุโก ตหึ;
ราชาภิมุข มายาสิ, นาคราชา ตุ กณฺฑุโล.
ตํ เวคมนฺทิภาวตฺถํ, ปจฺโจสกฺกิ สนึ สนึ;
เสนาปิ สทฺธึ เตเนว, ปจฺโจสกฺกิ สนึ สนึ.
ราชาห ‘‘ปุพฺเพ ยุทฺเธสุ, อฏฺวีสติยา อยํ;
น ปจฺโจสกฺกิ กึ เอตํ, ผุสฺสเทวา’’ติ อาห โส.
ชโย โน ปรโม เทว, ชยภูมิ มยํ คโช;
ปจฺโจสกฺกติ เปกฺขนฺโต, ชยานมฺหิ สฺสติ.
นาโค’ถ ปจฺโจสกฺกิตฺวา, ผุสฺสเทวสฺส ปสฺสโต;
มหาวิหารสีมนฺเต, อฏฺาสิ สุปฺปติฏฺิโต.
ตตฺรฏฺิโต นาคราชา, ภลฺลุโก ทมิโฬ ตหึ;
ราชาภิมุขมาคนฺตฺวา, อุปฺปณฺเฑสิ มหีปติ.
มุขํ ปิธาย ขคฺเคน, ราชา อกฺโกสิ ตํ ปน;
‘‘รฺโ มุขมฺหิ ปาเตมิ’’, อิติ กณฺฑฺจ โส ขิปิ.
อาหจฺจ โส ขคฺคตลํ, กณฺโฑ ปปติ ภูมิยํ;
‘‘มุเข วิทฺโธ’’ติ สฺาย, อุกฺกฏฺึ ภลฺลุโก อกา.
รฺโ ปจฺฉา นิสินฺโน โภ, ผุสฺสเทโว มหพฺพโล;
กณฺฑ ขิปิมุเข ตสฺส, ฆฏฺเฏนฺโต ราชกุณฺฑลํ.
ราชานํ ปาทโต กตฺวา, ปตมานสฺส ตสฺส ตุ;
ขิปิตฺวา อปรํ กณฺฑํ, วิชฺฌิตฺวา ตสฺส ชณฺฑุกํ.
ราชานํ สีสโต กตฺวา, ปาเตสี ลหุหตฺถโก;
ภลฺลุเก ปติเต ตสฺมึ, ชยนาโท ปวตฺตถ.
ผุสฺสเทโว ¶ ตหึเยว, าเปตุํ โทส มตฺตโน;
กณฺฑวลฺลึ สกํ เฉตฺวา, ปสตํ โลหิตํ สยํ.
รธฺา ทสฺเสสิ ตํ ทิสฺวา, ราชา ตํ ปุจฺฉิ‘‘กึ’’อิติ;
ราช ทณฺโฑ กโต เมติ, โส อโวจ มหีปติ.
โกโธ โทโสติ วุตฺโตว,
อาห กุณฺฑล ฆฏฺฏนํ;
อโทสํ โทสมฺาย,
กิเมตํ กริ ภาติก.
อิติ วตฺวา มหาราชา, กตฺุ อิธ มาห จ;
‘‘กณฺฑานุจฺฉวิโก ตุยฺหํ, สกฺกาโร เหสฺสเต มหา.
ฆาเตตฺวา ทมิเฬ สพฺเพ, ราชา ลทฺธชโย กโต;
ปาสาท ตลมารุยฺห, สีหาสนคโต ตหึ.
นาฏกามจฺจ มชฺฌมฺหิ, ผุสฺสเทวสฺส ตํ สรํ;
อาณาเปตฺวา ปาเปตฺวา, ปุํเขน อุชุกํ ตเล.
กหาปเณหิ กณฺฑํ ตํ, อาสิตฺเต’ยุ ปรูปริ;
ฉาทาเปตฺวา ทาเปสิ, ผุสฺสเทวสฺส ตํ ขเณ.
นรินฺทปาสาทตเล, นรินฺโทถ อลงฺกเต;
สุคนฺธทีปุชฺชลิเต, นานาคนฺธสมายุเต.
นาฏก ชนโยเคน, อจฺฉราหิ จ ภูสิเต;
อนคฺฆตฺถรณตฺถิณฺเณ, มุทุเก สยเน สุเภ.
สยิโต สิริสมฺปตฺตึ, มหตึ อปิเปกฺขิย;
กตํ อกฺโขภิณิฆาตํ, สรนฺโต น สุขํ ลภิ.
ยิยงฺคุทีเป อรหนฺโต, ตฺวา ตํ ตสฺสตกฺกิตํ;
อฏฺา’รหนฺเต ปาเหสุํ, ตมสฺสาเสตุมิสฺสรํ.
อาคมฺม เต มชฺฌายาเม, ราช ทฺวารมฺหิ โอตรุํ;
นิเวทิ ตพฺภาคมนา, ปาสาท ตเลมารุหุํ.
วนฺทิตฺวา ¶ เต มหาราช, นิสีทาปิย อาสเน;
กตฺวา วิวิธสกฺการํ, ปุจฺฉิ อาคตการณํ.
ปิยงฺคุทีเป สงฺเฆน, เปสิตํ มนุชาธิป;
ตมสฺสา สยิตุํ อมฺเห, อิติ ราชา ปุนา’หเต.
‘‘กถํ นุ ภนฺเต อสฺสาโส, มม เหสฺสติ เยน เม;
อกฺโขภิณิมหาเสน, ฆาโต การาปิโต’’อิติ.
‘‘สคฺคมคฺคนฺตราโย จ, นตฺถิ เต เตน กมฺมุนา;
ทียฑฺฒมนุชา เจ’ตฺถ, ฆาติตา มนุชาธิป.
สรเณสุ ิโต เอโก, ปฺจสีเลปิ จา’ปโร;
มิจฺฉาทิฏฺิ จ ทุสฺสีโล, เสสา ปสุสมามตา.
โชตยิสฺสสิ เจว ตฺวํ, พหุธา พุทฺธสาสนํ;
มโนวิเลขํ ตสฺมา ตฺวํ, วิโนทย นริสฺสร.
อิติ วุตฺโต มหาราชา, เตหิ อสฺสาสมาคโต;
วนฺทิตฺวา เต วิสชฺเชตฺวา, สยิโต ปุน จินฺตยิ.
วินา สงฺเฆน อาหารํ, มาภฺุเชถ กทาจิปิ’’;
อิติ มาตาปิตา’หาเร, สปึสุ ทหเร’ วโน.
อทตฺวา ภิกฺขุสงฺฆสฺส, ภุตฺตํ อตฺถิ นุโข อิติ;
อทฺทส ปาตราสมฺหิ, เอกํ มริจวฏฺฏิกํ.
สงฺฆสฺส อฏฺเปตฺวาว ปริภุตฺตํ สตึ วินา;
ตทตฺถํ ทณฺฑกมฺมํ เม, กตฺตพฺพนฺติ จ จินฺตยิ.
เอเต เตเนกโกฏิ อิธ มนุชคเณ ฆาติเต จินฺตยิตฺวา,
กามานํ เหตุ เอตํ มนสิ จ กยิรา สาธุ อาทีนวํ ตํ;
สพฺเพสํ ฆาตนึ ตํ มนสิ จ กยิรา’ นิจฺจตํ สาธุ สาธุ,
เอวํ ทุกฺขา ปโมกฺขํ สุภคติ มหวา ปาปุเณยฺยา’จีเรนาติ.
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
ทุฏฺคามณิวิชโย นาม
ปฺจวีสติโม ปริจฺเฉโท.