📜
ตึสติม ปริจฺเฉท
ธาตุคพฺภรจโน
วนฺทิตฺวาน ¶ มหาราชา, สพฺพํ สงฺฆํ นิมนฺตยิ;
‘‘ยาวเจติยนิฏฺานา, ภิกฺขํ คณฺหถ เม’’อิติ.
สงฺโฆ ตํ นาธิวาเสสิ, อนุปุพฺเพน โส ปน;
ยาวนฺโต ยาว สตฺตาหํ, สตฺตาหมธิวาสนํ.
อลตฺโถ’ปฑฺฒภิกฺขูหิ, เต ลทฺธา สุมโน’ว โส;
อฏฺารสสุ าเนสุ, ถูปานสมนฺตโต.
มณฺฑเป การยิตฺวาน, มหาทานํ ปวตฺตยิ;
สตฺถาหํ ตตฺถ สงฺฆสฺส, ตโต สงฺฆํ วิสฺสชฺชยิ.
ตโต เภรึ จราเปตฺวา, อิฏฺกา วฑฺฒกี ลหุํ;
สนฺนิปาเตสิ เต อาสุํ, ปฺจมตฺตสตานิ หิ.
กถํ กริสฺสสิ เน’โก, ปุจฺฉิโต อาห ภูปติ;
‘‘เปสฺสิยานํ สตํ ลทฺธา, ปํสูนํ สกฏํ อหํ.
เขปยิสฺสามิ เอกฺกา’หํ, ตํ ราชา ปฏิพาหยิ;
ตโต อุปฑฺฒุปฑฺฒฺจ, ปํสู ทฺเว อมฺมณานิ จ.
อาหํสุ ราชา ปฏิพาหิ, จตุโร เตปิ วฑฺฒกี;
อเถโก ปณฺฑิโต พฺยตฺโต, วฑฺฒกี อาห ภูปตึ.
‘‘อุทุกฺขเล โกฏฺฏยิตฺวา, อหํ สุปฺเปหิ วฏฺฏิตํ;
ปึสาปยิตฺวา นิสเท, เอตํ ปํสูนมมฺมณํ.
อิติ วุตฺโต อนฺุาสิ, ติณาทิเนตฺถโน สิยุํ;
เจติยมฺหีติ ภูมินฺโท, อินฺทตุลฺยปรกฺกโม.
‘‘กํ สณฺานํ เจติยํ ตํ, กริสฺสสิ ตุวํ อิติ;
ปุจฺฉิตํ ตํขณํเยว, วิสฺสกมฺโม ตมาวิสิ.
โสวณฺณปาตึ โต ยสฺส, ปุราเปตฺวาว วฑฺฒกี;
ปาณินา วาริมาทาย, วาริปิฏฺิยมาหนี.
ผลิก ¶ โลลสทิสํ, มหาผุพฺพุฬมุฏฺหิ;
อาหี’ทิสํ กริสฺสติ, ตุสฺสิตฺวาน’สฺส ภูปติ.
สหสฺสคฺฆํ วตฺถยุคํ, ตถา’ลงฺการ ปาทุกา;
กหาปนานิ ทฺวาทส-สหสฺสานิ จ ทาปปิ.
‘‘อิฏฺกา อาหาราเปสฺสํ, อปีเฬนฺโต กถํ นเร’’;
อิติ ราชา วิจินฺเตสิ, รตฺตึตฺวาน ตํ มรู.
เจติยสฺส จตุทฺธาเร, อาหริตฺวาน อิฏฺกา;
รตฺตึ รตฺตึ ปยึสุ, เอเกกาหปโหนกา.
ตํ สุตฺวา สุมโนราชา, เจติเย กมฺมมารภิ;
อมูลเมตฺถ กมฺมฺจ, น กาตพฺพนฺติ าปยิ.
เอเกกสฺมึ ทุวารสฺมึ, ปาเปสิ กหาปเณ;
โสฬสสตสหสฺสานิ, วตฺถานิสุ พหูนิ จ.
วิวิธฺจ อลงฺการํ, ขชฺชํโภชฺชํ สปานกํ;
คนฺธมาลาคุฬาทิจ, มุขวาสกปฺจกํ.
‘‘ยถารุจิตํ คณฺหนฺตุ, กมฺมํ กตฺวา ยถารุจึ;
เต ตเถว อเปกฺขิตฺวา, อทํสุ ราชกมฺมิกา.
ถูปกมฺมสหายตฺตํ, เอโก ภิกฺขุนิกามยํ;
มตฺติกาปิณฺฑมาทาย, อตฺตนา อภิสงฺขตํ.
คนฺตฺวาน เจติยฏฺานํ, วฑฺเฒตฺวา ราชกมฺมิเก;
อทาสิ ตํ วฑฺฒกิสฺส, คณฺหนฺโตเยว ชานิโส.
ตสฺสา การํ วิทิตฺวาน, ตตฺถาโหสิ กุตูหลํ;
กเมน ราชา สุตฺวาน, อาคโต ปุจฺฉิ วฑฺฒกี.
เทว เอเกน หตฺเถน, ปุปฺผานา’ทาย ภิกฺขโว;
เอเกน มตฺติกาปิณฺฑํ, เทนฺติ มยฺหํ อหํ ปน.
อยํ อาคนฺตุโก ภิกฺขุ, อยํ เนวาสิโก อิติ;
ชานามิเนวา’ติ วโจ, สุตฺวา ราชาสมปฺปยิ.
เอโกพลตฺถํ ทสฺเสตุํ, มตฺติกา ทายกํ ยตึ;
โส พลตสฺส ทสฺเสสิ, โส ตํ รฺโ นิเวทยิ.
ชาติมกุลกุมฺเภโส ¶ , มหาโพธงฺคเณ ตโย;
ปาเปตฺวา พลตฺเถน, ราชา ทาเปสิ ภิกฺขุโน.
อชานิตฺวา ปูชยิตฺวา, ิตสฺเส’ตสฺส ภิกฺขุโน;
พลตฺโถ ตํ นิเวเทสิ, ตทา ตํ ชานิ โส ยติ.
เกลิวาเต ชนปเท, ปิยงฺคลฺลนิวาสิโก;
เถโร เจติยกมฺมสฺมึ, สหายตฺตํ นิกามยํ.
ตสฺสิตฺถิกาวฑฺฒกิสฺส, าตโก อิธ อาคโต;
ตสฺสิฏฺิกา สมตฺเตน, าโต กตฺวาน อิฏฺกํ.
กมฺมิเยวฑฺฒยิตฺวาน, วฑฺฒกิสฺส อทาสิตํ;
โส ตํ ตตฺถ นิโยเชสิ, โกลาหลมโหสิ จ.
ราชา สุตฺวาว’ ตํ อาห, ‘‘าตุํ สกฺกา ตมิฏฺิกํ’’;
ชานนฺโตปิ น สกฺกาติ, ราชานํ อาห วฑฺฒกี.
‘‘ชานาสิ ตํ ตฺวํ เถรํติ’’,
วุตฺโต อามา’’ติ ภาสิโต;
ตํ าปนตฺถํ อปฺเปสิ,
พลตฺถํ ตสฺส ตูปติ.
พลตฺโถ เตน ตํ ตฺวา, ราชานฺุายุปาคโต;
กฏฺหาลปริเวเณ, เถรํ ปสฺสิย มนฺติย.
เถรสฺส มคมนาหฺจ, คติานฺจ ชานิย;
‘‘ตุมฺเหหิ สห คจฺฉามิ, สกํ คามํ’’นฺติ ภาสิย.
รฺโ สพฺพํ นิเวเทสิ, ราชา ตสฺส อทาปยิ;
วตฺถยุคํ สหสฺสคฺฆํ, มหคฺฆํ รตฺตกมฺพลํ.
สามณเก ปริกฺขาเร, พหุเก สกฺขรมฺปิ จ;
สุคนฺธ เตลนาฬิฺจ, ทาเปตฺวา อนุสาสิตํ.
เถเรน สห คนฺตฺวา โส, ทิสฺสนฺเต ปิยคลฺลเก;
เถรํ สีตาย ฉายาย, โสทกาย นิสีทิย.
สกฺขรปาณกํ ทตฺวา, ปาเท เตเลน มกฺขิย;
อุปาหนานิ โยเชตฺวา, ปริกฺขาเร อุปานยิ.
กุลูปคสฺส ¶ เถรสฺส, คหิตา เม อิเม มยา;
วตฺถยุคํตุ ปุตฺตสฺส, สพฺเพ ตานิ ททามิ โว.
อิติ วตฺวาน ทตฺวา เต, คเหตฺวา คจฺฉโต ปน;
วนฺทิตฺวา ราชวจสา, รฺโ สนฺเทสมาห โส.
มหาถูเป กยิรมาเน, สติยากมฺมการกา;
อเนกสงฺขาหิ ชนา, ปสนฺนา สุคตึ คตา.
จิตฺตปฺปสาทมตฺเตน, สุคเต คติอุตฺตมา;
ลพฺภตีติ วิทิตฺวาน, ถูปปูชํ กเร พุโธ.
เอตฺเถว ภติยา กมฺมํ, กริตฺวา อิตฺถิโย ทุเว;
ตาวตึสมฺหิ นิพฺพตฺตา, มหาถูปมฺหิ นิฏฺิเต.
อาวชฺชิตฺวา ปุพฺพกมฺมํ, ทิฏฺกมฺมผลา อุโภ;
คนฺธมาลา’ทิยิตฺวาน, ถูปํ ปูเชตุมาคตา.
คนฺธมาลาหิ ปูเชตฺวา, เจติยํ อภิวนฺทิสุํ;
ตสฺมึ ขเณ ภาติวงฺก-วาสี เถโร มหาสิโว.
รตฺติภาเค มหาถูปํ, วนฺทิสฺสามีติ อาคโต;
ตาทิสฺวาน มหาสตฺต-ปณฺณิรุกฺขม ปสฺสิโต.
อทสฺสยิตฺวา อตฺตานํ, ปสฺสํ สมฺปตฺติมพฺภุตํ;
ตฺวา ตาสํ วนฺทนาย, ปริโยสาเน อปุจฺฉิตํ.
‘‘ภาสเต สกโล ทีโป,
เทโหภาเสน โว อิธ;
กินฺนุกมฺมํ กริตฺวาน,
เทวโลกํ อิโต คตา.
มหาถูเป กตํ กมฺมํ, ตสฺส อาหํสุ เทวตา;
เอวํ ตถาคเต เหว, ปสาโท หิ มหปฺผโล.
ปุปฺผธานตฺตยํ ถูเป, อิฏฺิกาหิ จิตํ จิตํ;
สมํ ปถวิยา กตฺวา, อิทฺธิมนฺโต’ว สีทยุํ.
นว วาเร จิตํ สพฺพํ, เอวํ โอสีทยึสุ เต;
อถ ราชา ภิกฺขุสงฺฆ-สนฺนิปาต มการยิ.
ตตฺถาสีติสหสฺสานิ ¶ , สนฺนิปาตมฺหิ ภิกฺขโว;
ราชา สงฺฆมุปาคมฺม, ปูเชตฺวา อภิวนฺทิย.
อิฏฺโกสิทเนเหตุํ, ปุจฺฉิ สงฺโฆ วิยากริ;
‘‘โน สีทนตฺถํ ถูปสฺส, อิทฺธิมนฺเตหิ ภิกฺขูหิ.
กตํ เอตํ มหาราช, น อิทานิ กริสฺสเต;
อฺถตฺตมกตฺวา ตํ, มหาถูปํ สมาปย.
ตํ สุตฺวา สุมโน ราชา, ถูปกมฺมมการยิ;
ปุปฺผาธาเนสุ ทสสุ, อิฏฺิกา ทสโกฏิโย.
ภิกฺขุสงฺโฆ สามเณเร, อุตฺตรํ สุมนมฺปิ จ;
‘‘เจภิย ธาตุคพฺภตฺถํ, ปาสาเณ เมฆวณฺณเก.
อาหรถา’’ติ โยเชสิ, เต คนฺตฺวา อุตฺตรํ กุรุํ;
อสีติ รตนายาม, วิตฺถาเร รวิภาสุเร.
อฏฺงฺคุลานิ พหเล, คณฺิปุปฺผนิเภ สุเภ;
ฉเมฆวณฺณปาสาเณ, อาหรึสุ ขเณตโต.
ปุปฺผธานสฺส อุปริ, มชฺเฌ เอกํ นิปาติย;
จตุปสฺสมฺหิ จตุโร, มฺชูสํ วิย โยชิย.
เอกํ ปิธานกตฺถาย, ทิสาภาเค ปุรตฺถิเม;
อทสฺสนํ กริตฺวา เต, ปยึสุ มหิทฺธิกา.
มชฺฌมฺหิ ธาตุคพฺภสฺส, ตสฺส ราชา อการยิ;
รตนมยํ โพธิรุกฺขํ, สพฺพาการมโนรมํ.
อฏฺารส รตนิโก, ขนฺโธ สาขาสฺส ปฺจ จ;
ปวาลมยมูโล โส, อินฺทนีเล ปติฏฺิโต.
สุสุทฺธรชตกฺขนฺโธ, มณิปตฺเตหิ โสภิโต;
เหมมยปณฺฑุปตฺต, ผโล ปวาฬองฺกุโร.
อถ มงฺคลิกา ตสฺส, ขนฺเธ ปุปฺผลตาปิ จ;
จตุปฺปทานํ ปนฺตีธ, หํสปนฺติ จ โสภนา.
อุทฺธํ จารุวิตานนฺเต, มุตฺตา กึ กิณิชาลกา;
สุวณฺณ ฆณฺฏาปนฺตีธ, ทามานิ จ ตหึ ตหึ.
วิตาน ¶ จตุโกณมฺหิ, มุตฺตาทามกลาปโก;
นวสต สหสฺสคฺโฆ, เอเก โก อสิลมฺพิโต.
รวิจนฺทตาร รูปานิ, นานาปทุมกานิ จ;
รตเนหิ กตาเนว, ธิตาเน อปฺปิตาน’ยุํ.
อฏฺุตฺตรสหสฺสานิ, วตฺตานิ วิวิธานิ จ;
มหคฺฆนานารงฺคานิ, วิตาเน ลมฺพิตาน’ยุํ.
โพธึ ปริกฺขิปิตฺวาน, นานารตนเวทิกา;
มหามลก มุตฺตาหิ, สนฺถาเรตุ ตทนฺตเร.
นานารตน ปุปฺผานํ, จตุคนฺธูทกสฺส จ;
ปุณฺณา ปุณฺณฆฏปนฺติ, โพธิมูเล กตาน’ยุํ.
โพธิ ปาจิน ปฺตฺเต, ปลฺลงฺเกโกฏิอคฺฆเก;
โสวณฺณ พุทฺธปฏิมํ, นิสีทาเปสิ ภาสุรํ.
สรีราวยวาตสฺสา, ปฏิมาย ยถารหํ;
นานาวณฺเณหิ รตเนหิ, กตา สุรุจิรา อหุํ.
มหาพฺรหฺมา ิโต ตตฺถ, ราชตจฺฉตฺต ธารโก;
วิชยุตฺตรสงฺเขน, สกฺโก จ อภิเสกโท.
วิณาหตฺโถ ปฺจสิโข, กาฬนาโค สนาฏิโก;
สหสฺสหตฺโถ มาโร จ, สหตฺตีสห กึกโร.
ปาจินปลฺลงฺกนิภา, ตีสุ เสสทิสาสุ จ;
โกฏิโกฏิธนคฺฆา จ, ปลฺลงฺกา อตฺถตา อหุํ.
โพธึ อุสฺสิสเก กตฺวา, นานารตนมณฺฑิตํ;
โกฏิ ธนคฺฆกํเยว, ปฺตฺตํ สยนํ อหุ.
สตฺตสตฺตาห าเนสุ, ตตฺถ ตตฺถ ยถารหํ;
อธิกาเร อกาเรสิ, พฺรหฺมยาจนเมว จ.
ธมฺมจกฺกปฺปวตฺตฺจ, ยสปพฺพชนมฺปิ จ;
ภทฺทวคฺคิย ปพฺพชฺชํ, ชฏิลานํ ทมนมฺปิ จ.
พิมฺพิสาราคมฺจาปิ ¶ , ราชเคหปฺปเวสนํ;
เวฬุวนสฺสคหนํ, อสีติสาวเก ตถา.
กปิล วตฺถุคมนํ, ตถา รตน จงฺกมํ;
ราหุลานนฺทปพฺพชฺชํ, คหณํ เชตวนสฺส จ.
อมฺพมูเล ปาฏิหีรํ, ตาวตึสมฺหิ เทสนํ;
เทโวโรหณปาฏิหีรํ, เถรปฺหสมาคมํ.
มหาสมย สุตฺตนฺตํ, ราหุโลวาทเมวจ;
มหามงฺคลสุตฺตฺจ, ธนปาลสมาคมํ.
อาฬวกงฺคุลิมาล, อปลาลทมนมฺปิ จ;
ปารายนกสมิตึ, อายุโวสฺสชฺชนํ ตถา.
สูกรมทฺทวคฺคาหํ, สิงฺคีวณฺณยุคสฺส จ;
ปสนฺโนทกปานฺจ, ปรินิพฺพาน เมว จ.
เทวมนุสฺส ปริเทวํ, เถเรน ปาทวนฺทนํ;
ทหนํ อคฺคินิพฺพานํ, ตตฺถ สกฺการ เมว จ.
ธาตุวิตงฺค โทเณน, ปสาทชนกานิ จ;
เยภุยฺเยน อกาเรสิ, ชาตกานิ สุชาติมา.
เวสฺสนฺตร ชาตกนฺตุ, วิตฺถาเรน อการยิ;
กุสินาปุรโต ยาว, โพธิมนฺติ ตเถว จ.
จตุทฺทิสํ เต จตฺตาโร, มหาราชา ิตา อหุํ;
เตตฺตึสเทว ปุตฺตา จ, พาตฺตึส จ กุมาริโย.
ยกฺขเสนาปติอฏฺ, วีสติ จ ตโต ปริ;
อฺชลีปคฺคหาเทวา, ปุปฺผปุณฺณฆฏา ตโต.
นจฺจกา เทวตาเจว, ตูริยวาทก เทวตา;
อาทาสคาหกา เทวา, ปุปฺผสาขา ธรา ตถา.
ปทุมาทิคาหกา เทวา, อฺเ เทวา จ เนกธา;
รตนคฺฆิย ปนฺติ จ, ธมฺมจกฺกาน เมว จ.
ขคฺคธราเทวปนฺติ, เทวาปาติธรา ตถา;
เตสํ สีเส ปฺจหตฺถา, คนฺธเตลสฺส ปูริตา.
ทุกูลวฏฺฏิกา ¶ ปนฺติ, สทาปฺชลิตา อหุ;
ผลิกคฺฆิเย จตุกฺกณฺเณ, เอเกโก จ มหามณิ.
สุวณฺณมณิ มุตฺตานํ, ราสิโย วชิรสฺส จ;
จตุกฺกณฺเณสุ จตฺตาโร, กถา’เหสุํ ปภสฺสรา.
เมทวณฺณกปาสาณ, ภิตฺติยํเยว อุชฺชลา;
วิชฺชาตา อปฺปิตา อาสุํ, ธาตุคพฺเภวิภูสิตา.
รูปกาเนตฺตสพฺพานิ, ธาตุคพฺเภ มโนรเม;
ฆนโกฏฺฏิ มเหมสฺส, การาเปสิ มหีปติ.
กมฺมาธิฏฺายโก เอตฺถ, สพฺพํ สํวิทหิ อิมํ;
อินฺทคุตฺโต มหาเถโร, ฉฬภิฺโ มหามตี.
สพฺพํ ราชิทฺธิยา เอตํ, เทวตานฺจ อิทฺธิยา;
อิทฺธิยา อริยานฺจ, อสมฺพาธํ ปติฏฺิตํ.
นิฏฺนฺตํ สุคตฺจ ปูชิยตมํ โลกุตฺตมํ นิตฺตมํ;
ธาตุ ตสฺส วิจุณฺณิตํ ชนหิตํ อาสึสตา ปูชิย;
ปฺุํ ตํ สมมิจฺจ’เจจฺจ มติมา สทฺธาคุณลงฺกโต;
ติฏฺนฺตํ สุคตํ วิย’สฺส มุนิโน ธาตุ จ สมฺพูชเย.
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
ธาตุคพฺภรจโน นาม
ตึสติโม ปริจฺเฉโท.