📜
ทฺวตฺตึสติม ปริจฺเฉท
ตุสิตปุรคมนํ
อนิฏฺิเต ฉตฺตกมฺเม, สุธากมฺเม จ เจติเย;
มารณนฺติกโรเคน, ราชา อาสิ คิลานโก.
ติสฺสํ ปกฺโกสยิตฺวา โส, กนิฏฺํ ทีฆวาปิโต;
‘‘ถูเป อนิฏฺิตํ กมฺมํ, นิฏฺาเปหีติ อพฺรวิ.
ภาตุโน ทุพฺพลตฺตาโส, ตุนฺนวาเยหิ การิย;
กฺจุกํ สุทฺธวตฺเถหิ, เตน ฉาทิย เจติยํ.
จิตฺตกาเรหิ กาเรสิ, เวทิกํ ตตฺถ สาธุกํ;
ปนฺติปุณฺณฆฏานฺจ, ปฺจงฺคุลกปนฺติกํ.
ฉตฺตากาเรหิ กาเรสิ, ฉตฺตํ เวฬุมยํ ตถา;
ขรปตฺตมเย จนฺท-สูริเย มุทฺธเวทิยํ.
ลาขากุงฺกุมเกเห’ตํ, จิตฺตยิตฺวา สุจิตฺติตํ;
รฺโ นิเวทยิ’’ถูเป, กตฺตพฺพํ นิฏฺิตํ’’อิติ.
สิวิกาย นิปชฺชิตฺวา, อิธาคนฺตฺวา มหีปติ;
ปทกฺขิณํ กริตฺวาน, สิวิกาเย’ว เจติยํ.
วนฺทิตฺวา ¶ ทกฺขิณทฺวาเร, สยเน ภูมิสนฺถเต;
สยิตฺวา ทกฺขิณปสฺเสน, โส มหาถูป มุตฺตมํ.
สยิตฺวา วามปสฺเสส, โลหปาสาท มุตฺตมํ;
ปสฺสนฺโต สุมโน อาสิ, ภิกฺขุสงฺฆปุเรกฺขโต.
คิลานปุจฺฉนตฺถาย, อาคตาหิ ตโต ตโต;
ฉนฺนวุติโกฏิโย ภิกฺขู, ตสฺมึ อาสุํ สมาคเม.
คณสชฺฌายมกรุํ, วคฺคพนฺเธน ภิกฺขโว;
เถรปุตฺตาภยํ เถรํ, ตตฺถา’ทิสฺวา มหีปติ.
อฏฺวีส มหายุทฺธํ, ยุชฺฌนฺโต อปราชยํ;
โย โส น ปจฺจุทาวตฺโต, มหาโยโธ วสี มม.
มจฺจุยุทฺธมฺหิ สมฺปตฺเต, ทิสฺวา มฺเ ปราชยํ;
อิทานิ โส มํ โน เปติ, เถโร เถรปุตฺตภโย.
อิติ จินฺตยิ โสเถโร, ชานิตฺวา ตสฺส จินฺติตํ;
กรินฺทนทิยา สิเส, วสํ ปฺชลิปพฺพเต.
ปฺจขีณาสวสต-ปริวาเรน อิทฺธิยา;
นภสาคมฺม ราชานํ, อฏฺาสิ ปริวาริย.
ราชา ทิสฺวา ปสนฺโน ตํ, ปุรโต จ นิสีทิย;
ตุมฺเห ทสมหาโยเธ, คณฺหิตฺวาน ปุเร อหํ.
ยุชฺฌึ อิทานิ เอโก’ว, มจฺจุนา ยุทฺธมารภึ;
มจฺจุสตฺตุํ ปราเชตุํ, น สกฺโกมี’’ติ อาห จ.
อาห เถโร ‘‘มหาราช-มา ภายิ มนุชาธิป;
กิเลสสตฺตุํ อชิตฺวา, อเชยฺโย มจฺจุสตฺตุโก.
สพฺพมฺปิ สงฺขารคตํ, อวสฺสํเยว ภิชฺชติ;
‘‘อนิจฺจา สพฺพสงฺขารา’’, อิติ วุตฺตํหิ สตฺถุนา.
ลชฺชา สารชฺชรหิตา, พุทฺเธเป’ติ อนิจฺจตา;
ตสฺมา อนิจฺจา สงฺขารา, ทุกฺขา’นตฺตาติ จินฺตย.
ทุติเย อตฺตาภาเวปิ, ธมฺมจฺฉนฺโท มหาหิเต;
อุปฏฺิเต เทวโลเก, หิตฺวา ทิพฺพํ สุขํ ตุวํ.
อิธาคมฺม พหุํ ปฺุํ, อกาสิ จ อเนกธา;
กรณมฺเปกรชฺชสฺส, สาสนุชฺโชตนายเต.
มหาปฺุกตํ ¶ ปฺุํ, ยาวชฺชทิวสา ตยา;
สพฺพํนุสฺสรเมวํ เต, สุขํ สชฺชุ ภวิสฺสติ.
เถรสฺสวจนํ สุตฺวา, ราชา อตฺตมโน อหุ;
‘‘อวสฺสโย มจฺจุยุทฺเธปิ, ตฺวํ เม สี’’ติ อภาสิตํ.
ตทา จ อาหราเปตฺวา, ปหฏฺโ ปฺุ โปตฺถกํ;
วาเจตุํ เลขกํ อาห, โส ตํ วาเจสิ โปตฺถกํ.
เอกูนสตวิหารา, มหาราเชน การิตา;
เอกูนวีสโกฏีหิ, วิหาโร มริจ วฏฺฏิ จ.
อุตฺตโม โลหปาสาโท,
ตึสโกฏีหิ การิโต;
มหาถูเป อนคฺฆานิ,
การิตา จตุวีสติ.
มหาถูปมฺหิ เสสานิ, การิตานิ สุพุทฺธินา;
โกฏิสหสฺสํ อคฺฆนฺติ, มหาราชา’’ติ วาจยิ.
‘‘โกฏฺนามมฺหิ มลเย, อกฺขกฺขายิก ฉาตเก;
กุณฺฑลานิ มหคฺฆานิ, ทุเว ทตฺวาน คณฺหิย.
ขีณาสวานํ ปฺจนฺนํ, มหาเถราน มุตฺตโม;
ทินฺโน ปสนฺนจิตฺเตน, กงฺคุอมฺพิลปิณฺฑโก.
จูฬงฺคนิย ยุทฺธมฺหิ, ปราชิตฺวา ปลายตา;
กาลํ โฆสาปยิตฺวาน, อาคตสฺส วิหายสา.
ขีณาสวสฺส ยติโน, อตฺตานมนเปกฺขิย;
ทินฺนํ สรกภตฺต’นฺติ, วุตฺเต อาห มหีปติ.
วิหารมหสตฺตาเห, ปาสาทสฺส มเหตถา;
ถูปารมฺเภ ตุ สตฺตาเห, ตถา ธาตุนิธานเก.
จาตุทฺทิสสฺส อุภโต, สงฺฆสฺส อุภโต มยา;
มหารหํ มหาทานํ, อวิเสสํ ปวตฺติตํ.
มหาเวสาขปูชา จ, จตุวีสติ การยิ;
ทีเป สงฺฆสฺส ติกฺขตฺตุํ, ติจีวรมทาปยิ.
สตฺตสตฺต ¶ ทินาเนว, ทีเป รชฺชมหํ อิมํ;
ปฺจกฺขตฺตุํ สาสนมฺหิ, อทาสึ หฏฺมานโส.
สตตํ ทฺวาทสาเน, สปฺปินา สุทฺธวฏฺฏิยา;
ทีปสหสฺสํ ชาเลสึ, ปูเชนฺโต สุคตํ อหํ.
นิจฺจํ อฏฺารสาเน, วชฺเชหิ วิหิตํ อหํ;
คิลาน ภตฺตเภสชฺชํ, คิลานานมทาปยึ.
จตุตฺตาลีสานมฺหิ, สงฺขตํ มธุปายสํ;
ตตฺตเกสฺเวว าเนสุ, เตลุลฺโลปกเมว จ.
ฆเต ปกฺเก มหาชาล, ปูเว านมฺหิ ตตฺตเก;
ตเถว สห ภตฺเตหิ, นิจฺจ เอมว อทาปยึ.
อุโปสเถสุ ทิวเสสุ, มาเส มาเส จ อฏฺสุ;
ลํกาทีเป วิหาเรสุ, ทีป เตลมทาปยึ.
ธมฺมทานํ มหนฺตนฺติ, สุตฺวา อมิสทานโต;
โลห ปาสาทโต เหฏฺา, สงฺฆมชฺฌมฺหิ อาสเน.
‘‘โอสาเรสฺสามิ สงฺฆสฺส, มงฺคลสุตฺต’’มิจฺจหํ;
นิสินฺโน โอสารยิตุํ, นาสกฺขึ สงฺฆคารวา.
ตโตปฺปภุติ ลํกาย, วิหาเรสุ ตหึ ตหึ;
ธมฺมกถํ กถาเปสึ, สกฺกริตฺวาน เทสเก.
ธมฺมกถิก สฺเสกสฺส, สปฺปิผาณิตสกฺขรํ;
นาฬึ นาฬิมทาเปสึ, ทาเปสึ จตุรงฺคุลํ.
มุฏฺิกํ ยฏฺิมธุกํ, ทาเปสึ สาฏกทฺวยํ;
สพฺพํปิสฺสริเย ทานํ, นเม หาเสสิ มานสํ.
ชีวิตํ อนเปกฺขิตฺวา, ทุคฺคเตน สตา มยา;
ทินฺน ทาน ทฺวยํเยว, ตํ เม หาเสสิ มานสํ.
ตํ สุตฺวา อภโย เถโร, ตํ ทานทฺวยเมว โส;
รฺโ จิตฺตปฺปสาทตฺถํ, สํ วณฺเณสิ อเนกธา.
เตสุ ปฺจสุ เถเรสุ, กงฺคุอมฺพิลคาหโก;
มลิย เทว มหาเถโร, สุมนกูฏมฺหิ ปพฺพเต.
นวนฺนํ ¶ ภิกฺขุสตานํ, ทตฺวา ตํ ปริภฺุชิ โส;
ปถวีจาลโก ธมฺม, สุตฺตเถโร ตุ ตํ ปน.
กลฺยาณิกวิหารมฺหิ, ภิกฺขูนํ สํวิภาชิย;
ทสทฺธส ตสงฺขานํ, ปริโภค มกาสยํ.
ตลงฺคร วาสิโก ธมฺม, ทินฺนตฺเถโร ปิยงฺคุเก;
ทีเป ทสสหสฺสานํ, ทตฺวาน ปริภฺุชิตํ.
มงฺคณวาสิโก ขุทฺท, ติสฺสตฺเถโร มหิทฺธิโก;
เกลาเส สฏฺิสหสฺสานํ, ทตฺวาน ปริภฺุชิ ตํ.
มหาพฺยคฺโฆ จ เถโร ตํ, อุกฺกนครวิหารเก;
ทตฺวา สตานํ สตฺตานํ, ปริโภคมกาสยํ.
สรกภตฺตคาหี ตุ, เถโร ปิยงฺคุทีปเก;
ทฺวาทส ภิกฺขุสหสฺสานํ, ทตฺวาน ปริภฺุชิตํ.
อิติ วตฺวา’ภยตฺเถโร, รฺโ หาเสสิ มานสํ;
ราชา จิตฺตํ ปสาเทตฺวา, ตํ เถรํ อิธ มพฺรุวิ.
‘‘จตุวีสติวสฺสานิ, สงฺฆสฺส อุปการโก;
อห เมวํ โหตุ กาโย’ปิ, สงฺฆสฺส อุปการโก.
มหาถูป ทสฺสนาเน, สงฺฆสฺส กมฺมมาฬเก;
สรีรํ สงฺฆทาสสฺส, ตุมฺเห ฌาเปถ เม’’อิติ.
กนิฏฺํ อาห ‘‘โภ ติสฺส, มหาถูเป อนิฏฺิตํ;
นิฏฺาเปหิ ตุวํ สพฺพํ, กมฺมํ สกฺกจฺจ สาธุกํ.
สายํ ปาโต จ ปุปฺผานิ, มหาถูปมฺหิ ปูชย;
ติกฺขตฺตุํ อุปหารฺจ, มหาถูปสฺส การย.
ปฏิยาทิตฺจ ยํ วตฺตํ, มยา สุคต สาสเน;
สพฺพํ อปริหาเปตฺวา, ตาต วตฺตย ตํ ตุวํ.
สงฺฆสฺส ตาต กิจฺเจสุ, มา ปมชฺชิตฺถ สพฺพทา’’;
อิตํ ตํ อนุสาสิตฺวา, ตุณฺหี อาสิ มหีปติ.
ตงฺขณํ ¶ คณสชฺฌายํ, ภิกฺขุสงฺโฆ อกาสิ จ;
เทวตา ฉ รเถ เจว, ฉหิ เทเวหิ อานยุํ.
ยาจุํ วิสุํ วิสุํ เทวา, ราชานํ เต รเถ ิตา;
‘‘อมฺหากํ เทวโลกํ ตฺวํ, เอหิ ราชมโนรมํ’’.
ราชา เตสํ วโจ สุตฺวา, ‘‘ยาว ธมฺมํ สุโณมหํ;
อธิวาเสถ ตาวา’’ติ, หตฺถากาเรน วารยิ.
วาเรติ คณสชฺฌาย, มีภิ มนฺตฺวาน ภิกฺขโว;
สชฺฌายํ ปยุํ ราชา, ปุจฺฉิตํ านการณํ.
‘‘อาคเมถา’’ติ สฺาย, ทินฺนตฺตา’ติ วทึสุ เต;
ราชา ‘‘เนตํ ตถา ภนฺเต’’, อิติ วตฺวาน ตํ วทิ.
ตํ สุตฺวาน ชนา เกจิ, ‘‘ภีโต มจฺจุภยา อยํ;
ลาลปฺปตี’’ติ มฺึสุ, เตสํ กงฺขาวิโนทนํ.
กาเรตุํ อภยตฺเถโร, ราชานํ เอวมาห โส;
‘‘ชานาเปตุํ กถํ สกฺกา, อานีตา เต รถา’’อิติ.
ปุปฺผทานํ ขิปาเปสิ, ราช นภสิ ปณฺฑิโต;
ตานิ ลคฺคานิ ลมฺพึสุ, รถีสาสุ วิสุํ วิสุํ.
อากาเส ลมฺพมานานิ, ตานิ ทิสฺวา มหาชโน;
กงฺขํ ปฏิวิโนเทสิ, ราชา เถรมภาสิตํ.
‘‘กตโม เทวโลโก หิ,
รมฺโม ภนฺเต’’ติ โส พฺรุวิ;
‘‘ตุสินานํ ปุรํ ราช,
รมฺมํ’’อิติ สตํ มตํ.
พุทฺธภาวาย สมยํ, โอโลเกนฺโต มหาทโย;
เมตฺเตยฺโย โพธิสตฺโต หิ, วสเต ตุสิเต ปุเร.
เถรสฺส วจนํ สุตฺวา, มหาราชา มหามตี;
โอโลเกนฺโต มหาถูปํ, นิปนฺโนว นิมีลยิ.
จวิตฺวา ตํขณํเยว, ตุสิตา อหเฏ รเถ;
นิพฺพตฺติตฺวา ิโตเยว, ทิพฺพเทโห อทิสฺสถ.
กตสฺส ¶ ปฺุกมฺมสฺส, ผลํ ทสฺเสตุมตฺตโน;
มหาชนสฺส ทสฺเสนฺโต, อตฺตานํ สมลงฺกตํ.
รถฏฺโเยว ติกฺขตฺตุํ, มหาถูปํ ปทกฺขิณํ;
กตฺวาน ถูปํ สงฺฆฺจ, วนฺทิตฺวา ตุสิตํ อคา.
นาฏกิโย อิธาคนฺตฺวา, มกุฏํ ยตฺถ โมจยุํ;
‘‘มกุฏมุตฺตสาลา’’ติ, เอตฺถ สาลา กตา อหุ.
จิตเก ปิเต รฺเ, สรีรมฺหิ มหาชโน;
ยตฺถารวิ ‘‘ราววฏฺฏิ-สาลา’’นาม ตหึ อหุ.
รฺโ สรีรํ ฌาเปสุํ, ยสฺมึ นิสฺสีมมาฬเก;
โส เอว มาฬโก เอตฺถ, วุจฺจเต ‘‘ราช มาฬโก’’.
ทุฏฺคามณิราชา โส, ราชา นามารโห มหา;
เมตฺเตยฺยสฺส ภควโต, เหสฺสติ อคฺคสาวโก.
รฺโ ปิตา ปิตา ตสฺส,
มาตา มาตา ภวิสฺสติ;
สทฺธาติสฺโส กนิฏฺโ ตุ,
ทุติโย เหสฺสติ สาวโก.
สาลิราชกุมาโร โย,
ตสฺส รฺโ สุโต ตุโส;
เมตฺเตยฺยสฺส ภควโต,
ปุตฺโตเยว ภวิสฺสติ.
เอวํ โย กุสลปโร กโรติ ปฺุํ,
ฉาเทนฺโต อนิยตปาปกํ พหุมฺปิ;
โส สคฺคํ สกเล รมิ โว ปยาติ ตสฺมา,
สปฺปฺโ ส ตตรโต ภเวยฺย ปฺุเติ.
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
ตุสิตปุรคมนํ นาม
ทฺวตฺตึสติโม ปริจฺเฉโท