📜
เตตฺตึสติม ปริจฺเฉท
ทสราชโก
ทุฏฺคามณิรฺโ ¶ ตุ, รชฺเชิตา ชนา อหู;
สาลิราชกุมาโรติ, หสฺสาสิ วิสฺสุโต สุโต.
อตีว ธฺโ โส อาสิ, ปฺุกมฺมรโต สทา;
อตีว จารุรุปาย, สตฺโต จณฺฑาลิยา อหุ.
อโสกมาลาเทวึตํ, สมฺพนฺธํ ปุพฺพชาติยา;
รูเปนา’ติ ปิยายนฺโต, โส รชฺชํ เนวกามยิ.
ทุฏฺคามณิภาตา’โส, สทฺธาติสฺโส ตทจฺฉเย;
รชฺชํ กาเรสฺสา’ภิสิตฺโต, อฏฺารสฺส สมา’สโม.
ฉกฺกกมฺมํ สุธากมฺมํ, หตฺถิปาการเมว จ;
มหาถูปสฺส กาเรสิ, โส สทฺธากตนามโก.
ทีเปน โลหปาสาโท, อุฑฺฑิยฺหิตฺถ สุสงฺขโต;
กาเรสิ โลหปาสาทํ, ปุน โส สตฺตภูมกํ.
นวุติสตสหสฺสคฺโฆ, ปาสาโท อาสิ โส ตทา;
ทกฺขิณคีริวิหารํ, กลฺลกเลณ เมว จ.
กุฬุมฺพาลวิหารฺจ, ตถาเปตฺตงฺค วาลิกํ;
เวลงฺควฏฺฏิกฺเจว, ทุพฺพลวาปิติสฺสตํ.
ทุรติสฺสกวาปิฺจ, ตถามาตุวิหารกํ;
กาเรสิ อาทีฆวาปึ, วิหารํโยชน โยชเน.
ทีฆวาปิวิหารฺจ, กาเรสิ สหเจติยํ;
นานารตนกจฺฉนฺนํ, ตตฺถ กาเรสิ เจติเย.
สนฺธิยํ สนฺธิยํ ตตฺถ, รถจกฺกปฺปมาณกํ;
โสวณฺณมาลํ กาเรตฺวา, ลคฺคาเปสิ มโนรมํ.
จตุราสีติสหสฺสานํ ¶ , ธมฺมกฺขนฺธานมิสฺสโร;
จตุราสีติสหสฺสานิ, ปูชาจาปิ อการยิ.
เอวํ ปฺุานิ กตฺวา โส, อเนกานิ มหีปติ;
กายสฺสเภทา เทเวสุ, ตุสิเตสุ’ปปชฺชถ.
สทฺธาติสฺสปการาเช, วสนฺเต ทีฆวาปิยํ;
ลชฺชีติสฺโส เชฏฺสุโต, คิริกุมฺภิมนามกํ.
วิหารํ การยิ รมฺมํ, ตํกนิฏฺสุโต ปน;
ถุลฺลตฺถโน อกาเรสิ, วิหารํ กนฺทรวฺหยํ.
ปิตรา ถุลฺลตฺถนโก, ภาตุสนฺติกมายตา;
สเหวา’ห วิหารสฺส, สงฺฆโภคตฺถมตฺตโน.
สทฺธาติสฺเสอุปรเต, สพฺเพ’มจฺจา สมาคตา;
ถูปาราเม ภิกฺขุสงฺฆํ, สกลํ สนฺนิปาติย.
สงฺฆานฺุายรฏฺสฺส, รกฺขณตฺถํ กุมารกํ;
อภิสิฺจุํ ถุลฺลตฺถนํ, ตํ สุตฺวา ลชฺชีติสฺสโต.
อิธาคนฺตฺวา คเหตฺวา ตํ, สยํ รชฺชมการยิ;
มาสฺเจว ทสาหฺจ, ราชา ถุลฺลตฺถโน ปน.
ติสฺโสสมํ ลชฺชีติสฺโส, สงฺโฆ หุตฺวา อนาทโร;
‘‘น ชานึสุ ยถาวุฑฺฒํ’’ มีติ ตํ ปริภาสยิ.
ปจฺฉา สงฺฆํ ขมาเปตฺวา, ทณฺฑกมฺมตฺถมิสฺสโร;
ตีณิ สตสหสฺสานิ, ทตฺวาน อุรุเจติเย.
สิลามยานิ กาเรสิ, ปุปฺผยานานิ ตีณิโส;
อโถ สตสหสฺเสน, จิตาเปสิ จ อนฺตรา.
มหาถูปถูปารามานํ, ภูมึภูมิสฺสโร สมํ;
ถูปาราเม จ ถูปสฺส, สิลากฺจุก มุตฺตมํ.
ถูปารามสฺส ปุรโต, สิลาถูปกเมว จ;
ลชฺชีกาสนสาลฺจ, ภิกฺขุสงฺฆสฺส การยิ.
กฺจุกํ ¶ กณฺฏเก ถูเป, การาเปสิ สิลามยํ;
ทตฺวาน สตสหสฺสํ, วิหาเร เจติยวฺหเย.
คิริกุมฺภิลนามสฺส, วิหารสฺส มหมฺหิ โส;
สฏฺิภิกฺขุสหสฺสานํ, ติจีวรมทาปยิ.
อริฏฺวิหารํ กาเรสิ, ตถากนฺทรหินกํ;
คามิกานฺจ ภิกฺขูนํ, เภสชฺชานิ อทาปยิ.
กิมิจฺฉกํ ตณฺฑุลฺจ, ภิกฺขุนีนมทาปยิ;
สมานว’มาสฺจ, รชฺชํ โส การยี อิธ.
มเต ลชฺชิกติสฺสมฺหิ, กนิฏฺโ ตสฺส การยิ;
รชฺชํ ฉเฬว วสฺสานิ, ขลฺลาฏนาคนามโก.
โลหปาสาทปริวาเร, ปาสาเท’ติ มโนรเม;
โลหปาสาทโสภตฺถํ, เอโส ทฺวตฺตึสการยิ.
มหาถูปสฺส ปริโต, จารุโน เหมมาลิโน;
วาลิกงฺคณมริยาทํ, ปาการฺจ อการยิ.
โสวกุรุนฺทปาสกํ, วิหารฺจ อการยิ;
ปฺุกมฺมานิจฺานิ, การาเปสิ มหีปติ.
ตํ มหารตฺตโตนาม, เสนาปติ มหีปตึ;
ขลฺลาฏนาคราชานํ, นคเรเยว อคฺคหิ.
ตสฺส รฺโ กนิฏฺโตุ, วฏฺฏคามณินามโก;
ตํ ทุฏฺเสนาปติกํ, หนฺตฺวา รชฺชมการยิ.
ขลฺลาฏนาครฺโโส, ปุตฺตกํ สกภาตุโน;
มหาจูลิกนามานํ, ปุตฺตาเน เปสิ จ.
ตมฺมาตรํ นุฬาเทวึ, มเหสิฺจ อกาสิโส;
ปีติาเน ิตตา’สฺส, ปีติราชาติ อพฺรวุํ.
เอวํ รชฺเช’ภิสิตฺตสฺส, ตสฺส มาสมฺหิ ปฺจเม;
โรหเณ นกุลนคเร, เอโก พฺราหฺมณเจฏโต.
ติโย ¶ นาม พฺราหฺมณสฺส, วโจ สุตฺวา อปณฺฑิโต;
โจโร อสุ มหาตสฺส, ปริวาโร อโหสิ จ.
สคณาสตฺตทมิฬา, มหาติตฺถมฺหิ โอตรุํ;
ตทา พฺราหฺมณติโย จ, เต สตฺตทมิฬาปิจ.
ฉกฺกตฺถาย วิสชฺเชสุํ, เลขํ ภูปติสนฺติกํ;
ราชา พฺราหฺมณติยสฺส, เลขํ เปเสสิ นีติมา.
‘‘รชฺชํ ตว อิทาเนว, คณฺห ตฺวํ ทมิเฬ’’ อิติ;
สาธูติ โส ทมิเฬหิ, ยุชฺฌิ คณฺหึสุ เต ตุ ตํ.
ตโต เต ทมิฬา ยุทฺธํ, รฺา สห ปวตฺตยุํ;
โกฬมฺพาลกสามนฺตา, ยุทฺเธ ราชา ปราชิโต.
ติตฺถารามทุวาเรน, รถารุฬฺโห ปลายติ;
ปณฺฑุกาภยราเชน, ติตฺถาราโมหิ การิโต;
วาสิโต จ ตทา อาสิ, เอกวีสติ ราชุสู.
ตํ ทิสฺวา ปลายนฺตํ, นิคณฺโคิรินามโก;
‘‘ปลายติ มหากาฬ-สีหโฬ’’ติ ภุสํ รวิ.
ตํ สุตฺวาน มหาราชา, ‘‘สิทฺเธ มม มโนรเถ;
วิหารํ เอตฺถ กาเรสฺสํ’’, อิจฺเจวํ จินฺตยี ตทา.
สคพฺภํ อนุลาเทวึ, อคฺคหี รกฺขิยา อิติ;
มหาจูฬ มหานาค-กุมาเรจาปี รกฺขิเย.
รถสฺส ลหุภาวตฺถํ, ฑตฺวา จูฬามณึสุภํ;
โอตาเรสิ โสมเทวึ, ตสฺส’นฺุาย ภูปติ.
ยุทฺธายคมเนเยว, ปุตฺตเก ทฺเว จ เทวิโย;
คาหยิตฺวาน นิกฺขนฺโต, สงฺกิโต โส ปราชเย.
อสกฺกุณิตฺวา คาเหตุํ, ปตฺตํ ภุตฺตํ ชิเนน ตํ;
ปลายิตฺวา เวสฺสคีริ-วเน อภินิยิยิโส.
กุตฺถิกฺกุลมหาติสฺส-เถโร ทิสฺวา ตหํ ตุ ตํ;
ภตฺตํ ปาทา อนามฏฺํ, ปิณฺฑทานํ วิวชฺชิย.
อถ ¶ เกตกิปตฺตมฺหิ, ลิขิตฺวา หฏฺมานโส;
สงฺฆโภคํ วิหารสฺส, ตสฺส ปาทามหีปติ.
ตโต คนฺตฺวา สิลาโสพฺภ-กณฺฑกมฺหิ วสี ตโต;
คนฺตฺวาน มาตุเวลงฺเค, สาลคลสมีปโค.
ตตฺถทฺทส ทิฏฺปุพฺพํ, เถรํ เถโร มหีปตึ;
อุปฏฺากสฺส อปฺเปสิ, ตนสิวสฺส สาธุกํ.
ตสฺส โส ตนสิวสฺส, รฏฺิกสฺส’นฺติเก ตหึ;
ราชา จุทฺทสวสฺสานิ, วสี เตน อุปฏฺิโต.
สตฺตสุ ทมีเฬสฺเว’โก, โสมาเทวึ มทาวหํ;
ราครตฺโต คเหตฺวาน, ปรตีรมคาลหุํ.
เอโกปตฺตํ ทสพลสฺส, อนุราธปุเร ิตํ;
อาทาย เตน สนฺตุฏฺโ, ปรตีรมคาลหุํ.
ปุฬหตฺโถ ตุ ทมิโฬ, ตีณิวสฺสานิ การยิ;
รชฺชํ เสนาปตึ กตฺวา, ทมิฬํ พาหิยวฺหยํ.
ปุฬหตฺถํ คเหตฺวา ตํ, ทูเร วสฺสานิ พาหีโย;
รชฺชํ กาเรสิ ตสฺสา’สิ, ปณยมาโร จมูปติ.
พาหียํ ตํ คเหตฺวาน, ราชา’สิ ปณยมารโก;
สตฺตวสฺสานิ ตสฺสา’สิ, ปิฬยมาโร จมูปติ.
ปณยมารํ คเหตฺวา โส, ราชาสิ ปีฬยมารโก;
สตฺตมาสานิ ตสฺสาสิ, ทาิโย ตุ จมูปติ.
ปีฬยมารํ คเหตฺวา โส, ทาิโย ทมิโฬ ปน;
รชฺชํ’นุราธนคเร, ทุเว วสฺสานิ การยิ.
เอวํ ทมิฬราชูนํ, เตสํ ปฺจนฺนเมวหิ;
โหนฺติ จุทฺทสวสฺสานี, สตฺตมาสา จ อุตฺตรึ.
คตาย ตุ นิวาสตฺถํ, มลเย’นุลเทวิยา;
ภริยากนสิวสฺส, ปาทาปหริ ปจฺฉิยํ.
กุชฺฌิตฺวา โรทมานาสา, ราชานํ อุปสกิมิ;
ตํ สุตฺวา ตนสิโวโส, มนุมาทาย นิกฺขมิ.
เทวิยา ¶ วจนํ สุตฺวา, ตสฺส อาคมนา ปุรา;
ทฺวิปุตฺตํ เทวิมาทาย, ตโต ราชา’ปิ นิกฺขมิ.
ธนุํ สนฺธาย อายนฺตํ, สีวํ วิชฺฌิ มหาสีโว;
ราชา นามํ ภาวยิตฺวา, อกาสิ ชินสงฺคหํ.
อลตฺถ อฏฺามจฺเจจ, มหนฺเต โยธสมฺมเต;
ปริวาโร มหาอาสี, ปริหาโร จ ราชิโน.
กุมฺภีลกมหาติสฺส-เถร ทิสฺวา มหายโส;
อจฺฉคลฺลวิหารมฺหิ, พุทฺธปูชมการยิ.
วตฺถุํ โสเธตุมารุฬฺโห, อกาสเจติยงฺคณํ;
กวิสีเส อมจฺจมฺหิ, โอโรหนฺโตมหีปติ.
อาโรหนฺโต สเทวิโก, ทิสฺวา มคฺเค นิสินฺนกํ;
‘‘น นิปนฺโน’’ติ กุชฺฌิตฺวา, กวิสีสํ อฆาตยิ.
เสสา สตฺตอมจฺจาวิ, นิพฺพินฺนา เตน ราชินา;
ตสฺส’นฺติกา ปลายิตฺวา, ปกฺกมนฺตา ยถารุจิ.
มคฺเค วิลุตฺตา โจเรหิ, วิหารํ หมฺพุคลฺลกํ;
ปวิสิตฺวาน อทฺทกฺขุํ, ติสฺสตฺเถรํ พหุสฺสุตํ.
จตุเนกายิโก เถโร, ยถาลทฺธานิ ทาปยิ;
วตฺถผาณิตเตลานิ, ตณฺฑุลา ปาหุณา ตถา.
อสฺสตฺถกาเล เถโร โส,
‘‘กุหึยาตา’’ติ ปุจฺฉิเต;
อตฺตานํ อาวีกตฺวา เต,
ตํ ปวตฺตึ นิเวทยุํ.
‘‘กาเรตุํ เกหิ สกฺกา นุ, ชินสาสนปคฺคหํ;
ทมิเฬหิ วา’ถ รฺา, อิติ ปุฏฺา ตุ เต ปน.
‘‘รฺโ สกฺกา’’ติ อาหํสุ, สฺาเปตฺวาน เต อิติ;
อุโภ ติสฺส มหาติสฺส-เถรา อาทาย เต ตโต.
ราชิโน สนฺติกํ เนตฺวา, อฺมฺํ ขมาปยุํ;
ราชา จ เต อมจฺจา จ, เถโร เอว มยาจยุํ.
สิทฺเธ ¶ กมฺเม เปสิเตโน, คนฺตพฺพํ สนฺติกํ อิติ;
เถรา ทตฺวา ปฏิฺํ เต, ยถาานมคฺฉิสุํ.
อนุราธปุรํ ราชา, อาคนฺตฺวาน มหายโส;
ทาิกํ ทมิฬํ หนฺตฺวา, สยํ รชฺชมการยิ.
ตโต นิคณฺารามํ ตํ, วิทฺธํเสตฺวา มหีปติ;
วิหารํ การยิ ตตฺถ, ทฺวาทส ปริเวณกํ.
มหาวิหารปฏฺานา, ทฺวีสุ วสฺสส เตสุ จ;
สตฺตรสสุ วสฺเสสุ, ทสมาสา’มิเกสุ จ.
ตถา ทิเนสุ ทสสุ, อติกฺกนฺเตสุ สาทโร;
อภยคิริ วิหารํโส, ปติฏฺาเปสิ ภูปติ.
อกฺโกสิยิตฺวา เต เถเร, เตสุ ปุพฺพุปการิโน;
ตํ มหาติสฺส เถรสฺส, วิหารํ มานโท อทา.
คิริสฺส ยสฺมา คาราเม, ราชา กาเรสิ โสภโย;
ตสฺมา’ภย คิริตฺเวว, วิหาโร นามโก อหุ.
อาณาเปตฺวา โสมาเทวึ,
ยถา าเน เปสิโส;
ตสฺสาตนฺนามกํ กตฺวา,
โสมาราม มการยิ.
รถา โอโรปิตา สา หิ, ตสฺมึาเน วรงฺคนา;
กทฺทมฺพปุปฺผ คุมฺพมฺหิ, นิลินา ตตฺถ อทฺทส.
มุตฺตยนฺตํ สามเณรํ, มคฺคํ หตฺเถน ฉาทิย;
ราชา ตสฺส วโจ สุตฺวา, วิหารํ ตตฺถ การยิ.
มหาถูปสฺสุตฺตรโต,
เจติยํ อุจฺจวตฺถุกํ;
สิลา โสภกณฺฑกํ นาม,
ราชา โสเยว การยิ.
เตสุ สตฺตสุ โยเธสุ, อุตฺติโย นาม การยิ;
นครมฺหา ทกฺขิณโต, วิหารํ ทกฺขิณวฺหยํ.
ตตฺเตว ¶ มูลโวกาส, วีหารํ มูลนามโก;
อมจฺโจ การยี เตน, โสปิ ตํนามโก อหุ.
กาเรสิ สาลิยารามํ, อมจฺโจ สาลิยวฺหโย;
กาเรสิ ปพฺพตารามํ, อมจฺโจ ปพฺพตวฺหโย.
อุตฺตรติสฺสรามนฺตุ, ติสฺสามจฺโจ อการยิ;
วิหาเร นิฏฺิเต รมฺเม, ติสฺสเถร มุปจฺจเต.
‘‘ตุมฺหากํ ปฏิสนฺถาร, วเสน’มฺเหหิ การิเต;
วิหาเร เทม ตุมฺหากํ, อิติ วตฺวา อทํสุ จ.
เถโร สพฺพตฺถวาเสสิ, เต เต ภิกฺขู ยถา รหํ;
อมจฺจา’ทํสุ สงฺฆสฺส, วิวิเธ สมณารเห.
ราชา สกวิหารมฺหิ, วสนฺเต สมุปฏฺหิ;
ปจฺจเยหิ อนุเนหิ, เตน เต พหโว อหุํ.
เถรํ กุเลหี สํสฏฺํ, มหาติสฺโสติ วิสฺสุตํ;
กุลสํสฏฺ โทเสน, สงฺโฆ ตํ นีหริ อิโต.
ตสฺส สิสฺโส พหลมสฺสุ-
ติสฺสตฺเถโรติ ปิสฺสุโต;
กุทฺโธ’ภยคิรึ คนฺตฺวา,
วสิ ปกฺขํ วหํ ตหึ.
ตโตปฺปภุติ เต ภิกฺขู, มหาวิหารนาคมุํ;
เอวํ เต’ภยคิริกา, นิคฺคตา เถรวาทโต.
ปภินฺนา’ภยคิริเกหิ, ทกฺขิณวิหาริกายติ;
เอวํ เต เถรวาทีหิ, ปภินฺนา ภิกฺขโว ทฺวิธา.
มหา อภยภิกฺขู เต, วฑฺเฒตุํ ทีปวาสิโน;
วฏฺฏคามณิภูมินฺโท, ปตฺตึ นาม อทาสิ โส.
วิหารปริเวณานิ, ฆฏาพทฺเธ อการยิ;
‘‘ปฏิสงฺขรณํ เอวํ, เหสฺสตีติ วิจินฺติย.
ปิฏกตฺตยปาฬิฺจ, ตสฺส อฏฺกถมฺปิ จ;
มุขปาเน อาเนสุํ, ปุพฺเพ ภิกฺขู มหามติ.
หานึ ¶ ทิสฺวาน สตฺตานํ, ตทา ภิกฺขู สมาคตา;
จิรฏฺิตตฺถํ ธมฺมสฺส, โปตฺถเกสุ ลิขาปยุํ.
วฏฺฏคามณิ อภโย, ราชา รชฺชมการยิ;
อิติ ทฺวาทสวสฺสานิ, ปฺจมาเสสุ อาทิโต.
อิตี ปรหิต มตฺตโน หิตฺจ,
ปฏิลภิยิสฺสริยํ กโรติ ปฺโ;
วิปุลมปิ กุพุทฺธิลทฺธโภวํ,
อุภยหิตํ น กโรติ โภคลุทฺโธ’ติ.
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
ทสราชโก นาม
เตตฺตึสติโม ปริจฺเฉโท.