📜
จตฺตาลีสติม ปริจฺเฉท
อฏฺราชโก
ตสฺสจฺจเย กุมาราทิ-ธาตุเสโนติ วิสฺสุโต;
อหุ ตสฺส สุโต ราชา, เทวรูโป มหาพโล.
การิเต ปิตรา’กาสิ, วิหาเร นวกมฺมกํ;
กาเรตฺวา ธมฺมสงฺคีตึ ปริโสเธติ สาสนํ.
สนฺตปฺเปสิ ¶ มหาสงฺฆํ, ปจฺจเยหิ จตูหิปิ;
กตฺวา ปฺุานิ’เนกานิ, นวเม หายเน’ติคา.
ติตฺติเสโน สุโต ตสฺส, ราชา หุตฺวา อเนกธา;
กตฺวา ปฺุานิ รชฺชํ ตํ, มาสมฺปิ นวเม ชหิ.
สิโว ตํ มาตุโล หนฺตฺวา, หุตฺวา ราชา อนปฺปกํ;
ปฺุํ กตฺโว’ปติสฺเสน, ปฺจวีส ทิเน หโต.
อุปติสฺโส ตโต อาสิ, ราชา หนฺตฺวาน สีวกํ;
โมคฺคลฺลานสฺส ภคินี, สามิโก ธชินีปติ.
ราชา านนฺตราทีหิ, กตฺวาน ชนสงฺคหํ;
สีลากาฬสฺส ปาทาสิ, สห โภ กนธีวรํ.
เอโก ปุตฺโต อหุ รฺโ, อุปติสฺสสฺส กสฺสโป;
สโสฬส สหาเยหิ, สูโร สูเปหิ สฺุโต.
เอก วุตฺติสหาเยหิ, ทานมาน มหาธโน;
ธมฺมฏฺโ วีริยาชีวิ, สาธุ เชฏฺปจายโก.
สิลา กาโฬตโต รชฺช-โลภวฺจิต มานโส;
ทกฺขิณํ มลยํ คนฺตฺวา, สงฺคณฺหิตฺวา มหา พลํ.
วิลุมฺปมาโน ปจฺจนฺติ, สมฺปตฺโต นครนฺติกํ;
ตํ สุตฺวา กสฺสโป เชฏฺโ, วรมารุยฺห กฺุชรํ.
อสฺสา เสตฺวาน ปิตรํ, สมาทาย สหายเก;
นิกฺขมฺม นครา คจฺฉิ, สิลากาลสฺส ทสฺสนํ.
เอวํ สตฺต’ฏฺ วาเรสุ, ปลาโต ลีนวุตฺติโก;
หตฺเถ กตฺวา อุปาเยน, เทเส ปาจิน ปจฺฉิเม.
ยุชฺฌิตุํ ปุน ปาจิน-ติสฺส ปพฺพตมาคมิ;
กสฺสโปปิ สหาเยหิ, สทฺธิมารุยฺห ทนฺตินํ.
ตตฺถ คนฺตฺวา ปลาเปตฺวา, โจรํ ปพฺพตมตฺถกํ;
อาโรเปสิ มหานาคํ, เตนา’สิ คิริกสฺสโป.
มานตฺถทฺโธ สิลากาโฬ, ภิยฺโย รฏฺํ ปภินฺทิย;
สพฺพํ หตฺถคตํ กตฺวา, อเชยฺย พลวาหโน.
อาคมฺม นครํ รุนฺธิ, สตฺถาหํ ราชเสวกา;
ยุชฺฌิตฺวา วิรลา อาสุํ, ตโต จินฺเตสิ กสฺสโป.
เอเต ¶ นครโรเธน, สพฺเพ ภิชฺชนฺติ ปาณิโน;
ปริหีนํ พลํ ราชา, อนฺธโก จ มหลฺลโก.
เมรุกนฺทรเก กตฺวา, มาตรํ ปิตรฺจ เม;
องฺคเหตฺวา พลํ ปจฺฉา, โจโร นิคฺคณฺหิ โย อิติ.
รตฺติยํ โส สหาเย จ, ราชสาธนเมวจ;
อาทาย ปิตโร เจว, มลยํ คนฺตุมารภิ.
ตทา มคฺคมชานนฺตา, สมฺมูฬา มคฺคเทสกา;
นครสฺส สมีเปว, สมฺภมึสุ อิโต ตโต.
สิลากาโฬ ปวตฺตึ ตํ, สุตฺวา สงฺคมฺม เวคสา;
ปริวาเรสิ สงฺคาโม, ตตฺถ ภึสนโก อหุ.
เทวาสุรรณากาเร, วตฺตมาเน มหาหเว;
ปติเตสุ สหาเยสุ, สีทมาเน มหาคเช.
หตฺถาโรหสฺส ทตฺวา, ฉินฺทิตฺวา สีสมตฺตโน;
ปฺุฉิตฺวา โลหิตํ กตฺวา, โกสิยํ อสิ ปุตฺติกํ.
หตฺถิกุมฺเภ อุโภ หตฺเถ, เปตฺวาน อวตฺถริ;
อุปติสฺโสปิ ตํ สุตฺวา, โสกสลฺลาหโต มริ.
เอวํ ทิยฑฺฒวสฺเสน, อุปติสฺเส ทิวํคเต;
ราชา’โหสิ สิลากาโฬ, ปุพฺพนาเมน เอกโต.
ตํ อมฺพสามเณราทิ-สิลากาโฬติ โวหรุํ;
ติตฺถํ เตรสวสฺสานิ, ทิปํ ธมฺเมน ปาลยิ.
มหาปาฬิมฺหิ ทาเปสิ, ปจฺจคฺฆํ ราชโภชนํ;
เวชฺชสาลาสุ โภเค จ, วฑฺเฒสิ ชนตาหิโต.
อนฺวหํ ปูชยิ โพธึ, ปฏิมาโย จ การยิ;
สพฺเพสํ ทีปวาสีนํ, ภิกฺขูนํ’ทา ติจีวรํ.
มาฆาตํ การยิทีเป, สพฺเพสํเยว ปาณินํ;
อานิตํ อตฺตนา เกส-ธาตุํ สมฺมา อปูชยิ.
รเหรทกวารฺจ, อทาสิ อภยุตฺตเร;
ปุรตฺถิมา เถรียานํ, วิหารกุนฺถนาม โส.
อาเนตฺวา อาสนํ ตตฺถ, เปสิ ทุมราชเก;
ยาวชีวํ ปวตฺเตสิ, ปฺุกมฺมมสงฺขิยํ.
โมคฺคลฺลาโน ¶ ตถา ทาา, ปภุติ โจ’ปติสฺสโก;
ปุตฺโต ตสฺสา’สุมคฺคสฺส, เทสํ ทตฺวา ปุรตฺถิมํ.
ทตฺวา านนฺตรฺจาทิ-ปาทสฺํ วิสชฺชยิ;
คนฺตฺวา ตตฺถ วสาหีติ, โสปิ คนฺตฺวา ตหึ วสิ.
านํ มลยราชคฺคํ, เทสํ ทตฺวาน ทกฺขิณํ;
รกฺขณตฺถํ สมุทฺทสฺส, มชฺฌิมํ ตุ นิโยชยิ.
อุปติสฺสํ ตุ วาเสสิ, สนฺติเกเยว อตฺตโน;
วิเสเสน มมายนฺโต, ยูนํ กลฺยานทสฺสนํ.
ตสฺส ทฺวาทสเม วสฺเส, อิโต กาสิ ปุรํ คโต;
ธมฺมาตุ มิธา’เนสิ, ตโต วาณิช มาณโว.
ราชา ทิสฺวา’สมตฺโถ โส, ธมฺมาธมฺมวิจารเณ;
เหมสฺาย ทีปมฺหิ, ปตนฺโต สลโภ วิย.
พุทฺธธมฺโมติ สฺาย, ตํ คเหตฺวาน สาธุกํ;
กตฺวา สกฺการสมฺมานํ, เคเห ราชฆรนฺติเก.
เปตฺวา อนุวสฺสํ ตุ, เนตฺวา เชตวนํ มหํ;
กาตุํ กาเรสิ จาริตฺตํ, หิตํ มนฺตฺวาน ปาณินํ.
เอวํ กตฺวา สิลากาโฬ, ปฺุกมฺมมนปฺปกํ;
ปตฺเต เตรสเม วสฺเส, ยถากมฺมมุปาคมิ.
ทาปฺปภุติโก รชฺชํ, คเหตฺวา ภาตรํสกํ;
อกฺกโมติ นิวาเรนฺตํ, มาราเปสิ วิพุทฺธิโก.
โมคฺคลฺลาโน’ถ ตํ สุตฺวา, อปฺปตฺตํ รชฺชมคฺคหิ;
อการเณ เม มาเรสิ, กณิฏฺํ ธมฺมวาทีนํ.
การาเปสฺสามหมฺปชฺช, รชฺชนฺติ ปริกุปฺปิย;
สมาทาย มหาเสนํ, อคาราเหร ปพฺพตํ.
ราชาปิ สุตฺวา สนฺนทฺธ-พลกาโย กรินฺทเก;
ปพฺพเต สิวิรํ พนฺธิ, โมคฺคลฺลาโน นิสมฺมตํ.
สาปราธาน เต เม วา, มนุสฺสา ทีปวาสิโน;
เอกสฺมิฺจ มเต รชฺช-มุภินฺนํเยว โนสิยา.
ตสฺมา อฺเน ยุชฺฌนฺตุ, อุโภเยว มยํ อิธ;
หตฺถิยุทฺธํ กโรมาติ, รฺโ เปเสสิ สาสนํ.
โสปิ ¶ สาธูติ วตฺวาน, พทฺธปฺจายุโธ คชํ;
อารุยฺห มุนิโน มาโร วิย โอตฺถริ ตาวเท.
โมคฺคลฺลาโนปิ สนฺนทฺโธ, อารุยฺห กรีนํ วรํ;
ตตฺถา’โค อฺมฺํ เต, ปาปุณึสุ มหาคชา.
สทฺโท สูยิตฺถ สงฺฆฏฺเฏ, อสนิราว สนฺนิโภ;
ทนฺตฆาเตน อุฏฺาสิ, ชาลา วิชฺชุลฺลตา วิย.
สฺฌาฆนสภาคา’สุํ, คชา โลหิตมกฺขิตา;
โมคฺคลฺลานคชาวิทฺโธ, รฺโโอสกฺกิ กฺุชโร.
ราชา อารภิ ตํ ทิสฺวา, ฉินฺทิตุํ สีสมตฺตโน;
โมคฺคลฺลาโน’ถ วนฺทนฺโต, ยาจิ’เม’วํ กิรีอิติ.
ยาจมาเนปิ โสมานํ, มาเนนฺโต ฉินฺทิกนฺธรํ;
ฉฑฺเฑสิ ฉหิ โส รชฺชํ, มาเสหิ ทิวเสหิ จ.
โมคฺคลฺลาโน ตโต ราชา, อาสิ ทีเป มหาพโล;
มาตุลฺจ ปฏิจฺเจมํ, จูลนาเมน โวหรุํ.
อาสาธารณกาเวยฺโย, วตฺถุตฺตย ปรายโณ;
ทานสํยม โสเจยฺโย, โสรจฺจาทิคุณาลโย.
ทาเนน ปิยวาจาย, อตฺถสฺส จริยาย จ;
สมานตฺตสฺสภาเวน, สงฺคเหสิ มหาชนํ.
ปิณฺฑปาตวิหาเรหิ, เภสชฺชจฺฉาทเนหิ จ;
ภิกฺขุสงฺฆฺหิ สงฺคณฺหิ, ธมฺมิกาย จ คุตฺติยา.
อติเรกาย ปูชาย, ปูเชตฺวา ธมฺมภาณเก;
ปิฏเก ตีณิ วาเจสิ, สทฺธิมฏฺกถาย โส.
กุมาเร อุปลาเลตฺวา, นิวาเปน ยถารุจึ;
สชฺฌาเปสิ สทา ธมฺมํ, ธมฺมทีโป มหามติ.
ธมฺมทีปฺจ โส กตฺวา, กฺุชรเสขเรนิ สา;
ธมฺมาวาสาเน วาเจสิ, ปุรมฺหิ ปุริสุตฺตโม.
พนฺธาเปสิ กทมฺพฺจ, นทึปพฺพตมชฺฌโต;
ปตฺตปสาณวาปิฺจ, ธนวาปึ คริตรํ.
คณฺหาเปสิ สทีฆายุ-เหตุ กมฺมนฺติ สาทโร;
ลิขาเปสิ จ สทฺธมฺมํ, วตฺถุปูชฺจ การยิ.
โลกํ ¶ โส อนุกมฺปิตฺวา, มาตาปุตฺตํว โอรสํ;
ทตฺวา ภุตฺวา ยถากามํ, วสฺเส วีสติเม มริ.
มเหสี ตสฺส ฆาเตตฺวา, วิสโยเคน าตเก;
ปุตฺตํ รชฺเช’ภิสิฺจิตฺวา, สยํ รชฺชํ วิจารยิ.
ตถาภิสิตฺโต โส กิตฺติ-สิริเมโฆ นราธิโป;
ติปุปตฺเตหิ ฉาเทสิ, ทุมินฺทธรมาทิโต.
กปณทฺธิวณิพฺพานํ, มหาทานํ ปวตฺตยิ;
มคฺคปาโล ตถากาโร, อหุ สพฺโพปโภคิโย.
มเหสี สา สทา อาสิ, ปธานา สพฺพกมฺมสุ;
รชฺชํ ตสฺสา’สิ เตเนว, เหฏฺุปริยวตฺติกํ.
ราชาปาทา มหามจฺจา’-เหสุํ ลฺจปรายนา;
ทุพฺพเล จ วิเหเสุํ, พลี ชานปทา นรา.
สิลากาฬสฺส กาลมฺหิ, คาเม สงฺคิลฺลนามเก;
ภยวสีวฺหโย โปโส, อหุ โมริยวํสโช.
อโหสิ ปุตฺโต สีวสฺส, อคฺคโพธิ สนามโก;
ภาคิเนยฺโยปิ ตสฺสาสิ, มหานาโคติ วิสฺสุโต.
ภาคิเนโย มหานาโค, อคฺคโพธิ จ สุนฺทโร;
อุฬารชฺฌาสยตฺตา โส, มหานาโค มหพฺพโล.
หิตฺวา กสฺสกกมฺมานิ, โจรกมฺมมกา วเน;
โคธํ ลทฺธาน เปเสสิ, มาตุลานิย สนฺติกํ.
โคธํ ทิสฺวา’วสา ตฺวา, ธฺปจฺฉิมเปสยิ;
กมฺมารสฺสา’ปิ เปเสสิ, สสํ โสปิ ตเถวกา.
พีชํ ภคินี มายาจิ, พีชคาหฺจ ตสฺส สา;
ทาสฺจ ตฺวา เปเสสิ, อนฺนปานาทินา รโห.
ตทา ทุพฺภิกฺขกาลมฺหิ, เอโก มนฺตธโร นโร;
ภิกฺขาลาภาย สทฺเธหิ, ภิกฺขุเวเสน ภิกฺขติ.
ตํ คามํ ปวิสิตฺวา โส, อลทฺธา กิฺจิ โภชนํ;
อภิภูโต ชิฆจฺฉาย, กมฺปมาโน นิคจฺฉติ.
ตํ ทิสฺวา กรุณายนฺโต, มหานาโค มหาทโย;
ปตฺตมาทาย คามนฺต-มาหิณฺฑิตฺวาปิ สพฺพโส.
ยาคุมตฺตมฺปิ ¶ นาลตฺถ, ตโต อุตฺตรสาฏกํ;
ทตฺวา อาหริ อาหารํ, โส ตํ ภุตฺวา ปสีทิย.
รชฺชารหมิมํ ทีเป, กริสฺสามีติ จินฺติย;
ตมาทาย ขเณนา’คา, โคกณฺณกมหณฺณวํ.
อถ ตตฺถ นิสีทิตฺวา, สฺชปนฺโต ยถาวิธึม;
มนฺโตนา’เนสิ นาคินฺทํ, ผุสฺสปุณฺณมรตฺติยํ.
มหานาคํ ผุสาหีติ, มหานาคํ นิโยชยิ;
โส ภีโต ปุริเม ยาเม, อาคตํ ตํ น สมฺภุสี.
ตถา มชฺฌิมยาเมปิ, ปจฺฉิเม ปน นงฺคเล;
คเหตฺวา ขิปิ ตีเหว, องฺคุลีหิ สตํ ฉุปิ.
โส ตํ พฺยากาสิ ตํ ทิตฺวา, สพลํ เม ปริสฺสมํ;
ตีหิ ราชูหิ ยุชฺฌิตฺวา, จตุตฺถํ ตฺวํ นิฆาติย.
วุฑฺโฒ ตีเณว วสฺสานิ, ราชา หุตฺวา น ชีวสิ;
ตถา เหสฺสนฺติ ราชาโน, ตโย เต วํสชา นรา.
คนฺตฺวา เสวสฺสุ ราชานํ, ปจฺฉา ปสฺสสิ เมขลํ;
อิติ วตฺวาน เปเสสิ, โสปิ คนฺตฺวา นริสฺสรํ.
ปสฺสิตฺวา ตมุปฏฺาสิ, ราชา โรหณกมฺมิกํ;
ตํ อกาสิ ตทุฏฺานํ, ภณฺฑมาหริ โส พหุํ.
ราชา ตสฺมึ ปสีทิตฺวา, อนฺธเสนาปติวฺหยํ;
ทตฺวา านนฺตรํ ตสฺส, คนฺตุํ ตตฺเถว โยชยิ.
ภยสีวสฺส ปุตฺตฺจ, ภาคิเนยฺยฺจ อตฺตโน;
อาทาย คนฺตฺวา ตํ เทสํ, ปริวตฺเตสิ สพฺพโส.
ปจฺเจกโภคํ กตฺวาน, โรหณํ ตตฺถ โส วสํ;
ทาปฺปภูตินา กาตุํ, ยุทฺธํคนฺตฺวา มหพฺพโล.
โมคฺคลฺลานภยา คนฺตฺวา, โรหณฺจ ตหึ วสี;
สุตฺวา กิตฺติสิรีเมฆวณฺณ-รฺโ รชฺเช สมฺชสํ.
รชฺชํ คเหตุํ กาโลติ, สีฆํ อาคมฺม โรหณา;
เอกูนวิเส ทิวเส, มารยิตฺวา มหีปตึ.
สยํ หุตฺวา มหีปาโล, เทสํ กตฺวา ยถา ปุเร;
ภาคิเนยฺยสฺส ปาเหสิ, ปณฺณมาคจฺฉตูติ โส.
อาคจฺฉนฺโต ¶ นิมิตฺเตน, นิวตฺติตฺวา มริตฺถ โส;
ตโต มาตุลปุตฺตํ’กา, อุปรชฺชํ กตฺุโก.
อาลวาลํ ทุมินฺทสฺส, กตฺวา เหมมยํ ฆรํ;
ฉาทาเปสิ มุนินฺทสฺส, ปฏิมาโย จ สนฺทหิ.
มหาเจติตฺตเย กาสิ, สุธากมฺมฺจ จุมฺพฏํ;
หตฺถิเวทิฺจ กาเรตฺวา, จิตฺตกมฺมมการยิ.
เปสการกคามํ โส, ชมฺเพลวฺหยมุตฺตเร;
มหาวิหาเรจาพนฺธิ, คามํ ตินฺติณิกวฺหยํ.
อุทฺธคามมฺหิ วสภ-คามํ เชตวนสฺส’ทา;
วตฺถทานํ นิกาเยสุ, ตีสุ เจว ปวตฺตยิ.
เขตฺตานํ หิสตํ ทตฺวา, วิหาเร เชตนามเก;
ยาคุํ ตตฺถ ปวตฺเตสิ, ภิกฺขูนํ สพฺพกาลิกํ.
สหสฺส ทูรติสฺสวฺหา, เขตฺตํ ทตฺวา ตปสฺสินํ;
มหาวิหารวาสีนํ, ยาคุํ นิจฺจํ ปวตฺตยิ.
จิรมาติกวารฺจ, ตตฺเถว’ทา คุเณ รโต;
มยูรปริเวเณ จ, นวกมฺมมการยิ.
กาสิขณฺเฑ มหาเทว-รตฺตกุรวนามเก;
วิหาเร อนุรารามํ, ชิณฺณฺจ ปฏิสงฺขรี.
กมํ โสวคฺคิกํ กตฺวา, เอวมาทึ นริสฺสโร;
อคมา ตีหิ วสฺเสหิ, เทวราชสหพฺยตํ.
อฏฺเเต กุฏฺจิตฺตา’ปริมิตวิภวา ราชราเชนรูปา;
ราชาโน ราชมานา นรกริตุรคาสูรเสนารเถหิ;
อนฺเต หิตฺวา’ขิลํ ตํ วิคตปริชนา’ฬาหนํ สงฺขตาสุํ;
สปฺปฺโ ตํ สรนฺโต ภวตุ ภวสุขํ วนฺตุกาโม หิเตสี.
สุชนปฺปสาทสํเวคตฺถาย กเต มหาวํเส
อฏฺราชโก นาม
จตฺตาลีสติโม ปริจฺเฉโท.