📜
สฏฺิม ปริจฺเฉท
กุมาโรทโย
โรหเณ นิวสิตฺถา’ว, ชยพาหุมหีปติ;
มิตฺตาวฺหา ราชินี เจว, ตทา กาลมกํสุ เต.
สิรีวลฺลภชายา’ถ, ชเนสิ สุคลา ทุเว;
มาณภรณกํ ปุตฺตํ, ปุตฺตึ ลีลาวติมฺปิ จ.
มาณาภรณภูปาล-เทวี’ปิ รตนาวลี;
มิตฺตํ ปภาวติฺจาปิ, อลภี ธีตโร ทุเว.
ปสฺสนฺตสฺส อุโภ ตาโย, ธีตโร วีรพาหุโน;
ตทา มหาทิปาทสฺส, เอวํ อาสิ วิตกฺกิตํ.
โลกาภิสมฺมเต สพฺพ-ภูปาลนฺวยมุทฺธนิ;
วิสุทฺเธ โสมวํสมฺหิ, อภิชาตา มยํ ปน.
ปิหนียตราการา, สพฺพสตฺติสมุนฺนตา;
นานาวิชฺชาสุ นิปุณา, หตฺถิอสฺสาทิสุกฺขมา.
ตถา เปกากินา เว’เต, ตโย วิกฺกมพาหุนา;
ปราชยํ ปริภวํ, ปาปิตา พหุโส รเณ.
สูนุโน สุสมตฺถสฺส, วิโสเธตุ มิมํ มลํ;
น ทิสฺสเต ปาตุภาโว, อโห โน อปฺปปฺุตา.
ชนวาทกิลิฏฺเน ¶ , ราชตฺเตนาปิ กึ มม;
อิทานิ วิสยาสงฺคํ, หิตฺวา กลฺยาณกมฺมสุ.
อปฺปมตฺตสฺส สตตํ, เนตพฺพา วาสรา’อิติ;
นิยฺยาเตตฺวา อมจฺจานํ, สพฺพํ รชฺชวิจารณํ.
ตหึ สตฺต’ฏฺมาสฺหิ, วสํ รตฺติยเมกทา;
เทวราชฆเรเสยฺยํ, กปฺเปสิ สีลสํยโต.
ตโต ปจฺจูสกาลมฺหิ, เทวปุตฺตํ มหิทฺธิกํ;
วิจิตฺตวตฺถาภรณํ, คนฺธมาลาวิภูสิตํ.
อุฬารตรรูเปน, เทโหภาเสน อตฺตโน;
โอภาเสนฺตํ อเสสา’สา, สูริยฺจ น ภุคฺคตํ.
วทนฺตํ สุปิเน เอวํ, อทกฺขิ ทรณีปติ;
ปสีทสฺสุ มหาภาค, ปิโตภว มหิปติ.
ธฺลกฺขณสมฺปนฺโน, อิจฺฉิตตฺถสฺสสาธโก;
วินีโต โลกกุหร-พฺยาปิเตโช ปรกฺกโม.
อาณพลยโสกิตฺติ-ภาสุโร สคฺคุณากโร;
โลกสาสนสํวุทฺธิ-กโร ปุตฺตวโร ตว.
ลพฺภีสฺสเต มหาราช, น จิรสฺเสว สมฺปติ;
ปุตฺตทาราธิวุตฺถํ ตํ, ปุรํ ขิปฺปํ ปยาหีติ.
ปพุชฺฌิตฺวาน สฺชาต-ปีติเวโคถ รตฺติยา;
วิภาตาย ตโตโปงฺข-คามํ คฺฉินรุตฺตโม.
ยถา ทิฏฺปฺปการนฺตํ, กเถสิ สุปินํ สุภํ;
มเหสี ปมุขานํ โส, อมจฺจานํ มหีปติ.
สทฺธึ มเหสิยา ตตฺถ, ปตฺเถนฺโต ปุตฺตมุตฺตมํ;
จินฺโตนฺโต ทานสีลาทึ, สุภํ นานปฺปการกํ.
อเถกทิวสํกาเล, ปจฺจูเส สุปิเน ปน;
สพฺพลกฺขณสมฺปนฺนํ, สพฺพเสตํ มโนหรํ.
ทนฺตีโปตวรํ ทนฺตํ, กณฺเณ คณิยเปมโต;
ปวิสนฺตมิวตฺตานํ, เสยฺยาคพฺภํ มเหสิยา.
สมฺปสฺสิย ปพุชฺฌิตฺวา, อุฏฺาย สยนาวรา;
สฺชาตปีติปาโมชฺช-เวคปีณิตมานโส.
ตายํ ¶ เวลายเมทาสุ-เสยฺยาคพฺภํ มเหสิยา;
ปวิสฺสสุปินํ ตสฺสา, ยถาทิฏฺํ ปกาสยี.
อหมฺปิ ตาทิสํ หตฺถิ-โปตกํ สยนํ มม;
ปทกฺขิณํ กริตฺวาน, ิตํ โสณฺเฑ สมาทิย.
อากฑฺฒิตฺวาน สยนํ, สมาโรปิย เปมโต;
อาลิงฺคึ สุปินมฺหีติ, เทวี จาปิ ตมพฺรวี.
อุโภ เต อฺมฺสฺส, ทิฏฺเมวํ ปกาสิย;
อุฏฺาเปสุํ ปหฏฺาว, วีตนิทฺทารุณํ ตทา.
ตโต ปาโต อุปฏฺาตุ, มุปยาตํ ปุโรหิตํ;
เนมิตฺตเก จ ปุจฺฉึสุ, สุนิตฺวา เต ปโมทิตา.
น จิรสฺเสว ปุตฺตสฺส, ธฺลกฺขณสาลิโน;
อุปฺปตฺติยา อวสฺสํ’ว, ภวํตพฺพนฺติ กิตฺตยุํ.
ตํ สุณิตฺวา อมจฺจา จ, ตถา นครวาสิโน;
อวินฺทึสุ ชนินฺโท จ, สพฺเพปีติ มหุสฺสวํ.
ตโต ปฏฺาย โสตฺถานํ, ปตฺถยํ ปตฺถิโวภุสํ;
ภิกฺขุสงฺเฆน พหุโส, ภณาเปสิ ปริตฺตกํ.
มณิมุตฺตาทิกํ จิตฺตํ, มหคฺฆมนุวาสรํ;
ปริจฺจชิ ทานมุเข, ยาจกานมเนกโส.
ปุโรหิตาทิวิปฺเปหิ, เวทเวทงฺควิฺูหิ;
วตฺตาเปสิ จ โหมาทิ-วิธานํ โสตฺถิ สมฺมตํ.
สุวินฏฺเ วิหาเร จ, ธาตุคพฺเภ จ วาปิโย;
ชิณฺณา จ ปฏิสงฺขตฺตุํ, โยชยี ราชกปฺปิเก.
ทินํ นยนฺเต กลฺยาณ-กมฺเมเน’วํ นริสฺสเร;
น จิรํ สณฺหิ คพฺภ-วโร กุจฺฉิมฺหิ เทวิยา.
ตโตวคมฺม ตํ หฏฺ-ปหฏฺโ โส นริสฺสโร;
มหนฺตํ เทวิยา คพฺภ-ปริหารมทาปยิ.
ปริปกฺกคพฺภา เทวี, กเมน ชนยีสุกํ;
สมเย ภทฺทนกฺขตฺต-มุหุตฺเตนภิลกฺขิเต.
สุปฺปสนฺนา อเสสา จ, ทิสาโย ตํขเณ อหุ;
สมีรเณ จ วาสึสุ, สุคนฺธิมุทุสีตลา.
ทนฺตีนํ ¶ โกฺจนาเทน, หยานํ เหสิเตน จ;
ราชงฺคณํ ตทาชาตํ, มหาโกลาหลา กูลํ.
อจฺเฉราติสเย เอวํ, ปาตุภูเต อเนกธา;
ทิสฺวา ตํ วิมฺหยปฺปตฺโต, มาณภรณภูปติ.
สุตฺวา นิชสฺส ปุตฺตสฺส, ตทา สฺชาตสาสนํ;
อมเตนาภิสิตฺโตว, ปีติปุณฺณมโนรโถ.
โมจาเปตฺวา ตทา การา-ฆเร พทฺเธ พหูชเน;
ทานํ อุฬารํ สมณ-พฺราหฺมณานํ ปทาปยิ.
อมจฺจปมุขา จาปิ, ชนาปุรนิวาสิโน;
กทลีโตรณาทีหิ, ราชธานี มเนกธา.
อลงฺกริตฺวา สกลํ, สุมณฺฑิตปสาธิตา;
ฉณํ มหนฺตํ วตฺเตสุํ, กติปาหํ มโนรมํ.
เวเท วุตฺตวิธาเนน, ชาตกมฺมาทิกํ วิธึ;
สพฺพํ สมาปยิตฺวาน, กุมารสฺสา’วนีปติ.
ปุโรหิตาทโย วิปฺเป, ตโต ลกฺขณปาเก;
อาณาเปตฺวาน สกฺการ-สมฺมานวิธิปุพฺพกํ.
นิโยเชสิ กุมารสฺส, ลกฺขณานํ ปฏิคฺคเห;
สาธกํ สกลํ ตสฺส, ยตฺถปาทาทิลกฺขณํ.
อุปธาริย มหามจฺจ-คณมชฺฌคตสฺส เต;
ราชิโน เทวิยา จาปิ, ปกาเสสุํ ปโมทิตา.
ลงฺกาทีปํ เปตฺวาน, ชมฺพุทีปตลมฺปิ จ;
เอกจฺฉตฺตงฺกิตํ กตฺวา-นุโภตฺตุํ นิปุโณ อิติ.
เต สนฺตปฺปิย โภเคหิ, ภิยฺโย ปุจฺฉิตฺถ สาทรํ;
สนฺทิสฺสมานํ ยํกิฺจิ, อริฏฺํ อตฺถิ นตฺถี’ติ.
ทีฆายุโก กุมาโร’ยํ, กิฺจิ ปฺายเต วต;
ชนการิฏฺโยโค’ติ, เต มหีปติโน’พฺรวุํ.
ตสฺสาริชนสมฺมทฺทิ-ปตาปภุชโย คโต;
โส ปรกฺกมพาหู’ติ, อนฺวตฺถนามมคฺคหี.
กณฺณเว ธมหฺเจว, อนฺนุปาสนมงฺคลํ;
การาปิย วิธานฺู, ยถาวิธิมเสสโต.
รฺโ ¶ วิกฺกมพาหุสฺส, สปุตฺตุปฺปตฺติสาสนํ;
วตฺตุํ สทูเต เปเสสิ, ปุลตฺถินครํ ตทา.
เตหิโส ภาคิเนยฺยสฺส, มหาภาคตฺตนมฺปิ จ;
ชนการิฏฺโยคฺจ, สุตฺวา วิกฺกมพาหุโส.
ธฺํ วิชยราชาทิ-ราชมาลาย นายกํ;
มณึว ภาสุรํ มยฺหํ, ภาคิเนยฺยํ ชเนสิโส.
หานิ ยากาจิสตตํ, ยถา ตสฺส น เหสฺสติ;
ตถา มมนฺติเกเยว, กุมาโร เอตฺถ วฑฺฒตํ.
อลทฺธํ ลภิตุํ ลาภํ, ลทฺธฺจ ปริรกฺขิตุํ;
สพฺพถา น สมตฺโถยํ, ปุตฺโต คชพาหุ มม.
สูรภาวาทิยุตฺโต’ปิ, มหินฺทวฺหปโรสุโต;
นิหีโน มาตุโคตฺเตน, น รชฺชสฺส รโห มม.
ิตสฺส วิกฺกชาเตน, เนกโส สฺจิเตน เม;
รชฺชสฺส ภาคิเนยฺโย’ว, กามํ ภาคี ภวิสฺสติ.
อิติเปเสสิ ทูเต โส, อาเนตุํ ตํ กุมารกํ;
กุมารา ภรณํ ทตฺวา, เสสํ สารฺจุปายนํ.
สพฺพํ ทูตมุขา สุตฺวา, วีรพาหุ มหีปติ;
ตสฺเสตํ วจนํ ยุตฺตํ, วุตฺตํ เมหิต พุทฺธิยา.
ตถาปิ จ นิชาริฏฺ-ปฏิการตฺถมีทิสํ;
โอรสํ ปุตฺตรตนํ, เปเสตุํ นา’นุรูปกํ.
กิฺจ ตตฺถ กุมารมฺหิ, นีเต วิกฺกม พาหุโน;
ปกฺโข ลทฺธมหาวาห-พโล วิย หุตาสโน.
อจฺจุนฺนเตน มหตา, เตชสา สฺชลิสฺสติ;
หานิเรว วตมฺหากํ, มหตี เหสฺสเต ภุสํ.
อิติ หตฺเถ คตานํ โส, ทูตานํ ถนยํ สกํ;
อเปเสตฺวา วิสชฺเชสิ, ปสาทิย มเนน โส.
สปุตฺตทาเรหิ ¶ สมคฺควาสํ,
นราทินาโถ นิวสํ ตหึโส;
ติพฺเพน ผุฏฺโ มหตาคเทน,
รชฺเชน สทฺธึ วิชหิตฺถ เทสํ.
สุชนปฺปสาทสํเว คตฺถาย กเต มหาวํเส
กุมาโรทโย นาม
สฏฺิโม ปริจฺเฉโท.