📜
สตฺตม ปริจฺเฉท
วิชยาภิเสโก
สพฺพโลกหีตํ ¶ กตฺวา, ปตฺวา สนฺติกรํ ปทํ;
ปรินิพฺพานมฺจมฺหิ, นิปนฺโน โลกนายโก.
เทวตาสนฺนิปาตมฺหิ, มหนฺตมฺหิ มหามุนิ;
สกฺก ตตฺรสมีปฏฺํ, อโวจ วทตํ วโร.
วิชโย ลาฬาวิสยา, สีหพาหุนรินฺทโช;
เอสลงฺกาธนุปตฺโต, สตฺตภจฺจสตานุโค.
ปติฏฺหิสฺสติ เทวินฺทํ, ลํกายํ มม สาสนํ;
ตสฺมา สปริวารํ ตํ, รกฺขลํกฺจ สาธุกํ.
ตถาคตสฺส เทวินฺโท, วโจ สุตฺวาว สาทโร;
เทวสฺสุปฺปลวณฺณสฺส, ลํการกฺขํ สมปฺปยิ.
สกฺเกน วุตฺตมตฺโตโส, ลงฺกามาคมฺมสชฺชุกํ;
ปริพฺพาชก เวเสน, รุกฺขมูล มูปวิสึ.
วิชยสมฺมุขา สพฺเพ,
ตํ อุปจฺจ อปุจฺฉิสุํ;
อยํ โภ โกนุ ทีโปตี,
ลํกาทีโปติ โส พฺรวิ.
น สนฺติ มนุชา เหตฺถ, น จ เหสฺสติ โว ภยํ;
อิติ วตฺวา กุณฺฑีกาย, เต ชเลน นิสิฺจิย.
สุตฺตฺจ เตสํ หตฺเถสุ, ลเคตฺวานภสา’คมา;
ทสฺเสสิ โสณิรูเปน, ปริวาริกยกฺขินี.
เอโก ตํ วาริยนฺโตปิ, ราชปุตฺเตน อนฺวคา;
คามมฺหิ วิชฺชมานมฺหิ, ภวนฺติ สุนขา อิติ.
ตสฺสา จ สามีนี ตตฺถ, กุเวณีนาม ยกฺขินี;
นิสีทิ รุกฺขมูลมฺหิ, กนฺตนฺติ ตาปสี วิย.
ทิสฺวาน ¶ โส โปกฺขรณี, นิสินฺนํ ตฺจ ตาปสึ;
ตตฺถ นฺหาตฺวา ปิวิตฺวา จ, อาทาย จ มุลาลิโย.
วาริฺจ โปกฺขเรเหว, วุฏฺาสิ สาตมพฺรวิ;
ภกฺโข’สิ มม ติฏฺาติ, อฏฺา พทฺโธ วโส นโร.
ปริตฺตสุตฺต เตเชน, ภกฺขิตุํ สา น สกฺกุณี;
ยาจิยนฺโตปิ ตํ สุตฺตํ, นา’ทายกฺขินิยา นโร.
ตํ คเหตฺวา สุรุงฺคายํ, รุทนฺตํ ยกฺขินี ขิปิ;
เอวํ เอเกกโส ตตฺถ, ขิปี สตฺตสตานิปิ.
อนายนฺเตสุ สพฺเพสุ, วิชโย ภยสํกิโต;
นนฺตปฺจายุโธ คนฺตฺวา, ทิสฺวา โปกฺขรณึ สุภํ.
อปสฺส มุตฺติณฺณปทํ, ปสฺสํ ตฺเจว ตาปสึ;
‘‘อิมาย ขลุ ภจฺจา เม, คหิตานุ’’ติ จินฺติย.
กึ น ปสฺสสิ ภจฺเจ เม,
โหติ ตฺวํ อิติ อาหตํ;
‘‘กึ ราชปุตฺต ภจฺเจหิ,
ปิว นหายา’’ติ อาหสา.
ยกฺขินี ตาว ชานาติ, มม ชาตินฺติ นิจฺฉิโต;
สงฺฆํ สนามํ สาเวตฺวา, ธนุํ สนฺธายุ’ ปาคโต.
ยกฺขึ อาทาย คีวาย, นารา จ วลเยน โส;
วามหตฺเถน เกเสสุ, คเหตฺวา ทกฺขิเณ น ตุ.
อุกฺขิปิตฺวา อสึอาห, ‘‘ภจฺเจ เม เทหิ ทาสิตํ;
มาเรมี’’ติ ภยฏฺฏาสา, ชีวิตํ ยาจิ ยกฺขินี.
ชีวิตํ เทหิ เม สามิ, รชฺชํ ทชฺชามิ เต อหํ;
กริสฺสมิ’ตฺติ กิจฺจฺจ, กิจฺจํ อฺํ ยถิจฺฉิตํ.
อทุพฺภาตฺถาย สปถํ, โส ตํ ยกฺขึ อการยิ;
‘‘อาเนหิ ภจฺเจ สีฆ’’นฺติ, วุตฺตมตฺตาว สา’นยิ.
‘‘อิเม ชาตา’’ติ วุตฺตาสา,
ตณฺฑุลาทึ วินิทฺทิสิ;
ภกฺขิตานํ วาณิชานํ,
นาวฏฺํ วิวิขํ พหุํ.
ภจฺจา ¶ เต สาธยิตฺวาน, ภตฺตานิ พฺยฺชนานิจ;
ราชา ปุตฺตํ โภชยิตฺวา, สพฺเพจาปิ อภฺุชิสุํ.
ทาปิตํ วิชเยน’คฺคํ, ยกฺขี ภฺุชิย ปีณิตา;
โสฬสวสฺสิกํ รูปํ, มาปยิตฺวา มโนหรํ.
ราชปุตฺต มุปคฺฉิ, สพฺพาภรณภูสิตา;
มาเปสิ รุกฺขมูลสฺมึ, สยนฺจ มหารหํ.
สาณิยา สุปริกฺขิตฺตํ, วิตานสมลงฺกตํ;
ตํ ทิสฺวา ราชตนโย, เปกฺขํ อตฺถมนาคตํ.
กตฺวาน ตายนาวายํ, นิปชฺช สยเน สุขํ;
สาณี ปริกฺขิปิตฺวาน, สพฺเพ ภจฺจา นิปชฺชิสุํ.
รตฺตึ ตูริยสทฺทฺจ, สุตฺวา คีตรวฺจ โส;
อปุจฺฉิ สหเสมานํ, กึ สทฺโท อิติ ยกฺขินึ.
รชฺชฺจ สามิโน เทยฺยํ, สพฺเพ ยกฺเข จ ฆาติย;
มนุสฺสา วาสกรณา, ยกฺขา มํ ฆาตยนฺติหิ.
อิติ จินฺติย ยกฺขี สา, อพฺรวิ ราชนนฺทนํ;
สีรีสวตฺถุนา เมตํ, สามิ ยกฺขปุรํ อิธ.
ตตฺถ เชฏฺสฺส ยกฺขสฺส, ลํกานครวาสินี;
กุมาริกา อิธา’นีตา, ตสฺสา มาตา จ อาคตา.
อาวาห มงฺคเล ตตฺถ, อิธาปิ อุสฺสเว มหา;
วตฺตเต ตตฺถ สทฺโทยํ, มหาเหส สมาคโม.
อชฺเชว ยกฺเข ฆาเตหิ,
น หิ สกฺขา อิโต ปรํ;
โส อาหา’ทิสฺส มาเนเต,
ฆาเตสฺสามิ กถํ อหํ.
ยตฺถ สทฺทํ กริสฺสาม, เตน สทฺเทน ฆาตย;
อายุธํ เม’นุภาเวน, เตสํ กาเย ปติสฺสติ.
ตสฺสา สุตฺวา ตถา กตฺวา, สพฺเพ ยกฺเข อฆาตยิ;
สยมฺปิ ลทฺธวิชโย, ยกฺขราช ปสาธนํ.
ปสาธเนหิ เสเสหิ, ตํตํ ภจฺจํ ปสาธยิ;
กติปหํ วสิตฺเว’ตฺถ, ตมฺพปณฺณิมุปาคมิ.
มาปยิตฺวา ¶ ตมฺปปณฺณิ-นครํ วิชโย ตหึ;
วสี ยกฺขินิยา สทฺธึ, อมจฺจ ปริวาริโต.
นาวาย ภูมิโมติณฺณา, วิชยปมุขา ตทา;
กิลนฺตา ปาณินาภูมึ, อาลมฺพิย นิสีทิสุํ.
ตมฺพภูมิรโชผุฏฺโ, ตมฺโพปาณิ ยโต อหุํ;
โส เทโสเจว ทีโป จ, เตน ตนฺนามโก อหุ.
สีหพาหุ นรินฺโท โส, สีหมาทินฺนวา อิติ;
สีหโฬ เตน สมฺพนฺธา, เอเต สพฺเพปิ สีหฬา.
ตตฺถ ตตฺถ จ คาเม เต, ตสฺสา’มจฺจา นิเวสยุํ;
อนุราธคามํ ตนฺนาโม, กทมฺพ นทียนฺติเก.
คมฺภีรนทียา ตีเร, อุปติสฺโส ปุโรหิโต;
อุปติสฺสคามํ มาเปสิ, อนุราธสฺส อุตฺตเร.
อฺเ ตโย อมจฺจา เต, มาปยึสุ วิสุํ วิสุํ;
อุชฺเชนึ อุรุเวลฺจ, วิชิตํ นครํ ตถา.
นิวาเสตฺวา ชนปทํ, สพฺเพ’มจฺจา สมจฺจตํ;
อโวจุํ ราชตนยา, สามิ รชฺเชภิเสจย.
อิติ วุตฺโต ราชปุตฺโต, น อิจฺฉิ อภิเสจนํ;
วินา ขตฺติยกฺาย, อภิเสกํ มเหสิยา.
อถามจฺจา สามิโน เห, อภิเสก กตา ทรา;
ทุกฺกเรสุปิ กิจฺเจสุ, ตทตฺถภิรุตา ติคา.
ปณฺณากาเร มหาสาเร, มณิมุตฺตาทิเก พหู;
คาหาปยิตฺวา ปาเหสุํ, ทกฺขิณํ มธุรํ ปุรํ.
ปณฺฑุราชสฺส ธีตตฺถํ, สามิโน สามิภตฺติโน;
อฺเสํ จาปิ ธีตตฺถํ, อมจฺจานํ ชนสฺส จ.
สีฆํ นาวาย คนฺตฺวาน, ทูตา เต มธุรํ ปุรํ;
ปณฺณากาเร จ เลขฺจ, ตสฺส รฺโ อทสฺสยุํ.
ตโต ราชาอมจฺเจหิ, มนฺตยิตฺวา สธีตรํ;
ปาเหตุกาโม’มจฺจานํ, อฺเสํ จาปิ ธีตโร.
ลทฺธา อูนสตํ กฺา, อถเภรึ จราปยิ;
ลํกาย ธีตุคมนํ, อิจฺฉมานา นรา อิธ.
นิวาสยิตฺวา ¶ ทิคุณํ, ฆรทฺวาเรสุ ธีตโร;
เปนฺตุ เตน ลิงฺเคน, อาทียิสฺสามิตา อิติ.
เอวํ ลทฺธา พหูกฺา, ตปฺปยิตฺวาน ตํ กุลํ;
สมฺปนฺนสพฺพาลงฺการํ, ธีตรํ สมฺปฏิจฺฉทํ.
สพฺพา ตา ลทฺธสกฺการา, กฺาโย จ ยถารหํ;
ราชารเห จ หตฺถสฺส-รถเปสฺสิย การเก.
อฏฺารสนฺนํ เสณีนํ, สหสฺสฺจ กุลานิ โส;
เลขํ ทตฺวาน เปเสสิ, วิชยสฺส ชิตา’ริโน.
สพฺโพโส’ตรี นาวาหิ, มหาติตฺเถ มหาชโน;
เตเนว ปฏฺฏนํ ตฺหิ, มหาติตฺถํติ วุจฺจติ.
วิชยสฺส สุโตธีตา, ตสฺสา ยกฺขินิยา อหุ;
ราชกฺาคมํ สุตฺวา, วิชโย อาห ยกฺขินึ.
‘‘คจฺฉ ทานิ ตุวํ โภติ, เปตฺวา ปุตฺตเก ทุเว;
มนุสฺสา อมนุสฺเสหิ, ภายินฺตีหิ สทา’’ อิติ.
สุตฺวา ตํ ยกฺขภยโต, ภีตํ ตํ อาห ยกฺขินึ;
มา จินฺตยิ สาหสฺเสน, ทาปยิสฺสามิ เต พลึ.
ปุนปฺปุนํ ตํ ยาจิตฺวา, อุโภ อาทาย ปุตฺตเก;
ภีตาปิ สา อคติยา, ลํกาปุรมุปาคมิ.
ปุตฺเต พิหิ นิสีเทตฺวา, สยํ ปาวิสิ ตํ ปุรํ;
สฺชานิตฺวาน ตํ ยกฺขึ, ภีตา โจรีติ สฺิโต.
สํขุภึสุ ปุเร ยกฺขา, เอโก สาหสิโก ปน;
เอกปาณิปฺปหาเรน, วิลยํ นยิ ยกฺขินึ.
ตสฺสาตุ มาตุโล ยกฺโข, นิกฺขมฺม นครา พหิ;
ทิสฺวา เต ทารเก ปุจฺฉิ, ตุมฺเห กสฺส สุตา อิติ.
กุเวณิยา’ติ สุตฺวา’ห, มาตา โว มาริตา อิธ;
ตุมฺเหปิ ทิสฺวา มาเรยฺยุํ, ปลายถ ลหุํ อิติ.
อาคุํ สุมนกูฏํ เต, ปลายิตฺวา ตโต ลหุํ;
วาสํ กปฺเปสิ เชฏฺโ โส, วุทฺโธ ตาย กณิฏฺิยา.
ปุตฺตธีตาหิ ¶ วฑฺฒิตฺวา, ราชานฺุาย เต วสุํ;
ตตฺเถว มลเย เอโส, ปุลินฺทานฺหิ สมฺภโว.
ปณฺฑุราชสฺส ทูตา เต, ปณฺณาการํ สมปฺปยุํ;
วิชยสฺส กุมารสฺส, ราชาธิการิกา จ ตา.
กตฺวา สกฺการสมฺมานํ, ทูตานํ วิชโย ปน;
อทา ยาถารหํ กฺา, อมจฺจานํ ชนสฺส จ.
ยถา วิธิ จ วิชยํ, สพฺเพ มจฺจาสมาคตา;
รชฺเชสมภิสิฺจึสุ, กรึสุจ มหาฉณํ.
ตโต โส วิชโย ราชา, ปณฺฑุราชสฺส ธีตรํ;
มหตา ปริหาเรน, มเหสิตฺเต’ภิเสจยิ.
ธนาน’ทา อมจฺจานํ, อทาสิ สสุรสฺสตุ;
อนุวสฺสํ สงฺขมุตฺตํ, สตสหสฺส ทฺวยารหํ.
หิตฺวา ปุพฺพาจริตํ วิสมํ สเมน;
ธมฺเมน ลํกมขิลํ อนุสาสมาโน;
โส ตมปณฺณินคเร วิชโย นรินฺโท;
รชฺชํ อการยิ สมา ขลุ อฏฺตึสา’ติ.
สุชนปสาทสํเว คตฺถาย กเต มหาวํเส
วิชยาภิเสโก นาม
สตฺตโม ปริจฺเฉโท.