📜
๒. นามกปฺป
ปมกณฺฑ
๕๒, ๖๐. ชินวจนยุตฺตํ ¶ หิ.
‘‘ชินวจนยุตฺตํ หิ’’ อิจฺเจตํ อธิการตฺถํ เวทิตพฺพํ.
ยถา ยถา ชินวจนยุตฺตํ หิ ลิงฺคํ, ตถา ตถา อิธ ลิงฺคฺจ นิปฺปชฺชเต.
ตํ ยถา? เอโส โน สตฺถา, พฺรหฺมา อตฺตา, สขา, ราชา.
ตโต ชินวจนยุตฺเตหิ ลิงฺเคหิ วิภตฺติโย ปรา โหนฺติ.
๕๕, ๖๓. สิ โย, อํ โย, นา หิ, ส นํ, สฺมา หิ, ส นํ, สฺมึ สุ.
กา จ ปน ตาโย วิภตฺติโย? สิ, โย อิติ ปมา, อํ, โยอิติ ทุติยา, นา หิ อิติ ตติยา, ส, นํอิติ จตุตฺถี, สฺมา, หิ อิติ ปฺจมี, ส, นํ อิติ ฉฏฺี, สฺมึ, สุ อิติ สตฺตมี.
วิภตฺติอิจฺจเนน ¶ กฺวตฺโถ? อมฺหสฺส มมํ สวิภตฺติสฺส เส.
ยถา ยถา เตสํ ชินวจนานํ อนุปโรโธ. ตถา ตถา อิธ ลิงฺคฺจ นิปฺปชฺชเต.
อาลปนตฺเถ สิ คสฺโ โหติ.
โภติ อยฺเย, โภติ กฺเ, โภติ ขราทิเย.
อาลปเนติ กิมตฺถํ? สา อยฺยา.
สีติ กิมตฺถํ? โภติโย อยฺยาโย.
คอิจฺจเนน กฺวตฺโถ? ฆเต จ.
อิวณฺณุวณฺณาอิจฺเจเต ฌลสฺา โหนฺติ ยถาสงฺขฺยํ.
อิสิโน ¶ , อคฺคิโน, คหปติโน, ทณฺฑิโน. เสตุโน, เกตุโน, ภิกฺขุโน. สยมฺภุโน, อภิภุโน.
ฌลอิจฺจเนน กฺวตฺโถ? ฌลโต สสฺส โน วา.
เต อิวณฺณุวณฺณา ยทา อิตฺถิขฺยา, ตทา ปสฺา โหนฺติ.
รตฺติยา, อิตฺถิยา, เธนุยา, วธุยา.
อิตฺถิขฺยาติ กิมตฺถํ? อิสินา, ภิกฺขุนา.
สอิจฺจเนน ¶ กฺวตฺโถ? ปโต ยา.
อากาโร ยทา อิตฺถิขฺโย, ตทา ฆสฺโ โหติ.
สทฺธาย, กฺาย, วีณาย, คงฺคาย, ทิสาย สาลาย, มาลาย, ตุลาย, โทลาย, ปภาย, โสภาย, ปฺาย, กรุณาย นาวาย, กปาลิกาย.
อาติ กิมตฺถํ? รตฺติยา, อิตฺถิยา.
อิตฺถิขฺโยติ กิมตฺถํ? สตฺถารา เทสิโต อยํ ธมฺโม.
ฆอิจฺจเนน กฺวตฺโถ? ฆโต นาทีนํ.
สการาคโม โหติ เส วิภตฺติมฺหิ.
ปุริสสฺส, อคฺคิสฺส, อิสิสฺส, ทณฺฑิสฺส, ภิกฺขุสฺส, สยมฺภุสฺส, อภิภุสฺส.
เสติ กิมตฺตํ? ปุริสสฺมึ.
สํสาสุ เอกวจเนสุ วิภตฺตาเทเสสุ สการาคโม โหติ.
เอติสฺสํ, เอติสฺสา อิมิสฺสํ, อิมิสฺสา, ติสฺสํ, ติสฺสา,
ตสฺสํ ตสฺสา, ยสฺสํ, ยสฺสา, อมุสฺสํ, อมุสฺสา.
สํสาสฺวีติ กิมตฺถํ? อคฺคินา, ปาณินา.
เอกวจเนสฺวีติ กิมตฺถํ? ตาสํ, สพฺพาสํ.
วิภตฺตาเทเสสฺวีติ กิมตฺถํ? มนสา, วจสา, ถามสา.
เอตาอิมาอิจฺเจเตสมนฺโต สโร อิกาโร โหติ สํสาสุ เอกวจเนสุ วิภตฺตาเทเสสุ.
เอติสฺสํ, เอติสฺสา, อิมิสฺสํ, อิมิสฺสา.
สํสาสฺวีติ ¶ กิมตฺถํ? เอตาย, อิมาย.
เอกวจเนสฺวีติ กิมตฺถํ? เอตาสํ, อิมาสํ.
ตสฺสา อิตฺถิยํ วตฺตมานสฺส อนฺตสฺส อาการสฺส อิกาโร โหติ วา สํสาสุ เอกวจเนสุ วิภตฺตาเทเสสุ.
ติสฺสํ, ติสฺสา, ตสฺสํ, ตสฺสา.
ตโต ตา เอตา อิมาโต สสฺส วิภตฺติสฺส สฺสายาเทโส โหติ วา.
ติสฺสาย, เอติสฺสาย, อิมิสฺสาย.
วาติ กิมตฺถํ? ติสฺสา, เอติสฺสา, อิมิสฺสา.
โฆ รสฺสมาปชฺชเต สํสาสุ เอกวจเนสุ วิภตฺตาเทเสสุ.
ตสฺสํ, ตสฺสา, ยสฺสํ, ยสฺสา, สพฺพสฺสํ, สพฺพสฺสา.
สํสาสฺวีติ กิมตฺถํ? ตาย, สพฺพาย.
เอกวจเนสฺวีติ กิมตฺถํ? ตาสํ, สพฺพาสํ.
๖๗, ๒๒๙. โน ¶ จ ทฺวาทิโต นํมฺหิ.
ทฺวิอิจฺเจวมาทิโต สงฺขฺยาโต นการาคโม โหติ นํมฺหิ วิภตฺติมฺหิ.
ทฺวินฺนํ, ตินฺนํ, จตุนฺนํ, ปฺจนฺนํ, ฉนฺนํ, สตฺตนฺนํ, อฏฺนฺนํ, นวนฺนํ, ทสนฺนํ.
ทฺวาทิโตติ กิมตฺถํ? สหสฺสานํ.
นํมฺหีติ กิมตฺถํ? ทฺวีสุ, ตีสุ.
จคฺคหเณนสฺสฺจาคโม โหติ. จตสฺสนฺนํ อิตฺถีนํ ติสฺสนฺนํ เวทนานํ.
๖๘, ๑๘๔. อมา ปโต สฺมึสฺมานํ วา.
ปอิจฺเจตสฺมา สฺมึสฺมาอิจฺเจเตสํ อํอาอาเทสา โหนฺติ วา ยถาสงฺขฺยํ.
มตฺยํ, มติยํ, มตฺยา, มติยา, นิกตฺยํ. นิกติยํ, นิกตฺยา, นิกติยา, วิกตฺยํ, วิกติยํ, วิกตฺยา, วิกติยา, วิรตฺยํ, วิรติยํ, วิรตฺยา, วิรติยา, รตฺยํ, รติยํ, รตฺยา, รติยา, ปุถพฺยํ, ปุถวิยํ, ปุถพฺยา, ปุถวิยา, ปวตฺยํ, ปวตฺยา, ปวตฺติยํ, ปวตฺติยา.
อาทิอิจฺเจตสฺมา สฺมึวจนสฺส อํโออาเทสา โหนฺติ วา.
อาทีํ ¶ , อาโท.
วาติ กิมตฺถํ? อาทิสฺมึ, อาทิมฺหิ นาถํ นมสฺสิตฺวาน,
จคฺคหเณน อฺสฺมาปิ สฺมึ วจนสฺส อา โอ อํอาเทสา โหนฺติ. ทิวา จ รตฺโต จ หรนฺติ เย พลิ. พาราณสึ อหุ ราชา.
ฌลอิจฺเจเตสํ อิย อุวอิจฺเจเต อาเทสา โหนฺติ วา สเร ปเร ยถาสงฺขฺยํ.
ติยนฺตํ ปจฺฉิยาคาเร, อคฺคิยาคาเร, ภิกฺขุวาสเน นิสีทติ, วุถุวาสเน นิสีทติ.
สเรติ กิมตฺถํ? ติมลํ, ติผลํ, ติจตุกฺกํ, ติทณฺฑํ, ติโลกํ, ตินยนํ, ติปาสํ, ติหํสํ, ติภวํ, ติขนฺธํ, ติปิฏกํ, ติเวทนํ, จตุทฺทิสํ, ปุถุภูตํ.
วาติ กิมตฺถํ? ปฺจหงฺเคหิ ตีหากาเรหิ. จกฺขายตนํ.
วาติ วิกปฺปนตฺถํ, อิการสฺส อยาเทโส โหติ, วตฺถุตฺตยํ.
ฌลานํ ยการ วการาเทสา โหนฺติ สเร ปเร ยถาสงฺขฺยํ.
อคฺยาคารํ ¶ , ปกฺขายตนํ, สฺวาคตํ, เต มหาวีร.
จคฺคหณํ สมฺปิณฺฑนตฺถํ.
ปสฺสฺส จ อิวณฺณสฺส วิภตฺตาเทเส สเร ปเร ยการาเทโส โหติ.
ปุถพฺยา, รตฺยา, มตฺยา.
สเรติ กิมตฺถํ? ปุถวิยํ.
โคอิจฺเจตสฺส โอการสฺส อาวาเทโส โหติ เส วิภตฺติมฺหิ.
คาวสฺส.
โคอิจฺเจตสฺส โอการสฺส อาวาเทโส โหติ โยอิจฺเจเตสุ ปเรสุ.
คาโว คจฺฉนฺติ, คาโว ปสฺสนฺติ, คาวี คจฺฉนฺติ, คาวี ปสฺสนฺติ.
จคฺคหณํ กิมตฺถํ? นาสฺมาสฺมึสุ วจเนสุ อาวา เทโส โหติ.
คาเวน, คาวา, คาเว, คาเวสุ.
๗๕, ๑๗๐. อวมฺหิ ¶ จ.
โคอิจฺเจตสฺส โอการสฺส อาวอวอิจฺเจเต อาเทสา โหนฺติ อํมฺหิ วิภตฺติมฺหิ.
คาวํ, ควํ.
จคฺคหเณน สาทิเสเสสุ ปุพฺพุตฺตวจเนสุ โคอิจฺเจตสฺส โอการสฺส อวาเทโส โหติ.
ควสฺส, คโว, คเวน, ควา, คเว, คเวสุ.
อาวอิจฺเจตสฺส คาวาเทสสฺส อนฺต สรสฺส อุการาเทโส โหติ วา อํมฺหิ วิภตฺติมฺหิ.
คาวุํ, คาวํ.
อาวสฺเสติ กิมตฺถํ? คาโว ติฏฺนฺติ.
๗๗, ๑๗๕. ตโต นมํ ปติมฺหา ลุตฺเต จ สมาเส.
ตโต โคสทฺทโต นํวจนสฺส อํอาเทโส โหติ, โคอิจฺเจตสฺส โอการสฺส อวาเทโส โหติ ปติมฺหิ ปเร อลุตฺเต จ สมาเส.
ควปติ.
อลุตฺเตติ ¶ กิมตฺถํ? โคปติ.
จคฺคหเณน อสมาเสปิ นํวจนสฺส อํอาเทโส โหติ, โคอิจฺเจตสฺส โอการสฺส อวาเทโส โหติ.
ควํ.
โคอิจฺเจตสฺส โอการสฺส อวาเทโส โหติ สมาเส จ สเร ปเร.
ควสฺสกํ, คเวฬกํ, ควาชินํ.
จคฺคหเณน อุวณฺณอิจฺเจวมนฺตานํ ลิงฺคานํ อุวอวอุราเทสา โหนฺติ สฺมึโยอิจฺเจเตสุ กฺวจิ.
ภุวิ, ปสโว, คุรโว, จตุโร.
สเรติ กิมตฺถํ? โคธโน, โควินฺโท.
๗๙, ๔๖. ตพฺพิปรีตูปปเท พฺยฺชเน จ.
ตสฺส อวสทฺทสฺส ยทา อุปปเท ติฏฺมานสฺส ตสฺส โอการสฺส วิปรีโต โหติ พฺยฺชเน ปเร.
อุคฺคเต สูริเย, อุคฺคจฺฉติ, อุคฺคเหตฺวา.
จคฺคหณมวธารณตฺถํ. อวสาเน, อวกิรเณ, อวกิรติ.
๘๐, ๑๗๓. โคณ ¶ นํมฺหิ วา.
สพฺพสฺเสว โคสทฺทสฺส โคณาเทโส โหติ วา นํมฺหิ วิภตฺติมฺหิ.
โคณานํ สตฺตนฺนํ.
วาติ กิมตฺถํ?
โคนฺเจ ตรมานานํ, อุชุํ คจฺฉติ ปุงฺคโว.
สพฺพา คาวี อุชุํ ยนฺติ, เนตฺเต อุชุํ คเต สติ.
โยควิภาเคน อฺตฺราปิ โคณาเทโส โหติ. โคณภูตานํ.
สุหินาอิจฺเจเตสุ สพฺพสฺส โคสทฺทสฺส โคณาเทโส โหติ วา.
โคเณสุ, โคเณหิ, โคเณภิ, โคเณน.
วาติ กิมตฺถํ? โคสุ, โคหิ, โคภิ, คเวน.
จคฺคหเณน สฺยาทิเสเสสุ ปุพฺพุตฺตรวจเนสุปิ โคณ คุ ควยาเทสา โหนฺติ. โคโณ, โคณา, โคณํ, โคเณ, โคณสฺส, โคณมฺหา. โคณมฺหิ, คุนฺนํ, ควเยหิ, ควเยภิ.
๘๒, ๑๔๙. อํโม ¶ นิคฺคหิตํ ฌลเปหิ.
อํวจนสฺส มการสฺส จ ฌลปอิจฺเจเตหิ นิคฺคหิตํ โหติ
อคฺคึ, อิสึ, คหปตึ, ทณฺฑึ, มเหสึ, ภิกฺขุํ, ปฏุํ, สยมฺภุํ, อภิภุํ, รตฺตึ, อิตฺถึ, วธุํ, ปุลฺลิงฺคํ, ปุมฺภาโว, ปุงฺโกกิโล.
อํโมติ กิมตฺถํ? อคฺคินา, ปาณินา, ภิกฺขุนา, รตฺติยา, อิตฺถิยา, วธุยา.
ฌลเปหีติ กิมตฺถํ? สุขํ, ทุกฺขํ.
ปุนารมฺภ หณํ วิภาสานิวตฺตนตฺถํ. อคฺคึ, ปฏุํ, พุทฺธึ, วธุํ.
๘๓, ๖๗. สรโลโป’ มาเทส ปจฺจยาทิมฺหิ สรโลเป ตุ ปกติ.
สรโลโป โหติ อมาเทสปจฺจยาทิมฺหิ สร โลเป ตุ ปกติ โหติ.
ปุริสํ, ปุริเส, ปาปํ, ปาเป, ปาปิโย, ปาปิฏฺโ.
อมาเทสปจฺจยาทิมฺหีติ กิ ตฺถํ? อปฺปมาโท อมตํ ปทํ.
สรโลเปติ กิมตฺถํ? ปุริสสฺส, ทณฺฑินํ.
ตุคฺคหณมวธารณตฺถํ. ภิกฺขุนี, คหปตานี.
ปกติคฺคหณสามตฺเถน ¶ ปุน สนฺธิภาโว จ โหติ. เสยฺโย, เสฏฺโ, เชยฺโย, เชฏฺโ.
๘๔, ๑๔๔. อโฆรสฺสเมกวจนโยสฺวปิ จ.
อโฆ สโร รสฺสมาปชฺชเต เอกวจนโยอิจฺเจเตสุ.
อิตฺถึ, อิตฺถิโย, อิตฺถิยา. วธุํ, วธุโย, วธุยา. ทณฺฑึ, ทณฺฑิโน, ทณฺฑินา. สยมฺภุํ, สยมฺภุโว, สยมฺภุนา.
อโฆติ กิมตฺถํ? กฺํ, กฺาโย, กฺาย.
เอกวจนโยสฺวีติ กิมตฺถํ? อิตฺถีหิ, สยมฺภูหิ.
จคฺคหณมวธารณตฺถํ. นทึ, นทิโย, นทิยา.
อปิคฺคหเณน น รสฺสมาปชฺชเต. อิตฺถี, ภิกฺขุนี.
สิสฺมึ อนปุํสกานิ ลิงฺคานิ น รสฺสมาปชฺชนฺเต. อิตฺถี, ภิกฺขุนี, วธู, ทณฺฑี, สยมฺภู.
สิสฺมึนฺติ กิมตฺถํ? โภติ อิตฺถิ, โภติ วธุ, โภ ทณฺฑิ, โภ สยมฺภุ.
อนปุํสกานีติ ¶ กิมตฺถํ? สุขการิ ทานํ, สุขการิ สีลํ, สีฆยายิ จิตฺตํ.
อุภอิจฺเจวมาทิโต สงฺขฺยาโต นํวจนสฺส อินฺนํ โหติ.
อุภินฺนํ, ทุวินฺนํ.
อุภาทิโตติ กิมตฺถํ? อุภเยสํ.
๘๗, ๒๓๑. อิณฺณมิณฺณนฺนํ ตีหิ สงฺขฺยาหิ.
นํวจนสฺส อิณฺณํ อิณฺณนฺนํ อิจฺเจเต อาเทสา โหนฺติ ตีหิ สงฺขฺยาหิ.
ติณฺณํ, ติณฺณนฺนํ.
ตีหีติ กิมตฺถํ? ทฺวินฺนํ.
๘๘, ๑๔๗. โยสุ กตนิการโลเปสุ ทีฆํ.
สพฺเพ สรา โยสุ กตนิการโลเปสุ ทีฆมาปชฺชนฺเต.
อคฺคี, ภิกฺขู, รตฺตี, ยาคู, อฏฺี, อฏฺีนิ, อายู, อายูนิ, สพฺพานิ, ยานิ, ตานิ, กานิ, กตมานิ, เอตานิ, อปูนิ, อิมานิ.
โยสฺวีติ ¶ กิมตฺถํ? อคฺคิ, ภิกฺขุ, รตฺติ, ยาคุ, สพฺโพ, โย, โส, โก, อมุโก.
กตนิการโลเปสฺวีติ กิมตฺถํ? อิตฺถิโย, วธุโย, สยมฺภุโว.
ปุนารมฺภคฺคหณํ กิมตฺถํ? นิจฺจทีปนตฺถํ. อคฺคี, ภิกฺขู, รตฺตี, ยานิ, ตานิ, กตมานิ.
สุนํหิอิจฺเจเตสุ สพฺเพ สรา ทีฆมาปชฺชนฺเต.
อคฺคีสุ, อคฺคีนํ, อคฺคีหิ, รตฺตีสุ, รตฺตีนํ, รตฺตีหิ. ภิกฺขูสุ, ภิกฺขูนํ, ภิกฺขูหิ. ปุริสานํ.
เอเตสฺวีตี กิมตฺถํ? อคฺคินา, ปาณินา, ทณฺฑินา.
จคฺคหณมวธารณตฺถํ. สุเขตฺเตสุ พฺรหฺมจาริสุ, ธมฺมมกฺขาสิ ภควา ภิกฺขุนํ ทตฺวา สเกหิ ปาณิภิ.
ปฺจาทีนํ สงฺขฺยานํ อนฺโต อตฺตมาปชฺชเต สุนํหิอิจฺเจเตสุ.
ปฺจสุ, ปฺจนฺนํ, ปฺจหิ, ฉสุ, ฉนฺนํ, ฉหิ, สตฺตสุ, สตฺตนฺนํ, สตฺตหิ, อฏฺสุ, อฏฺนฺนํ, อฏฺหิ, นวสุ, นวนฺนํ, นวหิ, ทสสุ, ทสนฺนํ, ทสหิ.
ปฺจาทีนมีติ กิมตฺถํ? ทฺวีสุ, ทฺวินฺนํ, ทฺวีหิ.
อตฺตมิติภาวนิทฺเทโส ¶ อุภยสฺสาคมนตฺถํ, อนฺโต อุกาโร อตฺตมาปชฺชเต. จตสฺสนฺนํ อิตฺถีนํ. ติสฺสนฺนํ เวทนานํ.
ปติสฺสนฺโต อตฺตมาปชฺชเต อินีมฺหิ ปจฺจเย ปเร.
คหปตานี.
อินีมฺหีติ กิมตฺถํ? คหปติ.
นฺตุปจฺจยสฺส อนฺโต อตฺตมาปชฺชเต สุนํหิโยอิจฺเจเตสุ ปเรสุ.
คุณวนฺเตสุ, คุณวนฺตานํ, คุณวนฺเตหิ, คุณวนฺตา, คุณวนฺเต.
นฺตุสฺเสติ กิมตฺถํ? อิสีนํ.
เอเตสฺวีติ กิมตฺถํ? คุณวา.
จคฺคหเณน อฺเสุ วจเนสุ อตฺตฺจ โหติ. คุณวนฺตสฺมึ, คุณวนฺเตน.
อนฺตคฺคหเณน นฺตุปจฺจยสฺส อนฺโต อตฺตมาปชฺชเต, โยนฺจ อิกาโร โหติ. คุณวนฺติ.
๙๓, ๑๐๖. สพฺพสฺส ¶ วา อํเสสุ.
สพฺพสฺเสว นฺตุปจฺจยสฺส อตฺตํ โหติ วา อํสอิจฺเจเตสุ.
สติมํ ภิกฺขุ, สติมนฺตํ ภิกฺขุํ วา, พนฺธุมํ ราชานํ, พนฺธุมนฺตํ ราชานํ วา, สติมสฺส ภิกฺขุโน, สติมโต ภิกฺขุโน วา, พนฺธุมสฺส รฺโ สุงฺกํ, พนฺธุมโต รฺโ วา สุงฺกํ เทติ.
เอเตสฺวีติ กิมตฺถํ? สติมา ภิกฺขุ, พนฺธุมา ราชา.
นฺตุปจฺจยสฺส อนฺตสฺส อตฺตํ โหติ วา สิมฺหิ วิภตฺติมฺหิ.
หิมวนฺโต ปพฺพโต.
วาติ กิมตฺถํ? หิมวา ปพฺพโต.
๙๕, ๑๔๕. อคฺคิสฺสินิ ¶ .
อคฺคิสฺสนฺตสฺส อินิ โหติ วา สิมฺหิ วิภตฺติมฺหิ.
ปุรโต อคฺคินิ, ปจฺฉโต อคฺคินิ, ทกฺขิณโต อคฺคินิ, วามโต อคฺคินิ.
วาติ กิมตฺถํ? อคฺคิ.
โยสุ อกตรสฺโส โฌ อตฺตมาปชฺชเต.
อคฺคโย มุนโย, อิสโย, คหปตโย.
โยสฺวีติ กิมตฺถํ? อคฺคีสุ.
อกตรสฺโสติ กิมตฺถํ? ทณฺฑิโน.
โฌติ กิมตฺถํ? รตฺติโย.
เวโวอิจฺเจเตสุ อกตรสฺโส โล อตฺตมาปชฺชเต.
ภิกฺขเว, ภิกฺขโว, เหตเว, เหตโว.
อกตรสฺโสติ กิมตฺถํ? สยมฺภุโว, เวสฺสภุโว, ปราภิภุโว.
เวโวสฺวีติ กิมตฺถํ? เหตุนา, เกตุนา, เสตุนา.
จคฺคหณมนุกฑฺฒนตฺถํ.
๙๘, ๑๘๖. มาตุลาทีนมานตฺตมีกาเร.
มาตุลอิจฺเจวมาทีนํ อนฺโต อานตฺตมาปชฺชเต อีกาเร ปจฺจเย ปเร.
มาตุลานี ¶ , อยฺยกานี, วรุณานี.
อีกาเรติ กิมตฺถํ? ภิกฺขุนี, ราชินี, ชาลินี, คหปตานี.
อานตฺตคฺคหเณน นทีอิจฺเจตสฺส ทีสทฺทสฺส ชฺโชชฺชา อาเทสา โหนฺติ สห วิภตฺติยา โยนาสอิจฺเจเตสุ. นชฺโช สนฺทนฺติ, นชฺชา กตํ ตรงฺคํ, นชฺชา เนรฺชราย ตีเร.
๙๙, ๘๑. สฺมาหิสฺมึนํมฺหาภิมฺหิวา.
สพฺพโต ลิงฺคโต สฺมาหิสฺมึ อิจฺเจเตสํ มฺหาภิมฺหิอิจฺเจเต อาเทสา โหนฺติ วา ยถาสงฺขฺยํ.
ปุริสมฺหา, ปุริสสฺมา, ปุริเสภิ, ปุริเสหิ, ปุริสมฺหิ, ปุริสสฺมึ.
สฺมาหิสฺมึนมิติ กิมตฺถํ? วณฺณวนฺตํ อคนฺธกํ วิรุฬฺหปุปฺผํ, มหนฺตํ ฉตฺตํ มหาฉตฺตํ, มหนฺตํ ธชํ มหาธชํ.
ต อิมอิจฺเจเตหิ กตากาเรหิ สฺมาสฺมึ นํมฺหามฺหิอิจฺเจเต อาเทสา เนว โหนฺติ.
อสฺมา านา ภยํ อุปฺปชฺชติ, อสฺมึ าเน ภยํ ติฏฺติ, อสฺมา, อสฺมึ.
กตากาเรหีติ ¶ กิมตฺถํ? ตมฺหา, ตมฺหิ, อิมมฺหา, อิมมฺหิ.
สุหิอิจฺเจเตสุ อกาโร เอตฺตมาปชฺชเต.
สพฺเพสุ, เยสุ, เตสุ, เกสุ, ปุริเสสุ, อิเมสุ, กุสเลสุ, ตุมฺเหสุ, อมฺเหสุ, สพฺเพหิ, เยหิ, เตหิ, เกหิ, ปุริเสหิ, อิเมหิ, กุสเลหิ, ตุมฺเหหิ, อมฺเหหิ.
๑๐๒, ๒๐๒. สพฺพนามานํ นํมฺหิ จ.
สพฺเพสํ สพฺพนามานํ อนฺโต อกาโร เอตฺตมาปชฺชเต นํมฺหิ วิภตฺติมฺหิ.
สพฺเพสํ, สพฺเพสานํ, เยสํ, เยสานํ, เตสํ, เตสานํ, อิเมสํ, อิเมสานํ, เกสํ, เกสานํ, อิตเรสํ, อิตเรสานํ, กตเมสํ, กตเมสานํ. สพฺพนามานมิติ กิมตฺถํ? พุทฺธานํ ภควนฺตานํ อาจิณฺณสมาจิณฺโณ.
อกาโรติ กิมตฺถํ? อมูสํ, อมูสานํ.
นํมฺหีติ กิมตฺถํ? สพฺเพ, อิเม.
จคฺคหณ มนุกฑฺฒนตฺถํ.
๑๐๓, ๗๙. อโต ¶ เนน.
ตสฺมา อการโต นาวจนสฺส เอนาเทโส โหติ.
สพฺเพน, เยน, เตน, เกน, อเนน, ปุริเสน, รูเปน.
อโตติ กิมตฺถํ? มุนินา, อมุนา, ภิกฺขุนา.
นาติ กิมตฺถํ? ตสฺมา.
ตสฺมา อการโต สิวจนสฺส โอการาเทโส โหติ.
สพฺโพ, โย, โส, โก, อมุโก, ปุริโส.
สีติ กิมตฺถํ? ปุริสานํ.
อโตติ กิมตฺถํ? สยมฺภู.
ตสฺมา อการโต นาวจนสฺส โสอาเทโส โหติ วา.
อตฺถโส ธมฺมํ ชานาติ, พฺยฺชนโส อตฺถํ ชานาติ, อกฺขรโส, สุตฺตโส, ปทโส, ยสโส. อุปายโส, สพฺพโส, ถามโส, านโส.
วาติ ¶ กิมตฺถํ? ปาเทน วา ปาทารเหน วา อติเรกปาเทน วา โย ภิกฺขุ เถยฺยจิตฺเตน ปรสฺส ภณฺฑํ คณฺหาติ, โส ภิกฺขุ ปาราชิโก โหติ อสํวาโส.
ทีฆโอรอิจฺเจเตหิ สฺมาวจนสฺส โสอาเทโส โหติ วา.
ทีฆโส, โอรโส, ทีฆมฺหา, โอรมฺหา.
ทีโฆเรหิติ กิมตฺถํ? สรมฺหา, วจนมฺหา.
ตสฺมา อการโต สพฺเพสํ โยนีนํอาเอ อาเทสา โหนฺติ วา ยถาสงฺขฺยํ.
ปุริสา, ปุริเส, รูปา, รูเป.
วาติ กิมตฺถํ? อคฺคโย, มุนโย, อิสโย.
โยนีนนฺติ กิมตฺถํ? ปุริสสฺส, รูปสฺส.
อการโตติ กิมตฺถํ? ทณฺฑิโน, อฏฺีนิ, อคฺคี ปชฺชลนฺติ, มุนี จรนฺติ.
ตสฺมา อการโต สพฺเพสํ สฺมาสฺมึอิจฺเจเตสํ อา เอ อาเทสา โหนฺติ วา ยถาสงฺขฺยํ.
ปุริสา ¶ , ปุริสสฺมา, ปุริเส, ปุริสสฺมึ.
อการโตติ กิมตฺถํ? ทณฺฑินา, ทณฺฑิสฺมึ, ภิกฺขุนา, ภิกฺขุสฺมึ.
๑๐๙, ๓๐๔. อาย จตุตฺเถกวจนสฺสตุ.
ตสฺมา อการโต จตุตฺเถกวจนสฺส อายาเทโส โหติ วา.
อตฺถาย หิตาย สุขาย เทวมนุสฺสานํ พุทฺโธ โลเก อุปฺปชฺชติ.
อโตติ กิมตฺถํ? อิสิสฺส.
จตุตฺถีติ กิมตฺถํ? ปุริสสฺส มุขํ.
เอกวจนสฺเสติ กิมตฺถํ? ปุริสานํ ททาติ.
วาติ กิมตฺถํ? ทาตา โหติ สมณสฺส วา พฺราหฺมณสฺส วา.
ตุคฺคหเณนตฺถฺจ โหติ. อตฺถตฺถํ, หิตตฺถํ, สุขตฺถํ.
๑๑๐, ๒๐๑. ตโย เนว จ สพฺพนาเมหิ.
เตหิ สพฺพนาเมหิ อการนฺเตหิ สฺมาสฺมึ สอิจฺเจเตสํ ตโย อา เอ อายาเทสา เนว โหนฺติ.
สพฺพสฺมา ¶ , สพฺพสฺมึ, สพฺพสฺส. ยสฺมา, ยสฺมึ, ยสฺส. ตสฺมา, ตสฺมึ, ตสฺส. กสฺมา, กสฺมึ, กสฺส. อิมสฺมา, อิมสฺมึ, อิมสฺส.
สพฺพนาเมหีติ กิมตฺถํ? ปาปา, ปาเป, ปาปาย.
จคฺคหณมนุกฑฺฒนตฺถํ.
ตสฺมา ฆโต นาทีนเมกวจนานํ วิภตฺติคณานํ อายาเทโส โหติ.
กฺาย กตํ กมฺมํ, กฺาย ทียเต, กฺาย นิสฺสฏํ วตฺถํ. กฺาย ปริคฺคโห, กฺาย ปติฏฺิตํ สีลํ.
ฆโตติ กิมตฺถํ? รตฺติยา, อิตฺถิยา, เธนุยา, วธุยา.
นาทีนมิติ กิมตฺถํ? กฺํ ปสฺสติ, วิชฺชํ, วีณํ, คงฺคํ.
เอกวจนานมิติ กิมตฺถํ? สพฺพาสุ, ยาสุ, ตาสุ, กาสุ, อิมาสุ, ปภาสุ.
ตสฺมา ปโต นาทีนเมกวจนานํ วิภตฺติคณานํ ยาอาเทโส โหติ.
รตฺติยา ¶ , อิตฺถิยา, เทวิยา, เธนุยา, ยาคุยา, วธุยา.
นาทีนมิติ กิมตฺถํ? รตฺตี, รตฺตึ, อิตฺถี, อิตฺถึ.
ปโตติ กิมตฺถํ? กฺาย, วีณาย, คงฺคาย, ปภาย, โสภาย.
เอกวจนานมิติ กิมตฺถํ? รตฺตีนํ, อิตฺถีนํ.
ตสฺมา สขโต คสฺส อการ อาการ อิการ อีการ เอการาเทสา โหนฺติ วา.
โภ สข, โภ สขา, โภ สขิ, โภ สขี, โภ สเข.
ตสฺมา ฆโต คสฺส เอการาเทโส โหติ.
โภติ อยฺเย, โภติ กฺเ, โภติ ขราทิเย.
จคฺคหณมวธารณตฺถํ, สนฺนิฏฺานํ.
ตโต อมฺมาทิโต คสฺส เอการตฺตํ น โหติ.
โภติ ¶ อมฺมา, โภติ อนฺนา, โภติ อมฺพา, โภติ ตาตา.
อมฺมาทิโตติ กิมตฺถํ? โภติ กฺเ.
๑๑๖, ๑๕๗. อกตรสฺสา ลโต ยฺวาลปนสฺส เวโว.
ตสฺมา อกตรสฺสา ลโต ยฺวาลปนสฺส เวโวอาเทสา โหนฺติ.
ภิกฺขเว, ภิกฺขโว, เหตเว, เหตโว.
อกตรสฺสาติ กิมตฺถํ? สยมฺภุโว.
ลโตติ กิมตฺถํ? นาคิโย, เธนุโย, ยาคุโย.
อาลปนสฺเสติ กิมตฺถํ? เต เหตโว, เต ภิกฺขโว.
ตสฺมา ฌลโต สสฺส วิภตฺติสฺส โน อาเทโส โหติ วา.
อคฺคิโน, อคฺคิสฺส, สขิโน, สขิสฺส, ทณฺฑิโน, ทณฺฑิสฺส, ภิกฺขุโน, ภิกฺขุสฺส, สยมฺภุโน, สยมฺภุสฺส.
สสฺเสติ กิมตฺถํ? อิสินา, ภิกฺขุนา.
ฌลโตติ กิมตฺถํ? ปุริสสฺส.
๑๑๘, ๑๔๖. ฆปโต ¶ จ โยนํ โลโป.
เตหิ ฆปฌลอิจฺเจเตหิ โยนํ โลโป โหติ วา.
กฺา, กฺาโย. รตฺตี, รตฺติโย, อิตฺถี, อิตฺถิโย, ยาคู, ยาคุโย, วธู, วธุโย. อคฺคี, อคฺคโย. ภิกฺขู, ภิกฺขโว. สยมฺภู, สยมฺภุโว. อฏฺี, อฏฺีนิ, อายู, อายูนิ.
จคฺคหณมนุกฑฺฒนตฺถํ.
ตสฺมา ลโต โยนํ โวกาโร โหติ วา.
ภิกฺขโว, ภิกฺขู, สยมฺภุโว, สยมฺภู.
การคฺคหณํ กิมตฺถํ? โยนํ โน จ โหติ. ชนฺตุโน.
จคฺคหณมวธารณตฺถํ, อมู ปุริสา ติฏฺนฺติ, อมู ปุริเส ปสฺสถ.
อิติ นามกปฺเป ปโม กณฺโฑ.
ทุติยกณฺฑ
๑๒๐, ๒๔๓. อมฺหสฺส มมํ สปิภตฺติสฺส เส.
สพฺพสฺเสว อมฺหสทฺทสฺส สวิภตฺติสฺส มมํ อาเทโส โหติ เส วิภตฺติมฺหิ.
มมํ ¶ ทียเต ปุริเสน, มมํ ปริคฺคโห.
สพฺพสฺเสว อมฺหสทฺทสฺส สวิภตฺติสฺส มยํอาเทโส โหติ โยมฺหิ ปเม.
มยํ คจฺฉาม, มยํ เทม.
อมฺหสฺเสติ กิมตฺถํ? ปุริสา ติฏฺนฺติ.
โยมฺหีติ กิมตฺถํ? อหํ คจฺฉามิ.
ปเมติ กิมตฺถํ? อมฺหากํ ปสฺสสิ ตฺวํ.
สพฺพสฺเสว นฺตุปจฺจยสฺส สวิภตฺติสฺส นฺโตอาเทโส โหติ โยมฺหิ ปเม.
คุณวนฺโต ติฏฺนฺติ.
นฺตุสฺเสติ กิมตฺถํ? สพฺเพ สตฺตา คจฺฉนฺติ.
ปเมติ กิมตฺถํ? คุณวนฺเต ปสฺสนฺติ ชนา.
สพฺพสฺเสว นฺตุปจฺจยสฺส สวิภตฺติสฺส นฺตสฺสาเทโส โหติ วา เส วิภตฺติมฺหิ.
สีลวนฺตสฺส ฌายิโน, สีลวโต ฌายิโน วา.
เสติ กิมตฺถํ? สีลวา ติฏฺติ.
๑๒๔, ๙๘. อา ¶ สิมฺหิ.
สพฺพสฺเสวนฺตุปจฺจยสฺส สวิภตฺติสฺส อาอาเทโส โหติ สิมฺหิ วิภตฺติมฺหิ.
คุณวา, ปฺวา, สีลวา, พลวา, ธนวา, มติมา, สติมา, ธิติมา.
นฺตุสฺเสติ กิมตฺถํ? ปุริโส ติฏฺติ.
สิมฺหีติ กิมตฺถํ? สีลวนฺโต ติฏฺนฺติ.
สพฺพสฺเสว นฺตุปจฺจยสฺส สวิภตฺติสฺส อํอาเทโส โหติ สิมฺหิ วิภตฺติมฺหิ นปุํสเก วตฺตมานสฺส.
คุณวํ จิตฺตํ ติฏฺติ, รุจิมํ ปุปฺผํ วิโรจติ.
สิมฺหิติ กิมตฺถํ? วณฺณวนฺตํ อคนฺธกํ วิรูฬฺหปุปฺผํ ปสฺสสิ ตฺวํ.
สพฺพสฺเสว นฺตุปจฺจยสฺส สวิภตฺติสฺส อํ อวณฺณา จ โหนฺติ เค ปเร.
โภ คุณวํ, โภ คุณว, โภ คุณวา.
จคฺคหณมนุกฑฺฒนตฺถํ.
๑๒๗, ๑๐๒. โต ¶ ติ ตา ส สฺมึ นาสุ.
สพฺพสฺเสว นฺตุปจฺจยสฺส สวิภตฺติสฺส โตติตาอาเทสา โหนฺติ วา สสฺมึ นาอิจฺเจเตสุ ยถาสงฺขฺยํ.
คุณวโต, คุณวนฺตสฺส, คุณวติ, คุณวนฺตสฺมึ, คุณวตา, คุณวนฺเตน, สติมโต, สติมนฺตสฺส, สติมติ, สติมนฺตสฺมึ, สติมตา, สติมนฺเตน.
เอเตสฺวีติ กิมตฺถํ? คุณวา. สติมา.
สพฺพสฺเสว นฺตุปจฺจยสฺส สวิภตฺติสฺส ตํอาเทโส โหติ วา นํมฺหิ วิภตฺติมฺหิ.
คุณวตํ, คุณวนฺตานํ, สติมตํ, สติมนฺตานํ.
นํมฺหีติ กิมตฺถํ? คุณวนฺโต ติฏฺนฺติ, สติมนฺโต ติฏฺนฺติ.
๑๒๙, ๒๒๒. อิมสฺสิทมํสิสุ นปุํสเก.
สพฺพสฺเสว อิมสทฺทสฺส สวิภตฺติสฺส อิทํอาเทโส โหติ วา อํสิสุ นปุํสเก วตฺตมานสฺส.
อิทํ จิตฺตํ ปสฺสสิ, อิทํ จิตฺตํ ติฏฺติ, อิมํ จิตฺตํ ปสฺสสิ. อิมํ จิตฺตํ ติฏฺติ.
นถุํสเกติ ¶ กิมตฺถํ? อิมํ ปุริสํ ปสฺสสิ. อยํ ปุริโส ติฏฺติ.
สพฺพสฺเสว อมุสทฺทสฺส สวิภตฺติสฺส อทุํอาเทโส โหติ อํสิสุ นปุํสเก วตฺตมานสฺส.
อทุํ ปุปฺผํ ปสฺสสิ, อทุํ ปุปฺผํ วิโรจติ.
นปุํสเกติ กิมตฺถํ? อมุํ ราชานํ ปสฺสสิ, อสุ ราชา ติฏฺติ.
๑๓๑, ๐. อิตฺถิปุมนปุํสกสงฺขฺยํ.
‘‘อิตฺถิปุมนปุํสกสงฺขฺยํ’’ อิจฺเจตํ อธิการตฺถํ เวทิตพฺพํ.
๑๓๒, ๒๒๘. โยสุ ทฺวินฺนํ ทฺเว จ.
ทฺวินฺนํ สงฺขฺยานํ อิตฺถิปุมนปุํสเก วตฺตมานานํ สวิภตฺตีนํ ทฺเว โหติ โยอิจฺเจเตสุ.
ทฺเว อิตฺถิโย, ทฺเว ธมฺมา. ทฺเว รูปานิ.
โยสฺวีติ กิมตฺถํ? ทฺวีสุ.
จคฺคหเณน ทุเว ทฺวย อุภ อุภย ทุวิ จ โหนฺติ โยนาอนมิจฺเจเตสุ. ทุเว สมณา. ทุเว พฺราหฺมณา ¶ , ทุเว ชนา, ทฺวเยน, ทฺวยํ, อุภินฺนํ, อุภเยสํ ทุวินฺนํ.
๑๓๓, ๒๓๐. ติ จตุนฺนํ ติสฺโส จตสฺโส ตโย จตฺตาโร ตีณิ จตฺตาริ.
ติจตุนฺนํ สงฺขฺยานํ อิตฺถิปุมนปุํสเก วตฺตมานานํ สวิภตฺตีนํ ติสฺโส จตสฺโส ตโย จตฺตาโร ตีณิ จตฺตาริอิจฺเจเต อาเทสา โหนฺติ ยถาสงฺขฺยํ โยอิจฺเจเตสุ.
ติสฺโส เวทนา จตสฺโส ทิสา, ตโย ชนา, ชเน, จตฺตาโร ปุริสา, ปุริเส, ตีณิ อายตนานิ, จตฺตาริ อริยสจฺจานิ.
โยสฺวีติ กิมตฺถํ? ตีสุ, จตูสุ.
ปฺจาทีนํ สงฺขฺยานํ อิตฺถิปุมนปุํสเก วตฺตมานานํ สวิภตฺติสฺส อนฺตสฺส สรสฺส อกาโร โหติ โยอิจฺเจเตสุ.
ปฺจ, ปฺจ, ฉ, ฉ, สตฺต, สตฺต, อฏฺ, อฏฺ, นว, นว, ทส, ทส.
ปฺจาทีนมิติ กิมตฺถํ? ทฺเว, ตโย.
๑๓๕, ๑๑๘. ราชสฺส ¶ รฺโ ราชิโน เส.
สพฺพสฺเสว ราชสทฺทสฺส สวิภตฺติสฺส รฺโ ราชิโนอิจฺเจเต อาเทสา โหนฺติ เส วิภตฺติมฺหิ.
รฺโ, ราชิโน.
เสติ กิมตฺถํ? รฺา.
สพฺพสฺเสว ราชสทฺทสฺส สวิภตฺติสฺส รฺํอาเทโส โหติ วา นํมฺหิ วิภตฺติมฺหิ.
รฺํ, ราชูนํ อิทํ รฏฺํ.
สพฺพสฺเสว ราชสทฺทสฺส สวิภตฺติสฺส รฺาอาเทโส โหติ วา นามฺหิ วิภตฺติมฺหิ.
เตน รฺา กตํ. ราเชน วา กตํ.
นามฺหีติ กิมตฺถํ? รฺโ สนฺตกํ.
๑๓๘, ๑๒๑. สฺมึมฺหิ รฺเ ราชินิ.
สพฺพสฺเสว ราชสทฺทสฺส สวิภตฺติสฺส รฺเราชินิอิจฺเจเต อาเทสา โหนฺติ สฺมึมฺหิวิภตฺติมฺหิ.
รฺเ, ราชินิ สีลํ ติฏฺติ.
๑๓๙, ๒๔๕. ตุมฺหากํ ¶ ตยิมยิ.
สพฺเพสํ ตุมฺห อมฺห สทฺทานํ สวิภตฺตีนํ ตยิ มยิอิจฺเจเต อาเทโส โหนฺติ ยถาสงฺขฺยํ สฺมึมฺหิ วิภตฺติมฺหิ.
ตยิ, มยิ.
สฺมึมฺหีติ กิมตฺถํ? ตฺวํ ภวสิ, อหํ ภวามิ.
สพฺเพสํ ตุมฺห อมฺหสทฺทานํ สวิภตฺตีนํ ตฺวํ อหํอิจฺเจเต อาเทสา โหนฺติ ยถาสงฺขฺยํ สิมฺหิ วิภตฺติมฺหิ.
ตฺวํ, อหํ.
สิมฺหิติ กิมตฺถํ? ตยิ, มยิ.
จคฺคหเณน ตุวํ จ โหติ. ตุวํ สตฺถา.
สพฺเพสํ ตุมฺห อมฺหสทฺทานํ สวิภตฺตีนํ ตวมมอิจฺเจเต อาเทสา โหนฺติ ยถาสงฺขฺยํ เส วิภตฺติมฺหิ.
ตว, มม.
เสติ กิมตฺถํ? ตยิ, มยิ.
๑๔๒, ๒๔๒. ตุยฺหํ ¶ มยฺหฺจ.
สพฺเพสํ ตุมฺห อมฺหสทฺทานํ สวิภตฺตีนํ ตุยฺหํ มยฺหํอิจฺเจเต อาเทสา โหนฺติ ยถาสงฺขฺยํ เส วิภตฺติมฺหิ.
ตุยฺหํ, มยฺหํ ธนํ ทียเต.
เสติ กิมตฺถํ? ตยา, มยา.
สพฺเพสํ ตุมฺห อมฺหสทฺทานํ สวิภตฺตีนํ ตํ มอิจฺเจเต อาเทสา โหนฺติ ยถาสงฺขฺยํ อํมฺหิ วิภตฺติมฺหิ.
ตํ, มํ.
อํมฺหีติ กิมตฺถํ? ตยา มยา.
สพฺเพสํ ตุมฺห อมฺหสทฺทานํ สวิภตฺตีนํ ตวํ มมํอิจฺเจเต อาเทสา โหนฺติ นวา ยถาสงฺขฺยํ อํมฺหิ วิภตฺติมฺหิ.
ตวํ, มมํ ปสฺสติ.
นวาติ กิมตฺถํ? ตํ, มํ ปสฺสติ.
จคฺคหณมนุกฑฺฒนตฺถํ.
สพฺเพสํ ตุมฺห อมฺหสทฺทานํ สวิภตฺตีนํ ตยา มยาอิจฺเจเต อาเทสา โหนฺติ ยถาสงฺขฺยํ นามฺหิ วิภตฺติมฺหิ.
ตยา ¶ , มยา กตํ.
นามฺหิติ กิมตฺถํ? ตุมฺเหหิ, อมฺเหหิ.
๑๔๖, ๒๓๖. ตุมฺหสฺส ตุวํ ตฺวมํมฺหิ.
สพฺพสฺส ตุมฺหสทฺทสฺส สวิภตฺติสฺส ตุวํ ตฺวํ อิจฺเจเต อาเทสา โหนฺติ อํมฺหิ วิภตฺติมฺหิ.
กลิงฺครสฺส ตุวํ มฺเ, กฏฺสฺส ตฺวํ มฺเ.
๑๔๗, ๒๔๖. ปทโต ทุติยา จตุตฺถี ฉฏฺีสุ โวโน.
สพฺเพสํ ตุมฺหอมฺหสทฺทานํ สวิภตฺตีนํ ยทา ปทสฺมา ปเรสํ โว โนอาเทสา โหนฺติ นวา ยถาสงฺขฺยํ ทุติยา จตุตฺถีฉฏฺีอิจฺเจเตสุ พหุวจเนสุ.
ปหาย โว ภิกฺขเว คมิสฺสามิ, มา โน อชฺช วิกนฺตึสุ, รฺโ สูทา มหานเส, เอวํ ทุติยตฺเถ.
ธมฺมํ โว ภิกฺขเว เทเสสฺสามิ, สํวิภเชถ โน รชฺเชน, เอวํ จตุตฺถฺยตฺเถ.
ตุฏฺโสฺมิ โว ภิกฺขเว ปกติยา, สตฺถา โน ภควา อนุปฺปตฺโต, เอวํ ฉฏฺฺยตฺเถ.
นวาติ ¶ กิมตฺถํ? เอโส อมฺหากํ สตฺถา.
ตุมฺหมฺหากมิติ กิมตฺถํ? เอเต อิสโย ปสฺสสิ.
ปทโตติ กิมตฺถํ? ตุมฺหากํ สตฺถา.
เอเตสฺวีติ กิมตฺถํ? คจฺฉถ ตุมฺเห.
สพฺเพสํ ตุมฺห อมฺหสทฺทานํ สวิภตฺตีนํ ยทา ปทสฺมา ปเรสํ เต เม อาเทสา โหนฺติ ยถาสงฺขฺยํ จตุตฺถีฉฏฺีอิจฺเจเตสุ เอกวจเนสุ.
ททามิ เต คามวรานิ ปฺจ, ททาหิ เม คามวรํ, อิทํ เต รฏฺํ, อยํ เม ปุตฺโต.
ปทโตติ กิมตฺถํ? ตว าติ, มม าติ.
สพฺเพสํ ตุมฺห อมฺหสทฺทานํ สวิภตฺตีนํ ยทา ปทสฺมา ปเรสํ เต เมอาเทสา น โหนฺติ อํมฺหิ วิภตฺติมฺหิ.
ปสฺเสยฺย ตํ วสฺสสตํ อโรคํ, โส มํ พฺรวีติ.
๑๕๐, ๒๔๙. วา ¶ ตติเย จ.
สพฺเพสํ ตุมฺหอมฺหสทฺทานํ สวิภตฺตีนํ ยทา ปทสฺมา ปเรสํ เตเมอาเทสา โหนฺติ วา ยถาสงฺขฺยํ ตติเยกวจเน ปเร.
กตํ เต ปาปํ, กตํ เม ปาปํ, กตํ ตยา ปาปํ, กตํ มยา ปาปํ.
ปทโตติ กิมตฺถํ? ตยา กตํ, มยา กตํ.
สพฺเพสํ ตุมฺหอมฺหสทฺทานํ สวิภตฺตีนํ ยทา ปทสฺมา ปเรสํ โวโนอาเทสา โหนฺติ ยถาสงฺขฺยํ ตติยาพหุวจเนสุ ปเรสุ.
กตํ โว กมฺมํ, กตํ โน กมฺมํ.
ปทโตติ กิมตฺถํ? ตุมฺเหหิ กตํ, อมฺเหหิ กตํ.
พหุวจนคฺคหเณน โยมฺหิ ปเม โว โนอาเทสา โหนฺติ. คามํ โว คจฺเฉยฺยาถ, คามํ โน คจฺเฉยฺยาม.
ปุมอิจฺเจวมนฺตสฺส สวิภตฺติสฺส อาอาเทโส โหติ สิมฺหิ วิภตฺติมฺหิ.
ปุมา ¶ ติฏฺติ.
สิมฺหีติ กิมตฺถํ? ปุมาโน ติฏฺนฺติ.
อนฺตคฺคหเณน มฆว ยุวอิจฺเจวมาทีนมนฺตสฺสสวิภตฺติสฺส อาอาเทโส โหติ. มฆวา, ยุวา.
ปุมอิจฺเจวมนฺตสฺส สวิภตฺติสฺส อํอาเทโส โหติ อาลปเนกวจเน ปเร.
เห ปุมํ.
อาลปเนติ กิมตฺถํ? ปุมา.
เอกวจเนติ กิมตฺถํ? เห ปุมาโน.
ปุมอิจฺเจวมนฺตสฺส สมาเส จ อํอาเทโส โหติ วิภาสา สมาเส กเต.
อิตฺถี จ ปุมา จ นปุํสกํ จ อิตฺถิปุมนปุํสกานิ. อิตฺถิปุมนปุํสกานํ สมูโห อิตฺถิปุมนปุํสกสมูโห.
วิภาสาติ กิมตฺถํ? อิตฺถิปุมนปุํสกานิ.
๑๕๕, ๑๓๗. โยสฺวาโน ¶ .
ปุมอิจฺเจวมนฺตสฺส สวิภตฺติสฺส อาโนอาเทโส โหติ โยสุ วิภตฺตีสุ.
ปุมาโน, เห ปุมาโน.
โยสฺวีติ กิมตฺถํ? ปุมา.
ปุมอิจฺเจวมนฺตสฺส สวิภตฺติสฺส อาเน อาเทโส โหติ วา สฺมึมฺหิ วิภตฺติมฺหิ.
ปุมาเน, ปุเม วา.
ปุมอิจฺเจวมนฺตสฺส หิวิภตฺติมฺหิ จ อาเนอาเทโส โหติ.
ปุมาเนหิ, ปุมาเนภิ.
ปุน วิภตฺติคฺคหณํ กิมตฺถํ? สวิภตฺติคฺคหณนิวตฺตนตฺถํ. ปุมาเนหิ.
จคฺคหเณน มฆว ยุวอิจฺเจวมาทีนมนฺตสฺส อานอาเทโส โหติ สิ โย อํโย อิจฺเจเตสุ วิภตฺตีสุ, ปุมกมฺมถามนฺตสฺส จุกาโร โหติ สสฺมา สุ วิภตฺตีสุ. มฆวาโน, มฆวานา. มฆวานํ, มฆวาเน ¶ . ยุวาโน, ยุวานา, ยุวานํ, ยุวาเน, ปุมุโน, ปุมุนา. กมฺมุโน, กมฺมุนา, ถามุโน, ถามุนา.
ปุมอิจฺเจวมนฺตสฺส สุอิจฺเจตสฺมึวิภตฺติมฺหิ อาอาเทโส โหติ วา.
ปุมาสุ, ปุเมสุ วา.
ปุมอิจฺเจวมนฺตสฺส อาอุอาเทสา โหนฺติ วา นามฺหิ วิภตฺติมฺหิ.
ปุมานา, ปุมุนา, ปุเมน วา.
จคฺคหณมนุกฑฺฒนตฺถํ.
กมฺมอิจฺเจวมนฺตสฺส จ อุอ อาเทสา โหนฺติ วา นามฺหิ วิภตฺติมฺหิ.
กมฺมุนา, กมฺมนา, กมฺเมน วา.
จคฺคหเณน มฆวยุวอิจฺเจวมนฺตสฺส อาอาเท โส โหติ กฺวจิ นาสุอิจฺเจเตสุ วิภตฺตีสุ. มฆวานา, มฆวาสุ, มฆเวสุ, มฆเวน วา. ยุวานา, ยุวาสุ, ยุเวสุ, ยุเวน วา.
อิติ นามกปฺเป ทุติโย กณฺโฑ.
ตติยกณฺฑ
๑๖๑, ๒๔๔. ตุมฺห’มฺเหหิ ¶ นมากํ.
เตหิ ตุมฺหอมฺเหหิ นํวจนสฺส อากํ โหติ.
ตุมฺหากํ, อมฺหากํ.
นมิติ กิมตฺถํ? ตุมฺเหหิ, อมฺเหหิ.
เตหิ ตุมฺหอมฺเหหิ โย อปฺปโม อากํโหติ วา.
ตุมฺหากํ ปสฺสามิ, ตุมฺเห ปสฺสามิ วา. อมฺหากํ ปสฺสสิ, อมฺเห ปสฺสสิ วา.
โยติ กิมตฺถํ? ตุมฺเหหิ, อมฺเหหิ.
อปฺปโมติ กิมตฺถํ? คจฺฉถ ตุมฺเห, คจฺฉาม มยํ.
วาติวิกปฺปนตฺเถน โยนํ อํ อานํ โหนฺติ. ตุมฺหํ ตุมฺหานํ. อมฺหํ, อมฺหานํ.
เตหิ หุมฺหอมฺเหหิ สสฺส วิภตฺติสฺส อํ อาเทโส โหติ วา.
ตุมฺหํ ทียเต, ตว ทียเต. ตุมฺหํ ปริคฺคโห, ตว ปริคฺคโห. อมฺหํ ทียเต, มม ทียเต. อมฺหํ ปริคฺคโห, มม ปริคฺคโห.
สสฺเสติ ¶ กิมตฺถํ? ตุมฺเหสุ, อมฺเหสุ.
สพฺเพสํ สพฺพนามานํ อการโต โย ปโม เอตฺตมาปชฺชเต.
สพฺเพ, เย, เต, เก, ตุมฺเห, อมฺเห, อิเม.
สพฺพนามาติ กิมตฺถํ? เทวา, อสุรา, นาคา, คนฺธพฺพา, มนุสฺสา.
อการโตติ กิมตฺถํ? อมู ปุริสา ติฏฺนฺติ.
โยติ กิมตฺถํ? สพฺโพ, โย, โส, โก, อยํ.
ปมคฺคหณํ อุตฺตรสุตฺตตฺถํ.
ตสฺมา สพฺพนาม’การโต ทฺวนฺทฏฺา โย ปโม เอตฺตมาปชฺชเต วา.
กตรกตเม, กตรกตมา วา.
สพฺพนามาติ กิมตฺถํ? เทวาสุรนาค คนฺธพฺพมนุสฺสา.
ทฺวนฺทฏฺาติ กิมตฺถํ เต, สพฺเพ.
๑๖๖, ๒๐๙. นาฺํ ¶ สพฺพนามิกํ.
สพฺพนามิกานํ ทฺวนฺทฏฺเ นาฺํ การิยํ โหติ,
ปุพฺพาปรานํ, ปุพฺพุตฺตรานํ, อธรุตฺตรานํ.
พหุพฺพีหิมฺหิ จ สมาเส สพฺพนามวิธานฺจ นาฺํ การิยํ โหติ.
ปิยปุพฺพาย, ปิยปุพฺพานํ, ปิยปุพฺเพ, ปิยปุพฺพสฺส.
เจติ กิมตฺถํ? สพฺพนามวิธานํ โหติ, ทกฺขิณ ปุพฺพสฺสํ, ทกฺขิณปุพฺพสฺสา, อุตฺตรปุพฺพสฺสํ, อุตฺตรปุพฺพสฺสา.
สพฺพโต สพฺพนามโต นํวจนสฺส สํสานํอิจฺเจเต อาเทสา โหนฺติ.
สพฺเพสํ, สพฺเพสานํ, สพฺพาสํ, สพฺพาสานํ. เยสํ, เยสานํ, ยาสํ, ยาสานํ. เตสํ, เตสานํ, ตาสํ, ตาสานํ. เกสํ, เกสานํ, กาสํ, กาสานํ. อิเมสํ, อิเมสานํ, อิมาสํ, อิมาสานํ. อมูสํ, อมูสานํ.
นมิติ กิมตฺถํ? สพฺพสฺส, ยสฺส, ตสฺส, กสฺส. เอวํ สพฺพตฺถ.
๑๖๙, ๑๑๗. ราชสฺส ¶ ราชุ สุนํหิสุ จ.
สพฺพสฺเสว ราชสทฺทสฺส ราชุอาเทโส โหติ สุนํหิอิจฺเจเตสุ.
ราชูสุ, ราชูนํ, ราชูหิ, ราชูภิ.
สุนํหิสูติ กิมตฺถํ? ราชา.
จคฺคหณมวธารณตฺถํ. ราเชสุ, ราชานํ, ราเชหิ ราเชภิ.
สพฺพสฺเสว อิมสทฺทสฺส เอกาโร โหติ วา สุนํหิอิจฺเจเตสุ.
เอสุ, อิเมสุ, เอสํ, อิเมสํ, เอหิ, เอภิ, อิเมหิ, อิเมภิ.
อิมสฺเสติ กิมตฺถํ? เอเตสุ, เอเตสํ, เอเตหิ, เอเตภิ.
อิมสทฺทสฺส สพฺพสฺเสว อน อิมิอิจฺเจเต อาเทสา โหนฺติ นามฺหิ วิภตฺติมฺหิ.
อเนน ธมฺมทาเนน. สุขิตา โหตุ สา ปชา.
อิมินา พุทฺธปูเชน, ปตฺวาน อมตํ ปทํ.
นามฺหีติ กิมตฺถํ? อิเมสุ, อิเมสํ, อิเมหิ, อิเมภิ.
๑๗๒, ๒๑๘. อนปุํสกสฺสา ¶ ยํ สิมฺหิ.
อิมสทฺทสฺส สพฺพสฺเสว อนปุํสกสฺส อยํอาเทโส โหติ สิมฺหิ วิภตฺติมฺหิ.
อยํ ปุริโส, อยํ อิตฺถี.
อนปุํสกสฺเสติ กิมตฺถํ? อิทํ จิตฺตํ ติฏฺติ.
สิมฺหิติ กิมตฺถํ? อิมํ ปุริสํ ปสฺสสิ ตฺวํ.
อมุสทฺทสฺส อนปุํสกสฺส มกาโร สการมาปชฺชเต วา สิมฺหิ วิภตฺติมฺหิ.
อสุ ราชา, อสุ อิตฺถี, อมุโก ราชา, อมุกา อิตฺถี.
อนปุํสกสฺเสติ กิมตฺถํ? อทุํ ปุปฺผํ วิโรจติ.
อมุสฺเสติ กิมตฺถํ? อยํ ปุริโส ติฏฺติ.
สิมฺหิติ กิมตฺถํ? อมฺหํ ปุริสํ ปสฺสสิ.
เอต ตอิจฺเจเตสํ อนปุํสกานํ ตกาโร สการมาปชฺชเต สิมฺหิ วิภตฺติมฺหิ.
เอโส ปุริโส, เอสา อิตฺถี, โส ปุริโส, สา อิตฺถี.
เอตเตสมิติ ¶ กิมตฺถํ? อิตโร ปุริโส, อิตรา อิตฺถี.
อนปุํสกานมิติ กิมตฺถํ? เอตํ จิตฺตํ, เอตํ รูปํ. ตํ จิตฺตํ, ตํ รูปํ.
๑๕๗, ๒๑๒. ตสฺส วา นตฺตํ สพฺพตฺถ.
ตสฺส สพฺพนามสฺส ตการสฺส นตฺตํ โหติ วา สพฺพตฺถ ลิงฺเคสุ.
นาย, ตาย, นํ, ตํ, เน, เต, เนสุ, เตสุ, นมฺหิ, ตมฺหิ, นาหิ, ตาหิ, นาภิ, ตาภิ.
๑๗๖, ๒๑๓. สสฺมาสฺมึสํสาสฺวตฺตํ.
ตสฺส สพฺพนามสฺส ตการสฺส สพฺพสฺเสว อตฺตํ โหติ วา สสฺมาสฺมึ สํสาอิจฺเจเตสุ สพฺพตฺถ ลิงฺเคสุ.
อสฺส, ตสฺส, อสฺมา, ตสฺมา, อสฺมึ, ตสฺมึ, อสฺสํ, ตสฺสํ, อสฺสา, ตสฺสา.
ตการสฺเสติ กิมตฺถํ? อมุสฺสํ, อมุสฺสา.
เอเตสฺวีติ กิมตฺถํ? เนสุ, เตสุ.
อิมสทฺทสฺส จ สพฺพสฺเสว อตฺตํ โหติ วา สสฺมาสฺมึ สํ สาอิจฺเจเตสุ สพฺพตฺถ ลิงฺเคสุ.
อสฺส ¶ , อิมสฺส, อสฺมา, อิมสฺมา, อสฺมึ, อิมสฺมึ, อสฺสํ, อิมิสฺสํ, อสฺสา, อิมิสฺสา.
อิมสทฺทสฺเสติ กิมตฺถํ? เอติสฺสํ, เอติสฺสา.
สพฺพโต สพฺพนามโต กการาคโม โหติ วา สิมฺหิ วิภตฺติมฺหิ.
สพฺพโก, ยโก, สโก, อมุโก, อสุโก.
วาติ กิมตฺถํ? สพฺโพ, โย, โส, โก.
สพฺพนามโตติ กิมตฺถํ? ปุริโส.
ปุน สพฺพโตคฺคหเณน อฺสฺมาปิ กการาคโม โหติ, หีนโก, โปตโก.
สพฺพโต สพฺพนามโต ฆปสฺโต สฺมึสอิจฺเจเตสํ สํสา อาเทสา โหนฺติ วา ยถาสงฺขฺยํ.
สพฺพสฺสํ, สพฺพสฺสา, สพฺพายํ, สพฺพาย, อิมิสฺสํ, อิมิสฺสา, อิมายํ, อิมาย, อมุสฺสํ, อมุสฺสา, อมุยํ, อมุยา.
สพฺพนามโตติ กิมตฺถํ? อิตฺถิยํ, อิตฺถิยา.
สฺมึสานมิติ กิมตฺถํ? อมุโย.
๑๘๐, ๒๐๗. เนตาหิ ¶ สฺมิมาย ยา.
เอเตหิ สพฺพนาเมหิ ฆปสฺเหิ สฺมึวจนสฺส เนว อาย ยาอาเทสา โหนฺติ.
เอติสฺสํ, เอตายํ, อิมิสฺสํ, อิมายํ, อมุสฺสํ, อมุยํ.
สฺมึนฺติ กิมตฺถํ? ตาย อิตฺถิยา มุขํ.
เอตาหีติ กิมตฺถํ? กฺาย, วีณาย, คงฺคาย, กปาลิกาย.
๑๘๑, ๙๕. มโนคณาทิโต สฺมึนานมิอา.
ตสฺมา มโนคณาทิโต สฺมึนาอิจฺเจเตสํ อิการอาการาเทสา โหนฺติ วา ยถาสงฺขฺยํ.
มนสิ, มนุสฺมึ, สิรสิ, สิรสฺมึ, มนสา, มเนน, วจสา, วเจน, สิรสา, สิเรน, สรสา, สเรน, ตปสา, ตเปน, วยสา, วเยน, ยสสา, ยเสน, เตชสา, เตเชน, อุรสา, อุเรน, ถามสา, ถาเมน.
สฺมึนานมิติ กิมตฺถํ? มโน, สิโร, ตโม, ตโป, เตโช.
อาทิคฺคหเณน อฺาสฺมาปิ สฺมึนานํ อิการอาการาเทสา โหนฺติ, พิลสิ, พิลสา, ปทสิ, ปทสา.
๑๘๒, ๙๗. สสฺส ¶ โจ.
ตสฺมา มโนคณาทิโต สสฺส จ โอกาโร โหติ.
มนโส, ถามโส, ตปโส.
เอเตสํ มโนคณาทีนํ อนฺโต โอตฺตมาปชฺชเต วิภตฺติโลเป กเต.
มโนมยํ, อโยมยํ, เตโชสเมน, ตโปคุเณน, สิโรรุเหน.
อาทิคฺคหณํกิมตฺถํ? อฺเสมนฺโต โอตฺตมาปชฺชเต. อาโปสเมน, วาโยสเมน.
โลเปติ กิมตฺถํ? ปทยา, ตปสา, ยสสา, วจสา, มนสา, เอวมฺเปิ โยเชตพฺพา.
เอเตเหว มโนคณาทีหิ วิภตฺตาเทเส สเร ปเร สการาคโม โหติ วา.
มนสา, วจสา, มนสิ, วจสิ.
วาติ กิมตฺถํ? มเนน, เตเชน, วเสน,
สเรติ ¶ กิมตฺถํ? มโน, เตโช, ยโส.
ปุน อาทิคฺคหเณน อฺสฺมิมฺปิ ปจฺจเย ปเร สการาคโม โหติ. มานสิกํ, วาจสิกํ.
๑๘๕, ๑๑๒. สนฺตสทฺทสฺส โส เต โพ จนฺเต.
สพฺพสฺส สนฺตสทฺทสฺส สการาเทโส โหติ ภกาเร ปเร, อนฺเต จ พการาคโม โหติ.
สพฺภิเรว สมาเสถ,
สพฺภิกุพฺเพถ สนฺถวํ.
สตํ สทฺธมฺมมฺาย,
เสยฺโย โหติ น ปาปิโย.
ชีรนฺติ เว ราชรถา สุจิตฺตา.
อโถ สรีรมฺปิ ชรํ อุเปติ.
สตฺจ ธมฺโม น ชรํ อุเปติ,
สนฺโต หเว สพฺภิ ปเวทยนฺติ.
สพฺภูโต, สพฺภาโว.
เภติ กิมตฺถํ? สนฺเตหิ ปูชิโต ภควา.
จคฺคหณํ กฺวจิ สการสฺเสว ปสิทฺธตฺถํ. สกฺกาโร, สกฺกโต.
๑๙๖, ๑๐๗. สิมฺหิคจฺฉนฺตาทีนํ ¶ นฺตสทฺโท อํ.
สิมฺหิ คจฺฉนฺตาทีนํ นฺตสทฺโท อมาปชฺชเต วา.
คจฺฉํ, คจฺฉนฺโต, มหํ, มหนฺโต, จรํ, จรนฺโต, ขาทํ, ขาทนฺโต.
คจฺฉนฺตาทีนมิติ กิมตฺถํ? อนฺโต, ทนฺโต, วนฺโต, สนฺโต.
คจฺฉนฺตาทีนํนฺตสทฺโทนฺตุปฺปจฺจโยว ทฏฺพฺโพ เสเสสุ วิภตฺติปฺปจฺจเยสุ.
คจฺฉโต, มหโต, คจฺฉติ, มหติ, คจฺฉตา, มหตา.
เสเสสูติ กิมตฺถํ? คจฺฉํ, มหํ, จรํ, ขาทํ.
๑๘๘, ๑๑๕. พฺรหฺมตฺต สข ราชาทิโต อมานํ.
พฺรหฺม อตฺต สข ราชอิจฺเจวมาทิโต อํวจนสฺส อานํ โหติ วา.
พฺรหฺมานํ, พฺรหฺมํ, อตฺตานํ, อตฺตํ, สขานํ, สขํ, ราชานํ, ราชํ.
อมิติ กิมตฺถํ? ราชา.
๑๘๙, ๑๑๓. สฺยา ¶ จ.
พฺรหฺม อตฺต สข ราชอิจฺเจวมาทิโต สิวจนสฺส อา จ โหติ.
พฺรหฺมา, อตฺตา, สขา, ราชา, อาตุมา.
พฺรหฺมอตฺต สข ราชอิจฺเจวมาทิโต โยนํ อาโนอาเทโส โหติ.
พฺรหฺมาโน, อตฺตาโน, สขาโน, ราชาโน, อาตุมาโน.
ตสฺมา สขโต จ โยนํ อาโย โน อาเทสา โหนฺติ.
สขาโย, สขิโน.
โยนมิติ กิมตฺถํ? สขา.
ตสฺมา สขโต สฺมึวจนสฺส เอกาโร โหติ. สเข.
๑๙๓, ๑๒๒. พฺรหฺมโต ¶ คสฺส จ.
ตสฺมา พฺรหฺมโต คสฺส จ เอกาโร โหติ. เห พฺรหฺเม.
๑๙๔, ๑๓๑. สขนฺตสฺสิ โน นา นํ เสสุ.
ตสฺส สขนฺตสฺส อิกาโร โหติ โนนานํสอิจฺเจเตสุ.
สขิโน, สขินา, สขีนํ, สขิสฺส.
เอเตสฺวีติ กิมตฺถํ? สขาเรหิ.
ตสฺส สขนฺตสฺส อาโร โหติ วา หิมฺหิ วิภตฺติมฺหิ. สขาเรหิ, สเขหิ.
ตสฺส สขนฺตสฺส อาโร โหติ วา สุนํ อํอิจฺเจเตสุ.
สขาเรสุ, สเขสุ, สขารานํ, สขีนํ, สขารํ, สขํ.
๑๙๗, ๑๒๕. พฺรหฺมโต ตุ สฺมึ นิ.
ตสฺมา พฺรหฺมโต สฺมึวจนสฺส นิอาเทโส โหติ. พฺรหฺมนิ.
ตุคฺคหเณน ¶ อพฺรหฺมโตปิ สฺมึ วจนสฺส นิ โหติ. กมฺมนิ, จมฺมนิ, มุทฺธนิ.
ตสฺส พฺรหฺมสทฺทสฺส อนฺโต อุตฺตมาปชฺชเต สนาอิจฺเจเตสุ.
พฺรหฺมุโน, พฺรหฺมุนา.
สนาสูติ กิมตฺถํ? พฺรหฺมา.
๑๙๙, ๑๕๘. สตฺถุปิตาทีนมา สิสฺมึสิโลโปจ.
สตฺถุปิตุอาทีนมนฺโต อตฺตมาปชฺชเต สิสฺมึ, สิโลโป จ โหติ.
สตฺถา, ปิตา, มาตา, ภาตา, กตฺตา.
สิสฺมินฺติ กิมตฺถํ? สตฺถุสฺส, ปิตุสฺส, มาตุสฺส, ภาตุสฺส, กตฺตุสฺส.
สตฺถุปิตุอาทีนมนฺโต อฺเสุ วจเนสุ อารตฺตมาปชฺชเต.
สตฺถารํ, ปิตรํ, มาตรํ, ภาตรํ, กตฺตารํ, สตฺถาเรหิ, ปิตเรหิ, มาตเรหิ, ภาตเรหิ, กตฺตาเรหิ.
อฺเสฺวีติ ¶ กิมตฺถํ? สตฺถา, ปิตา, มาตา, ภาตา, กตฺตา.
สตฺถุปิตุอาทีนมนฺโต อารตฺตมาปชฺชเต วา นํมฺหิ วิภตฺติมฺหิ.
สตฺถารานํ, ปิตรานํ, มาตรานํ, ภาตรานํ.
วาติ กิมตฺถํ? สตฺถานํ, ปิตูนํ, มาตูนํ, ภาตูนํ.
ตสฺส สตฺถุสทฺทสฺส อนฺโต อตฺตมาปชฺชเต วา นํมฺหิ วิภตฺติมฺหิ.
สตฺถานํ, ปิตานํ, มาตานํ, ภาตานํ, กตฺตานํ.
วาติ กิมตฺถํ? สตฺถารานํ, ปิตรานํ, มาตรานํ, ภาตรานํ, ธีตรานํ.
จคฺคหณํ อฺเสมฺปิ สงฺคหณตฺถํ.
สตฺถุปิตุอิจฺเจวมาทีนมนฺตสฺส อุตฺตํ โหติ วา สสฺมึ, สโลโป จ.
สตฺถุ ¶ , สตฺถุสฺส, สตฺถุโน ทียเต, ปริคฺคโห วา. ปิตุ, ปิตุสฺส, ปิตุโน ทียเต, ปริคฺคโห วา. ภาตุ, ภาตุสฺส, ภาตุโน ทียเต, ปริคฺคโห วา.
จคฺคหณํ ทุติยสมฺปิณฺฑนตฺถํ.
สกฺกมนฺธาตุอิจฺเจวมาทีนมนฺโต อุตฺตมาปชฺชเต สสฺมึ, สโลโป จ โหติ.
สกฺกมนฺธาตุ อิว อสฺส ราชิโน วิภโว. เอวํ กตฺตุ, คนฺตุ, ทาตุ อิจฺเจวมาที.
ปุนารมฺภคฺคหณํ กิมตฺถํ? นิจฺจทีปนตฺถํ. สกฺกมนฺธาตุ.
จคฺคหณํ ทุติยสมฺปิณฺฑนตฺถํ.
ตโต อาราเทสโต สพฺเพสํ โย นํ โอการาเทโส โหติ.
สตฺถาโร, ปิตโร, มาตโร, ภาตโร, กตฺตาโร, วตฺตาโร.
ตุคฺคหเณน อฺสฺมาปิ โยนํ โอกาโร โหติ. จตุโร ชนา, คาโว, อุโภ ปุริสา.
๒๐๖, ๑๖๕. ตโต ¶ สฺมิมิ.
ตโต อาราเทสโต สฺมึวจนสฺส อิการาเทโส โหติ.
สตฺถริ, ปิตริ, มาตริ, ธีตริ, ภาตริ, กตฺตริ, วตฺตริ.
ปุน ตโตคหเณน อฺสฺมาปิ สฺมึวจนสฺส อิกาโร โหติ. ภุวิ.
ตโต อาราเทสโต นาวจนสฺส อาอาเทโส โหติ.
สตฺถารา, ปิตรา, มาตรา, ภาตรา, ธีตรา, กตฺตารา, วตฺตารา.
อาราเทโส รสฺสมาปชฺชเต อิกาเร ปเร.
สตฺถริ, ปิตริ, มาตริ, ธีตริ, กตฺตริ, วตฺตริ.
ปิตาทีน มาราเทโส รสฺสมาปชฺชเต อสิมฺหิ วิภตฺติมฺหิ.
ปิตรา, มาตรา, ภาตรา, มีตรา ปิตโร, มาตโร, ภาตโร, ธีตโร.
อสิมฺหิคฺคหณํ ¶ โตมฺหิ ปเร อิการาเทสาปนตฺถํ. มาติโต, ปิติโต, ภาติโต, ทุหิติโต.
๒๑๐, ๒๓๙. ตยาตยีนํ ตกาโร ตฺวตฺตํ วา.
ตยาตยิ อิจฺเจเตสํ ตกาโร ตฺวตฺตมาปชฺชเต วา.
ตฺวยา, ตยา, ตฺวยิ, ตยิ.
เอเตสมิติ กิมตฺถํ? ตุวํ, ตวํ.
อิติ นาธกปฺเป ตติโย กณฺโฑ.
จตุตฺถกณฺฑ
๒๑๑, ๑๒๖. อตฺตนฺโต หิสฺมิ’มนตฺตํ.
ตสฺส อตฺตโน อนฺโต อนตฺตมาปชฺชเต หิมฺหิ วิภตฺติมฺหิ.
อตฺตเนหิ, อตฺตเนภิ.
อตฺตนฺโตติ กิมตฺถํ? ราเชหิ, ราเชภิ.
หิสฺมินฺติ กิมตฺถํ? อตฺตโน.
อนตฺตมิติภาวนิทฺเทเสน อตฺตสทฺทสฺส สกาเทโส โหติ สพฺพาสุ วิภตฺตีสุ. สโก, สกา, สกํ, สเก.
๒๑๒, ๓๒๙. ตโต ¶ สฺมึนิ.
ตโต อตฺตโต สฺมึวจนสฺส นิ โหติ. อตฺตนิ.
ตโตอตฺตโต สสฺส วิภตฺติสฺส โน โหติ, อตฺตโน.
ตโต อตฺตโต สฺมา วจนสฺส นา โหติ. อตฺตนา.
ปุน ตโตคหเณน ตสฺส อตฺตโน ตการสฺเสว รกาโร โหติ สพฺเพสุ วจเนสุ. อตฺรโช, อตฺรชํ.
ฌลอิจฺเจเตหิ สฺมาวจนสฺส นา โหติ.
อคฺคินา, ทณฺฑินา, ภิกฺขุนา, สยมฺภุนา.
สฺมาติ กิมตฺถํ? อคฺคโย, มุนโย, อิสโย.
ตสฺมา ฆปโต สฺมึ วจนสฺส ยํ โหติ วา.
กฺายํ ¶ , กฺาย. รตฺติยํ, รตฺติยา. อิตฺถิยํ, อิตฺถิยา. ยาคุยํ, ยาคุยา. วขุยํ, วธุยา.
สพฺเพสํ โยนํ นิ โหติ วา นปุํสเกหิ ลิงฺเคหิ.
อฏฺีนิ, อฏฺี, อายูนิ, อายู.
นปุํสเกหีติ กิมตฺถํ? อิตฺถิโย.
อการนฺเตหิ นปุํสกลิงฺเคหิ โยนํ นิ โหติ นิจฺจํ.
ยานิ, ยานิ. ตานิ, ตานิ. กานิ, กานิ. ภยานิ, ภยานิ. รูปานิ, รูปานิ.
อการนฺเตหิ นปุํสกลิงฺเคหิ สิวจนสฺส อํ โหติ นิจฺจํ.
สพฺพํ, ยํ, ตํ, กํ, รูปํ.
ตโต นิทฺทิฏฺเหิ ลิเคหิ เสสขตา คสิอิจฺเจเต โลปมาปชฺชนฺเต.
โภติ ¶ อิตฺถิ, สา อิตฺถี. โภ ทณฺฑิ, โส ทณฺฑี. โภ สตฺถ, โส สตฺถา. โภ ราช, โส ราชา. เสสโตติ กิมตฺถํ? ปุริโส คจฺฉติ.
คสีติ กิมตฺถํ? อิตฺถิยา, สตฺถุสฺส.
๒๒๑, ๒๘๒. สพฺพาสมาวุโส ปสคฺคนิปาตาทีหิ จ.
สพฺพาสํ วิภตฺตีนํ เอกวจนพหุวจนานํ ปมา ทุติยาตติยา จตุตฺถี ปฺจมี ฉฏฺี สตฺตมีนํ โลโป โหติ, อาวุโส อุปสคฺค นิปาตอิจฺเจวมาทีหิ จ,
ตฺวํ ปนาวุโส, ตุมฺเห ปนาวุโส, ปทโส ธมฺมํ วาเจยฺย, วิหารํ สฺเว อุปคจฺเฉยฺย.
ป, ปรา, นิ, นี, อุ, ทุ, สํ, วิ, อว, อนุ, ปริ, อธิ, อภิ, ปติ, สุ, อา, อติ, อปิ, อป, อุป, ปหาโร, ปราภโว, นิหาโร, นีหาโร, อุหาโร, ทุหาโร, สํหาโร, วิหาโร, อวหาโร, อนุหาโร, ปริหาโร, อธิหาโร, อภิหาโร, ปติหาโร, สุหาโร, อาหาโร, อติหาโร, อปิหาโร, อปหาโร, อุปหาโร, เอวํ วีสติ อุปสคฺเคหิ จ.
ยถา, ตถา, เอวํ, ขลุ, โข, ตตฺร, อโถ, อถ, หิ, ตุ จ, วา, โว, หํ, อภํ, อลํ, เอว, โห อโห, เห ¶ , อเห, เร, อเร, เอวมาทีหิ นิปาเตหิ จ โยเชตพฺพานิ.
จคฺคหณม วธารณตฺถํ.
๒๒๒, ๓๔๒. ปุมสฺส ลิงฺคาทีสุ สมาเสสุ.
ปุมอิจฺเจตสฺส อนฺโต โลปมาปชฺชเต ลิงฺคาทีสุ ปรปเทสุ สมาเสสุ.
ปุลฺลิงฺคํ, ปุมฺภาโว, ปุงฺโกกิโล.
ปุมสฺเสติ กิมตฺถํ? อิตฺถิลิงฺคํ, นปุํสกลิงฺคํ.
ลิงฺคาทีสูติ กิมตฺถํ? ปุมิตฺถี.
สมาเสสูติ กิมตฺถํ? ปุมสฺส ลิงฺคํ.
อํ วจนสฺส ยํ โหติ วา อีโต ปสฺโต.
อิตฺถิยํ, อิตฺถึ.
ปสฺโตติ กิมตฺถํ? ทณฺฑินํ, โภคินํ.
อมิติ กิมตฺถํ? อิตฺถีหิ.
ตสฺมา ฌโต กตรสฺสา อํ วจนสฺส นํ โหติ.
ทณฺฑินํ ¶ , โภคินํ.
ฌโตติ กิมตฺถํ? เวสฺสภุํ.
กตรสฺสาติ กิมตฺถํ? กุจฺฉึ.
สพฺเพสํ โยนํ ฌโต กตรสฺสา โน โหติ.
ทณฺฑิโน โภคิโน, เห ทณฺฑิโน, เห โภคิโน.
กตรสฺสาติ กิมตฺถํ? อคฺคโย, มุนโย, อิสโย.
ฌโตติ กิมตฺถํ? สยมฺภุโน.
โยนนฺติ กิมตฺถํ? ทณฺฑินา, โภคินา.
ตสฺมา ฌโต กตรสฺสา สฺมึวจนสฺส นิอาเท โส โหติ.
ทณฺฑินิ, โภคินิ.
กตรสฺสาติ กิมตฺถํ? พฺยาธิมฺหิ.
กิมิจฺเจตสฺส โก จ โหติ วปจฺจเย ปเร.
กฺว ¶ คโตสิ ตฺวํ เทวานํ ปิยติสฺส.
จคฺคหเณน อวปจฺจเย ปเรปิ โก จ โหติ. โก ตํนินฺทิตุ มรหติ, กถํ โพธยิตุํ ธมฺมํ.
เวติ กิมตฺถํ? กุโต อาคโตสิ ตฺวํ.
กิมิจฺเจตสฺส กุ โหติ หึ หํอิจฺเจเตสุ จ. กุหึ คจฺฉสิ, กุลํ คจฺฉสิ.
จคฺคหเณน หิฺจนํทาจนํ ปจฺจเยสุ ปเรสุ อฺตฺถาปิ กุ โหติ. กุหิฺจนํ, กุทาจนํ.
กิมิจฺเจตสฺส โก โหติ เสเสสุ วิภตฺติปจฺจเยสุ ปเรสุ.
โก ปกาโร กถํ, กํ ปการํ กถํ.
จคฺคหณมนุกฑฺฒนตฺถํ.
กิมิจฺเจตสฺส กุ โหติ ตฺรโตถ อิจฺเจเตสุ จ.
กุตฺร, กุโต, กุตฺถ.
จคฺคหณมนุกฑฺฒนตฺถํ,
๒๓๑, ๒๖๓. สพฺพสฺเสตสฺส ¶ , กาโร วา.
สพฺพสฺส เอตสทฺทสฺส อกาโร โหติ วา โตถอิจฺเจเตสุ.
อโต, อตฺถ, เอตฺโต, เอตฺถ.
สพฺพสฺส เอตสทฺทสฺส อกาโร โหติ นิจฺจํ ตฺรปจฺจเย ปเร.
อตฺร.
สพฺพสฺส เอตสทฺทสฺส เอกาโร โหติ วา โตถอิจฺเจเตสุ.
เอตฺโต, อโต, เอตฺถ, อตฺถ.
๒๓๔, ๒๖๕. อิมสฺสิ ถํ ทานิ ห โต เธสุ จ.
อิมสทฺทสฺส สพฺพสฺเสว อิกาโร โหติ ถํ ทานิหโต ธอิจฺเจเตสุ.
อิตฺถํ, อิทานิ, อิห, อิโต, อิธ.
๒๓๕, ๒๘๑. อธุนามฺหิ ¶ จ.
อิมสทฺทสฺส สพฺพสฺเสว อกาโร โหติ ธุนามฺหิ ปจฺจเย ปเร.
อธุนา.
จคฺคหณมวธารณตฺถํ.
สพฺพสฺเสว อิมสทฺทสฺส เอตาเทโส โหติ รหิมฺหิ ปจฺจเย ปเร.
เอตรหิ.
๒๓๗, ๑๗๖. อิตฺถิยมโต อาปจฺจโย.
อิตฺถิยํ วตฺตมานาย อการโต อาปจฺจโย โหติ.
สพฺพา, ยา, สา, กา. กตรา.
นทาทิโต วาอนทาทิโตวา อิตฺถิยํ วตฺตมานาย อีปจฺจโย โหติ.
นที, มหี, กุมารี, ตรุณี, สขี, อิตฺถี.
๒๓๙, ๑๙๐. ณว ¶ ณิก เณยฺย ณ นฺตุหิ.
ณว ณิก เณยฺย ณ นฺตุอิจฺเจเตหิ อิตฺถิยํ วตฺตมาเนหิ อีปจฺจโย โหติ.
มาณวี, ปณฺฑวี, นาวิกี, เวนเตยฺยี, กุนฺเตยฺยี, โคตมี, คุณวตี, สามาวตี.
๒๔๐, ๑๙๓. ปติ ภิกฺขุราชีการนฺเตหิ อินี.
ปติ ภิกฺขุ ราชีการนฺเตหิ อิตฺถิยํ วตฺตมาเนหิ อินีปจฺจโย โหติ.
คหปตานี, ภิกฺขุนี, ราชินี, หตฺถินี, ทณฺฑินี, เมธาวินี, ตปสฺสินี.
สพฺพสฺเสว นฺตุปจฺจยสฺส ตกาโร โหติ วา อีกาเร ปเร.
คุณวตี, คุณวนฺตี, กุลวตี, กุลวนฺตี, สติมตี. สติมนฺตี, มหตี, มหนฺตี, โคตฺตมตี, โคตฺตมนฺตี.
สพฺพสฺเสว ภวนฺตสทฺทสฺส โภตาเทโส โหติ อีกาเร อิตฺถิคเต ปเร.
โภติ อยฺเย, โภติ กฺเ, โภติ ขราทิเย.
๒๔๓, ๑๑๐. โภเค ¶ ตุ.
สพฺพสฺเสว ภวนฺตสทฺทสฺส โภอาเทโส โหติ เค ปเร.
โภ ปุริส, โภ อคฺคิ, โภ ราช, โภ สตฺถ, โภ ทณฺฑิ, โภ สยมฺภุ.
เคติ กิมตฺถํ? ภวตา, ภวํ.
ตุคฺคหเณน อฺสฺมิมฺปิ วจเน สพฺพสฺส ภวนฺตสทฺทสฺส โภนฺต ภนฺเต โภนฺโต ภทฺเท โภตา โภ โตอิจฺเจเต อาเทสา โหนฺติ.
โภนฺต, ภนฺเต, โภนฺโต, ภทฺเท, โภตา, โภโต.
อกาโร จ ปิตาทีนมนฺโต จ อตฺตมาปชฺชเต เค ปเร.
โภ ปุริสา, โภ ราชา, โภ ปิตา, โภ มาตา, โภ สตฺถา.
ฌลปอิจฺเจเต รสฺสมาปชฺชนฺเต เค ปเร.
โภ ทณฺฑิ, โภ สยมฺภุ, โภติ อิตฺถิ, โภติวธุ,
๒๔๖, ๗๓. อากาโร ¶ วา.
อากาโร รสฺสมาปชฺชเต วา เค ปเร.
โภ ราช, โภ ราชา, โภ อตฺต, โภ อตฺตา, โภ สข, โภ สขา, โภ สตฺถ, โภ สตฺถา.
อิติ นามกปฺเป จตุตฺโถ กณฺโฑ.
ปฺจมกณฺฑ
๒๔๗, ๒๖๑. ตฺวาทโย วิภตฺติสฺาโย.
โตอาทิ เยสํ ปจฺจยานํ, เต โหนฺติ ตฺวาทโย. เต ปจฺจยา ตฺวาทโย วิภตฺติสฺาว ทฏฺพฺพา.
สพฺพโต, ยโต, ตโต, กุโต, อโต, อิโต, สพฺพทา, ยทา, ตทา, กทา, อิธ, อิทานิ.
๒๔๘, ๒๖๐. กฺวจิ โต ปฺจมฺยตฺเถ.
กฺวจิ โตปจฺจโย โหติ ปฺจมฺยตฺเถ.
สพฺพโต, ยโต, ตโต, กุโต, อโต, อิโต.
กฺวจีติ กิมตฺถํ? สพฺพสฺมา, อิมสฺมา.
๒๔๙, ๒๖๖. ตฺร ¶ ถ สตฺตมิยา สพฺพนาเมหิ.
ตฺรถอิจฺเจเต ปจฺจยา โหนฺติ สตฺตมฺยตฺเถ สพฺพ นาเมหิ.
สพฺพตฺร, สพฺพตฺถ, ยตฺร, ยตฺถ, ตตฺร, ตตฺถ.
สพฺพอิจฺเจตสฺมา ธิปจฺจโย โหติ กฺวจิ สตฺตมฺยตฺเถ. สพฺพธิ, สพฺพสฺมึ.
กิมิจฺเจตสฺมา วปจฺจโย โหติ สตฺตมฺยตฺเถ.
กฺว คโตสิ ตฺว เทวานํปิยติสฺส.
กิมิจฺเจตสฺมา หึหํหิฺจนํอิจฺเจเต ปจฺจยา โหนฺติ สตฺตมฺยตฺเถ.
กุหึ, กุลํ, กุหิฺจนํ.
ตมฺหา จ หิ หํอิจฺเจเต ปจฺจยา โหนฺติ สตฺตมฺยตฺเถ. ตหึ, ตหํ.
จคฺคหณํ ¶ หิฺจนคฺคหณนิวตฺตนตฺถํ.
อิมสฺมา หธอิจฺเจเต ปจฺจยา โหนฺติ สตฺตมฺยตฺเถ. อิห, อิธ.
จคฺคหณมวธารณตฺถํ.
ตสฺมา ยโต หึปจฺจโย โหติ สตฺตมฺยตฺเถ. ยหึ.
‘‘กาเล’’อิจฺเจตํ อธิการตฺถํ เวทิตพฺพํ.
๒๕๗, ๒๗๙. กึสพฺพฺเกยกุหิทาทาจนํ.
กึ สพฺพอฺ เอก ย กุอิจฺเจเตหิ ทา ทาจนํอิจฺเจเต ปจฺจยา โหนฺติ กาเล สตฺตมฺยตฺเถ.
กทา, สพฺพทา, อฺทา, เอกทา, ยทา, กุทาจนํ.
ตอิจฺเจตสฺมา ทานิ ทาอิจฺเจเต ปจฺจยา โหนฺติ, กาเล สตฺตมฺยตฺเถ.
ตทานิ ¶ , ตทา.
จคฺคหณมนุกฑฺฒนตฺถํ.
๒๕๙, ๒๗๙. อิมสฺมา รหิ ธุนา ทานิ จ.
อิมสฺมา รหิ ธุนา ทานิอิจฺเจเต ปจฺจยา โหนฺติ กาเล สตฺตมฺยตฺเถ.
เตรหิ, อธุนา, อิทานิ.
จคฺคหณมนุกฑฺฒนตฺถํ.
๒๖๐, ๒๗๗. สพฺพสฺส โส ทามฺหิ วา.
สพฺพอิจฺเจตสฺส สการาเทโส โหติ วา ทามฺหิ ปจฺจเย ปเร.
สทา, สพฺพทา.
อวณฺโณ เย ปจฺจเย ปเร โลปมาปชฺชเต.
พาหุสฺสจฺจํ, ปณฺฑิจฺจํ, เวปุลฺลํ, การฺุํ, โกสลฺลํ, สามฺํ, โสหชฺชํ.
๒๖๒, ๓๙๑. วุฑฺฒสฺส โช อิยิฏฺเสุ.
สพฺพสฺเสว วุฑฺฒสทฺทสฺส โชอาเทโส โหติ อิย อิฏฺอิจฺเจเตสุ ปจฺจเยสุ.
เชยฺโย ¶ , เชฏฺโ.
สพฺพสฺเสว ปสตฺถสทฺทสฺส โสอาเทโส โหติ, ชาเทโส จ อิยอิฏฺอิจฺเจเตสุ ปจฺจเยสุ.
เสยฺโย, เสฏฺโ, เชยฺโย, เชฏฺโ.
สพฺพสฺส อนฺติกสทฺทสฺส เนทาเทโส โหติ อิย อิฏฺอิจฺเจเตสุ ปจฺจเยสุ.
เนทิโย, เนทิฏฺโ.
สพฺพสฺส พาฬฺหสทฺทสฺส สาธาเทโส โหติ อิย อิฏฺอิจฺเจเตสุ ปจฺจเยสุ.
สาธิโย, สาธิฏฺโ.
สพฺพสฺส อปฺปสทฺทสฺส กณ อาเทโส โหติ อิย อิฏฺอิจฺเจเตสุ ปจฺจเยสุ.
กณิโย, กณิฏฺโ.
๒๖๗, ๓๙๖. ยุวานฺจ ¶ .
สพฺพสฺส ยุวสทฺทสฺส กณ อาเทโส โหติ อิย อิฏฺอิจฺเจเตสุ ปจฺจเยสุ.
กนิโย, กนิฏฺโ.
จคฺคหณมนุกฑฺฒนตฺถํ.
๒๖๘, ๓๙๗. วนฺตุมนฺตุ วีนฺจ โลโป.
วนฺตุมนฺตุวีอิจฺเจเตสํ ปจฺจยานํ โลโป โหติ อิยอิฏฺอิจฺเจเตสุ ปจฺจเยสุ.
คุณิโย, คุณิฏฺโ, สติโย, สติฏฺโ, เมธิโย, เมธิฏฺโ.
๒๖๙, ๔๐๑. ยวตํ ต ล ณ ทการานํ พฺยฺชนานิ จ ล ชการตฺตํ.
ยการวนฺตานํ ต ล ณ ทการานํ พฺยฺชนานิ จ ล ชการตฺตมาปชฺชนฺเต ยถาสงฺขฺยํ.
พาหุสฺสจฺจํ, ปณฺฑิจฺจํ, เวปุลฺลํ, การฺุํ, โกสลฺลํ, เนปฺุํ, สามฺํ, โสหชฺชํ.
ย ว ตมิติ กิมตฺถํ? ติณทลํ.
ต ล ณ ทการานมิติ กิมตฺถํ? อาลสฺยํ, อาโรคฺยํ.
พฺยฺชนานมิติ ¶ กิมตฺถํ? มจฺจุนา.
การคฺคหณํ กิมตฺถํ? ยการสฺส มการาเทสาปนตฺถํ. โอปมฺมํ.
๒๗๐, ๑๒๐. อมฺห ตุมฺหนฺตุราช พฺรหฺมตฺต สขสตฺถุ ปิตาทีหิสฺมา นาว.
อมฺห ตุมฺหนฺตุราช พฺรหฺม อตฺต สข สตฺถุ ปิตุอิจฺเจวมาทีหิ สฺมาวจนํ นาว ทฏฺพฺพํ.
มยา, ตยา, คุณวตา, รฺา, พฺรหฺมุนา, อตฺตนา, สขินา, สตฺถารา, ปิตรา, มาตรา, ภาตรา, ธีตรา, กตฺตารา, วตฺตารา.
เอเตหีติ กิมตฺถํ? ปุริสา.
อิติ นามกปฺเป ปฺจโม กณฺโฑ
นามกปฺโป นิฏฺิโต.