📜
๓. สามฺกณฺฑ
๑. วิเสสฺยาธีนวคฺค
วิเสสฺยาธีน สํกิณฺณา, เนกตฺเถหฺย’พฺยเยหิ จ;
สา’งฺโค’ปางฺเคหิ กถฺยนฺเต, กณฺเฑ วคฺคา อิห กฺกมา.
คุณทพฺพกฺริยาสทฺทา, ¶ สิยุํ สพฺเพ วิเสสนา;
วิเสสฺยาธีนภาเวน, วิเสสฺยสมลิงฺคิโน.
โสภนํ รุจิรํ สาธุ, มนฺุํ จารุ สุนฺทรํ;
วคฺคุ มโนรมํ กนฺตํ, หารี มฺชุ จ เปสลํ.
ภทฺทํ วามฺจ กลฺยาณํ, มนาปํ ลทฺธกํ สุภํ;
อุตฺตโม ปวโร เชฏฺโ, ปมุขา’นุตฺตโร วโร.
มุขฺโย ปธานํ ปาโมกฺโข, ปร มคฺคฺ มุตฺตรํ;
ปณีตํ ปรมํ เสยฺโย, คามณี เสฏฺ สตฺตมา.
วิสิฏฺา’ริย นาเค’โก, สภคฺคา โมกฺข ปุงฺควา;
สีห กฺุชร สทฺทูลา, ที ตุ สมาสคา ปุเม.
จิตฺต’กฺขิ ปีติชนน, มพฺยาเสก มเสจนํ;
อิฏฺํ ตุ สุภคํ หชฺชํ, ทยิตํ วลฺลภํ ปิยํ.
ตุจฺฉฺจ ริตฺตกํ สฺุํ, อถา’สารฺจ เผคฺคุ จ;
เมชฺฌํ ปูตํ ปวิตฺโต ถ, อวิรทฺโธ อปณฺณโก.
อุกฺกฏฺโ จ ปกฏฺโ ถ, นิหีโน หีน ลามกา;
ปติกิฏฺํ นิกิฏฺฺจ, อิตฺตรา’วชฺช กุจฺฉิตา.
อธโม’มก คารยฺหา,
มลีโน ตุ มลีมโส;
พฺรหา มหนฺตํ วิปุลํ, วิสาลํ ปุถุลํ ปุถุ.
ครุ’รุ วิตฺถิณฺณ มโถ, ปีนํ ถูลฺจ ปีวรํ;
ถุลฺลฺจ วรฺจา ถ, อาจิตํ นิจิตํ ภเว.
สพฺพํ สมตฺต มขิลํ, นิขิลํ สกลํ ตถา;
นิสฺเสสํ กสิณา’เสสํ, สมคฺคฺจ อนูนกํ,
ภูริ ปหุตํ ปจุรํ, ภิยฺโย สมฺพหุลํ พหุ;
เยภุยฺยํ พหุลํ จาถ, พาหิรํ ปริพาหิรํ.
ปโรสตาที เต, เยสํ, ปรํ มตฺตํ สตาทิโต;
ปริตฺตํ สุขุมํ ขุทฺทํ, โถก มปฺปํ กิสํ ตนุ.
จุลฺลํ มตฺเต’ตฺถิยํ เลส,
ลวา’ณุหิ กโณ ปุเม;
สมีปํ นิกฏา’สนฺโน, ปกฏฺา’ภฺยาส สนฺติกํ.
อวิทูรฺจ ¶ สามนฺตํ, สนฺนิกฏฺ มุปนฺติกํ;
สกาสํ อนฺติกํ ตฺตํ, ทูรํ ตุ วิปฺปกฏฺกํ.
นิรนฺตรํ ฆนํ สนฺทํ, วิรฬํ เปลวํ ตนุ;
อถา ยตํ ทีฆ มโถ, นิตฺตลํ วฏฺฏ วฏฺฏุลํ.
อุจฺโจ ตุ อุนฺนโต ตุงฺโค, อุทคฺโค เจว อุจฺฉิโต;
นีโจ รสฺโส วามโน ถ, อชิมฺโห ปคุโณ อุชุ.
อฬารํ เวลฺลิตํ วงฺกํ, กุฏิลํ ชิมฺห กฺุจิตํ;
ธุโว จ สสฺสโต นิจฺโจ, สทาตน สนนฺตนา.
กูฏฏฺโ ตฺเว’กรูเปน, กาลพฺยาปี ปกาสิโต;
ลหุ สลฺลหุกํ จาถ, สงฺขฺยาตํ คณิตํ มิตํ.
ติณฺหํ ตุ ติขิณํ ติพฺพํ, จณฺฑํ อุคฺคํ ขรํ ภเว;
ชงฺคมฺจ จรฺเจว, ตสํ เยฺยํ จราจรํ.
กมฺปนํ จลนํ จาถ, อติริตฺโต ตถา’ธิโก;
ถาวโร ชงฺคมา อฺโ, โลลํ ตุ จฺจลํ จลํ.
ตรลฺจ ปุราโณ ตุ, ปุราตน สนนฺตนา;
จิรนฺตโน ถ ปจฺจคฺโฆ, นูตโน’ภินโว นโว.
กุรูรํ กินํ ทฬฺหํ, นิฏฺุรํ กกฺขฬํ ภเว;
อนิตฺถฺย’นฺโต ปริยนฺโต, ปนฺโต จ ปจฺฉิม’นฺติมา.
ชิฆฺํ จริมํ ปุพฺพํ, ตฺว’คฺคํ ปม มาทิ โส;
ปติรูโป นุจฺฉวิกํ, อถ โมฆํ นิรตฺถกํ.
พฺยตฺตํ ปุฏ [ผุฏํ (สี.)] ฺจ มุทุ ตุ, สุกุมารฺจ โกมลํ;
ปจฺจกฺขํ อินฺทฺริยคฺคยฺหํ, อปจฺจกฺขํ อตินฺทฺริยํ.
อิตรา’ฺตโร เอโก, อฺโ พหุวิโธ ตุ จ;
นานารูโป จ วิวิโธ, อพาธํ ตุ นิรคฺคลํ.
อเถ’กากี จ เอกจฺโจ, เอโก จ เอกโก สมา;
สาธารณฺจ สามฺํ, สมฺพาโธ ตุ จ สํกฏํ.
วามํ กเฬวรํ สพฺยํ; อปสพฺยํ ตุ ทกฺขิณํ;
ปฏิกูลํ ตฺว’ปสพฺยํ, คหนํ กลิลํ สมา.
อุจฺจาวจํ ¶ พหุเภทํ, สํกิณฺณา’ กิณฺณ สํกุลา;
กตหตฺโถ จ กุสโล, ปวีณา’ภิฺ สิกฺขิตา.
นิปุโณ จ ปฏุ เฉโก, จาตุโร ทกฺข เปสลา;
พาโล ทตฺตุ ชโล มูฬฺโห, มนฺโท วิฺู จ พาลิโส.
ปฺุวา สุกตี ธฺโ, มหุสฺสาโห มหาธิติ;
มหาตณฺโห มหิจฺโฉ ถ, หทยี หทยาลุ จ.
สุมโน หฏฺจิตฺโต ถ, ทุมฺมโน วิมโน ปฺยถ;
วทานิโย วทฺู จ, ทานโสณฺโฑ พหุปฺปโท.
ขฺยาโต ปตีโต ปฺาโต,
ภิฺาโต ปถิโต สุโต,
วิสฺสุโต วิทิโต เจว, ปสิทฺโธ ปากโฏ ภเว.
อิสฺสโร นายโก สามี, ปตี’สา’ธิปตี ปภู;
อยฺยา’ธิปา’ธิภู เนตา,
อิพฺโภ ตฺว’ฑฺโฒ ตถา ธนี.
ทานารโห ทกฺขิเณยฺโย, สินิทฺโธ ตุ จ วจฺฉโล;
ปริกฺขโก การณิโก,
อาสตฺโต ตุ จ ตปฺปโร.
การุณิโก ทยาลุปิ, สูรโต อุสฺสุโก ตุ จ;
อิฏฺตฺเถ อุยฺยุโต จาถ, ทีฆสุตฺโต จิรกฺริโย.
ปราธีโน ปรายตฺโต, อายตฺโต ตุ จ สนฺตโก;
ปริคฺคโห อธีโน จ, สจฺฉนฺโท ตุ จ เสรินิ.
อนิสมฺมการี ชมฺโม, อติตณฺโห ตุ โลลุโป;
คิทฺโธ ตุ ลุทฺโธ โลโล ถ,
กุณฺโ มนฺโท กฺริยาสุ หิ.
กามยิตา ตุ กมิตา, กามโน กามิ กามุโก;
โสณฺโฑ มตฺโต วิเธยฺโย ตุ,
อสฺสโว สุพฺพโจ สมา.
ปคพฺโภ ¶ ปฏิภายุตฺโต, ภีสีโล ภีรุ ภีรุโก;
อธีโร [อวีโร (ฏี.)] กาตโร จาถ,
หึสาสีโล จ ฆาตุโก.
โกธโน โรสโน [โทสโน (สี.)] โกปี,
จณฺโฑ ตฺวจฺจนฺตโกธโน;
สหโน ขมโน ขนฺตา, ติติกฺขวา จ ขนฺติมา.
สทฺธายุตฺโต ตุ สทฺธาลุ, ธชวา ตุ ธชาลุ จ [ลชฺชาลุตุ จ ลชฺชวา (ก.)];
นิทฺทาลุ นิทฺทาสีโล ถ, ภสฺสโร ภาสุโร ภเว.
นคฺโค ทิคมฺพโร’วตฺโถ, ฆสฺมโร ตุ จ ภกฺขโก;
เอฬมูโค ตุ วตฺตฺุจ, โสตุํ จา’กุสโล ภเว.
มุขโร ทุมฺมุขา’พทฺธ, มุขา จาปฺปิยวาทินิ;
วาจาโล พหุคารยฺห, วเจ วตฺตา ตุ โส วโท.
นิโช สโก อตฺตนิโย,
วิมฺหโย’จฺฉริย’พฺภุโต;
วิหตฺโถ พฺยากุโล จาถ,
อาตตายี วธุทฺยโต.
สีสจฺเฉชฺชมฺหิ วชฺโฌ ถ, นิกโต จ สโ’นุชุ;
สูจโก ปิสุโณ กณฺเณ,
ชโป ธุตฺโต ตุ วฺจโก.
อนิสมฺม หิ โย กิจฺจํ, ปุริโส วธพนฺธนาทิ มาจรติ;
อวินิจฺฉิตการิตฺตา, โสขลุ จปโลติ วิฺเยฺโย.
ขุทฺโท กทริโย ถทฺธ, มจฺฉรี กปโณ ปฺยถ;
อกิฺจโน ทลิทฺโท จ, ทีโน นิทฺธน ทุคฺคตา.
อสมฺภาวิตสมฺปตฺตํ, กากตาลิย มุจฺจเต;
อถ ยาจนโก อตฺถี, ยาจโก จ วนิพฺพโก.
อณฺฑชา ปกฺขิสปฺปาที, นราที ตุ ชลาพุชา;
เสทชา กิมิฑํสาที, เทวาที ตฺโว’ ปปาติกา.
ชณฺณุตคฺโฆ ¶ ชณฺณุมตฺโต, กปฺโป ตุ กิฺจิทูนเก;
อนฺตคฺคตํ ภุ ปริยา, ปนฺน มนฺโตคโธ’คธา.
ราธิโต สาธิโต จาถ, นิปฺปกฺกํ กุถิตํ ภเว;
อาปนฺโน ตฺวา’ปทปฺปตฺโต, วิวโส ตฺววโส ภเว.
นุณฺโณ นุตฺตา’ตฺต, ขิตฺตา เจ’, ริตา วิทฺธา ถ กมฺปิโต;
ธูโต อาธูต จลิตา, นิสิตํ ตุ จ เตชิตํ.
ปตฺตพฺพํ คมฺม มาปชฺชํ [อาสชฺชํ (ก.)], ปกฺกํ ปริณตํ สมา;
เวิตํ ตุ วลยิตํ, รุทฺธํ สํวุต มาวุตํ.
ปริกฺขิตฺตฺจ นิวุตํ, วิสฏํ วิตฺถตํ ตตํ;
ลิตฺโต ตุ ทิทฺโธ คูฬฺโห ตุ,
คุตฺโต ปุฏฺโ ตุ โปสิโต.
ลชฺชิโต หีฬิโต จาถ, สนิตํ ธนิตํ ปฺยถ;
สนฺทานิโต สิโต พทฺโธ,
กีลิโต สํยโต ภเว.
สิทฺเธ นิปฺผนฺน นิพฺพตฺตา, ทาริเต ภินฺน เภทิตา;
ฉนฺโน ตุ ฉาทิเต จาถ, วิทฺเธ ฉิทฺทิต เวธิตา.
อาหโฏ อาภตา’นีตา,
ทนฺโต ตุ ทมิโต สิยา;
สนฺโต ตุ สมิโต เจว,
ปุณฺโณ ตุ ปูริโต ภเว.
อปจายิโต มหิโต, ปูชิตา’รหิโต’จฺจิโต;
มานิโต จา’ปจิโต จ, ตจฺฉิตํ ตุตนูกเต.
สนฺตตฺโต ธูปิโต โจป,
จริโต ตุ อุปาสิโต;
ภฏฺํ ตุ คลิตํ ปนฺนํ, จุตฺจ ธํสิตํ ภเว.
ปีโต ปมุทิโต หฏฺโ,
มตฺโต ตุฏฺโ ถ กนฺติโต;
สฺฉินฺโน ลูน ทาตา ถ,
ปสตฺโถ วณฺณิโต ถุโต.
ตินฺโต’ลฺล’ทฺท ¶ กิลินฺโน’นฺนา, มคฺคิตํ ปริเยสิตํ;
อนฺเวสิตํ คเวสิตํ, ลทฺธํ ตุ ปตฺต มุจฺจเต.
รกฺขิตํ โคปิตํ คุตฺตํ, ตาตํ โคปายิตา’วิตา;
ปาลิตํ อถ โอสฺสฏฺํ, จตฺตํ หีนํ สมุชฺฌิตํ.
ภาสิตํ ลปิตํ วุตฺตา, ภิหิตา’ขฺยาต ชปฺปิตา;
อุทีริตฺจ กถิตํ, คทิตํ ภณิโต’ทิตา.
อวฺาตา’วคณิตา, ปริภูตา’วมานิตา;
ชิฆจฺฉิโต ตุ ขุทิโต,
ฉาโต เจว พุภุกฺขิโต.
พุทฺธํ าตํ ปฏิปนฺนํ, วิทิตา’วคตํ มตํ;
คิลิโต ขาทิโต ภุตฺโต,
ภกฺขิโต’ชฺโฌหฏา’สิตา.
อิติ วิเสสฺยาธีนวคฺโค.
๒. สํกิณฺณวคฺค
เยฺยํ ลิงฺค มิห กฺวาปิ, ปจฺจยตฺถวเสน จ;
กฺริยา ตุ กิริยํ กมฺมํ,
สนฺติ ตุ สมโถ สโม;
ทโม จ ทมโถ ทนฺติ, วตฺตํ ตุ สุทฺธกมฺมนิ;
อโถ อาสงฺควจนํ, ตีสุ วุตฺตํ ปรายณํ.
เภโท วิทาโร ผุฏนํ, ตปฺปนํ ตุ จ ปีณนํ;
อกฺโกสน มภิสงฺโค,
ภิกฺขา ตุ ยาจนา’ตฺถนา.
นินฺนิมิตฺตํ ยทิจฺฉา ถา’, ปุจฺฉนา นนฺทนานิ จ;
สภาชน มโถ าโย,
นโย ผาติ ตุ วุทฺธิยํ.
กิลมโถ กิลมนํ, ปสโว ตุ ปสูติยํ;
อุกฺกํโส ตฺวติสโย ถ,
ชโย จ ชยนํ ชิติ.
วโส ¶ กนฺติ, พฺยโธ เวโธ,
คโห คาโห วโร วุติ;
ปจา ปาโก หโว หุติ [หูภิ (สี. อมรโกส)],
เวโท เวทน มิตฺถิ วา.
ชีรณํ ชานิ ตาณํ ตุ, รกฺขณํ ปมิติปฺปมา;
สิเลโส สนฺธิ จ ขโย,
ตฺวปจโย รโว รโณ.
นิคาโท นิคโท มาโท, มโท ปสิติ พนฺธนํ;
อากโร ตฺวิงฺคิตํ อิงฺโค,
อถ’ตฺถาปคโม พฺยโย.
อนฺตราโย จ ปจฺจูโห,
วิกาโร ตุ วิกตฺย’ปิ;
ปวิสิเลโส วิธุรํ, อุปเวสนมาสนํ.
อชฺฌาสโย อธิปฺปาโย, อาสโย จาภิสนฺธิ จ;
ภาโว ธิมุตฺติ ฉนฺโท ถ,
โทโส อาทีนโว ภเว.
อานิสํโส คุโณ จาถ,
มชฺฌํ เวมชฺฌ มุจฺจเต;
มชฺฌนฺหิโก [มชฺฌนฺติโก (ฏี. สี. ปี.)] ตุ มชฺฌนฺโห, เวมตฺตํ ตุ จ นานตา.
วา ชาคโร ชาคริยํ [ชาคริโย (ฏี.)], ปวาโห ตุ ปวตฺติ จ;
พฺยาโส ปปฺโจ วิตฺถาโร,
ยาโม ตุ สํยโม ยโม.
สมฺพาหนํ มทฺทนฺจ, ปสโร ตุ วิสปฺปนํ;
สนฺถโว ตุ ปริจโย,
เมลโก สงฺค สงฺคมา.
สนฺนิธิ สนฺนิกฏฺมฺหิ, วินาโส ตุ อทสฺสนํ;
ลโว ภิลาโว ลวนํ,
ปตฺถาโว’วสโร สมา.
โอสานํ ¶ ปริโยสานํ, อุกฺกํโส’ติสโย ภเว [อวสานํ สมาปนํ (?)];
สนฺนิเวโส จ สณฺานํ, อถา’พฺภนฺตร มนฺตรํ.
ปาฏิหีรํ ปาฏิเหรํ, ปาฏิหาริย มุจฺจเต;
กิจฺจํ ตุ กรณียฺจ, สงฺขาโร วาสนา ภเว.
ปวนํ ปว นิปฺปาวา, ตสโร สุตฺตเวนํ;
สงฺกโม ทุคฺคสฺจาโร, ปกฺกโม ตุ อุปกฺกโม.
ปาโ นิปาโ นิปโ, วิจโย มคฺคนา ปุเม;
อาลิงฺคนํ ปริสฺสงฺโค, สิเลโส อุปคูหนํ.
อาโลกนฺจ นิชฺฌานํ, อิกฺขณํ ทสฺสนํ ปฺยถ;
ปจฺจาเทโส นิรสนํ, ปจฺจกฺขานํ นิรากติ.
วิปลฺลาโส’ฺถาภาโว, พฺยตฺตโย วิปรียโย;
วิปริยาโส’ติกฺกโม, ตฺว’ติปาโต อุปจฺจโย.
อิติ สํกิณฺณวคฺโค.
๓. อเนกตฺถวคฺค
อเนกตฺเถ ปวกฺขามิ, คาถา’ทฺธปาทโต กมา;
เอตฺถ ลิงฺควิเสสตฺถ, เมกสฺส ปุนรุตฺตตา.
สมโย สมวาเย จ, สมูเห การเณ ขเณ;
ปฏิเวเธ สิยา กาเล, ปหาเน ลาภ ทิฏฺิสุ.
วณฺโณ สณฺาน รูเปสุ, ชาติ,จฺฉวีสุ การเณ;
ปมาเณ จ ปสํสายํ, อกฺขเร จ ยเส คุเณ.
อุทฺเทเส ปาติโมกฺขสฺส, ปณฺณตฺติย มุโปสโถ;
อุปวาเส จ อฏฺงฺเค, อุโปสถทิเน สิยา.
รถงฺเค ลกฺขเณ ธมฺโม, รจกฺเก’สฺวีริยาปเถ;
จกฺกํ สมฺปตฺติยํ จกฺก, รตเน มณฺฑเล พเล.
กุลาลภณฺเฑ อาณาย, มายุเธ ทาน ราสิสุ;
ทานสฺมึ ¶ พฺรหฺมจริย, มปฺปมฺาสุ สาสเน;
เมถุนารติยํ เวยฺยา, วจฺเจ สทารตุฏฺิยํ;
ปฺจสีลา’ริยมคฺโค, โปสถงฺค ธิตีสุ [ิตีสุ (ก.)] จ.
ธมฺโม สภาเว ปริยตฺติปฺา,
าเยสุ สจฺจปฺปกตีสุ ปฺุเ;
เยฺเย คุณา’จาร สมาธิสูปิ,
นิสฺสตฺตตา’ปตฺติสุ การณาโท.
อตฺโถ ปโยชเน สทฺทา, ภิเธยฺเย วุทฺธิยํ ธเน;
วตฺถุมฺหิ การเณ นาเส, หิเต ปจฺฉิมปพฺพเต.
เยภุยฺยตา’พฺยามิสฺเสสุ, วิสํโยเค จ เกวลํ;
ทฬฺหตฺเถ’นติเรเก จา, นวเสสมฺหิ ตํ ติสุ.
คุโณ ปฏล ราสีสุ, อานิสํเส จ พนฺธเน;
อปฺปธาเน จ สีลาโท, สุกฺกาทิมฺหิ ชิยาย จ.
รุกฺขาโท วิชฺชมาเน จา, รหนฺเต ขนฺธปฺจเก;
ภูโต สตฺต มหาภูตา, มนุสฺเสสุ น นาริยํ.
วาจฺจลิงฺโค อตีตสฺมึ, ชาเต ปตฺเต สเม มโต;
สุนฺทเร ทฬฺหิกมฺเม จา, ยาจเน สมฺปฏิจฺฉเน;
สชฺชเน สมฺปหํสายํ, สาธฺวา’ภิเธยฺยลิงฺคิกํ.
อนฺโต นิตฺถี สมีเป จา, วสาเน ปทปูรเณ;
เทหาวยเว โกฏฺาเส, นาส สีมาสุ ลามเก.
นิกาเย สนฺธิ สามฺ, ปฺปสูตีสุ กุเล ภเว;
วิเสเส สุมนายฺจ, ชาติ สงฺขตลกฺขเณ.
ภวเภเท ปติฏฺายํ, นิฏฺา’ชฺฌาสยพุทฺธิสุ;
วาสฏฺาเน จ คมเน, วิสฏตฺเต [วิสรตฺต วิสทตฺเต]คตีริตา.
ผเล วิปสฺสนา ทิพฺพ, จกฺขุ สพฺพฺุตาสุ จ;
ปจฺจเวกฺขณาณมฺหิ, มคฺเค จ าณทสฺสนํ.
กมฺมารุทฺธน องฺคาร, กปลฺล ทีปิกาสุ จ;
สุวณฺณการมูสายํ, อุกฺกา เวเค จ วายุโน.
เกโสหารณ, ¶ ชีวิต, วุตฺติสุ วปเน จ วาปสมกรเณ;
กถเน ปมุตฺตภาว, ชฺเฌนาโท [ชฺเฌสนาโท (สี.)]วุตฺต มปิ ตีสุ.
คมเน วิสฺสุเต จา’ว, ธาริโต’ปจิเตสุ จ;
อนุโยเค กิลินฺเน จ, สุโต’ ภิเธยฺยลิงฺคิโก.
โสตวิฺเยฺย สตฺเถสุ, สุตํ ปุตฺเต สุโต สิยา;
กปฺโป กาเล ยุเค เลเส, ปฺตฺติ ปรมายุสุ;
สทิเส ตีสุ สมณ, โวหาร กปฺปพินฺทุสุ;
สมนฺตตฺเถ’นฺตรกปฺปา, ทิเก ตกฺเก วิธิมฺหิ จ.
นิพฺพาน มคฺค วิรติ, สปเถ สจฺจภาสิเต;
ตจฺเฉ จา’ริยสจฺจมฺหิ, ทิฏฺิยํ สจฺจ มีริตํ.
สฺชาติเทเส เหตุมฺหิ, วาสฏฺานา’กเรสุ จ;
สโมสรณฏฺาเน จา, ยตนํ ปทปูรเณ.
อนฺตรํ มชฺฌ วตฺถ’ฺ, ขโณ’กาโส’ธิ เหตุสุ;
พฺยวธาเน วินฏฺเ จ, เภเท ฉิทฺเท มนสฺย’ปิ.
อาโรคฺเย กุสลํ อิฏฺ, วิปาเก กุสโล ตถา;
อนวชฺชมฺหิ เฉเก จ, กถิโต วาจฺจลิงฺคิโก.
ทฺรวา’จาเรสุ วีริเย, มธุราทีสุ ปารเท;
สิงฺคาราโท ธาตุเภเท, กิจฺเจ สมฺปตฺติยํ รโส.
โพธิ สพฺพฺุตฺาเณ, ริยมคฺเค จ นาริยํ;
ปฺตฺติยํ ปุเม’ สฺสตฺถ, รุกฺขมฺหิ ปุริสิตฺถิยํ.
เสวิโต เยน โย นิจฺจํ, ตตฺถาปิ วิสโย สิยา;
รูปาทิเก ชนปเท, ตถา เทเส จ โคจเร.
ภาโว ปทตฺเถ สตฺตาย, มธิปฺปาย กฺริยาสุ จ;
สภาวสฺมิฺจ ลีลายํ, ปุริสิ’ตฺถินฺทฺริเยสุ จ.
โส พนฺธเว’ตฺตนิ จ สํ, โส ธนสฺมิ มนิตฺถิยํ;
สา ปุเม สุนเข วุตฺโต, ตฺตนิเย โส ติลิงฺคิโก.
สุวณฺณํ กนเก วุตฺตํ, สุวณฺโณ ครุเฬ ตถา;
ปฺจธรณมตฺเต จ, ฉวิ สมฺปตฺติยมฺปิ จ.
วโร ¶ เทวาทิกา [เทวาทิโต (สี.)] อิฏฺเ, ชามาตริ ปติมฺหิ จ,
อุตฺตเม วาจฺจลิงฺโค โส, วรํ มนฺทปฺปิเย พฺยยํ.
มกุเล ธนราสิมฺหิ, สิยา โกส มนิตฺถิยํ;
เนตฺตึสาทิ ปิธาเน จ, ธนุปฺจสเตปิ จ.
ปิตามเห ชิเน เสฏฺเ, พฺราหฺมเณ จ ปิตูสฺวปิ;
พฺรหฺมา วุตฺโต ตถา พฺรหฺมํ, เวเท ตปสิ วุจฺจเต.
หตฺถีนํ มชฺฌพนฺเธ จ, ปโกฏฺเ กจฺฉพนฺธเน;
เมขลายํ มตา กจฺฉา, กจฺโฉ วุตฺโต ลตาย จ.
ตเถว พาหุมูลมฺหิ, อนูปมฺหิ ติเณปิ จ;
ปมาณํ เหตุ สตฺเถสุ, มาเน จ สจฺจวาทินิ;
ปมาตริ จ นิจฺจมฺหิ, มริยาทาย มุจฺจเต.
สตฺตํ ทพฺพ’ตฺตภาเวสุ, ปาเณสุ จ พเล, สิยา [พเล สกฺกา (ฏี.)];
สตฺตายฺจ, ชเนสตฺโต, อาสตฺเต โส ติลิงฺคิโก.
เสมฺหาโท รสรตฺตาโท, มหาภูเต ปภาทิเก;
ธาตุ ทฺวีสฺว’ฏฺิจกฺขา’ทิ, ภฺวา’ทีสุ เคริกาทิสุ.
อมจฺจาโท สภาเว จ, โยนิยํ ปกตี’ริตา;
สตฺวาทิสามฺยา’วตฺถายํ, ปจฺจยา ปเมปิ จ.
ปทํ าเน ปริตฺตาเณ, นิพฺพานมฺหิ จ การเณ;
สทฺเท วตฺถุมฺหิ โกฏฺาเส, ปาเท ตลฺลฺฉเน มตํ.
โลหมุคฺคร เมเฆสุ, ฆโน, ตาลาทิเก ฆนํ,;
นิรนฺตเร จ กิเน, วาจฺจลิงฺคิก มุจฺจเต.
ขุทฺทา จ มกฺขิกาเภเท, มธุมฺหิ ขุทฺท, มปฺปเก;
อธเม กปเณ จาปิ, พหุมฺหิ จตูสุ ตฺติสุ.
ตกฺเก มรณลิงฺเค จ, อริฏฺํ อสุเภ สุเภ,;
อริฏฺโ อาสเว กาเก, นิมฺเพ จ เผนิลทฺทุเม.
มานภณฺเฑ ปลสเต, สทิสตฺเต ตุลา ตถา;
เคหานํ ทารุพนฺธตฺถ, ปีิกายฺจ ทิสฺสติ.
มิตฺตกาเร ¶ ลฺชทาเน, พเล ราสิ วิปตฺติสุ [พลราสิ วิปตฺติสุ (ก.)];
ยุทฺเธ เจว ปฏิฺายํ, สงฺคโร สมฺปกาสิโต.
ขนฺเธ ภเว นิมิตฺตมฺหิ, รูปํ วณฺเณ จ ปจฺจเย;
สภาว สทฺท สณฺาน, รูปชฺฌาน วปูสุ จ.
วตฺถุ กิเลส กาเมสุ, อิจฺฉายํ มทเน รเต;
กาโม, กามํ นิกาเม, จา, นฺุายํ กาม มพฺยยํ.
โปกฺขรํ ปทุเม เทเห, วชฺชภณฺฑมุเขปิ จ;
สุนฺทรตฺเต จ สลิเล, มาตงฺคกรโกฏิยํ.
ราสินิจฺจล มายาสุ, ทมฺภา’สจฺเจสฺว’โยฆเน;
คิริสิงฺคมฺหิ สีรงฺเค, ยนฺเต กูฏ มนิตฺถิยํ.
วุทฺธิยํ ชนเน กาม, ธาตฺวาทีมฺหิ จ ปตฺติยํ;
สตฺตายฺเจว สํสาเร, ภโว สสฺสตทิฏฺิยํ.
ปฏิวากฺโย’ตฺตราสงฺเค, สุ’ตฺตรํ อุตฺตโร ติสุ;
เสฏฺเ ทิสาทิเภเท จ, ปรสฺมิ มุปรี’ริโต.
เนกฺขมฺมํ ปมชฺฌาเน, ปพฺพชฺชายํ วิมุตฺติยํ;
วิปสฺสนาย นิสฺเสส, กุสลมฺหิ จ ทิสฺสติ.
สงฺขาโร สงฺขเต ปฺุา, ภิสงฺขาราทิเกปิ จ;
ปโยเค กายสงฺขารา, ทฺย’ภิสงฺขรเณสุ จ.
อารมฺมเณ จ สํสฏฺเ, โวกิณฺเณ นิสฺสเย ตถา;
ตพฺภาเว จาปฺยภิเธยฺย, ลิงฺโค สหคโต ภเว.
ตีสุ ฉนฺนํ ปติรูเป, ฉาทิเต จ นิคูหิเต;
นิวาสน ปารุปเน, รโห ปฺตฺติยํ ปุเม.
พุทฺธสมนฺตจกฺขูสุ, จกฺขุ ปฺาย มีริตํ;
ธมฺมจกฺขุมฺหิ จ มํส, ทิพฺพจกฺขุทฺวเยสุ จ.
วาจฺจลิงฺโค อภิกฺกนฺโต, สุนฺทรมฺหิ อภิกฺกเม;
อภิรูเป ขเย วุตฺโต, ตเถว’พฺภนุโมทเน.
การเณ เทสนายฺจ, วาเร เววจเนปิ จ;
ปาการสฺมึ [ปการสฺมึ (ก.)] อวสเร, ปริยาโย กถียติ.
วิฺาเณ ¶ จิตฺตกมฺเม จ, วิจิตฺเต จิตฺต มุจฺจเต;
ปฺตฺติ จิตฺตมาเสสุ, จิตฺโต, ตารนฺตเร ถิยํ.
สามํ เวทนฺตเร สานฺตฺเว, ตํ ปีเต สามเล ติสุ;
สยมตฺเถ พฺยยํ สามํ, สามา จ สาริวายปิ.
ปุเม อาจริยาทิมฺหิ, ครุ[คุรุ (ก. ฏี.)] มาตาปิตูสฺวปิ;
ครุ ตีสุ มหนฺเต จ, ทุชฺชรา’ลหุเกสุ จ.
อจฺจิเต วิชฺชมาเน จ, ปสตฺเถ สจฺจ สาธุสุ;
ขินฺเน จ สมิเต เจว, สนฺโตภิเธยฺยลิงฺคิโกติ.
อิติ คาถาอเนกตฺถวคฺโค.
เทโว วิสุทฺธิเทวา’โท, เมฆ มจฺจุ นเภสุ จ;
อโถปิ ตรุเณ สตฺเต, โจเรปิ มาณโว ภเว.
อาทิ โกฏฺาส โกฏีสุ, ปุรโต’คฺคํวเร ตีสุ;
ปจฺจนีโก’ตฺตเมสฺว’ฺเ, ปจฺฉาภาเค ปโร ติสุ.
โยนิ กาม สิริ’สฺสเร, ธมฺมุ’ยฺยาม ยเส ภคํ;
อุฬาโร ตีสุ วิปุเล, เสฏฺเ จ มธุเร สิยา.
สมฺปนฺโน ตีสุ สมฺปุณฺเณ, มธุเร จ สมงฺคินิ;
สงฺขา ตุ าเณ โกฏฺาส, ปฺตฺติ คณเนสุ จ.
านํ อิสฺสริโย’กาส, เหตูสุ ิติยมฺปิ จ;
อโถ มาเน ปกาเรจ, โกฏฺาเสจ วิโธ ทฺวิสุ.
ปฺโ’ปวาส ขนฺตีสุ, ทโม อินฺทฺริยสํวเร;
าเณ จ โสมนสฺเสจ, เวโท ฉนฺทสิ โจ’จฺจเต.
ขนฺธโกฏฺาส, ปสฺสาว, มคฺค, เหตูสุ โยนิ สา [โยนิ โส (ฏี.)];
กาเล ตุ กูเล สีมายํ, เวลา ราสิมฺหิ ภาสิตา.
โวหาโร สทฺท ปณฺณตฺติ, วณิชฺชา เจตนาสุ จ;
นาโค ตุ’รค หตฺถีสุ, นาครุกฺเข ตถุ’ตฺตเม.
เสฏฺา’สหาย สงฺขฺยา’ฺ,
ตุลฺเยสฺเว’โกติลิงฺคิโก;
ราเค ตุ มานโส จิตฺตา, รหตฺเตสุ จ มานสํ.
มูลํ ¶ เภ สนฺติเก มูล, มูเล เหตุมฺหิ ปาภเต;
รูปาทฺยํ’ส ปกณฺเฑสุ, ขนฺโธ ราสิ คุเณสุ จ.
อารมฺโภ วีริเย กมฺเม, อาทิกมฺเม วิโกปเน;
อโถ หทยวตฺถุมฺหิ, จิตฺเต จ หทยํ อุเร.
ปจฺฉาตาปา’นุพนฺเธสุ, ราคาโท’นุสโย ภเว;
มาตงฺคมุทฺธปิณฺเฑ ตุ, ฆเฏ กุมฺโภ ทสมฺพเณ.
ปริวาโร ปริชเน, ขคฺคโกเส ปริจฺฉเท;
อาลมฺพโร ตุ สารมฺเภ, เภริเภเท จ ทิสฺสติ.
ขโณ กาลวิเสเส จ, นิพฺยาปารฏฺิติมฺหิ จ;
กุเล ตฺว’ภิชโน วุตฺโต, อุปฺปตฺติภูมิยมฺปิ จ.
อาหาโร กพฬีการา, หาราทีสุ จ การเณ;
วิสฺสาเส ยาจนายฺจ, เปเม จ ปณโย มโต.
ณาโท สทฺธา, จีวราทิ, เหตฺวา’ธาเรสุ ปจฺจโย;
กีฬา ทิพฺพวิหาราโท, วิหาโร สุคตาลเย.
สมตฺถเน มโต จิตฺเต, กคฺคตายํ สมาธิ จ;
โยโค สงฺคติ [สงฺเค จ (ฏี.)] กามาโท,
ฌาโน’ปาเยสุ ยุตฺติยํ.
โภโค สปฺปผณ’งฺเคสุ, โกฏิลฺเล ภฺุชเน ธเน;
ภูมิภาเค กิเลเส จ, มเล จา’งฺคณ มุจฺจเต.
ธนาทิทปฺเป ปฺาย, อภิมาโน มโต ถ จ;
อปเทโส นิมิตฺเต จ, ฉเล จ กถเน มโต.
จิตฺเต กาเย สภาเว จ, โส อตฺตา ปรม’ตฺตนิ;
อถ คุมฺโพ จ ถมฺพสฺมึ [ถมฺภสฺมึ (ฏี.)], สมูเห พลสชฺชเน.
อนฺโตฆเร กุสูเล จ, โกฏฺโ นฺโตกุจฺฉิยํ ปฺยถ;
โสปานงฺคมฺหิ อุณฺหีโส, มกุเฏ สีสเวเน.
นิยฺยาเส เสขเร ทฺวาเร, นิยฺยูโห นาคทนฺตเก;
อโถ สิขณฺเฑ ตูณีเร, กลาโป นิกเร มโต.
จูฬา สํยตเกเสสุ, มกุเฏ โมฬิ จ ทฺวิสุ;
สงฺโข ตฺว’นิตฺถิยํ กมฺพุ, นลาฏ’ฏฺีสุ [ลลาฏฏฺีสุ (สี.)] โคปฺผเก.
ปกฺโข ¶ กาเล พเล สาธฺเย, สขี วาเชสุ ปงฺคุเล;
เทเส’ณฺณเว ปุเม สินฺธุ, สริตายํ ส นาริยํ.
คเช กเรณุ ปุริเส, โส หตฺถินิย มิตฺถิยํ;
รตเน วชิโร นิตฺถี, มณิเวธิ’นฺทเหติสุ.
วิสาณํ ตีสุ มาตงฺค, ทนฺเต จ ปสุสิงฺคเก;
โกฏิยํ ตุ มโต โกโณ, ตถา วาทิตฺตวาทเน.
วณิปฺปเถ จ นคเร, เวเท จ นิคโม ถ จ;
วิวาทาโท’ ธิกรณํ, สิยา’ธาเร จ การเณ.
ปสุมฺหิ วสุธายฺจ, วาจาโท โค ปุมิตฺถิยํ;
หริเต ตุ สุวณฺเณ จ, วาสุเทเว หรี’ริโต.
อายตฺเต ปริวาเร จ, ภริยายํ ปริคฺคโห;
อุตฺตํโส ตฺว’ วตํโส จ, กณฺณปูเร จ เสขเร.
วิชฺชุยํ วชิเร เจวา, สนิ’ตฺถิปุริเส ปฺยถ;
โกเณ สงฺขฺยาวิเสสสฺมึ, อุกฺกํเส โกฏิ นาริยํ.
จูฬา ชาลา ปธาน’คฺค, โมรจูฬาสุ สา สิขา;
สปฺปทาาย มาสี’ตฺถี, อิฏฺสฺสา’สีสนายปิ.
วสา วิลีน เตลสฺมึ, วสคา วฺฌคาวิสุ;
อภิลาเส ตุ กิรเณ, อภิสงฺเค รุจิ’ตฺถิยํ.
สฺา สฺชานเน นาเม, เจตนายฺจ ทิสฺสติ;
อํเส สิปฺเป กลา กาเล, ภาเค จนฺทสฺส โสฬเส.
พีชโกเส ฆรกูเฏ, กณฺณภูสาย กณฺณิกา;
อาคามิกาเล ทีฆตฺเต, ปภาเว จ มตา’ยติ.
อุณฺณา เมสาทิโลเม, จ, ภูมชฺเฌ โรมธาตุยํ;
วารุณี ตฺวิตฺถิยํ วุตฺตา, นฏฺฏกี มทิราทิสุ.
กฺริยจิตฺเต จ กรเณ, กิริยํ กมฺมนิ กฺริยา;
สุนิสายํ ตุ กฺาย, ชายาย จ วธู มตา.
ปมาณิ’สฺสริเย มตฺตา, อกฺขราวยเว’ปฺปเก;
สุตฺตํ ปาวจเน ริฏฺเ [สิทฺเธ (ฏี.)], ตนฺเต ตํ สุปิเต ติสุ.
ราชลิงฺโค’สภงฺเคสุ, ¶ รุกฺเข จ กกุโท[กกุโธ (ฏี. สี.)] ปฺยถ;
นิมิตฺต’กฺขร สูเปสุ, พฺยฺชนํ จิหเน ปเท.
โวหาเร เชตุ มิจฺฉายํ, กีฬาโท จาปิ เทวนํ;
ภริยายํ ตุ เกทาเร, สรีเร เขตฺต มีริตํ.
สุสฺสูสายฺจ วิฺเยฺยํ, อิสฺสาภฺยาเส ปฺยุ’ปาสนํ;
สูลํ ตุ นิตฺถิยํ เหติ, เภเท สํกุ รุชาสุ จ.
ตนฺติ วีณาคุเณ, ตนฺตํ, มุขฺยสิทฺธนฺต ตนฺตุสุ;
รถาทฺยงฺเค ตุ จ ยุโค, กปฺปมฺหิ ยุคเล ยุคํ.
อิตฺถิปุปฺเผ จ เรณุมฺหิ, รโช ปกติเช คุเณ;
นฺยาสปฺปเณ ตุ ทานมฺหิ, นิยฺยาตน มุทีริตํ.
ครุ’ปายา’วตาเรสุ, ติตฺถํ ปูตมฺพุ ทิฏฺิสุ;
ปณฺฑเก โชติ นกฺขตฺต, รํสีสฺว’คฺคิมฺหิ โชติ โส.
กณฺโฑ นิตฺถี สเร ทณฺเฑ, วคฺเค จาวสเร ปฺยถ;
อุทฺธํพาหุทฺวยมาเน [พาหุทฺวยุมฺมาเน (สี. ก.)], สูรตฺเตปิ จ โปริสํ.
อุฏฺานํ โปริเส’หาสุ, นิสินฺนาทฺยุ’คฺคเม ปฺยถ;
อนิสฺสยมหีภาเค, ตฺวิ’รีณํ อูสเร สิยา.
อาราธนํ สาธเน จ, ปตฺติยํ ปริโตสเน;
ปธาเน ตุ จ สานุมฺหิ, วิสาเณ สิงฺค มุจฺจเต.
ทิฏฺา’ทิมคฺเค าณ’กฺขิ, กฺขณ ลทฺธีสุ ทสฺสนํ;
เหเม ปฺจสุวณฺเณ จ, นิกฺโข นิตฺถี ปสาธเน.
ติถิเภเท จ สาขาทิ, ผฬุมฺหิ ปพฺพ มุจฺจเต;
นาคโลเก ตุ ปาตาลํ, ภาสิตํ พลวามุเข.
กามเช โกปเช โทเส, พฺยสนฺจ วิปตฺติยํ;
อโถ’ปกรเณ สิทฺธิ, การเกสุ จ สาธนํ.
ตีสฺวีริโต [ตีสฺวิโต (ฏี.)] ทานสีเล, วทฺู วคฺคุวาทินิ;
ปุรกฺขโต ภิสิตฺเต จ, ปูชิเต ปุรโตกเต.
มนฺโท ภาคฺยวิหีเน จา, ปฺปเก มูฬฺหา’ปฏูสฺวปิ;
วุทฺธิยุตฺเต สมุนฺนทฺเธ, อุปฺปนฺเน อุสฺสิตํ ภเว.
รถงฺเค’กฺโข ¶ สุวณฺณสฺมึ, ปาสเก, อกฺข มินฺทฺริเย;
สสฺสเต จ ธุโว ตีสุ, ธุวํ ตกฺเก จ นิจฺฉิเต.
หเร สิโว, สิวํ ภทฺท, โมกฺเขสุ, ชมฺพุเก สิวา;
เสนายํ สตฺติยฺเจว, ถูลตฺเต จ พลํ ภเว.
สงฺขฺยา นรกเภเทสุ, ปทุมํ วาริเช ปฺยถ;
เทวเภเท วสุ ปุเม, ปณฺฑกํ รตเน ธเน.
นิพฺพานํ อตฺถคมเน, อปวคฺเค สิยา ถ จ;
เสตมฺพุเช ปุณฺฑรีกํ, พฺยคฺเฆ รุกฺขนฺตเร ปุเม.
อุปหาเร พลิ ปุเม, กรสฺมึจา’สุรนฺตเร;
สุกฺกํ ตุ สมฺภเว, สุกฺโก, ธวเล, กุสเล ติสุ.
ทาโย ทาเน วิภตฺตพฺพ, ธเน จ ปิตุนํ วเน [ธเน (ฏี.)];
ปภุตฺตา’ยตฺตตา’ยตฺตา’, ภิลาเสสุ วโส ภเว.
ปริภาสน มกฺโกเส, นิยเม ภาสเน ถ จ,
ธนมฺหิ เสฬนํ โยธ, สีหนาทมฺหิ ทิสฺสติ.
ปภโว ชาติเหตุมฺหิ, าเน จาทฺยุปลทฺธิยํ;
อโถ’ตุ นาริปุปฺผสฺมึ, เหมนฺตาทิมฺหิ จ ทฺวิสุ.
กรณํ สาธกตเม, กฺริยา คตฺเตสุ อินฺทฺริเย;
ตาโต[ตาโฬ (สี.)] ตุ กฺุจิกายฺจ, ตูริยงฺเค ทุมนฺตเร.
ปุปฺเผ ผเล จ ปสโว, อุปฺปาเท คพฺภโมจเน;
คายเน คายเก อสฺเส, คนฺธพฺโพ เทวตานฺตเร.
วินา ปุปฺผํ ผลคฺคาหิ, รุกฺเข วนปฺปติ;
อาหเต เหมรชเต, รูปิยํ รชเตปิ จ.
ขคาทิพนฺธเน ปาโส, เกสปุพฺโพ จเย ปฺยถ;
ตารา’กฺขิมชฺเฌ นกฺขตฺเต, ตาโร อุจฺจตรสฺสเร.
ปตฺเต จ โลหเภทสฺมึ, กํโส จตุกหาปเณ;
มชฺฌิโม เทหมชฺฌสฺมึ, มชฺฌภเว จ โส ติสุ.
อาเวสนํภูตาเวเส, สิปฺปสาลา ฆเรสุ จ;
โสภา สมฺปตฺตีสุ สิรี, ลกฺขีตฺถี เทวตาย จ.
กุมาโร ¶ ยุวราเช จ, ขนฺเท วุตฺโต สุสุมฺหิ จ;
อถา’นิตฺถี ปวาโฬ จ, มณิเภเท ตถา’งฺกุเร.
ปโณ เวตน มูเลสุ, โวหาเร จ ธเน มโต;
ปฏิคฺคโห ตุ คหเณ, กถิโต ภาชนนฺตเร.
อสุเภ จ สุเภ กมฺเม, ภาคฺยํ วุตฺตํ ทฺวเย ปฺยถ;
ปิปฺผลํ ตรุเภเท จ, วตฺถจฺเฉทนสตฺถเก.
อปวคฺโค ปริจฺจาคา’, วสาเนสุ วิมุตฺติยํ;
ลิงฺคํ ตุ องฺคชาตสฺมึ, ปุมตฺตาทิมฺหิ ลกฺขเณ.
จาเค สภาเว นิมฺมาเน, สคฺโค ชฺฌาเย ทิเวปฺยถ;
โรหิโต โลหิเต มจฺฉ, เภเท เจว มิคนฺตเร.
นิฏฺา นิปฺผตฺติยํ เจวา, วสานมฺหิ อทสฺสเน;
กณฺฏโก ตุ สปตฺตสฺมึ, รุกฺขงฺเค โลมหํสเน.
มุขฺโย’ปาเยสุ วทเน, อาทิสฺมึ มุข มีริตํ;
ทพฺพํ ภพฺเพ คุณาธาเร, วิตฺเต จ พุธ ทารุสุ.
มานํ ปมาเณ ปตฺถาโท, มาโน วุตฺโต วิธาย จ;
อโถ ปริสฺสเม วุตฺโต, วายาโม วีริเยปิ จ.
สโรรุเห สตปตฺตํ, สตปตฺโต ขคนฺตเร;
ฉิทฺเท ตุ ฉิทฺทวนฺเต จ, สุสิรํ ตูริยนฺตเร.
เอกสฺมึ สทิเส สนฺเต, สมานํ วาจฺจลิงฺคิกํ;
อโถ คารว ภีตีสุ, สํเวเค สมฺภโม มโต.
ชุณฺหา จนฺทปฺปภายฺจ, ตทุเปตนิสาย จ;
วิมานํ เทวตาวาเส, สตฺตภูมิฆรมฺหิ จ.
มาเส เชฏฺโ, ติวุทฺธา’ติ, ปฺปสตฺเถสุ จ ตีสุ โส;
ธมฺเม จ มงฺคเล เสยฺโย, โส ปสตฺถตเร ติสุ.
อาทิจฺจาทิมฺหิ คหเณ, นิพนฺเธ จ ฆเร คโห;
กาโจ ตุ มตฺติกาเภเท, สิกฺกายํ นยนามเย.
ตีสุ คามณิ เสฏฺสฺมึ, อธิเป คามเชฏฺเก;
พิมฺพํ ตุ ปฏิพิมฺเพ จ, มณฺฑเล พิมฺพิกาผเล.
ภาชนาทิ ปริกฺขาเร, ภณฺฑํ มูลธเนปิ จ;
มคฺโค ตฺวริยมคฺเค จ, สมฺมาทิฏฺาทิเก, ปเถ.
สมา ¶ วสฺเส, สโม เขท, สนฺตีสุ, โส นิเภ ติสุ;
จาเปตฺวิสฺสาส, มุสุโน, อิสฺสาโส เขปกมฺหิ จ.
พาโล ตีสฺวา’ทิวยสา, สมงฺคินิ อปณฺฑิเต;
รตฺตํ ตุ โสณิเต, ตมฺพา, นุรตฺต, รฺชิเต ติสุ.
ตเจ กาเย จ ตนฺวิตฺถี, ตีสฺว’ปฺเป วิรเฬ กิเส;
อุตุเภเท ตุ สิสิโร, หิเม โส สีตเล ติสุ.
สกฺขรา คุฬเภเท จ, กถเลปิ จ ทิสฺสติ;
อนุคฺคเห ตุ สงฺเขเป, คหเณ สงฺคโห มโต.
ทกฺเข จ ติขิเณ พฺยตฺเต, โรคมุตฺเต ปฏุตฺติสุ;
ราชา ตุ ขตฺติเย วุตฺโต, นรนาเถ ปภุมฺหิ จ.
ขลฺจ ธฺกรเณ, กกฺเก นีเจ ขโล ภเว;
อถุ’ปฺปาเท สมุทโย, สมูเห ปจฺจเยปิ จ.
พฺรหฺมจารี คหฏฺาโท, อสฺสโม จ ตโปวเน;
ภยงฺกเร ตุ กิเน, กุรูโร ตีสุ นิทฺทเย.
กนิฏฺโ กนิโย ตีสุ, อตฺยปฺเป’ติยุเว ปฺยถ;
สีฆมฺหิ ลหุ ตํ, อิฏฺ, นิสฺสารา’ครุสุตฺติสุ.
อธโร ตีสฺวโธ หีเน, ปุเม ทนฺตจฺฉเท ปฺยถ;
สุสฺสุสา โสตุ มิจฺฉาย, สา ปาริจริยาย จ.
หตฺโถ ปาณิมฺหิ รตเน, คเณ โสณฺฑาย ภนฺตเร;
อาวาเฏ อุทปาเน จ, กูโป กุมฺเภ จ ทิสฺสติ.
อาโท ปธาเน ปมํ, ปมุขฺจ ติลิงฺคิกํ;
วชฺชเภเท จ วิต ตํ, ตํ วิตฺถาเร ติลิงฺคิกํ.
สาโร พเล ถิรํเส จ, อุตฺตเม โส ติลิงฺคิโก;
ภาโร ตุ ขนฺธภาราโท, ทฺวิสหสฺสปเลปิ จ.
มนฺทิเร โรคเภเท จ, ขโย อปจยมฺหิ จ;
วาโฬ ตุ สาปเท สปฺเป, กุรูเร โส ติลิงฺคิโก.
สาโล สชฺชทฺทุเม รุกฺเข, สาลาเคเห จ ทิสฺสติ;
โสเต ตุ สวนํ วุตฺตํ, ยชเน สุติยมฺปิ จ.
ตีสุ ปโต ปเรโต จ, มเต จ เปตโยนิเช;
ขฺยาเต ตุ หฏฺเ วิฺาเต, ปตีตํ วาจฺจลิงฺคิกํ.
อธิปฺปาเย ¶ จ อาธาเร, อาสโย กถิโต ถ จ;
ปตฺตํ ปกฺเข ทเล, ปตฺโต, ภาชเน โส คเต ติสุ.
กุสเล สุกตํ, สุฏฺุ, กเต จ สุกโต ติสุ;
ตปสฺสี ตฺว’นุกมฺปายา, รเห วุตฺโต ตโปธเน.
ตีสุ สุราทิโลลสฺมึ, โสณฺโฑ หตฺถิกเร ทฺวิสุ;
อสฺสาทเน ตุ รสนํ, ชิวฺหายฺจ ธนิมฺหิ จ.
ปณีโต ตีสุ มธุเร, อุตฺตเม วิหิเต ปฺยถ;
อฺชเส วิสิขายฺจ, ปนฺติยํ วีถิ นาริยํ.
ปาปสฺมึ คคเน ทุกฺเข, พฺยสเน จา’ฆ มุจฺจเต;
สมูเห ปฏลํ เนตฺต, โรเค วุตฺตํ ฉทิมฺหิ จ.
สนฺธิ สงฺฆฏฺฏเน วุตฺโต, สนฺธิ’ตฺถิ ปฏิสนฺธิยํ;
สตฺตนฺนํ ปูรเณ เสฏฺเ, ติสนฺเต สตฺตโม ติสุ.
โอชา ตุ ยาปนายฺจ, โอโช ทิตฺติ พเลสุ จ;
อโถ นิสามนํ วุตฺตํ, ทสฺสเน สวเนปิ จ.
คพฺโภ กุจฺฉิฏฺสตฺเต จ, กุจฺฉิ โอวรเกสุ จ;
ขณฺฑเน ตฺว’ปทานฺจ, อิติวุตฺเต จ กมฺมนิ.
จิตฺตเก รุกฺขเภเท จ, ติลโก ติลกาฬเก;
สีลาโท ปฏิปตฺติ’ตฺถี, โพเธ ปตฺติ ปวตฺติสุ.
อสุมฺหิ [อายุมฺหิ (ฏี.), ๔๐๗-คาถา ปสฺสิตพฺพา] จ พเล ปาโณ, สตฺเต หทยคา’นิเล;
ฉนฺโท วเส อธิปฺปาเย, เวเท’จฺฉา’นุฏฺุภาทิสุ.
กาโมฆาโท, สมูหสฺมึ, โอโฆเวเค ชลสฺส จ;
กปาลํ สิรสฏฺิมฺหิ, ฆฏาทิ สกเลปิ จ.
เวณฺวาทิสาขาชาลสฺมึ, ลคฺคเกเส ชฏา’ลเย;
สรณํ ตุ วเธ เคเห, รกฺขิตสฺมิฺจ รกฺขเณ.
ถิยํ กนฺตา ปิเย, กนฺโต, มนฺุเ, โส ติลิงฺคิโก;
ควกฺเข ตุ สมูเห จ, ชาลํ มจฺฉาทิพนฺธเน.
ปุจฺฉายํ ครหายฺจา, นิยเม กึ ติลิงฺคิกํ;
สสทฺเธ ตีสุ นิวาเป, สทฺธํ, สทฺธา จ ปจฺจเย.
พีชํ ¶ เหตุมฺหิ อฏฺิสฺมึ, องฺคชาเต จ ทิสฺสติ;
ปุพฺโพ ปูเย’คฺคโต [อคฺคเต (ฏี.)] อาโท,
โส ทิสาโท ติลิงฺคิโก.
ผลจิตฺเต เหตุกเต, ลาเภ ธฺาทิเก ผลํ;
อาคมเน ตุ ทีฆาทิ, นิกาเยสุ จ อาคโม.
สนฺตาโน เทวรุกฺเข จ, วุตฺโต สนฺตติยํ ปฺยถ;
อุตฺตรวิปรีเต จ, เสฏฺเ จา’นุตฺตรํ ติสุ.
สตฺติสมฺปตฺติยํ วุตฺโต, กนฺติมตฺเต จ วิกฺกโม;
ฉายา ตุ อาตปาภาเว, ปฏิพิมฺเพ ปภาย จ.
คิมฺเห ฆมฺโม นิทาโฆ จ, อุณฺเห เสทชเล ปฺยถ;
กปฺปนํ กนฺตเน วุตฺตํ, วิกปฺเป สชฺชเน’ตฺถิยํ.
องฺคา เทเส พหุมฺห’งฺคํ, องฺโค เทเส วปุมฺห’[งฺค (ฏี.)] ตถา’วยวเหตุสุ;
เทวาลเย จ ถูปสฺมึ, เจติยํ เจติย’ทฺทุเม.
สชฺชโน สาธุปุริเส, สชฺชนํ กปฺปเน ปฺยถ;
สุปินํ สุปิเน สุตฺต, วิฺาเณ ต มนิตฺถิยํ.
ปจฺจกฺเข สนฺนิธาเน จ, สนฺนิธิ ปริกิตฺติโต;
ภิยฺโย พหุตรตฺเถ โส, ปุนรตฺเถ’พฺยยํ ภเว.
วิสลิตฺตสเร ทิทฺโธ, ทิทฺโธ ลิตฺเต ติลิงฺคิโก;
วาเส ธูมาทิสงฺขาเร, ธิวาโส สมฺปฏิจฺฉเน.
วุตฺโต วิสารโท ตีสุ, สุปฺปคพฺเภ จ ปณฺฑิเต;
อถ สิตฺถํ มธุจฺฉิฏฺเ, วุตฺตํ โอทนสมฺภเว.
ทฺรเว วณฺเณ รสเภเท, กสาโย สุรภิมฺหิ จ;
อโถ อุคฺคมนํ วุตฺตํ, อุปฺปตฺตุ’ทฺธคตีสุ จ.
ลูเข นิฏฺุรวาจายํ, ผรุสํ วาจฺจลิงฺคิกํ;
ปวาโห ตฺว’มฺพุเวเค จ, สนฺทิสฺสติ ปวตฺติยํ.
นิสฺสเย ตปฺปเร อิฏฺเ, ปรายณปทํ ติสุ;
กวเจ วารวาเณ จ, นิมฺโมเกปิ จ กฺจุโก.
โลหเภเท ¶ มตํ ตมฺพํ, ตมฺโพ รตฺเต ติลิงฺคิโก;
ตีสุ ตฺว’วสิตํ าเต, อวสานคเต มตํ.
โพธเน จ ปทาเน จ, วิฺเยฺยํ ปฏิปาทนํ;
เสเล นิชฺชลเทเส จ, เทวตาสุ มรู’ริโต.
สตฺถํ อายุธ คนฺเถสุ, โลเห, สตฺโถ จ สฺจเย;
ชีวิกายํ วิวรเณ, วตฺตเน วุตฺติ นาริยํ.
วีริเย สูรภาเว จ, กถียติ ปรกฺกโม;
อถ กมฺพุ มโต สงฺเข, สุวณฺเณ วลเยปิ จ.
สโร กณฺเฑ อการาโท, สทฺเท วาปิมฺหิ’นิตฺถิยํ;
ทุปฺผสฺเส ติขิเณ ตีสุ, คทฺรเภ กกเจ ขโร.
สุรายุ’ปทฺทเว กามา, สวาทิมฺหิ จ อาสโว;
เทเห วุตฺโต รถงฺเค จ, จตุโร’ปธิสู’ปธิ.
วตฺถุ’ตฺตํ การเณ ทพฺเพ, ภูเภเท รตนตฺตเย;
ยกฺโข เทเว มหาราเช, กุเวรา’นุจเร นเร.
ทารุกฺขนฺเธ ปีิกายํ, อาปเณ ปี มาสเน;
ปริวาเร ปริกฺขาโร, สมฺภาเร จ วิภูสเน.
โวหารสฺมิฺจ ปเน, ปฺตฺติ’ตฺถี ปกาสเน;
ปฏิภานํ ตุ ปฺายํ, อุปฏฺิต คิราย จ.
วจนาวยเว มูเล, กถิโต เหตุ การเณ;
อุทเร ตุ ตถา ปาจา, นลสฺมึ คหณี’ตฺถิยํ.
ปิโย ภตฺตริ, ชายายํ, ปิยา, อิฏฺเ ปิโย ติสุ;
ยมราเช ตุ ยุคเฬ, สํยเม จ ยโม ภเว.
มุทฺทิกสฺส จ ปุปฺผสฺส, รเส ขุทฺเท มธู’ริตํ;
อุลฺโลเจ ตุ จ วิตฺถาเร, วิตานํ ปุนฺนปุํสเก.
อปวคฺเค จ สลิเล, สุธายํ อมตํ มตํ;
โมเห ตุ ติมิเร สงฺขฺยา, คุเณ ตม มนิตฺถิยํ.
ขเร จา’การิเย ตีสุ, รสมฺหิ ปุริเส กฏุ;
ปณฺฑเก สุกเต, ปฺุํ, มนฺุเ ปวเน ติสุ.
รุกฺโข ทุมมฺหิ, ผรุสา, สินิทฺเธสุ จ โส ติสุ;
อุปฺปตฺติยํ ตุ เหตุมฺหิ, สงฺเค สุกฺเก จ สมฺภโว.
นิมิตฺตํ ¶ การเณ วุตฺตํ, องฺคชาเต จ ลฺฉเน;
อาทิ สีมาปกาเรสุ, สมีเป’วยเว มโต.
เวเท จ มนฺตเน มนฺโต, มนฺตา ปฺาย มุจฺจเต;
อนโย พฺยสเน เจว, สนฺทิสฺสติ วิปตฺติยํ.
อรุโณ รํสิเภเท จา, พฺยตฺตราเค จ โลหิเต;
อนุพนฺโธ ตุ ปกตา, นิวตฺเต นสฺสนกฺขเร.
อวตาโร’วตรเณ, ติตฺถมฺหิ วิวเร ปฺยถ;
อากาโร การเณ วุตฺโต, สณฺาเน อิงฺคิเตปิ จ.
สุทฺทิตฺถิ ตนเย ขตฺตา, อุคฺโค, ติพฺพมฺหิ โส ติสุ;
ปธานํ ตุ มหามตฺเต, ปกตฺย’คฺค’ธิตีสุ จ.
กลฺลํ ปภาเต, นิโรค, สชฺชทกฺเขสุ [ยุตฺตทกฺเขสุ (ก.)] ตีสุ ตํ;
กุหนา กูฏจริยายํ, กุหโน กุหเก ติสุ.
กโปโต ปกฺขิเภเท จ, ทิฏฺโ ปาราวเต ถ จ;
สารโท สารทพฺภูเต, อปคพฺเภ มโต ติสุ.
ตีสุ ขเร จ กิเน, กกฺกโส สาหสปฺปิเย [สาหสปฺปิเย=สาหส+อปฺปิเย (ฏี.)];
อการิเย ตุ คุยฺหงฺเค, จีเร โกปีน มุจฺจเต.
มิคเภเท ปฏากายํ, โมเจ จ กทลี’ตฺถิยํ;
ทกฺขิณา ทานเภทสฺมึ, วามโต’ฺมฺหิ ทกฺขิโณ.
ทุติยา ภริยายฺจ, ทฺวินฺนํ ปูรณิยํ มตา;
อถุปฺปาเท สิยา ธูม, เกตุ เวสฺสานเรปิ จ.
ภวนิคฺคมเน ยาเน, ทฺวาเร นิสฺสรณํ สิยา;
นิยามโก โปตวาเห, ติลิงฺโค โส นิยนฺตริ.
อปวคฺเค วินาเส จ, นิโรโธ โรธเน ปฺยถ;
ภเย ปฏิภยํ วุตฺตํ, ติลิงฺคํ ตํ ภยํกเร.
ปิฏกํ ภาชเน วุตฺตํ, ตเถว ปริยตฺติยํ;
ชราสิถิลจมฺมสฺมึ, อุทรงฺเค มตา วลิ.
ภินฺนํ วิทาริเต’ฺสฺมึ, นิสฺสิเต วาจฺจลิงฺคิกํ;
อุปชาเป มโต เภโท, วิเสเส จ วิทารเณ.
มณฺฑลํ ¶ คามสนฺโทเห, พิมฺเพ ปริธิราสิสุ;
อาณาย มาคเม เลเข; สาสนํ อนุสาสเน.
อคฺเค ตุ สิขรํ จา’โย, มยวิชฺฌนกณฺฏเก;
คุณุกฺกํเส จ วิภเว, สมฺปตฺติ เจว สมฺปทา.
ภูขนฺตีสุ ขมา, โยคฺเย, หิเต สกฺเก [ยุตฺเต (ฏี.) ๑๐๐๑-คาถา ปสฺสิตพฺพา]ขโม ติสุ;
อทฺโธ ภาเค ปเถ กาเล, เอกํเส’ทฺโธ’พฺยยํ ภเว;
อโถ กรีสํ วจฺจสฺมึ, วุจฺจเต จตุรมฺพเณ.
อุสโภ’สธ โค [อุสโภ อุสเภ (ฏี.)] เสฏฺเ, สู’สภํ วีสยฏฺิยํ;
เสตุสฺมึ ตนฺติ ปนฺตีสุ, นาริยํ ปาฬิ กถฺยเต.
กโฏ ชเย’ตฺถินิมิตฺเต, กิลฺเช โส กเต ติสุ;
มหิยํ ชคตี วุตฺตา, มนฺทิราลินฺทวตฺถุมฺหิ.
วิตกฺเก มถิเต ตกฺโก, ตถา สูจิผเล มโต;
สุทสฺสนํ สกฺกปุเร, ตีสุ ตํ ทุทฺทเส’ตเร.
ทีโป’นฺตรีป ปชฺโชต, ปติฏฺา นิพฺพุตีสุ จ;
พทฺธนิสฺสิต เสเตสุ, ตีสุ ตํ มิหิเต สิตํ.
ถิยํ ปชาปติ ทาเร, พฺรหฺเม มาเร สุเร ปุเม;
วาสุเทเว’นฺตเก กณฺโห, โส ปาเป อสิเต ติสุ.
อุปจาโร อุปฏฺาเน, อาสนฺเน อฺโรปเน;
สกฺโก อินฺเท ชนปเท, สากิเย, โส ขเม ติสุ.
วชฺชเน ปริหาโร จ, สกฺกาเร เจว รกฺขเณ;
โสตาปนฺนาทิเก อคฺเค, อริโย ตีสุ, ทฺวิเช ปุเม.
สุสุโก สุสุมาเร จ, พาลเก จ อุลูปินิ;
อินฺทีวรํ มตํ นีลุ, ปฺปเล อุทฺทาลปาทเป.
อสโน ปิยเก กณฺเฑ, ภกฺขเณ ขิปเน’ สนํ;
ยุเค’ธิกาเร [วิกาเร (ฏี.)] วีริเย, ปธาเน จา’นฺติเก ธุโร.
กาเฬ จ ภกฺขิเต ตีสุ, ลวิตฺเต อสิโต ปุเม;
ปวารณา ปฏิกฺเขเป, กถิตา’ชฺเฌสนาย จ.
อุมฺมาเร ¶ เอสิกตฺถมฺเภ, อินฺทขีโล มโต ถ จ;
โปตฺถกํ มกจิวตฺเถ, คนฺเถ เลปฺยาทิ กมฺมนิ.
ธฺํ สาลฺยาทิเก วุตฺตํ, ธฺโ ปฺุวติ ตฺติสุ;
ปาณิ หตฺเถ จ สตฺเต ภู, สณฺหกรณิยํ มโต.
ตีสุ ปีตํ หลิทฺยาเภ, หฏฺเ จ ปายิเต สิยา;
พฺยูโห นิพฺพิทฺธรจฺฉายํ, พลนฺยาเส คเณ มโต.
โลหิตาทิมฺหิ โลเภ จ, ราโค จ รฺชเน มโต;
ปทโร ผลเก ภงฺเค, ปวุทฺธ ทริยํ ปิจ.
สิงฺฆาฏกํ กเสรุสฺส, ผเล, มคฺคสมาคเม;
พหุลายฺจ เขฬมฺหิ, เอฬา, โทเส’ฬ มีริตํ.
อาธาโร จา’ธิกรเณ, ปตฺตาธาเร’ ลวาลเก;
กาโร’ คเภเท สกฺกาเร, การา ตุ พนฺธนาลเย.
กรกา เมฆปาสาเณ, กรโก กุณฺฑิกาย จ;
ปาปเน จ ปทาติสฺมึ, คมเน ปตฺติ นาริยํ.
ฉิทฺทํ รนฺธฺจ วิวรํ, สุสิเร ทูสเนปิ จ;
มุตฺตา ตุ มุตฺติเก, มุตฺตํ, ปสฺสาเว, มุจฺจิเต ติสุ.
นิเสเธ วารณํ, หตฺถิ, ลิงฺค หตฺถีสุ วารโณ;
ทานํ จาเค มเท สุทฺเธ, ขณฺฑเน ลวเน ขเย.
มโนโตเส จ นิพฺพาเน, ตฺถงฺคเม นิพฺพุติ’ตฺถิยํ;
เนคโม นิคมุพฺภูเต, ตถา’ปโณปชีวินิ.
หริตสฺมิฺจ ปณฺเณ จ, ปลาโส กึ สุกทฺทุเม;
ปกาโส ปากเฏตีสุ, อาโลกสฺมึ ปุเม มโต.
ปกฺกํ ผลมฺหิ, ตํ นาสุ, มฺมุเข [นาสมุเข (ก.)] ปริณเต ติสุ;
ปิณฺโฑ อาชีวเน เทเห, ปิณฺฑเน โคฬเก มโต.
วฏฺโฏ ปริพฺพเย กมฺมา, ทิเก, โส วฏฺฏุเล ติสุ;
ปจฺจาหาเร ปฏิหาโร, ทฺวาเร จ ทฺวารปาลเก.
นาริยํ ภีรุ กถิตา, ภีรุเก โส ติลิงฺคิโก;
วิกฏํ คูถมุตฺตาโท, วิกโฏ วิกเต ติสุ.
วามํ ¶ สพฺยมฺหิ, ตํ จารุ, วิปรีเตสุ ตีสฺว’ถ;
สงฺขฺยาเภเท สรพฺเย จ, จิหเณ ลกฺข มุจฺจเต.
เสณี’ตฺถี สมสิปฺปีนํ, คเณ จา’วลิยํ ปิจ;
สุธายํ ธูลิยํ จุณฺโณ, จุณฺณฺจ วาสจุณฺณเก.
เชตพฺเพ’ติปฺปสตฺเถ’ติ, วุทฺเธ เชยฺยํ ติสู’ริตํ;
ตกฺเก ตุ มถิตํ โหตฺยา,
โลลิเต มถิโต ติสุ.
อพฺภุโต’จฺฉริเย ตีสุ, ปเณ เจวา’พฺภุโต ปุเม;
เมจโก ปุจฺฉมูลมฺหิ, กณฺเหปิ เมจโก ติสุ.
วสวตฺตี ปุเม มาเร, วสวตฺตาปเก ติสุ;
สมฺภเว จา’สุจิ ปุเม, อเมชฺเฌ ตีสุ ทิสฺสติ.
อจฺโฉ อิกฺเก ปุเม วุตฺโต, ปสนฺนมฺหิ ติลิงฺคิโก;
พฬิเส เสลเภเท จ, วงฺโก, โส กุฏิเล ติสุ.
กุณปมฺหิ ฉโว เยฺโย,
ลามเก โส ติลิงฺคิโก;
สพฺพสฺมึ สกโล ตีสุ, อทฺธมฺหิ ปุริเส สิยา.
จนฺทคฺคาหาทิเก เจวุ, ปฺปาโท อุปฺปตฺติยํ ปิจ;
ปทุสฺสเน ปโทโส จ, กถิโต สํวรีมุเข.
รุธิเร โลหิตํ วุตฺตํ, รตฺตมฺหิ โลหิโต ติสุ;
อุตฺตมงฺเค ปุเม มุทฺธา, มุทฺโธ มูฬฺเห ติลิงฺคิโก.
รฏฺมฺหิ วิชิตํ วุตฺตํ, ชิเต จ วิชิโต ติสุ;
ปริตฺตํ ตุ ปริตฺตาเณ, ปริตฺโต ตีสุ อปฺปเก.
กุมฺภณฺโฑ เทวเภเท จ, ทิสฺสติ วลฺลิชาติยํ;
จตุตฺถํเส ปเท ปาโท, ปจฺจนฺตเสลรํสิสุ.
วงฺโค โลหนฺตเร วงฺคา, เทเส ปุเม พหุมฺหิ จ;
กมฺมารภณฺฑเภเท จ, ขฏเก มุฏฺิ จ ทฺวิสุ.
อมฺพณํ โทณิยํ เจ’กา, ทสโทณปฺปมาณเก;
อธิฏฺิติย มาธาเร, าเน’ธิฏฺาน มุจฺจเต.
ปุเม มเหสี สุคเต, เทวิยํ นาริยํ มตา;
อุปทฺทเว อุปสคฺโค, ทิสฺสติ ปาทิเกปิ จ.
วกฺกํ ¶ โกฏฺาสเภทสฺมึ, วกฺโก วงฺเก ติสุ’จฺจเต;
วิชฺชา เวเท จ สิปฺเป จ, ติวิชฺชาโท จ พุทฺธิยํ.
สมาธิมฺหิ ปุเม’กคฺโค, นากุเล วาจฺจลิงฺคิโก;
ปชฺชํ สิโลเก, ปชฺโช’ทฺเธ, ปชฺโช ปาทหิเต ติสุ.
กตโก รุกฺขเภทสฺมึ, กตโก กิตฺติเม ติสุ;
วิเธยฺเย อสฺสโว ตีสุ, ปุพฺพมฺหี ปุริเส สิยา.
กลฺยาเณ กถิตํ เขมํ, ตีสุ ลทฺธตฺถรกฺขเณ;
อโถ นิโยชเน วุตฺตํ, การิเยปิ ปโยชนํ.
อสฺสตฺโถ ตีสุ อสฺสาส, ปฺปตฺเต, โพธิทฺทุเม ปุเม;
ตีสุ ลุทฺโท กุรูเร จ, เนสาทมฺหิ ปุเม สิยา.
วิลคฺโค ตีสุ ลคฺคสฺมึ, ปุเม มชฺฌมฺหิ ทิสฺสติ;
อฑฺโฒ ตฺวนิตฺถิยํ ภาเค, ธนิมฺหิ วาจฺจลิงฺคิโก.
กฏฺํ ทารุมฺหิ, ตํ กิจฺเฉ, คหเน กสิเต ติสุ;
สสนฺตาเน จ วิสเย, โคจเร’ ชฺฌตฺต มุจฺจเตติ.
อิติ อทฺธาเนกตฺถวคฺโค.
ภุวเน จ ชเน โลโก, โมเรตฺวคฺคิมฺหิ โส สิขี;
สิโลโก ตุ ยเส ปชฺเช,
รุกฺเข ตุ สามิเก ธโว.
วฏพฺยาเมสุ นิคฺโรโธ, ธงฺโก ตุ วายเส พเก;
วาโร ตฺว’วสรา’เหสุ, กุเจตฺวพฺเภ ปโยธโร.
อุจฺฉงฺเค ลกฺขเณ จา’งฺโก, รสฺมิ’ตฺถี ชุติ รชฺชุสุ;
ทิฏฺโ’ภาเสสุ อาโลโก,
พุทฺโธ ตุ ปณฺฑิเต ชิเน.
สูรํ’สูสุ ปุเม ภานู, ทณฺโฑ ตุ มุคฺคเร ทเม;
เทวมจฺเฉสฺว’นิมิโส, ปตฺโถ ตุ มานสานุสุ.
อาตงฺโก โรค ตาเปสุ,
มาตงฺโค สปเจ คเช;
มิโค ปสุ กุรุงฺเคสุ, อุลูกิ’นฺเทสุ โกสิโย.
วิคฺคโห ¶ กลเห กาเย, ปุริโส มาณว’ตฺตสุ;
ทายาโท พนฺธเว ปุตฺเต, สิเร สีสํ ติปุมฺหิ จ.
พลิหตฺถํ’สูสุ กโร, ทนฺเต วิปฺเป’ณฺฑเช ทฺวิโช;
วตฺตํ ปชฺชา’นนา’จาเร, ธฺงฺเค สุขุเม กโณ.
ถมฺโภ ถูณ ชฬตฺเตสุ, สูโป กุมฺมาส พฺยฺชเน;
คณฺโฑ โผเฏ กโปลมฺหิ, อคฺโฆ มูลฺเย จ ปูชเน.
ปกาโร ตุลฺย เภเทสุ, สกุนฺโต ภาสปกฺขิสุ;
ภาคฺเย วิธิ วิธาเน จ, สเร ขคฺเค จ สายโก.
สารงฺโค จาตเก เอเณ, ปตฺตี ตุ สรปกฺขิสุ;
เสเท ปาโก วิปาเก ถ,
ภิกฺขุเภเท จเย คโณ.
ราสิ ปฺุเช จ เมสา’โท,
อสฺเส โลเณ จ สินฺธโว;
สํวฏฺเฏ ปลโย นาเส, ปูโค กมุกราสิสุ.
อมเต ตุ สุธา เลเป, อภิขฺยา นาม รํสิสุ;
สตฺติ สามตฺถิเย สตฺเถ, มหี นชฺชนฺตเร ภุวิ;
ลีลา กฺริยา วิลาเสสุ,
สตฺเต ตุ อตฺรเช ปชา.
าเณ ลาเภ อุปลทฺธิ, ปเวณี กุถเวณิสุ;
ปวตฺติ วุตฺติ วตฺตาสุ, เวตเน ภรเณ ภติ.
อาจาเรปิ มริยาทา, ภูติ สตฺตา สมิทฺธิสุ;
โสปฺเป ปมาเท ตนฺที จ, ยาตฺรา คมน วุตฺติสุ.
นินฺทา กุจฺฉา’ปวาเทสุ, กงฺคุ ธฺ ปิยงฺคุสุ;
โมกฺเขสิเว สเมสนฺติ, วิภาเค ภตฺติ เสวเน.
อิจฺฉายํ ชุติยํ กนฺติ, รฺชเน สูรเต รติ;
เคเห วสติ วาเส ถ, นที เสนาสุ วาหินี.
ปตฺเถ นาเฬ จ นาฬิ’ตฺถี, คเณ สมิติ สงฺคเม;
ตณฺหา โลเภ ปิปาสายํ, มคฺค วุตฺตีสุ วตฺตนี.
ปาณฺยงฺเค นาภิ จกฺกนฺเต, ยาเจ วิฺตฺติ าปเน;
วิตฺติ โตเส เวทนายํ, าเน ตุ ชีวิเต ิติ.
ตรงฺเค ¶ จา’นฺตเร วีจิ, ธีรตฺเต ธารเณ ธิติ;
ภู ภูมิยฺจ ภมุเก, สทฺเท เวเท สเว สุติ.
โคตฺตํ นาเม จ วํเส ถ, นคเร จ ฆเร ปุรํ;
โอกํ ตุ นิสฺสเย เคเห, กุลํ ตุ โคตฺตราสิสุ.
เหเม วิตฺเต หิรฺฺจ, ปฺาณํ ตฺว’งฺก วุทฺธิสุ;
อถา’มฺพรฺจ เข วตฺเถ, คุยฺหํ ลิงฺเค รหสฺย’ปิ.
ตโป ธมฺเม วเต เจว, ปาเป ตฺวา’คุมฺหิ กิพฺพิสํ;
รตนํ มณิ เสฏฺเสุ, วสฺสํ หายน วุฏฺิสุ.
วนํ อรฺ วารีสุ, ขีรมฺหิ ตุ ชเล ปโย;
อกฺขรํ ลิปิ โมกฺเขสุ, เมถูนํ สงฺคเม รเต.
โสตํ กณฺเณ ปโยเวเค, ริฏฺํ ปาปา’สุเภสุ จ;
อาคุ ปาปา’ปราเธสุ, เกตุมฺหิ จิหเน ธโช.
โคปุรํ ทฺวารมตฺเตปิ, มนฺทิรํ นคเร ฆเร;
วาจฺจลิงฺคา ปรมิโต, พฺยตฺโต ตุ ปณฺฑิเต ผุเฏ.
วลฺลโภ ทยิเต’ชฺฌกฺเข, ชเล ถูโล มหตฺยปิ;
กุรูเร เภรเว ภีโม,
โลโล ตุ โลลุเป จเล.
พีภจฺโฉ วิกเต ภีเม, โกมเล ติขิเณ มุทุ;
อิฏฺเ จ มธุเร สาทุ, สาทุมฺหิ มธุโร ปิเย.
สิเต ตุ สุทฺเธ โอทาโต, ทฺวิชิวฺโห สูจกา’หิสุ;
สกฺเก สมตฺโถ สมฺพนฺเธ, สมตฺตํ นิฏฺิตา’ขิเล.
สุทฺโธ เกวล ปูเตสุ, ชิฆฺโ’นฺตา’ธเมสุ จ;
โปโณ’ปนต นินฺเนสุ, อฺ นีเจสุ เจ’ตโร.
สุจิ สุทฺเธ สิเต ปูเต, เปสโล ทกฺขจารุสุ;
อธโม กุจฺฉิเต อูเน, อปฺปิเย ปฺย’ลิโก ภเว.
พฺยาเป อสุทฺเธ สํกิณฺโณ, ภพฺพํ โยคฺเย จ ภาวินิ;
สุขุโม อปฺปกา’ณูสุ, วุทฺโธ เถเร จ ปณฺฑิเต.
สุเภ สาธุมฺหิ ภทฺโท ถ, ตฺยา’โท จ วิปุเล พหุ;
ธีโร พุเธ ธิติมนฺเต, เวลฺลิตํ กุฏิเล ธุเต.
วิสโท ¶ พฺยตฺต เสเตสุ, ตรุโณ ตุ ยุเว นเว;
โยคฺคํ ยาเน, ขเม โยคฺโค,
ปิณฺฑิตํ คณิเต ฆเน.
พุเธ’ภิชาโต กุลเช, วุทฺโธ’รูสุ มหลฺลโก;
กลฺยาณํ สุนฺทเร จาปิ, หิโม ตุ สีตเลปิ จ.
โลเล ตุ สีเฆ จปโล, วุตฺเต อุทิต มุคฺคเต;
อาทิตฺเต คพฺพิเต ทิตฺโต, ปิฏฺํ ตุ จุณฺณิเตปิ จ.
วิคเต วายิเต [วายเน (ก.)]วีตํ, ภาวิตํ วฑฺฒิเตปิ จ;
ภชฺชิเต ปติเต ภฏฺโ, ปุฏฺโ ปุจฺฉิต โปสิเต.
ชาโต ภูเต จเย ชาตํ,
ปฏิภาโค สมา’ริสุ;
สูโร วีเร รวิสูเร, ทุฏฺโ กุทฺเธ จ ทูสิเต.
ทิฏฺโ’ริมฺหิ’กฺขิเต ทิฏฺโ[ทิฏฺํ (ก.)],
มูฬฺเห โปเต จ พาลิโส;
นินฺทายํ เขปเน เขโป, นิยโม นิจฺฉเย วเต.
สลากายํ กุโส ทพฺเภ,
พาลฺยาโท ตุ ขเย วโย;
เลป คพฺเพสฺว’วเลโป, อณฺฑโช มีนปกฺขิสุ.
พิลาเล นกุเล พพฺพุ, มนฺโถ มนฺถนสตฺตุสุ;
วาโล เกเส’สฺสาทิโลเม,
สงฺฆาโต ฆาตราสิสุ.
โคปคาเม รเว โฆโส, สูโต สารถิวนฺทิสุ;
มาลฺยํ ตุ ปุปฺเผ ตทฺทาเม, วาโห ตุ สกเฏ หเย.
ขเย’จฺจเน จา’ปจโย, กาโล สมย มจฺจุสุ;
เภ ตารกา เนตฺตมชฺเฌ, สีมา’ วธิ, ฏฺิตีสุ จ.
อาโภโค ปุณฺณตา’วชฺเช-
สฺวา’ฬิ’ตฺถี สขิ เสตุสุ;
สตฺเต ถูเล ตีสุ ทฬฺโห, ลตา สาขาย วลฺลิยํ.
มุตฺติ’ตฺถี ¶ โมจเน โมกฺเข,
กาโย ตุ เทห ราสิสุ;
นีเจ ปุถุชฺชโน มูฬฺเห, ภตฺตา สามินิ ธารเก.
สิขา, ปิฺเฉสุ สิขณฺโฑ, สตฺเต ตฺว’ตฺตนิ ปุคฺคโล;
สมฺพาโธ สํกเฏ คุยฺเห,
นาเส เขเป ปราภโว.
วจฺโจ รูเป กรีเส ถ, ชุติ’ตฺถี กนฺติรํสิสุ;
ลพฺภํ ยุตฺเต จ ลทฺธพฺเพ, ขณฺเฑ ปณฺเณ ทลํ มตํ;
สลฺลํ กณฺเฑ สลากายํ, สุจิตฺเต ธาวนํ คเต;
ภนฺตตฺเถ วิพฺภโม หาเว, โมโห’วิชฺชาย มุจฺฉเน.
เสโท ฆมฺมชเล ปาเก,
โคเฬ อุจฺฉุมเย คุโฬ;
มิตฺเต สหาเย จ สขา, วิภู นิจฺจปฺปภูสุ โส.
ขคฺเค กุรูเร เนตฺตึโส, ปรสฺมึ อตฺร ตีสฺว’มุ;
กลงฺโก’งฺกา’ปวาเทสุ,
เทเส ชนปโท ชเน.
ปชฺเช คาถา วจีเภเท, วํโส ตฺว’นฺวยเวณุสุ;
ยานํ รถาโท คมเน, สรูปสฺมึ อโธ ตลํ.
มชฺโฌ วิลคฺเค เวมชฺเฌ, ปุปฺผํ ตุ กุสุโม’ตุสุ;
สีลํ สภาเว สุพฺพเต, ปุงฺคโว อุสเภ วเร.
โกเส ขคาทิพีเช’ณฺฑํ, กุหรํ คพฺภเร พิเล;
เนตฺตึเส คณฺฑเก ขคฺโค, กทมฺโพ ตุ ทุเม จเย.
เภ’เธนุยํ โรหิณี’ตฺถี, วรงฺคํ โยนิยํ สิเร;
อกฺโกเส สปเถ สาโป, ปงฺกํ ปาเป จ กทฺทเม.
โภควตฺยุ’รเค โภคี, สฺสโร ตุ สิวสามิสุ;
พเล ปภาเว วีริยํ, เตโช เตสุ จ ทิตฺติยํ.
ธารา สนฺตติ ขคฺคงฺเค, วานํ ตณฺหาย สิพฺพเน;
ขตฺตา สูเต ปฏิหาเร, วิตฺติ ปีฬาสุ เวทนา.
ถิยํ ¶ มติ’จฺฉาปฺาสุ, ปาเป ยุทฺเธ รเว รโณ;
ลโวตุ พินฺทุ’จฺเฉเทสุ, ปลาเล’ [ปลาเส (ฏี.), ปลาเป-ฏี (๔๕๓-๑๑๒๔) คาถา ปสฺสิตพฺพา] ติสเย ภุสํ.
พาธา ทุกฺเข นิเสเธ จ, มูลปเทปิ มาติกา;
สฺเนโห เตเล’ธิกปฺเปเม,
ฆรา’เปกฺขาสุ อาลโย.
เกตุสฺมึ เกตนํ เคเห, าเน ภูมิ’ตฺถิยํ ภุวิ;
เลขฺเย เลโข ราชิ เลขา, ปูชิเต ภควา ชิเน.
คทา สตฺเถ คโท โรเค, นิสชฺชา ปีเสฺวา’สนํ;
ตถาคโต ชิเน สตฺเต,
จเย เทเห สมุสฺสโย.
พิลํ โกฏฺาส ฉิทฺเทสุ, วชฺชํ โทเส จ เภริยํ;
กาเล ทีฆฺชเส’ทฺธานํ, อาลิยํ เสตุ การเณ.
โอกาโส การเณ เทเส,
สภา เคเห จ สํสเท;
ยูโป ถมฺเภ จ ปาสาเท, อยนํ คมเน ปเถ.
อกฺโก รุกฺขนฺตเร สูเร,
อสฺโส โกเณ หเยปิ จ;
อํโส ขนฺเธ จ โกฏฺาเส,
ชาลํ สูสฺว’จฺจิ โน ปุเม.
นาสา’สตฺเตสฺว’ ภาโว ถ,
อนฺน โมทน ภุตฺติสุ;
ชีวํ ปาเน ชเน ชีโว,
ฆาโส ตฺว’นฺเน จ ภกฺขเณ.
ฉทเน’จฺฉาทนํ วตฺเถ, นิกาโย เคหราสิสุ;
อนฺนาโท อามิสํ มํเส; ทิกฺขา ตุ ยชเน’จฺจเน.
กฺริยายํ การิกา ปชฺเช,
เกตุ ตุ จิหเน ธเช;
กุสุมํ ถีรเช ปุปฺเผ, วานเร ตุ พุเธ กวิ.
อธเร ¶ ขรเภ โอฏฺโ, ลุทฺโท ตุ ลุทฺทเกปิ จ;
กลุสํ ตฺวา’วิเล ปาเป, ปาเป กลิ ปราชเย.
กนฺตาโร วน, ทุคฺเคสุ, จโร จารมฺหิ จฺจเล;
ชนาวาเส คเณ คาโม, จมฺมํ ตุ ผลเก ตเจ.
อาโมโท หาส คนฺเธสุ,
จารุ ตุ กนเกปิ จ;
สตฺตายํ ภวนํ เคเห, เลเส ตุ ขลิเต ฉลํ.
เวรํ ปาเป จ ปฏิเฆ, ตโจ จมฺมนิ วกฺกเล;
อุจฺเจ’ธิโรเห อาโรโห, เนตฺตํ วตฺถนฺตร’กฺขิสุ.
ปฏิหาเร มุเข ทฺวารํ, เปเต าเต มโต ติสุ;
มาโส ปรณฺณ กาเลสุ, นคฺโค ตฺว’เจลเกปิ จ.
โทเส ฆาเต จ ปฏิโฆ, มิคาโท ฉคเล ปสุ;
อรูเป จา’วฺหเย นามํ, ทโร ทรถ ภีติสุ.
ยาจเน โภชเน ภิกฺขา,
ภาเร ตฺว’ติสเย ภโร;
ทพฺพิ’นฺทชายาสุ สุชา, เมเฆ ตฺว’พฺภํ วิหายเส.
โมทโก ขชฺชเภเทปิ, มณิเก รตเน มณิ;
เสลา’ราเมสุ มลโย,
สภาว’งฺเกสุ ลกฺขณํ.
หวิ สปฺปิมฺหิ โหตพฺเพ, สิโร เสฏฺเ จ มุทฺธนิ;
วิจาเรปิ วิเวโก ถ, สิขรี ปพฺพเต ทุเม.
เวโค ชเว ปวาเห จ, สงฺกุ ตุ ขิลเหติสุ;
นิคฺคหีเต กเณ พินฺทุ, วราโห สูกเร คเช.
เนตฺตนฺเต จิตฺตเก’ปางฺคํ, สิทฺธตฺโถ สาสเป ชิเน;
หาโร มุตฺตาคุเณ คาเห,
ขารโก มกุเฬ รเส.
อจฺจโย’ ติกฺกเม โทเส,
เสลรุกฺเขสฺว’โค นโค;
สฺวปฺเป’วธารเณ มตฺตํ, อปจิตฺย’จฺจเน ขเย.
ฉิทฺโท’ตรเณสฺโว’ตาโร,
พฺรหฺเม ¶ จ ชนเก ปิตา;
ปิตามโห’ยฺยเก พฺรหฺเม,
โปโต นาวาย พาลเก.
รุกฺเข วณฺเณ สุเน โสโณ,
สคฺเค ตุ คคเน ทิโว;
วตฺเถ คนฺเธ ฆเร วาโส, จุลฺโล ขุทฺเท จ อุทฺธเน.
กณฺโณ โกเณ จ สวเณ,
มาลา ปุปฺเผ จ ปนฺติยํ;
ภาโค ภาคฺเย’กเทเสสุ,
กุฏฺํ โรเค’ ชปาลเก.
เสยฺยา เสนาสเน เสเน, จุนฺทภณฺฑมฺหิ จ’พฺภโม;
วตฺถาทิโลมํ’สุ กเร, นิปาโต ปตเน’พฺยเย.
สาขายํ วิฏโป ถมฺเภ, สตฺตุ ขชฺชนฺตเร ทิเส;
สามิโก ปติ’ยิเรสุ, ปฏฺานํ คติ เหตุสุ.
ราเค รงฺโค นจฺจฏฺาเน, ปานํ เปยฺเย จ ปีติยํ;
อิณุ’กฺเขเปสุ อุทฺธาโร, อุมฺมาเร เอฬโก อเช.
ปหาโร โปถเน ยาเม,
สรโท หายโน’ตุสุ;
กุณฺฑิกายา’ฬฺหเก ตุมฺโพ,
ปลาโล[ปลาโป (ก.) ๔๕๓-คาถา ปสฺสิตพฺพา] ตุ ภุสมฺหิ จ.
มตา’วาเฏ จเย กาสุ, ปนิสา การเณ รโห;
กาโส โปฏคเล โรเค,
โทโส โกเธ คุเณ’ตเร.
ยุตฺย’ฏฺฏาล’ฏฺฏิเตสฺว’ฏฺโฏ, กีฬายํ กานเน ทโว;
อุปฺปตฺติยํ โจ’ปฺปตนํ, อุยฺยานํ คมเน วเน.
โวกาโร ลามเก ขนฺเธ, มูโล’ปทาสุ ปาภตํ;
ทสา’ วตฺถา ปฏนฺเตสุ, การณํ ฆาต, เหตุสุ.
หตฺถิทาเน ¶ มโท คพฺเพ, ฆฏา ฆฏน ราสิสุ;
อุปหาโร’ภิหาเรปิ, จโย พนฺธน ราสิสุ.
คนฺโธ โถเก ฆายนีเย,
จาโค ตุ ทานหานิสุ;
ปาเน ปโมเท ปีติ’ตฺถี, อิเณ คิวา คเลปิ จ.
ปติฏฺา นิสฺสเย าเน, พลกฺกาเรปิ สาหสํ;
ภงฺโค เภเท ปเฏ ภงฺคํ, ฉตฺตํ ตุ ฉวเกปิ จ.
าเณ ภุวิ จ ภูริ’ตฺตี, อนงฺเค มทโน ทุเม;
ปมาตริปิ มาตา ถ, เวุ’ณีเสสุ เวนํ.
มาริโส ตณฺฑุเลยฺเย’ยฺเย,
โมกฺโข นิพฺพาน มุตฺติสุ;
อินฺโท’ธิปติ สกฺเกสฺวา, รมฺมณํ เหตุ โคจเร.
องฺเก สณฺาน มากาเร,
เขตฺเต [วปฺเป (ปาการมูเล เนตฺตชเล อุสุเม จ วปฺโป-ฏี)] วปฺโป ตเฏปิ จ;
สมฺมุตฺย’นฺุา โวหาเร, สฺว’ถ ลาชาสุ จา’กฺขตํ.
สตฺรํ ยาเค สทาทาเน,
โสโม ตุ โอสธิ’นฺทุสุ;
สงฺฆาโต ยุคเคหงฺเค, ขาโร อูเส จ ภสฺมนิ.
อาตาโป วีริเย ตาเป,
ภาเค สีมาย โอธิ จาติ.
อิติ ปาทาเนกตฺถวคฺโค.
อเนกตฺถวคฺโค นิฏฺิโต.