อฺ > พฺยากรณ คนฺถ-สงฺคโห > สุโพธาลงฺการปา

MMR Vol 0

Misc. Paragraph

๓. คุณาวโพธ-ตติยปริจฺเฉท

อนุสนฺธิ

สมฺภวนฺติ ¶ คุณา ยสฺมา, โทสาเน’ว’มติกฺกเม;

ทสฺเสสฺสํ เต ตโต ทานิ, สทฺเท สมฺภูสยนฺติ เย.

ปสาโท’โช, มธุรตา, สมตา, สุขุมาลตา;

สิเลโส’ทรตา, กนฺติ, อตฺถพฺยตฺติ, สมาธโย.

คุเณเห’เตหิ สมฺปนฺโน, พนฺโธ กวิมโนหโร;

สมฺปาทิยติ กตฺตูนํ, กิตฺติ มจฺจนฺตนิมฺมลํ.

อทูราหิตสมฺพนฺธ, สุภคา ยา ปทา’วลิ;

สุปสิทฺธา’ภิเธยฺยา’ยํ, ปสาทํ ชนเย ยถา.

อลงฺกโรนฺตา วทนํ, มุนิโน’ธรรํสิโย;

โสภนฺเต’รุณรํสี’ว, สมฺปตนฺตา’มฺพุโช’ทเร.

โอโช สมาสพาหุลฺย, เมโส คชฺชสฺส ชีวิตํ;

มุนินฺท มนฺท สฺชาต, หาส จนฺทน ลิมฺปิตา;

ปลฺลวา ธวลา ตสฺเส, เวโก นา’ธรปลฺลโว.

ปทา’ภิเธยฺยวิสยํ, สมาส พฺยาส สมฺภวํ;

ยํ ปาริณตฺยํ โหตี’ห, โสปิ โอโช’ว ตํ ยถา.

โชตยิตฺวาน สทฺธมฺมํ, สนฺตาเรตฺวา สเทวเก;

ชลิตฺวา อคฺคิขนฺโธ’ว, นิพฺพุโต โส สสาวโก.

มตฺถกฏฺี มตสฺสา’ปิ, รโชภาวํ วชนฺตุ เม;

ยโต ปุฺเน เต เสนฺตุ, ชิน ปาท’มฺพุชทฺวเย.

อิจฺจตฺร ¶ นิจฺจปฺปณติ, เคโธ สาธุ ปทิสฺสติ;

ชายเต’ยํ คุโณ ติกฺข, ปฺานมภิโยคโต.

มธุรตฺตํ ปทาสตฺติ, ร’นุปฺปาสวสา ทฺวิธา;

สิยา สมสุติ ปุพฺพา, วณฺณา’วุตฺติ ปโร ยถา.

ยทา เอโส’ภิสมฺโพธึ, สมฺปตฺโต มุนิปุงฺคโว;

ตทา ปภุติ ธมฺมสฺส, โลเก ชาโต มหุ’สฺสโว.

มุนินฺทมนฺทหาสา เต, กุนฺท สนฺโทหวิพฺภมา;

ทิสนฺต มนุธาวนฺติ, หสนฺตา จนฺทกนฺติโย.

สพฺพโกมลวณฺเณหิ, นา’นุปฺปาโส ปสํสิโย;

ยถา’ยํ มาลตีมาลา, ลิน โลลา’ลิมาลินี.

มุทูหิ วา เกวเลหิ, เกวเลหิ ผุเฏหิ วา,

มิสฺเสหิ วา ติธา โหติ, วณฺเณหิ สมตา ยถา.

โกกิลา’ลาปสํวาที, มุนินฺทา’ลาปวิพฺภโม;

หทยงฺคมตํ ยาติ, สตํ เทติ จ นิพฺพุตึ.

สมฺภาวนียสมฺภาวํ, ภควนฺตํ ภวนฺตคุํ;

ภวนฺตสาธนา’กงฺขี, โก น สมฺภาวเย วิภุํ.

ลทฺธจนฺทนสํสคฺค, สุคนฺธิ มลยา’นิโล;

มนฺท มายาติ ภีโต’ว, มุนินฺทมุขมารุตา.

อนิฏฺุร’กฺขร’ปฺปายา, สพฺพโกมล นิสฺสฏา;

กิจฺฉมุจฺจารณา’เปต, พฺยฺชนา สุขุมาลตา.

ปสฺสนฺตา รูปวิภวํ, สุณนฺตา มธุรํ คิรํ;

จรนฺติ สาธู[สาธุ (สี-ฉนฺธานุรกฺขณตฺถํ)]สมฺพุทฺธ, กาเล เกฬิปรมฺมุขา.

อลงฺการวิหีนา’ปิ, สตํ สมฺมุขเต’ทิสี;

อาโรหติ วิเสเสน, รมณียา ต’ทุชฺชลา.

โรมฺจ ¶ ปิฺฉ รจนา, สาธุ วาทาหิตทฺธนี;

ลฬนฺติ’เม มุนิเมฆุ, มฺมทา สาธุ สิขาวลา.

สุขุมาลตฺต มตฺเถ’ว, ปทตฺถวิสยมฺปิ จ;

ยถา มตาทิสทฺเทสุ, กิตฺติเสสาทิกิตฺตนํ.

สิลิฏฺ ปท สํสคฺค, รมณีย คุณา’ลโย;

สพนฺธคารโว โส’ยํ, สิเลโส นาม ตํ ยถา.

พาลิ’นฺทุวิพฺภม’จฺเฉทิ, นขรา’วลิ กนฺติภิ;

สา มุนินฺทปท’มฺโภช, กนฺติ โว วลิตา’วตํ.

อุกฺกํสวนฺโต โยโกจิ, คุโณ ยทิ ปตียเต;

อุทาโร’ยํ ภเว เตน, สนาถา พนฺธปทฺธติ.

ปาทมฺโภช รโช ลิตฺต, คตฺตา เย ตว โคตม;

อโห! เต ชนฺตโว ยนฺติ, สพฺพถา นิรชตฺตนํ.

เอวํ ชินา’นุภาวสฺส, สมุกฺกํโส’ตฺร ทิสฺสติ;

ปฺวา วิธินา’เนน, จินฺตเย ปร มีทิสํ.

อุทาโร โสปิ วิฺเยฺโย, ยํ ปสตฺถ วิเสสนํ;

ยถา กีฬาสโร ลีลา, หาโส เหมงฺคทา’ทโย.

โลกิย’ตฺถา’น’ติกฺกนฺตา, กนฺตา สพฺพชนานปิ;

กนฺติ นามา’ติวุตฺตสฺส, วุตฺตา สา ปริหารโต.

สา’ยํ ตทุภยา เนยฺย, ปริหาเร ปทสฺสิตา;

ยถา มรีจิจฺจาทิ จ, มโนนุรฺชโนจฺจาทิ.

สภาวา’มลตา ธีร, มุธา ปาทนเขสุ เต;

ยโต เต’วนตา’นนฺต, โมฬิจฺฉายา ชหนฺติ โน.

‘พนฺธสาโร’ติ มฺนฺติ, ยํ สมคฺคาปิ วิฺุโน;

ทสฺสนา’วสรํ ปตฺโต, สมาธิ นาม’ยํ คุโณ.

อฺธมฺโม ตโต’ฺตฺถ, โลกสีมา’นุโรธโต;

สมฺมา อาธียเต’จฺเจ’โส, ‘สมาธี’ติ นิรุจฺจติ.

อปาเณ ¶ ปาณีนํ ธมฺโม, สมฺมา อาธียเต กฺวจิ,;

นิรูเป รูปยุตฺตสฺส, นิรเส สรสสฺส, จ.

อทฺรเว ทฺรวยุตฺตสฺส, อกตฺตริปิ กตฺตุตา,;

กินสฺสา’สรีเร,ปิ, รูปํ เตสํ กมา สิยา.

อุณฺณา ปุณฺณิ’นฺทุนา นาถ! ทิวาปิ สห สงฺคมา;

วินิทฺทา สมฺปโมทนฺติ, มฺเ กุมุทินี ตว.

ทยารเสสุ มุชฺชนฺตา, ชนา’มตรเสสฺวิ’ว;

สุขิตา หตโทสา เต, นาถ! ปาท’มฺพุชา’นตา.

มธุเรปิ คุเณ ธีร, น’ปฺปสีทนฺติ เย ตว;

กีทิสี มนโสวุตฺติ, เตสํ ขารคุณาน โภ’.

สพฺพตฺถสิทฺธ! จูฬก, ปุฏเปยฺยา มหาคุณา;

ทิสา สมนฺตา ธาวนฺติ, กุนฺทโสภา ส ลกฺขณา.

มารา’ริพลวิสฺสฏฺา, กุณฺา นานาวิธา’ยุธา;

ลชฺชมานา’ฺเวเสน, ชิน! ปาทา’นตา ตว.

สทฺธมฺมรํสินา ภาติ, ภินฺท มนฺทตมํ ปรํ.

วมนุ’คฺคิรนาทฺเย’ตํ, คุณวุตฺย’ปริจฺจุตํ;

อติสุนฺทร มฺํ ตุ, กามํ วินฺทติ คามฺมตํ.

กนฺตีนํ วมนพฺยาชา, มุนิปาทนขา’วลี;

จนฺทกนฺตี ปิวนฺตี’ว, นิปฺปภํ ตํ กโรนฺติโย.

อจิตฺตกตฺตุกํ ¶ รุจฺย [รุจฺจ (สี.)], มิจฺเจวํ คุณกมฺมตํ;

สจิตฺตกตฺตุกํ เป’ตํ, คุณกมฺมํ ยทุ’ตฺตมํ.

อุคฺคิรนฺโต’ว สสฺเนห, รสํ ชินวโร ชเน;

ภาสนฺโต มธุรํ ธมฺมํ, กํ น สปฺปีณเย ชนํ.

โย สทฺทสตฺถกุสโล กุสโล นิฆณฺฑุ,

ฉนฺโทอลงฺกติสุ นิจฺจกตา’ภิโยโค;

โส’ยํ กวิตฺตวิกโลปิ กวีสุ สงฺขฺย,

โมคฺคยฺห วินฺทติ หิ กิตฺติ’ มมนฺทรูปํ.

อิติ สงฺฆรกฺขิตมหาสามิวิรจิเต สุโพธาลงฺกาเร