📜
๑. สนฺธิ กณฺฑ
สฺา
อกฺขราปิ ¶ อการาทโย เอกจตฺตาลีสํ สุตฺตนฺโตปการา. ตํ ยถา-อ อา-อิ อี-อุ อู-เอ โอ, ก ข ค ฆ ง, จ ฉ ช ฌ , ฏ ฑ ฒ ณ, ต ถ ท ธ น, ป ผ พ ภ ม, ย ร ล ว ส ห ฬ อํ-อิติ.
ตตฺถ ¶ อกฺขเรสุ โอการนฺตา อฏฺ สรา นาม. ตตฺเถติ วตฺตเต.
ตตฺถ ¶ สเรสุ ลหุมตฺตา อ, อิ, อุ อิติ ตโย รสฺสา.
ตตฺถ ¶ สเรสุ รสฺเสหฺเ ทีฆา.
สํโยคโต ปุพฺเพ เอโอ รสฺสา อิโวจฺจนฺเต, อนนฺตรา พฺยฺชนา สํโยโค. เอตฺถ, เสยฺโย, โอฏฺโ, โสตฺถิ.
สเร ¶ เปตฺวา เสสา กาทโย นิคฺคหีตนฺตา พฺยฺชนา.
พฺยฺชนานํ ¶ กาทโย มการนฺตา ปฺจปฺจโส อกฺขรวนฺโต วคฺคา.
๘. วคฺคานํ ¶ ปมทุติยา โส จาโฆโส. ฬนฺตาฺเ โฆสา. โฆสาโฆสสฺา จ ‘‘ปรสมฺา ปโยเค’’ติ สงฺคหีตา. เอวํ ลิงฺค, สพฺพนาม, ปท, อุปสคฺค, นิปาต, ตทฺธิต, อาขฺยาต, กมฺมปฺปวจนียาทิสฺา จ.
อํอิติ ¶ อการโต ปรํ โย พินฺทุ สูยเต, ตํ นิคฺคหีตํ นาม.
พินฺทุ ¶ จูฬามณากาโร, นิคฺคหีตนฺติ วุจฺจเต.
เกวลสฺสา ปฺปโยคตฺตา, อกาโร สนฺนิธียเต.
๑๐. อ, กวคฺค, หา กณฺฑชา, อิ, จวคฺค, ยา ตาลุชา, อุ, ปวคฺคา โอฏฺชา, ฏวคฺค, ร, ฬา มุทฺธชา, ตวคฺค, ล, สา ทนฺตชา, เอ กณฺตาลุโช, โอ กณฺโฏฺโช, โว ทนฺโตฏฺโช.
สฺา
สรสนฺธิ
๑๑. โลก ¶ อคฺโคอิตฺยสฺมึ – ‘‘ปุพฺพมโธิต มสฺสรํ สเรน วิโยชเย’’ติ ปุพฺพพฺยฺชนํ สรโต ปุถกฺกาตพฺพํ.
สรา สเร โลปํ.
อนนฺตเร สเร ปเร สรา โลปํ ปปฺโปนฺติ.
‘‘นเร ¶ ปรํ ยุตฺเต’’ติ อสฺสโร พฺยฺชโน ปรกฺขรํ เนตพฺโพ โลกคฺโค.
สเรตฺยสฺมึ ¶ โอปสิเลสิโก กาสสตฺตมี, ตโต วณฺณกาลพฺยวธาเน การิยํ น โหติ. ยถา-มํ อหา สีติ, ‘‘ปมาทมนุยฺุชนฺตี’’ตฺยาทิคาถายํ ‘ชนา อปฺปมาท’นฺติ จ. เอวํ สพฺพสนฺธีสุ.
อนนฺตรํ ปรสฺส สรสฺส โลปํ วกฺขติ, ตสฺมาเนน ปุพฺพสฺส โลโป ายติ, เตเนว สตฺตมีนิทฺทิฏฺสฺส ปรตาปิ คมฺยเต.
๑๒. สเรตฺยธิกาโร. ¶ ปน อิเม ปน อิเมตีห-สรา โลปํ อิตฺเวว.
วา ปโร อสรูโป.
อสมานรูปาสรมฺหา ปโร สโร วา ลุปฺยเต, ปนเม, ปนิเม.
๑๓. พนฺธุสฺส ¶ อิว, น อุเปตีตีธ –
กฺวจาสวณฺณํ ลุตฺเต.
สเร ลุตฺเต ปรสรสฺส กฺวจิ อสวณฺโณ โหตีติ อิ อุ อิจฺเจเตสํ านาสนฺนา เอ โอ. พนฺธุสฺเสว. โนเปติ.
๑๔. ตตฺร ¶ อยํ, ยานิ อิธ, พหุ อุปการํ, สทฺธา อิธ, ตถา อุปมนฺตฺเยตสฺมึ –
ทีฆํ.
สเร ลุตฺเต ปโร สโร กฺวจิ านาสนฺนํ ทีฆํ ยาติ. ตตฺรายํ, ยานีธ, พหูปการํ, สทฺธีธ, ตถูปมํ.
ปุพฺโพ จ.
สเร ลุตฺเต ปุพฺโพ จ กฺวจิ ทีฆํ ยาติ. กึ สูธ.
๑๖. เต ¶ อชฺช, เต อหํเตตฺถ –
ยเมทนฺตสฺสาเทโส.
สเร ปเร อนฺตสฺส เอการสฺส กฺวจิ โย อาเทโส โหติ, ตฺยชฺช, ‘‘ทีฆ’’นฺติ พฺยฺชเน ปเร กฺวจิ ทีโฆ, ตฺยาหํ.
กฺวจีติ กึ. เนตฺถ.
๑๗. โส ¶ อสฺส, อนุ เอติตฺเยตฺถ –
วโมทุทนฺตานํ.
สเร ปเร อนฺโต การุการานํ กฺวจิ โว อาเทโส โหติ. สฺวสฺส, อนฺเวติ.
กฺวจีติ กึ. ตยสฺสุ, สเมตายสฺมา.
๑๘. อิธ ¶ อหํ ตีธ –
โท ธสฺส จ.
สเร ปเร ธสฺส กฺวจิ โท โหติ. ทีเฆ – อิทาหํ. กฺวจีติ กึ. อิเธว. จกาเรน พฺยฺชเนปิ, อิธ ภิกฺขเว.
๑๙. ปติ อนฺตุํ, วุตฺติ อสฺเสตีห –
อิวณฺโณ ยนฺนวา.
สเร ปเร อิวณฺณสฺส โย นวา โหติ. กต ยการสฺส ติสฺส ‘‘สพฺโพ จนฺตี’’ติ กฺวจิ จาเทเส ‘‘ปรทฺเวภาโว าเน’’ติ สรโต ปรพฺยฺชนสฺส านาสนฺนวสา ทฺวิตฺตํ. ปจฺจนฺตํ, วุตฺยสฺส.
นวาติ กึ. ปฏคฺคิ,
เอตฺถ ‘‘กฺวจิ ปฏิ ปติสฺเส’’ติ ปติสฺส ปฏิ, วณฺณคฺคหณํ สพฺพตฺถ รสฺสทีฆ สงฺคหณตฺถํ.
๒๐. ยถา ¶ เอเวตีห –
เอวาทิสฺส ริ ปุพฺโพ จ รสฺโส.
สรโต ปรสฺส เอวสฺสาทิเอกาโร ริตฺตํ นวา ยาติ. ปุพฺโพ จ านาสนฺนํ รสฺสํ. ยถริว. ยเถว.
๒๑. น ¶ อิมสฺส, ติ องฺคิกํ, ลหุ เอสฺสติ, อตฺถ อตฺถํ, อิโต อายติ, ตสฺมา อิห, สพฺภิ เอว, ฉ อภิฺา, ปุถ เอว, ปา เอวตีห วา ตฺเวว –
ย ว ม ท น ต ร ฬา จาคมา.
สเร ปเร ยาทโย อาคมา วา โหนฺติ, จกาเรน โค จ. นยิมสฺส, ติวงฺคิกํ, ลหุเมสฺสติ, อตฺตทตฺถํ, อิโตนายติ, ตสฺมาติห, สพฺภิเรว, ฉฬภิา, ปุถเคว, ‘‘รสฺส’’นฺติ พฺยฺชเน ปเร กฺวจิ รสฺโส. ปเคว.
วาติ กึ. ฉ อภิฺา, ปุถ เอว, ปา เอว.
เอตฺถ ‘‘สเร กฺวจี’’ติ สรานํ ปกติ โหติ, สสฺสรูปเมว, น วิกาโรตฺยตฺโถ.
๒๒. อภิ ¶ อุคฺคโตตฺยตฺร –
‘‘อพฺโภ อภี’’ติ อภิสฺส อพฺโภ. อพฺภุคฺคโต.
สรสนฺธิ
พฺยฺชนสนฺธิ
๒๓. พฺยฺชเนตฺยธิกาโร. กฺวจีตฺเวว. โส ภิกฺขุ, กจฺจิ นุ ตฺวํ, ชาเนม ตนฺตีห –
โลปฺจ ตตฺรากาโร.
พฺยฺชเน ปเร สรานํ กฺวจิ โลโปโหติ, ตตฺร ลุตฺเต าเน อการาคโม, จกาเรน โอการุการาปิ. สภิกฺขุ กจฺจิโน ตฺวํ, ชาเนมุ ตํ.
กฺวจีติ กึ, โสมุนิ.
๒๔. อุโฆโส ¶ , อาขาตนฺตีห – ทฺเวภาเว าเน อิตฺเวว.
วคฺเค โฆสาโฆสานํ ตติยปมา.
วคฺเค โฆสาโฆสานํ จตุตฺถทุติยานํ ตพฺพคฺเค ตติยปมา โหนฺติ ยถาสงฺขฺยํ ยุตฺเต าเน, อุคฺโฆโส, รสฺเส อกฺขาตํ.
๒๕. ปร ¶ สหสฺสํ, อติปฺปโขตีห – ‘‘กฺวจิ โอ พฺยฺชเน’’ติ โอการาคโม. ปโรสหสฺสํ. คาคเม จ, อติปฺปโคโข.
๒๖. อว นทฺธาตฺยตฺร – ‘‘โอ อวสฺเส’’ติ กฺวจิ อวสฺส โอ. โอนทฺธา.
กฺวจีติ กึ. อวสุสฺสตุ.
พฺยฺชนสนฺธิ.
นิคฺคหีตสนฺธิ
๒๗. นิคฺคหีตนฺตฺยธิกาโร ¶ . กึ กโต, สํ ชาโต, สํ ิโต, ตํ ธนํ, ตํ มิตฺตนฺติห –
วคฺคนฺตํ วา วคฺเค.
วคฺคพฺยฺชเน ปเร พินฺทุสฺส ตพฺพคฺคนฺโต วา โหติ. กิงฺกโต, สฺชาโต, สณฺิโต, ตนฺธนํ, ตมฺมิตฺตํ.
วาติ กึ. น ตํ กมฺมํ.
วากาเรเนว เล โล จ. ปุลฺลิงฺคํ.
๒๘. วาตฺยธิกาโร ¶ . เอวํ อสฺส, เอตํ อโวเจตีห –
มทา สเร.
สเร ปเร พินฺทุโน ม ทา วา โหนฺติ. เอวมสฺส, เอตทโวจ.
วาติ กึ. มํ อชินิ.
เอเหํ.
เอกาเร, เห จ ปเร พินฺทุโน โ วา โหติ. ทฺวิตฺเต – ตฺเว, ตเมว. ตฺหิ, ตํ หิ.
สเย จ.
ยกาเร ปเร เตน สห พินฺทุโน โ วา โหติ. ทฺวิตฺเต – สฺโโค, สํโยโค.
๓๑. จกฺขุ อนิจฺจํ, อว สิโรตีห - อาคโม, กฺวจิตฺเวว.
นิคฺคหีตฺจ.
สเร, พฺยฺชเน วา ปเร กฺวจิ พินฺทฺวาคโม โหติ. จกฺขุํอนิจฺจํ, อวํสิโร.
๓๒. วิทูนํ ¶ อคฺคํ, ตาสํ อหํตีห –
‘‘กฺวจิ โลปํ’’ติ สเร พินฺทุโลโป, วิทูนคฺคํ. ทีเฆตาสาหํ.
๓๓. พุทฺธานํ สาสนํ, สํ ราโคตีห –
‘‘พฺยฺชเน เจ’’ติ พินฺทุโลโป, พุทฺธานสาสนํ. ทีเฆสาราโค.
ปโร วา สโร.
พินฺทุโต ปโร สโร วา ลุปฺยเต, พีชํว.
พฺยฺชโน จ วิสฺโโค.
พินฺทุโต ปเร สเร ลุตฺเต สํโยโค พฺยฺชโน วินฏฺสํโยโค โหตีติ ปุพฺพสโลโป. เอวํส.
นิคฺคหีตสนฺธิ.
โวมิสฺสก สนฺธี
อิธานิทฺทิฏฺา ¶ สนฺธโย วุตฺตานุสาเรน เ ยฺยา, ยถา – ยทิ เอวํ, โพธิ องฺคาตีห – ยาเทเส อิมินา สุตฺเตน ทยการสํโยคสฺส โช, ธยการสํโยคสฺส โฌ, ทฺวิตฺเต – ยชฺเชวํ, โพชฺฌงฺคา.
๓๗. อสทิสสํโยเค ¶ เอกสรูปตา จ.
ปริ เอสนาตีห – ยาเทเส รการสฺส โย, ปยฺเยส นา.
๓๘. วณฺณานํ ¶ พหุตฺตํ, วิปรีตตา จ.
สรติ, อิติ เอว, สา อิตฺถี, พุสํ เอว, พหุ อาพาโธ, อธิ อภวิ, สุขํ, ทุกฺขํ, ชีโวตีห –
มาคโม สกาเร อการสฺส อุ จ, สุมรติ.
อิสฺส โว, อิตฺเวว.
ปรโลเป อาการสฺส โอ, โสตฺถี.
มาเทเส ¶ , ปุพฺพทีเฆ จ เอการสฺส อิ. พุสามิว.
วาเทเส หวการวิปริยโย. พหฺวาพาโธ.
อธิสฺส กฺวจิ อทฺโธ, ทีเฆ-อทฺธาภวิ.
พินฺทุโน, โอการสฺส จ เอ. สุเข, ทุกฺเข, ชีเว.
๓๙. รทานํ ¶ โฬ, ปฏิโพโธ, ปริฬาโห.
๔๐. สเร, พฺยฺชเน วา ปเร พินฺทุโน กฺวจิ โม. มม อภาสิ, พุทฺธม สรณํ, ปุพฺเพ โม ปรํ น เนตพฺโพ อยุตฺตตฺตา.
๔๑. พินฺทุโต ปรสราน มฺสฺสรตาปิ.
ตํ อิมินา, เอวํ อิมํ, กึ อหํ ตีห-อิสฺส อ. ตทมินา.
อิสฺส อุ, อการสฺส จ เอ, พินฺทุโลปาโท. เอวุมํ, เกหํ.
๔๒. วากฺยสุขุจฺจารณตฺถํ, ฉนฺทหานิตฺถฺจ วณฺณโลโปปิ.
ปฏิสงฺขาย โยนิโสตีห – ปุพฺพยโลโป, ปฏิสงฺขาโยนิโส.
๔๓. อลาพูนิตฺยาโท ¶ อการโลโป. ลาพูนิ สีทนฺติ, สิลา ปฺลวนฺติ.
อกรมฺหเส เตตฺยาโท สกาเร ครุโน เอการสฺส อิมินา ลหุอกาโร, อกรมฺหส เต กิจฺจํ.
๔๕. อกฺขรนิยโม ¶ ฉนฺทํ, ครุลหุนิยโม ภเว วุตฺติ,
ทีโฆ, สํโยคาทิปุพฺโพ รสฺโส จ ครุ, ลหุ ตุ รสฺโส. ยถา- อา, อสฺส, อํ, อ.
เอวมฺาปิ ¶ วิฺเยฺยา, สํหิตา ตนฺติยา หิตา;
สํหิตาติ จ วณฺณานํ, สนฺนิธพฺยวธานโต.
โวมิสฺสกสนฺธิ.