อฺ > สงฺคายน-ปุจฺฉ วิสฺสชฺชนา > สํยุตฺตนิกาย (ปุ-วิ)

วิสฺสชฺชนา – สาวตฺถิยํ ภนฺเต ปฺจสเต ชนปทวาสิโน ภิกฺขู อารพฺภ ภาสิตํ. ปฺจสตา ภนฺเต ชนปทวาสิโน ภิกฺขู สพฺเพ อุคฺฆาฏิตฺุโน ธุตงฺคธรา อารทฺธวีริยา ยุตฺตโยคา วิปสฺสกา สณฺหํ สุขุมํ สุฺตํ ปจฺจยาการธมฺมเทสนํ ปตฺถยมานา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา ภควนฺตํ ปริวาเรตฺวา นิสีทึสุ. ตสฺมึ วตฺถุสฺมึ ‘‘ปฏิจฺจสมุปฺปาทํ โว ภิกฺขเว เทเสสฺสามิ, ตํ สุณาถ สาธุกํ มนสิ กโรถ, ภาสิสฺสามี’’ติ เอวมาทินา ภนฺเต ภควตา ภาสิตํ.

กตโม ¶ จ ภิกฺขเว ปฏิจฺจสมุปฺปาโท. อวิชฺชาปจฺจยา ภิกฺขเว สงฺขารา, สงฺขารปจฺจยา วิฺาณํ (เปยฺยาล) ชาติปจฺจยา ชรามรณํ โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปาสา สมฺภวนฺติ, เอวเมตสฺส เกวลสฺส ทุกฺขนฺธสฺส สมุทโย โหติ. อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว ปฏิจฺจสมุปฺปาโท.

อวิชฺชาย ตฺเวว อเสสวิราคนิโรโธ สงฺขารนิโรโธ (เปยฺยาล) ชาตินิโรธา ชรามรณํ โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสา นิรุชฺฌนฺติ, เอวเมตสฺส เกวลสฺส ทุกฺขกฺขนฺธสฺส นิโรโธ โหติ –

ปุจฺฉา – ตตฺถาวุโส ¶ ทุติยํ สํคีตํ วิภงฺคสุตฺตํ ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ กิสฺมึ วตฺถุสฺมึ กถฺจ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – สาวตฺถิยํ ภนฺเต ปฺจสเต ชนปทวาสิโน วิปฺจิตฺุโน ภิกฺขู อารพฺภ ภาสิตํ. ปฺจสตา ภนฺเต ชนปทวาสิกา ภิกฺขู วิปฺจิตฺุโน ธุตงฺคธรา อารทฺธวีริยา ยุตฺตโยคา วิสฺสกา สณฺหํ สุขุมํ สุฺตปฏิสํยุตฺตํ ปจฺจยาการธมฺมเทสนํ ปตฺถยมานา ภควนฺตํ ปริวาเรตฺวา นิสีทึสุ. ตสฺมึ วตฺถุสฺมึ ‘‘ปฏิจฺจ สมุปฺปาทํ โว ภิกฺขเว เทเทสฺสามิ วิภชิสฺสามิ, ตํ สุณาถ สาธุกํ มนสิกโรถ, ภาสิสฺสามี’’ติ เอวมาทินา ภนฺเต ภควตา ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – ปฺจเวรภยสุตฺตํ ¶ ปนาวุโส ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ กถฺจ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – สาวตฺถิยํ ภนฺเต อนาถปิณฺฑิกํ คหปตึ อารพฺภ ‘‘ยโต โข คหปติ อริยสาวกสฺส ปฺจ ภยานิ เวรานิ วูปสนฺตานิ โหนฺติ, จตูหิ จ โสตาปตฺติยงฺเคหิ สมนฺนาคโต โหติ, อริโย จสฺส าโย ปฺาย สุทิฏฺโ โหติ สุปฺปฏิวิทฺโธ, โส อากงฺขมาโน อตฺตนาว อตฺตานํ พฺยากเรยฺย ขีณนิรโยมิ ขีณติรจฺฉานโยนิ ขีณเปตฺติวิสโย ขีณาปายทุคฺคติวินิปาโต, โสตาปนฺโนหมสฺมิ อวินิปาตธมฺโม นิยโต สมฺโพธิปรายโน’’ติ เอวํ โข ภนฺเต ภควตา ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – กถฺจาวุโสตตฺถ ¶ ภควตา อริยสาวกสฺส ปฺจนฺนํ ภยานํ เวรานํ วูปสนฺตตา ปกาสิตา.

วิสฺสชฺชนา – ‘‘กตมานิ ¶ ปฺจ ภยานิ เวรานิ วูปสนฺตานิ โหนฺติ. ยํ คหปติ ปาณาติปาตี ปาณาติปาตปจฺจยา ทิฏฺธมฺมิกมฺปิ ภยํ เวรํ ปสวติ, สมฺปรายิกมฺปิ ภยํ เวรํ ปสวติ, เจตสิกมฺปิ ทุกฺขํ โทมนสฺสํ ปฏิสํเวทยติ. ปาณาติปาตา ฏิวิรตสฺส เอวํ ตํ ภยํ เวรํ วูปสนฺตํ โหตี’’ติ เอวมาทินา ภนฺเต ตตฺถ ภควตา อริยสาวกสฺส ปฺจนฺนํ ภยานํ เวรานํ วูปสนฺตตา ปกาสิตา.

ปุจฺฉา – กถฺจาวุโส ¶ ตตฺถ ภควตา อริยสาวกสฺส จตูหิ โสตาปตฺติยงฺเคหิ สมนฺนาคตตา ปกาสิตา.

วิสฺสชฺชนา – กตเมหิ จตูหิ โสตาปตฺติยงฺเคหิ สมนฺนาคโต โหติ. อิธ คหปติ อริยสาวโก พุทฺเธ อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคโต โหติ ‘‘อิติปิโส ภควา อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ วิชฺชาจรณสมฺปนฺโน สุคโต โลกวิทู อนุตฺตโรปุริสทมฺมสารถิ สตฺถาเทวมนุสฺสานํ พุทฺโธ ภควา’’ติ เอวมาทินา ภนฺเต ตตฺถ ภควตา อริยสาวกสฺส จตูหิ โสตาปตฺติยงฺเคหิ สมนฺนาคตตา ปกาสิตา.

ปุจฺฉา – กถฺจาวุโส ¶ ตตฺถ ภควตา อริยสาวเกน อริยสฺส ายสฺส ปฺาย สุทิฏฺตา สุปฺปฏิวิทฺธตา ปกาสิตา.

วิสฺสชฺชนา – กตโม จสฺส อริโย าโย ปฺาย สุทิฏฺโ โหติ สุปฺปฏิวิทฺโธ. อิธ คหปติ อริยสาวโก ปฏิจฺจสมุปฺปาทฺเว สาธุกํ โยนิโส มนสิ กโรติ ‘‘อิติ อิมสฺมึ สติ อิทํ โหติ, อิมสฺมึ อสติ อิทํ น โหติ, อิมสฺสุปฺปาทา อิทํ อุปฺปชฺชติ, อิมสฺส นิโรธา อิทํ นิรุชฺฌติ, ยทิทํ อวิชฺชาปจฺจยา (เปยฺยาล) เอวเมตสฺส เกวลสฺส ทุกฺขกฺขนฺธสฺส นิโรโธ โหตี’’ติ, เอวํ โข ภนฺเต ภควตา ตตฺถ อริยสาวเกน อริยสฺส ายสฺส ปฺาย สุทิฏฺตา สุปฺปฏิวิทฺธตา ปกาสิตา.

ยโต ¶ โข คหปติ อริยสาวกสฺส อิมานิ ปฺจ ภยานิ เวรานิ วูปสนฺตานิ โหนฺติ. อิเมหิ จตูหิ โสตาปตฺติยงฺเคหิ สมนฺนาคโต โหติ. อยฺจสฺส อริโย าโย ปฺาย สุทิฏฺโ โหติ สุปฺปฏิวิทฺโธ–

ปุจฺฉา – ทุกฺขสุตฺตํ ¶ ปนาวุโส ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ กถฺจ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – สาวตฺถิยํ ภนฺเต สมฺพหุเล ภิกฺขู อารพฺภ ‘‘ทุกฺขสฺส ภิกฺขเว สมุทยฺจ อตฺถงฺคมฺจ เทเสสฺสามี’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – กถฺจาวุโส ¶ ตตฺถ ภควตา ทุกฺขสมุทโย ปกาสิโต.

วิสฺสชฺชนา – กตโม จ ภิกฺขเว ทุกฺขสฺส สมุทโย. จกฺขุฺจ ปฏิจฺจ รูเป จ อุปฺปชฺชติ จกฺขุวิฺาณํ, ติณฺณํ สงฺคติ ผสฺโส, ผสฺสปจฺจยา เวทนา, เวทนาปจฺจยา ตณฺหา. อยํ โข ภิกฺขเว ทุกฺขสฺส สมุทโย. โสตฺจ ปฏิจฺจ สทฺเท จ อุปฺปชฺชติ โสตวิฺาณํ…เป… ฆานฺจ ปฏิจฺจ คนฺเธ จ…เป… ชิวฺหฺจ ปฏิจฺจ รเส จ…เป… กายฺจ ปฏิจฺจ โผฏฺพฺเพ จ…เป… มนฺจ ปฏิจฺจ ธมฺเม จ อุปฺปชฺชติ มโนวิฺาณํ, ติณฺณํ สงฺคติ ผสฺโส, ผสฺสปจฺจยา เวทนา, เวทนาปจฺจยา ตณฺหา. อยํ โข ภิกฺขเว ทุกฺขสฺส สมุทโยติ เอวํโข ภนฺเต ตตฺถ ภควตา ทุกฺขสฺส สมุทโย ปกาสิโต.

ปุจฺฉา – กถฺจาวุโส ¶ ตตฺถ ภควตา ทุกฺขสฺส อตฺถงฺคโม ปกาสิโต.

วิสฺสชฺชนา – กตโม จ ภิกฺขเว ทุกฺขสฺส อตฺถงฺคโม. จกฺขุฺจ ปฏิจฺจ รูเป จ อุปฺปชฺชติ จกฺขุวิฺาณํ, ติณฺณํ สงฺคติ ผสฺโส, ผสฺสปจฺจยา เวทนา, เวทนาปจฺจยา ตณฺหา, ตสฺสาเยว ตณฺหาย อเสสวิราคนิโรธา อุปาทานนิโรโธ อุปาทานนิโรธา ภวนิโรโธ, ภวนิโรธา ชาตินิโรโธ, ชาตินิโรธา ชรามรณํ โสกปริเทวทุกฺขโทมนสฺสุปายาสา นิรุชฺฌนฺติ. เอวเมตสฺส เกวลสฺส ทุกฺขกฺขนฺธสฺส นิโรโธ โหตีติ เอวมาทินา ภนฺเต ตตฺถ ภควตา ทุกฺขสฺส อตฺถงฺคโม ปกาสิโต.

ปุจฺฉา – ปุตฺตมํสูปมสุตฺตํ ¶ ปนาวุโส ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ กิสฺมึ วตฺถุสฺมึ กถฺจ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – สาวตฺถิยํ ภนฺเต สมฺพหุเล อธุนา ปพฺพชิเต ภิกฺขู อารพฺภ ภาสิตํ. ภควโต จ ภนฺเต ภิกฺขุสงฺฆสฺส จ มหาลาภสกฺกาโร อุทปาทิ, เอกจฺเจ จ ภนฺเต ภิกฺขู นวา อจิรปพฺพชิตา กุลปุตฺตา อาหารํ อปจฺจเวกฺขิตฺวา ปริภุฺชึสุ. ตสฺมึ ภนฺเต วตฺถุสฺมึ ‘‘จตฺตาโรเม ภิกฺขเว อาหารา ภูตานํ วา สตฺตานํ ิติยา สมฺภเวสีนํ วา อนุคฺคหาย. กตเม จตฺตาโร กพฬีกาโร อาหาโร โอฬาริโก วา สุขุโม วา ผสฺโส ทุติโย มโนสฺเจตนา ตติยา วิฺาณํ จตุตฺถ’’นฺติ เอวํ โข ภนฺเต ภควตา ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – กถฺจาวุโส ¶ ตตฺถ กพฬีการสฺส อาหารสฺส ทฏฺพฺพากาโร ภควตา ปกาสิโต.

วิสฺสชฺชนา – เสยฺยถาปิ ภิกฺขเว ทฺเว ชายมฺปติกา ปริตฺตํ สมฺพลํ อาทาย กนฺตารมคฺคํ ปฏิปชฺเชยฺยุํ. เตสมสฺส เอกปุตฺตโก ปิโย มนาโปติ เอวมาทินา ภนฺเต ตตฺถ ภควตา ¶ กพฬีการสฺส อาหารสฺส ทฏฺพฺพากาโร ปกาสิโต.

ปุจฺฉา – กถฺจาวุโส ¶ ตตฺถ ภควตา ผสฺสาหารสฺส ทฏฺพฺพากาโร ปกาสิโต.

วิสฺสชฺชนา – เสยฺยถาปิ ภิกฺขเว คาวี นิจฺจมฺมา กุฏฺฏํ เจ นิสฺสาย ติฏฺเยฺย, เย กุฏฺฏนิสฺสิตา ปาณา, เต นํ ขาเทยฺยุํ. รุกฺขํ เจ นิสฺสาย ติฏฺเยฺย. อุทกํ เจ นิสฺสาย ติฏฺเยฺย. อากาสํ เจ นิสฺสาย ติฏฺเยฺย, เย อากาสนิสฺสิตา ปาณา, เต นํ ขาเทยฺยุนฺติ เอวมาทินา ภนฺเต ตตฺถ ภควตา ผสฺสสฺส อาหารสฺส ทฏฺพฺพากาโร วิตฺถาเรตฺวา ปกาสิโต.

เอวเมว ¶ ขฺวาหํ ภิกฺขเว ผสฺสาหาโร ทฏฺพฺโพติ วทามิ.

ปุจฺฉา – กถฺจาวุโส ¶ ตตฺถ ภควตา มโนสฺเจตนาหารสฺส ทฏฺพฺพากาโร ปกาสิโต.

วิสฺสชฺชนา – เสยฺยถาปิ ภิกฺขเว องฺคารกาสุ สาธิกโปริสา ปุณฺณา องฺคารานํ วีตจฺจิกานํ วีตธูมานํ. อถ ปุริโส อาคจฺเฉยฺย ชีวิตุกาโม อมริตุกาโม สุข กาโม ทุกฺขปฺปฏิกูโลติ เอวมาทินา ภนฺเต ตตฺถ ภควตา มโนสฺเจตนาหารสฺส ทฏฺพฺพากาโร วิตฺถาเรน ปกาสิโต.

ปุจฺฉา – กถฺจาวุโส ¶ ตตฺถ ภควตา วิฺาณาหารสฺส ทฏฺพฺพากาโร ปกาสิโต.

วิสฺสชฺชนา – เสยฺยถาปิ ภิกฺขเว โจรํ อาคุจารึ คเหตฺวา รฺโ ทสฺเสยฺยุํ ‘‘อยํ เต เทวโจโร อาคุจารี, อิมสฺส ยํ อิจฺฉสิ, ตํ ทณฺฑํ ปเณหี’’ติ เอวมาทินา ภนฺเต ตตฺถ ภควตา วิฺาณาหารสฺส ทฏฺพฺพากาโร ปกาสิโต.

ปุจฺฉา – เตนาวุโส ¶ ภควตา…เป… สมฺมาสมฺพุทฺเธน สุสิมปริพฺพาชก สุตฺตํ กตฺถ กํ อารพฺภ กิสฺมึ วตฺถุสฺมึ กถฺจ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – ราชคเห ภนฺเต อายสฺมนฺตํ สุสิมํ อารพฺภ ภาสิตํ. อายสฺมา ภนฺเต สุสิโม ยาวตโก ภิกฺขูหิ สทฺธึ อโหสิ กถาสลฺลาโป, ตํ สพฺพํ ภควโต อาโรเจสิ. ตสฺมึ วตฺถุสฺมึ ‘‘ปุพฺเพ โข สุสิม ธมฺมฏฺิติาณํ, ปจฺฉา นิพฺพาเน าณ’’นฺติ เอวมาทินา ภนฺเต ภควตา ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – กถฺจาวุโส ¶ ตตฺถ ภควา อายสฺมโต สุสิมตฺเถรสฺส สมฺปติอรหตฺตปตฺตสฺส อนุโยควเสน ปฏิปุจฺฉิตฺวา ปฏิปุจฺฉิตฺวา อุตฺตริ ธมฺมเทสนํ วิตฺถาเรตฺวา เทเสสิ.

วิสฺสชฺชนา – ชาติปจฺจยา ชรามรณนฺติ สุสิม ปสฺสสีติ. เอวํ ภนฺเต. ภวปจฺจยา ชาตีติ สุสิม ปสฺสสีติ. เอวํ ภนฺเตติ เอวมาทินา ภนฺเต ภควา ตตฺถ อายสฺมโต สุสิมสฺส สมฺปติอรหตฺตปตฺตสฺส อุตฺตริปิ อนุโยควเสน ปฏิปุจฺฉิตฺวา ปฏิปุจฺฉิตฺวา วิตฺถารโต ธมฺมํ เทเสสิ.

ตสฺส ¶ เม ภนฺเต ภควา อจฺจยํ อจฺจยโต ปฏิคฺคณฺหาตุ อายตึสํวราย–

ปุจฺฉา – อภิสมยสํยุตฺเต ¶ ปนาวุโส ปมํ สํคีตํ นขสิขาสุตฺตํ ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ กถฺจ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – สาวตฺถิยํ ภนฺเต สมฺพหุเล ภิกฺขู อารพฺภ ‘‘ตํ กึ มฺถ ภิกฺขเว, กตมํ นุ โข พหุตรํ, โย วายํ มยา ปริตฺโต นขสิขายํ ปํสุอาโรปิโต, อยํ วา มหาปถวี’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – ธาตุสํยุตฺเต ¶ ปนาวุโส จงฺกมสุตฺตํ ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ กถฺจ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – ราชคเห ภนฺเต สมฺพหุเล ภิกฺขู อารพฺภ ‘‘ธาตุโสว ภิกฺขเว สตฺตา สํสนฺทนฺติ สเมนฺติ, หีนาธิมุตฺติกา หีนาธิมุตฺติเกหิ สทฺธึ สํสนฺทนฺติ สเมนฺติ, กลฺยาณาธิมุตฺติกา กลฺยาณาธิมุตฺติเกหิ สทฺธึ สํสนฺทนฺติ สเมนฺตี’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – อสฺสทฺธสํสนฺทนสุตฺตํ ¶ ปนาวุโส ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ กถฺจ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – สาวตฺถิยํ ภนฺเต สมฺพหุเล ภิกฺขู อารพฺภ ‘‘ธาตุโสว ภิกฺขเว สตฺตา สํสนฺทนฺติ สเมนฺติ, อสฺสทฺธา อสฺสทฺเธหิ สทฺธึ สํสนฺทนฺติ สเมนฺติ, อหิริกา อหิริเกหิ สทฺธึ สํสนฺทนฺติ สเมนฺติ, อโนตฺตปฺปิโน. อปฺปสฺสุตา. กุสีตา. มุฏฺสฺสติโน. ทุปฺปฺา ทุปฺปฺเหิ สทฺธึ สํสนฺทนฺติ สเมนฺตี’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – อนมตคฺคสํยุตฺเต ¶ อาวุโส ทุติยํ สํคีตํ ปถวีสุตฺตํ กตฺถ กํ อารพฺภ กถฺจ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – สาวตฺถิยํ ภนฺเต สมฺพหุเล ภิกฺขู อารพฺภ ‘‘อนมตคฺโคยํ ภิกฺขเว สํสาโร, ปุพฺพา โกฏิ น ปฺายติ อวิชฺชานีวรณานํ สตฺตานํ ตณฺหาสํโยชนานํ สนฺธาวตํ สํสรตํ. เสยฺยถาปิ ภิกฺขเว ปุริโส อิมํ มหาปถวึ โกลฏฺิมตฺตํ โกลฏฺิมตฺตํ มตฺติกาคุฬิกํ กริตฺวา นิกฺขิเปยฺย ‘อยํ เม ปิยา, ตสฺส เม ปิตุ อยํ ปิตา’ติ. อปริยาทินฺนาว ภิกฺขเว ตสฺส ปุริสสฺส ปิตุปิตโร อสฺสุ. อถายํ มหาปถวี ปริกฺขยํ ปริยาทานํ คจฺเฉยฺย. ตํ กิสฺสเหตุ, อนมตคฺโคยํ ภิกฺขเว สํสาโร, ปุพฺพา โกฏิ น ปฺายติ อวิชฺชานีวรณานํ สตฺตานํ ตณฺหา สํโยชนานํ สนฺธาวตํ สํสรตํ’’ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

เอวํ ¶ ทีฆรตฺตํ โว ภิกฺขเว ทุกฺขํ ปจฺจนุภูตํ ติพฺพํ ปจฺจนุภูตํ พฺยสนํ ปจฺจนุภูตํ กฏสี วฑฺฒิตา.

อลเมว ¶ สพฺพสงฺขาเรสุ นิพฺพินฺทิตุํ,

อลํ วิรชฺชิตุํ, อลํ วิมุจฺจิตุํ,

ปุจฺฉา – ตตฺถาวุโส ตติยํ สํคีตํ อสฺสุสุตฺตํ ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ กถฺจ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – สาวตฺถิยํ ภนฺเต สมฺพหุเลเยว ภิกฺขู อารพฺภ ‘‘ตํ กึ มฺถ ภิกฺขเว, กตมํ นุ โข พหุตรํ, ยํ วา โว อิมินา ทีเฆน อทฺธุนา สนฺธาวตํ สํสรตํ อมนาปสมฺปโยคา มนาปวิปฺปโยคา กนฺทนฺตานํ โรทนฺตานํ อสฺสุ ปสฺสนฺนํ ปคฺฆริตํ, ยํ วา จตูสุ มหาสมุทฺเทสุ อุทก’’นฺติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – ตตฺถาวุโส ¶ ฉฏฺํ สํคีตํ สาสปสุตฺตํ ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ กิสฺมึ วตฺถุสฺมึ กถฺจ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – สาวตฺถิยํ ภนฺเต อฺตรํ ภิกฺขุํ อารพฺภ ภาสิตํ. อฺตโร ภนฺเต ภิกฺขุ ภควนฺตํ เอตทโวจ ‘‘กีวทีโฆ นุ โข ภนฺเต กปฺโป’’ติ. ตสฺมึ ภนฺเต วตฺถุสฺมึ ‘‘ทีโฆ โข ภิกฺขุ กปฺโป, โส น สุกโร สงฺขาตุํ เอตฺตกานิ วสฺสานิ อิติวา, (เปยฺยาล) เอตฺตกานิ วสฺสสตสหสฺสานิ อิติวาติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – เตนาวุโส…เป… ¶ สมฺมาสมฺพุทฺเธน อนมตคฺคสํยุตฺเต คงฺคาสุตฺตํ กตฺถ กํ อารพฺภ กิสฺมึ วตฺถุสฺมึ กถฺจ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – ราชคเห ภนฺเต อฺตรํ พฺราหฺมณํ อารพฺภ ภาสิตํ. อฺตโร ภนฺเต พฺราหฺมโณ ภควนฺตํ เอตทโวจ ‘‘กีว-

พหุกา ¶ นุ โข โภ โคตม กปฺปา อพฺภตีตา อติกฺกนฺตา’’ติ. ตสฺมึ ภนฺเต วตฺถุสฺมึ ‘‘พหุกา โข พฺราหฺมณ กปฺปา อพฺภตีตา อติกฺกนฺตา, เต น สุกรา สงฺขาตุํ ‘เอตฺตกา กปฺปา’ อิติ วา ‘เอตฺตกานิ กปฺปสตานิ’ อิติ วา ‘เอตฺตกานิ กปฺปสหสฺสานิ’ อิติวา ‘เอตฺตกานิ กปฺปสตสหสฺสานิ’ อิติ วา’’ติ เอว มาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – ปุคฺคลสุตฺตํ ¶ ปนาวุโส ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ กถฺจ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – ราชคเห ภนฺเต สมฺพหุเล ภิกฺขู อารพฺภ ‘‘อนมตคฺโคยํ ภิกฺขเว สํสาโร, ปุพฺพาโกฏิ น ปฺายติ อวิชฺชา นีวรณานํ สตฺตานํ ตณฺหาสํโยชนานํ สนฺธาวตํ สํสรตํ. เอกปุคฺคลสฺส ภิกฺขเว กปฺปํ สนฺธาวโต สํสรโต สิยา เอวํ มหา อฏฺิกงฺกโล อฏฺิปุฺโช อฏฺิราสิ, ยถา ยํ เวปุลฺโล ปพฺพโต. สเจ สํหารโก อสฺส, สมฺภตฺจ น วินสฺเสตฺยา’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – ตตฺถาวุโส ¶ ทุคฺคตสุตฺตฺจ สุขิตสุตฺตฺจ ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ กถฺจ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – สาวตฺถิยํ ภนฺเต สมฺพหุเล ภิกฺขู อารพฺภ ‘‘อนมตคฺโคยํ ภิกฺขเว สํสาโร, ปุพฺพา โกฏิ น ปฺายติ อวิชฺชานีวรณานํ สตฺตานํ ตณฺหาสํโยชนานํ สนฺธาวตํ สํสรตํ. ยํ ภิกฺขเว ปสฺเสยฺยาถ ทุคฺคตํ ทุรูเปตํ, นิฏฺเมตฺถ คนฺตพฺพํ ‘อมฺเหหิปิ เอวรูปํ ปจฺจนุภูตํ อิมินา ทีเฆน อทฺธุนา’ติ, ยํ ภิกฺขเว ปสฺเสยฺยาถ สุขิตํ สุสชฺชิตํ,

นิฏฺเมตฺถ ¶ คนฺตพฺพํ, ‘‘อมฺเหหิปิ ปจฺจนุภูตํ อิมินา ทีเฆน อทฺธุนา’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – ตึสมตฺตสุตฺตํ ¶ ปนาวุโส ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ กถฺจ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – ราชคเห ภนฺเต ตึสมตฺเต ปาเวยฺยเก ภิกฺขู อารพฺภ ‘‘อนมตคฺโคยํ ภิกฺขเว สํสาโร, ปุพฺพาโกฏิ น ปฺายติ อวิชฺชานีวรณานํ สตฺตานํ ตณฺหาสํโยชนานํ สนฺธาวตํ สํสรตํ. ตํ กึ มฺถ ภิกฺขเว, กตมํ นุ โข พหุตรํ, ยํ วา โว อิมินา ทีเฆน อทฺธุนา สนฺธาวตํ สํสรตํ สีสจฺฉินฺนานํ โลหิตํ ปสฺสนฺนํ ปคฺฆริตํ, ยํ วา จตูสุ มหาสมุทฺเทสุ อุทก’’นฺติ เอวมาทินา ภวคตา ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – มาตุสุตฺตาทีนิ ¶ ปนาวุโส ฉสุตฺตานิ ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ กถฺจ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – สาวตฺถิยํ ภนฺเต สมฺพหุเล ภิกฺขู อารพฺภ ‘‘อนมตคฺโคยํ ภิกฺขเว สํสาโร, ปุพฺพา โกฏิ น ปฺายติ อวิชฺชานีวรณานํ สตฺตานํ ตณฺหาสํโยชนานํ สนฺธาวตํ สํสรตํ. น โส ภิกฺขเว สตฺโต สุลภรูโป, โย น มาตาภูตปุพฺโพ อิมินา ทีเฆน อทฺธุนา. โย น ปิตาภูตปุพฺโพ. โย น ภาตาภูตปุพฺโพ. โย น ภคินิภูตปุพฺโพ. โย น ปุตฺตภูตปุพฺโพ. โย น ธีตาภูตปุพฺโพ ¶ อิมินา ทีเฆน อทฺธุนา’’ติ เอวมาทินา ภนฺเต ภควตา ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – กสฺสปสํยุตฺเต ¶ ปนาวุโส จนฺทูปมสุตฺตํ ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ กถฺจ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – สาวตฺถิยํ ภนฺเต สมฺพหุเล ภิกฺขู อารพฺภ ‘‘จนฺทูปมา ภิกฺขเว กุลานิ อุปสงฺกมถ อปกสฺเสว กายํ อปกสฺส จิตฺตํ นิจฺจนวกา กุเลสุ อปฺปคพฺภา. เสยฺยถาปิ ภิกฺขเว ปุริโส ชรุทปานํ วา โอโลเกยฺย ปพฺพตวิสมํ วา นทีวิทุคฺคํ วา อปกสฺเสว กายํ อปกสฺส จิตฺตํ. เอวเมว โข ภิกฺขเว จนฺทูปมา กุลานิ อุปสงฺกมถ อปกสฺเสว กายํ อปกสฺส จิตฺตํ นิจฺจนวกา กุเลสุ อปฺปคพฺภา’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ตํ ¶ กึ มฺถ ภิกฺขเว, กถํ รูปา ภิกฺขุ อรหติ กุลานิ อุปสงฺกมิตุํ.

ปุจฺฉา – กถฺจาวุโส ¶ ตตฺถ ภควตา ปริสุทฺธาปริสุทฺธ ธมฺมเทสนํ ทสฺเสตฺวา ภิกฺขูนํ โอวาโท ทินฺโน.

วิสฺสชฺชนา – ‘‘ตํ กึ มฺถ ภิกฺขเว, กถํ รูปสฺส ภิกฺขุโน อปริสุทฺธา ธมฺมเทสนา โหติ, กถํ รูปสฺส ภิกฺขุโน ปริสุทฺธา ธมฺมเทสนา ¶ โหตี’’ติ เอวมาทินา ปริสุทฺธาปริสุทฺธธมฺมเทสนา วิตฺถารโต ทสฺเสตฺวา ‘‘กสฺสเปน วา หิ โว ภิกฺขเว โอวทิสฺสามิ โย วา ปนสฺส กสฺสปสทิโส, โอวทิเตหิ จ ปน โว ตถตฺตาย ปฏิปชฺชิตพฺพ’’นฺติ. เอวํ โข ภนฺเต ภควโต ภิกฺขูนํ โอวาโท ทินฺโน.

โย ¶ หิ โกจิ ภิกฺขเว ภิกฺขุ เอวํจิตฺโต ปเรสํ ธมฺมํ เทเสติ ‘‘อโห วต เม ธมฺมํ สุเณยฺยุํ, สุตฺวา จ ปน ธมฺมํ ปสีเทยฺยุํ, ปสนฺนา จ เม ปสนฺนาการํ กเรยฺยุํ–

สฺวากฺขาโต ภควตา ธมฺโม สนฺทิฏฺิโก อกาลิโก เอหิ ปสฺสิโก โอปเนยฺยิโก ปจฺจตฺตํ เวทิตพฺโพ วิฺูหิ–

กสฺสเปน ¶ วา หิ โว ภิกฺขเว โอวทิสฺสามิ โย วา ปนสฺส กสฺสปสทิโส, โอวทิเตหิ จ ปน โว ตถตฺตาย ปฏิปชฺชิตพฺพํ–

ปุจฺฉา – เตนาวุโส ¶ ภควตา…เป… สมฺมาสมฺพุทฺเธน กสฺสปสํยุตฺเต จตุตฺถํ กุลูปกสุตฺตํ กตฺถ กํ อารพฺภ กถฺจ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – สาวตฺถิยํ ภนฺเต สมฺพหุเล ภิกฺขู อารพฺภ ‘‘ตํ กึ มฺถ ภิกฺขเว, กถํ รูโป ภิกฺขุ อรหติ กุลูปโก โหตุํ, กถํ รูโป ภิกฺขุ น อรหติ กุลูปโก โหตุ’’นฺติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

กสฺสเปน ¶ วา หิ โว ภิกฺขเว โอวทิสฺสามิ โย วา ปนสฺส กสฺสปสทิโส, โอวทิเตหิ จ ปน โว ตถตฺตาย ปฏิปชฺชิตพฺพํ.

ปุจฺฉา – ตตฺเถวาวุโส ¶ ภควตา ทุติย โอวาทสุตฺตํ กตฺถ เกน สทฺธึ กถฺจ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – ราชคเห ภนฺเต อายสฺมตา มหากสฺสเปน สทฺธึ ‘‘โอวท กสฺสป ภิกฺขู, กโรหิ กสฺสป ภิกฺขูนํ ธมฺมึ กถํ, อหํ วา กสฺสป ภิกฺขู โอวเทยฺยํ ตฺวํ วา, อหํ วา ภิกฺขูนํ ธมฺมึ กถํ กเรยฺยํ ตฺวํ วา’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ยสฺส ¶ กสฺสจิ ภนฺเต สทฺธา นตฺถิ กุสเลสุ ธมฺเมสุ, หิรี นตฺถิ. โอตฺตปฺปํ นตฺถิ. วีริยํ นตฺถิ. ปฺา นตฺถิ กุสเลสุ ธมฺเมสุ.

ปุจฺฉา – ตตฺเถวาวุโส ¶ ภควตา ตติยโอวาทสุตฺตํ กตฺถ เกน สทฺธึ กถฺจ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – ราชคเห ภนฺเต อายสฺมตาเยว มหากสฺสเปน สทฺธึ ‘‘โอวท กสฺสป ภิกฺขู. กโรหิ กสฺสป ภิกฺขูนํ ธมฺมึ กถํ, อหํ วา กสฺสป ภิกฺขู โอวเทยฺยํ ตฺวํ วา. อหํ วา ภิกฺขูนํ ธมฺมํ กถํ กเรยฺยํ ตฺวํ วา’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ทุพฺพจา ¶ โข ภนฺเต เอตรหิ ภิกฺขู โทวจสฺสกรเณหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคตา อกฺขมา อปฺปทกฺขิณคฺคาหิโน อนุสาสนึ–

ปุจฺฉา – ตตฺเถวาวุโส ¶ ภควตา ปริโยสานํ สทฺธมฺมปฺปติรูปกสุตฺตํ กตฺถ กํ อารพฺภ กิสฺมึ วตฺถุสฺมึ กถฺจ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – สาวตฺถิยํ ภนฺเต อายสฺมนฺตํเยว มหากสฺสปํ อารพฺภ ภาสิตํ. อายสฺมา ภนฺเต มหากสฺสโป ภควนฺตํ เอตเทโวจ ‘‘โก นุ โข ภนฺเต เหตุ โก ปจฺจโย, เยน ปุพฺเพ อปฺปตรานิ เจว สิกฺขาปทานิ อเหสุํ, พหุตรา จ ภิกฺขู อฺาย สณฺหึสุ. โก ปน ภนฺเต เหตุ โก ปจฺจโย, เยเนตรหิ พหุตรานิ เจว สกฺขาปทานิ อปฺปตรา จ ภิกฺขู อฺาย สณฺหนฺตี’’ติ. ตสฺมึ ภนฺเต วตฺถุสฺมึ ‘‘เอวฺเจตํ กสฺสป โหติ สตฺเตสุ หายมาเนสุ สทฺธมฺเม อนฺตรธายมาเน พหุตรานิเจว สิกฺขาปทานิ ¶ โหนฺติ, อปฺปตราจ ภิกฺขู อฺาย สณฺหนฺตี’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – เตนาวุโส…เป… ¶ สมฺมาสมฺพุทฺเธน ลาภสกฺการํยุตฺเต ปฺจมํ สํคีตํ มีฬฺหกสุตฺตํ กตฺถ กํ อารพฺภ กถฺจ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – สาวตฺถิยํ ภนฺเต สมฺพหุเล ภิกฺขู อารพฺภ ‘‘ทารุโณ ภิกฺขเว ลาภสกฺการสิโลโก ผรุโส อนฺตรายิโก อนุตฺตรสฺส โยคกฺเขมสฺส อธิคมาย. เสยฺยถาปิ ภิกฺขเว มีฬฺหกา คูถาที คูถปูรา ปุณฺณา คูถสฺส, ปุรโต จสฺส มหาคูถปุฺโช, สา เตน อฺา มีฬฺหกา อติมฺเยฺย ‘‘อหมฺหิ คูถาที คูถปูรา ปุณฺณา คูถสฺส, ปุรโต จ มฺยายํ มหาคูถปุฺโช’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ตํ ¶ หิ ตสฺส ภิกฺขเว โมฆปุริสสฺส โหติ ทีฆรตฺตํ อหิตาย ทุกฺขาย.

เอวํ ทารุโณ โข ภิกฺขเว ลาภสกฺการสิโลโก.

ตสฺมาติห ¶ ภิกฺขเว เอวํ สิกฺขิตพฺพํ, ‘‘อุปฺปนฺนํ ลาภสกฺการสิ โลกํ ปชหิสฺสาม, น จ โน อุปฺปนฺโน ลาภสกฺการสิโลโก จิตฺตํ ปริยาทาย สฺสภี’’ติ, เอวฺหิ โข ภิกฺขเว สิกฺขิตพฺพํ.

ปุจฺฉา – ตตฺโถ อาวุโส โปราณเกหิ ธมฺมสํคาหเกหิ สํคีตํ เอกปุตฺตกสุตฺตํ กตฺถ กํ อารพฺภํ กถฺจ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – สาวตฺถิยํ ภนฺเต สมฺพหุเล ภิกฺขู อารพฺภ ‘‘ทารุโณ ภิกฺขเว ลาภสกฺการสิโลโก กฏุโก ผรุโส อนฺตรายิโก อนุตฺตรสฺส โยคกฺเขมสฺส อธิคมาย, สทฺธา ภิกฺขเว อุปาสิกา เอกปุตฺตกํ ปิยํ มนาปํ เอวํ สมฺมาอายาจมานา ¶ อายาเจยฺย ตาทิโส ตาต ภวาหิ, ยาทิโส จิตฺโต จ คหปติ หตฺถโก จ อาฬวโก’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

เอสา ¶ ภิกฺขเว ตุลา เอตํ ปมาณํ มม สาวกานํ อุปาสกานํ ยทิทํ จิตฺโต จ คหปติ หตฺถโก จ อาฬวโก.

สเจ โข ตฺวํ ตาต อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชสิ, ตาทิโส ตาต ภวาหิ, ยาทิสา สาริปุตฺตโมคฺคลฺลานา.

มา จ โข ตฺวํ ตาต เสขํ อปฺปตฺตมานสํ ลาภสกฺการสิโลโก อนุปาปุณาตุ–

เอวํ ¶ ทารุโณ ภิกฺขเว ลาภสกฺการสิโลโก กฏุโก ผรุโส อนฺตรายิโก อนุตฺตรสฺส โยคกฺเขมสฺส อธิคมาย.

ปุจฺฉา – ตตฺเถว ¶ อาวุโส โปราณเกหิ ธมฺมสํคายเกหิ สํคีตํ เอกธีตุสุตฺตํ ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ กถฺจ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – สาวตฺถิยํเยว ภนฺเต สมฺพหุเล ภิกฺขู อารพฺภ ‘‘ทารุโณ ภิกฺขเว ลาภสกฺการสิโลโก กฏุโก ผรุโส อนฺตรายิโก อนุตฺตรสฺส โยคกฺเขมสฺส อธิคมาย. สทฺธา ภิกฺขเว อุปาสิกา เอกํ ธีตรํ ปิยํ มนาปํ เอวํ สมฺมา อายาจมานา อายาเจยฺย ‘ตาทิสา อยฺเย ภวาหิ, ยาทิสา ขุชฺชุตฺตรา จ อุปาสิกา เวฬุกณฺฑกิยา จ นนฺทมาตา’ติ. เอสา ภิกฺขเว ตุลา เอตํ ปมาณํ มม สาวิกานํ อุปาสิกานํ, ยทิทํ ขุชฺชุตฺตรา จ อุปาสิกา เวฬุกณฺฑกิยา จ นนฺทมาตา’’ติ เอวมาทินา ภนฺเต ภควตา ภาสิตํ.

สเจ ¶ โข ตฺวํ อยฺเย อคารสฺมา อนคาริยํ ปพฺพชสิ, ภาทิสา อยฺเย ภวาหิ, ยาทิสา เขมา จ ภิกฺขุนี อุปฺปลวณฺณา จ–

ตสฺมาติห ¶ ภิกฺขเว เอวํ สิกฺขิตพฺพํ.

ปุจฺฉา – ราหุลสํยุตฺตํ ¶ ปนาวุโส ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ กิสฺมึ วตฺถุสฺมึ กถฺจ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – สาวตฺถิยํ ภนฺเต อายสฺมนฺตํ ราหุลํ อารพฺภ ภาสิตํ. อายสฺมา ภนฺเต ราหุโล ภควนฺตํ เอตทโวจ ‘‘สาธุ เม ภนฺเต ภควา สํขิตฺเตน ธมฺมํ เทเสตุ, ยมหํ ภควโต ธมฺมํ สุตฺวา เอโก วูปกฏฺโ อปฺปมตฺโต อาตาปี ปหิตตฺโต วิหเรยฺย’’นฺติ, ตสฺมึ ภนฺเต วตฺถุสฺมึ ‘‘ตํ กึ มฺสิ ราหุล, จกฺขุนิจฺจํ วา อนิจฺจํ วาติ. อนิจฺจํ ภนฺเต. ยํ ปนานิจฺจํ, ทุกฺขํ วา ตํ สุขํ วาติ. ทุกฺขํ ภนฺเต. ยํ ปนานิจฺจํ ทุกฺขํ วิปริณามธมฺมํ, กลฺลํ นุ ตํ สมนุปสฺสิตุํ ‘เอตํ มม, เอโส หมสฺมิ, เอโส เม อตฺตา’ติ. โน เหตํ ภนฺเต’’ติ เอวมาทินา ภนฺเต ภควตา ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – ลกฺขณสํยุตฺเต ¶ ปนาวุโส โปราณเกหิ ธมฺมสํคาหกตฺเถเรหิ ปมํ สํคีตํ อฏฺิสุตฺตํ ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ กิสฺมึ วตฺถุสฺมึ กถฺจ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – ราชคเห ภนฺเต อายสฺมนฺตฺจ ลกฺขณํ อายสฺมนฺตฺจ มหาโมคฺคลฺลานํ อารพฺภ ภาสิตํ. อายสฺมา ภนฺเต ลกฺขโณ ภควตา สมฺมุเข อายสฺมนฺตํ มหาโมคฺคลฺลานํ เอตทโวจ ¶ ‘‘อิธายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโน คิชฺฌกูฏา ปพฺพตา โอโรหนฺโต อฺตรสฺมึ ปเทเส สิตํ ปาตฺวากาสิ, โก นุ โข อาวุโส โมคฺคลฺลาน เหตุ, โก ปจฺจโย สิตสฺส ปาตุกมฺมายา’’ติ. อายสฺมา จ ภนฺเต มหาโมคฺคลฺลาโน ‘‘อิธาหํ อาวุโส คิชฺฌกูฏา ปพฺพตา โอโรหนฺโต อทฺทสํ อฏฺิกสงฺขลิกํ เวหาสํ คจฺฉนฺตึ’’ติ เอวมาทินา อาโรเจสิ. ตสฺมึ ภนฺเต วตฺถุสฺมึ ‘‘จกฺขุภูตา วต ภิกฺขเว สาวกา วิหรนฺติ, าณภูตา วต ภิกฺขเว สาวกา วิหรนฺติ, ยตฺรหิ นาม สาวโก เอวรูปํ สฺสติ วา ทกฺขติ วา สกฺขึ วา กริสฺสตี’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – เตนาวุโส ¶ ชานตา…เป… สมฺมาสมฺพุทฺเธน ลกฺขณสํยุตฺเต ตติยํ สํคีตํ ปิณฺฑสุตฺตํ กตฺถ กํ อารพฺภ กิสฺมึ วตฺถุสฺมึ กถฺจ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – ราชคเห ภนฺเต อายสฺมนฺตฺจ ลกฺขณํ อายสฺมนฺตฺจ มหาโมคฺคลฺลานํ อารพฺภ ภาสิตํ. อายสฺมา ภนฺเต ลกฺขโณ ภคฺควโต สมฺมุเข อายสฺมนฺตํ มหาโมคฺคลฺลานํ เอตทโวจ ‘‘อิธายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโน คิชฺฌกูฏา ปพฺพตา โอโรหนฺโต อฺตรสฺมึ ปเทเส สิตํ ปาตฺวากาสิ ¶ , โก นุโข อาวุโส โมคฺคลฺลานเหตุ, โก ปจฺจโย สิตสฺส ปาตุกมฺมายา’’ติ. อายสฺมา จ ภนฺเต มหาโมคฺคลฺลาโน ‘‘อิธาหํ อาวุโส คิชฺฌกูฏา ปพฺพตา โอโรหนฺโต อทฺทสํ มํสปิณฺฑํ เวหาสํ คจฺฉนฺตํ, ตเมนํ คิชฺฌาปิ กากาปิ กุลลาปิ อนุปติตฺวา อนุปติตฺวา วิตจฺเฉนฺติ วิราเชนฺติ. สา สุทํ อฏฺฏสฺสรํ กโรตี’’ติ เอวมาทินา อาโรเจสิ. ตสฺมึ ภนฺเต วตฺถุสฺมึ ‘‘จกฺขุภูตา วต ภิกฺขเว สาวกา วิหรนฺติ, าณภูตา วต ภิกฺขเว สาวกา วิหรนฺติ, ยตฺรหิ นาม สาวโก เอวรูปํ สฺสติ วา ทกฺขติ วา สกฺขึ วา กริสฺสตี’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – ตตฺเถว ¶ อาวุโส โปราณเกหิ ธมฺมสํคาหเกหิ มหาเถเรหิ สํคีตํ อสิโลมสุตฺตํ ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ กิสฺมึ วตฺถุสฺมึ กถฺจ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – ราชคเห ภนฺเต อายสฺมนฺตฺจ ลกฺขณํ อายสฺมนฺตฺจ มหาโมคฺคลฺลานํ อารพฺภ ภาสิตํ. อายสฺมา ภนฺเต ลกฺขโณ ภควโต สมฺมุเข อายสฺมนฺตํ มหาโมคฺคลฺลานํ ¶ เอตทโวจ ‘‘โก นุ โข อาวุโส โมคฺคลฺลาน เหตุ, โก ปจฺจโย สิตสฺส ปาตุกมฺมายา’’ติ. อายสฺมา จ ภนฺเต มหาโมคฺคลฺลานตฺเถโร ‘‘อิธาหํ อาวุโส คิชฺฌกูฏา ปพฺพตา โอโรหนฺโต อทฺทสํ อสิโลมํ เวหาสํ คจฺฉนฺตํ’’ติ เอวมาทินา อาโรเจสิ. ตสฺมึ ภนฺเต วตฺถุสฺมึ จกฺขุภูตา วต ภิกฺขเว สาวกา วิหรนฺติ, าณภูตา วต ภิกฺขเว สาวกา วิหรนฺติ. (เปยฺยาล) เอโส ภิกฺขเว สตฺโต อิมสฺมึเยว ราชคเห สูกริโก อโหสี’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – ตตฺเถว ¶ อาวุโส โปราณเกหิ ธมฺมสํคาหกมหาเถเรหิ สํคีตํ สูจิโลมสุตฺตํ ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ กิสฺมึ วตฺถุสฺมึ กถฺจ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – ตตฺเถว ภนฺเต ราชคเห อายสฺมนฺตฺจ ลกฺขณํ อายสฺมนฺตฺจ มหาโมคฺคลฺลานํ อารพฺภ ภาสิตํ. อายสฺมา ภนฺเต ลกฺขโณ ภควโต สมฺมุเข ตเถว อโวจ.

อายสฺมา ¶ จ ภนฺเต มหาโมคฺคลฺลาโน ตเถว อาโรเจสิ. ตสฺมึ ภนฺเต วตฺถุสฺมึ ‘‘จกฺขุภูตา วต ภิกฺขเว สาวกา วิหรนฺติ, าณภูตา วต ภิกฺขเว สาวกา วิหรนฺติ, (เปยฺยาล) เอโส ภิกฺขเว สตฺโต อิมสฺมึเยว ราชคเห สูโต อโหสี’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตา.

ปุจฺฉา – ตตฺเถว ¶ อาวุโส โปราณเกหิ ธมฺมสํคาหกมหาเถเรหิ สํคีตานิ ปาปภิกฺขุสุตฺตาทีนิ ปฺจสุตฺตานิ ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ กิสฺมึ วตฺถุสฺมึ กถฺจ ภาสิตานิ.

วิสฺสชฺชนา – ราชคเห อายสฺมนฺตฺจ ลกฺขณํ อายสฺมนฺตฺจ มหาโมคฺคลฺลานํ อารพฺภ ภาสิตานิ. อายสฺมา ภนฺเต ลกฺขโณ ภควโต สมฺมุเข ปุพฺเพ วุตฺตนเยเนว อาโรเจสิ. อายสฺมา จ ภนฺเต มหาโมคฺคลฺลาโน ‘‘อิธาหํ อาวุโส คิชฺฌกูฏา ปพฺพตา โอโรหนฺโต อทฺทสํ ภิกฺขุํ เวหาสํ คจฺฉนฺตํ. อทฺทสํ ภิกฺขุนึ เวหาสํ คจฺฉนฺตึ. อทฺทสํ สิกฺขมานํ เวหาสํ คจฺฉนฺตึ. อทฺทสํ สามเณรํ เวหาสํ คจฺฉนฺตํ. อทฺทสํ สามเณรึ เวหาสํ คจฺฉนฺตึ. ตสฺสา สงฺฆาฏิปิ อาทิตฺตา สมฺปชฺชลิตา สโชติภูตา, ปตฺโตปิ อาทิตฺโต สมฺปชฺชลิโต สโชติภูโต, กายพนฺธนมฺปิ อาทิตฺตํ สมฺปชฺชลิตํ สโชติภูตํ ¶ , กาโยปิ อาทิตฺโต สมฺปชฺชลิโต สโชติภูโต, สา สุทํ อฏฺฏสฺสรํ กโรตี’’ติ เอวมาทินา อาโรเจสิ. ตสฺมึ ภนฺเต วตฺถุสฺมึ ‘‘จกฺขุภูตา วต ภิกฺขเว สาวกา วิหรนฺติ าณภูตา วต ภิกฺขเว สาวกา วิหรนฺติ. (เปยฺยาล). เอโส ภิกฺขเว ภิกฺขุ กสฺสปสฺสสมฺมาสมฺพุทฺธสฺส ปาวจเน ปาปภิกฺขุ อโหสิ. เอสา ภิกฺขเว ภิกฺขุนี กสฺสปสฺส สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส ปาวจเน ปาปภิกฺขุนี อโหสิ. เอสา ภิกฺขเว สิกฺขมานา กสฺสปสฺส สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส ปาวจเน ปาปสิกฺขมานา อโหสิ. เอโส ภิกฺขเว สามเณโร กสฺสปสฺสสมฺมาสมฺพุทฺธสฺส ปาวจเน ปาปสามเณโร อโหสิ. เอสา ภิกฺขเว สามเณรี กสฺสปสฺส สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส ปาวจเน ปาปสามเณรี อโหสี’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตานิ.

ปุจฺฉา – โอปมฺมสํยุตฺเต ¶ อาวุโส โปราณเกหิ ธมฺมสํคาหกมหาเถเรหิ สํคีตํ นขสิขสุตฺตํ ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ กถฺจ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – สาวตฺถิยํ ภนฺเต สมฺพหุเล ภิกฺขู อารพฺภ ‘‘ตํ กึ มฺถ ภิกฺขเว, กตมํ นุ โข พหุตรํ, โย จายํ มยา ปริตฺโต ¶ นขสิขายํ ปํสุ อาโรปิโต, ยา จายํ มหาปถวี’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ตํ กึ มฺถ ภิกฺขเว, กตมํ นุ โข พหุตรํ.

ตสฺมาติห ¶ ภิกฺขเว เอวํ สิกฺขิตพฺพํ.

ปุจฺฉา – ตตฺเถว อาวุโส โปราณเกหิ ธมฺมสํคาหกมหาเถเรหิ สํคีตํ อาณิสุตฺตํ ภควตา กตฺถ กํ อารพฺภ กถฺจ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – สาวตฺถิยํเยว ภนฺเต สมฺพหุเล ภิกฺขู อารพฺภ ‘‘ภูตปุพฺพํ ภิกฺขเว ทสารหานํ อานโก นาม มุทิงฺโค อโหสิ, ตสฺส ทสารหา อานเก ฆฏิเต อฺํ อาณึ โอทหึสุ, อหุ โข โส ภิกฺขเว สมโย ยํ อานกสฺส มุทิงฺคสฺส โปราณํ โปกฺขรผลกํ อนฺตรธายิ ¶ , อาณิสงฺฆาโฏว อวสิสฺสี’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

ปุจฺฉา – ภิกฺขุสํยุตฺเต ¶ อาวุโส ภควตา นวสุตฺตํ กตฺถ กํ อารพฺภ กถฺจ ภาสิตํ.

วิสฺสชฺชนา – สาวตฺถิยํ ภนฺเต อฺตรํ นวํ ภิกฺขุํ อารพฺภ ภาสิตํ. อฺตโร ภนฺเต นโว ภิกฺขุ ปจฺฉาภตฺตํ ปิณฺฑปาตปฏิกฺกนฺโต วิหารํ ปวิสิตฺวา อปฺโปสุกฺโก ตุณฺหีภูโต สงฺกสายภิ, น ภิกฺขูนํ เวยฺยาวจฺจํ กโรติ จีวรการสมเย ตสฺมึ ภนฺเต วตฺถุสฺมึ ‘‘มา โข ตุมฺเห ภิกฺขเว เอตสฺส ภิกฺขุโน อุชฺฌายิตฺถา เอโส โข ภิกฺขเว ภิกฺขุ จตุนฺนํ ฌานานํ อาภิเจตสิกานํ ทิฏฺธมฺม สุขวิหารานํ นิกามลาภี อกิจฺฉลาภี อกสิรลาภี’’ติ เอวมาทินา ภควตา ภาสิตํ.

อหมฺปิ ¶ โข ภนฺเต สกํ กิจฺจํ กโรมิ,

เอโส ¶ โข ภิกฺขเว ภิกฺขุ จตุนฺนํ ฌานานํ อาภิเจตสิกานํ ทิฏฺธมฺมสุขวิหารานํ นิกามลาภี อกิจฺฉลาภี อกสิรลาภี –

นยิทํ สิถิลมารพฺภ, นยิทํ อปฺเปน ถามสา;

นิพฺพานํ อธิคนฺตพฺพํ, สพฺพทุกฺขปฺปโมจนํ;

อยฺจ ทหโร ภิกฺขุ, อยมุตฺตมปุริโส;

ธาเรติ อนฺติมํ เทหํ, เชตฺวา มารํ สวาหินึ–