📜
นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส
มหารหนีติ
ปณฺฑิตกถา
มหารหรหํ ¶ สกฺย,
มุนึ นีวรณา ตณฺหา;
มุตฺตํ มุตฺตํ สุทสฺสนํ,
วนฺเท โพธิวรํ วรํ.
มุนินา ¶ มุนินาเคน,
ทุฏฺปพฺพชฺชิตา ชิตา;
ยถา ยถาอสทฺธมฺม-
ปุรณา ปุรณาทโย.
ตถา ตถาคโตวาทา,
นุคเต โลกนีติยํ;
กตโยเคน วิทูนา,
เชยฺโยวานตฺถ การิโน.
นิตีธ ¶ ชนฺตุนํ สาโร,
มิตฺตาจริยาจ ปีตรา;
นีติมา สุพุทฺธิ พฺยตฺโต,
สุตวา อตฺถทสฺสิมา.
กวิเหรฺกา กตฺวา,
สุตฺตตฺตํ สตฺถกฺจนํ;
คชฺชปชฺชาทฺยาลงฺการํ,
กโรนฺตีธ มโนรมฺมํ.
วุตฺยํ ¶ วิสทาณสฺส,
าโต อตฺโถตรสฺส น;
สุรปฺปภาย อาทาโส,
ฉายํ ทิสฺเส น มากเร.
มหาเตโชปิ เตโชยํ,
มตฺติกํ นมุทุกํกโร;
อาโป อาเปติ มุทุกํ,
สาธุวาจาจ กกฺขฬํ.
มุทุนาว ¶ ริปุํ เชติ,
มุทุนา เชติ ทารุณํ;
โนสิทฺธํ มุทุนา กิฺจิ,
ยตฺวโต มุทุนา ชเย.
จนฺทนํ สีตลํ โลเก,
ตโต จนฺทํว สีตลํ;
จนฺทนจนฺทสีตมฺหา,
วากฺยํ สาธุสุภาสิตํ.
ปตฺตกลฺโลทิตํ ¶ อปฺปํ,
วากฺยํ สุภาสิตํ ภเว;
ขุทฺทิตสฺส กทนฺนํปิ,
สุตฺตํ สาทุรโส สิยา.
สตฺถกาปิ พหูวาจา,
นาทรา พหุภาณิโน;
โสปการมุทาสีนํ,
นนุทิฏฺํ นทีชลํ.
สํสารวิสรุกฺขสฺส ¶ ,
ทฺวยเมวามตํผลํ;
สุภาสิตสฺสสาราโท,
สาธูหิรสมาคโม.
ปาสาณฉตฺตํ ครุกํ,
ตโต เทวานจิกฺขนา;
ตโต วุฑฺฒานโมวาโท,
ตโต พุทฺธสฺส สาสนํ;
ตุลํ ¶ สลฺลหุกํ โลเก,
ตโต จปลชาติโก;
ตโตโนวาทิโก ตโต,
ยติ ธมฺเมปมาทโก.
อห คจฺฉติ หายนฺตี,
สตฺตานมิธ ชีวิตํ;
ตสฺมาหิ มาปมตฺตตฺวํ,
คจฺฉนฺตุ ชินสาสเน.
ปณฺฑิตสฺส ปสํสาย,
ทณฺโฑพาเลน ทียเต;
ปณฺฑิโต ปณฺฑิเตเนว,
วณฺณิโตว สุวณฺณิโต.
สเตสุ ¶ ชายเต สูโร,
สหสฺเสสุจ ปณฺฑิโต;
วุตฺตา สตสหสฺเสสุ,
ทาตา ภวติวา นวา.
ภูปตฺตํจ ปณฺฑิตตฺตฺจ,
เนวตุลฺยํ กทาจิปิ;
สเทเสปูชิโต ราชา,
พุทฺโธ สพฺพตฺถปูชิโต.
กฺวาติภาโร ¶ สมตฺถานํ,
กึทูโร พฺยวหารินํ;
โกวิเทโส สวิชฺชานํ,
โกปโร ปิยวาทินํ.
นนุ เต เยวสนฺตา โน,
สาครา นกุลาจลา;
อปฺปมฺปิ มริยาทํ เย,
สํวฏฺเฏวิ ชหนฺติโน.
ปลเยตีตมริยาทา ¶ ,
ภวนฺติกิร สาครา;
มริยาทาติกํ สาธุ,
นอิจฺฉนฺติ ปลเยปิ.
สตํ ทีฆายุกํ สพฺพ,
สตฺตานํ สุขการณํ;
อสตํปน สพฺเพสํ,
ทุกฺขเหตุ นสํสโย.
ปาโมกฺเข ¶ สุชเน สนฺเต,
สพฺเพปิ สุชนา ชนา;
ชาเตกสฺมึสารคนฺเธ,
สพฺเพ คนฺธมยา ทุมา.
อตฺตนา ยทิ เอเกน,
วินเตน มหาชนา;
วินยํ ยนฺติ สพฺเพปิ,
โก ตํ นาเสยฺย ปณฺฑิโต.
สรีรสฺส ¶ คุณานฺจ,
ทูรมจฺจนฺต มนฺตรํ;
สรีรํ ขณวิทฺธํสิ,
กปฺปนฺติฏฺายิโน คุณา.
ยทิ นิจฺจมนิจฺเจน,
นิมลํ มลวาหินา;
โย โส กาเยน ลเภถ,
กึนลทฺธํ ภเว นุกึ.
ธมฺมตฺถกามโมกฺขานํ,
ปาณํ สํสิทฺธิการณํ;
ตนฺนิฆาตา กินฺนหตํ,
รกฺขนา กินฺนรกฺขิตํ.
อตฺตา ¶ พนฺธุ มนุสฺสสฺส,
ริปุ อตฺตาว ชนฺตุนํ;
อตฺตาว นิยโต าติ,
อตฺตาว นิยโต ริปุ.
อตฺตโนปริจาเคน,
ยํสิตมนุรกฺขนํ;
กโรนฺติ สชฺชนาเยว,
น ตํ นีติมตา มตํ.
ติณานิ ¶ ภูมิรุทกํ,
จตุตฺถี วากฺยสุฏฺุตา;
เอตานิ หิ สตํเคเห,
โนฉินฺทนฺเต กทาจิปิ.
อมฺพุํ ปิวนฺติโน นชฺโช,
รุกฺโข ขาทติโน ผลํ;
เมโฆ กฺวจิปิ โน สสฺสํ,
ปรตฺถาย สตํธนํ.
สตํ ผรุสวาจาหิ,
นยาติ วิกตึ มโน;
ติณุกฺกาหิ นสกฺกาว,
ตาเปตุํ สาคเร ชลํ.
สมฺปตฺยํ ¶ มหตฺตํเจโต,
ภวตฺยุปฺปลโกมลํ;
วิปฺปตฺยฺจ มหาเสเล,
สิลาสงฺฆาทกกฺกโส.
อตฺถํ มหนฺตมาปชฺช,
วิชฺชํ สมฺปตฺติเมวจ;
จเรยฺยามานถทฺโธโย,
ปณฺฑิโต โส ปวุจฺจติ.
นาลพฺภมภิปตฺเถนฺติ ¶ ,
นฏฺมฺปิ นจโสจเร;
วิปฺปตฺยฺจ นมุยฺหนฺติ,
เยนรา เตว ปณฺฑิโต.
คณฺิฏฺาเน เอกปเท,
นาติมฺเยฺย ปณฺฑิโต;
กึ อกฺโก เวฬุปพฺภาโร,
ติมหาทีปภานุโท.
คุณโทเสสุเมเกน,
นตฺถิ โกจิ วิวชฺชิโต;
สุขุมาลสฺส ปทุมสฺส,
นฬา ภวติ กกฺกสา.
สุมหนฺตานิ ¶ สตฺถานิ,
ธารยนฺโต พหุสฺสุตา;
เฉตฺตาโร สํสยานนฺตุ,
กิลนฺเต โลภโมหตา.
โทสมฺปิ สคุเณ ทิสฺวา,
คุณวาที วทนฺติโน;
น โลโก วิชฺชมานมฺปิ,
จนฺเท ปสฺสติ ลฺฉนํ.
นิปุเณ ¶ สุตเมเสยฺย,
วิจินิตฺวา สุตตฺถิโก;
ภตฺตํ หุกฺขลิยํ ปกฺกํ,
ภาชนํปิ ตถา ภเว.
คุณา กุพฺพนฺติ ทูตตฺตํ,
ทูเรปิ วสตํ สตํ;
เกตเก คนฺธ ฆาสาย,
คจฺฉนฺติ ภมรา สยํ.
ปณฺฑิโต สุตสมฺปนฺโน,
ยตฺถอตฺถีติ เจสุโต;
มหุสฺสาเหน ตํานํ,
คนฺตพฺพํ สุตเรสินา.
สพฺพสุตํ ¶ มธีเยถ,
หีนมุกฺกฏฺ มชฺฌิมํ;
สพฺพสฺสอตฺถํ ชาเนยฺย,
นจ สพฺพํ ปโยชเย;
โหติ ตาทิสโกกาโล,
ยตฺถ อตฺถาวหํ สุตํ.
ิโต จิรตฺตนํ นีเร,
สกฺขโร นนฺตรํสุโต;
ทพฺโภ นีรนฺติเก ชาโต,
สพฺพกาลนฺตรํสุโต.
วสุํ ¶ คณฺหนฺติ ทูรฏฺา,
ปพฺพเต รตโนจิเต;
น มิลกฺขา สมีปฏฺา,
เอวํ พาลา พหุสฺสุเต.
หิรฺเน มิคานํว,
สุสีลํปิ อสีลิโน;
อธมฺมิกสฺส ธมฺเมน,
พาลานํปิ สุเตน กึ.
สุเตน ¶ หทยฏฺเน,
ขโล เนวสุสีลวา;
มธุนา โกฏรฏฺเน,
นิมฺโพ กึ มธุรายเต.
สกึปิ วิฺุ ธีเรน,
กโรติ สหสงฺคมํ;
อตฺตตฺถฺจ ปรตฺถฺจ,
นิพฺพานนฺตํ สุขํ ลเภ.
หํโส มชฺเฌ นกากานํ,
สีโห คุนฺนํ นโสภติ;
คทฺรภานํ ตุรงฺโคโน,
พาลานฺจ นปณฺฑิโต.
อากิณฺโณปิ ¶ อสพฺภีว,
อสํสฏฺโว ภทฺทโก;
พหุนา สนฺนชาเตน,
คจฺเฉ นุมฺมตฺตเกนิธ.
นทีติเร ขเตกูเป,
อรณีตาลวณฺฏเก;
นวเท อาปาทิ นตฺถีติ,
มุเขจ วจนํ ตถา.
สุตสนฺนิจฺจยา ¶ ธีรา,
ตุณฺหิภูตา อปุจฺฉิตา;
ปุณฺณา สุภาสิเตนาปิ,
ฆณฺฑาทฺยฆฏิตายถา.
อปุฏฺโ ปณฺฑิโต เภรี,
ปชฺชุนฺโน โหติ ปุจฺฉิโต;
พาโล ปุฏฺโ อปุฏฺโจ,
พหุํ วิกตฺตเต สทา.
สมฺปนฺนคุณา ลงฺกาโร,
สพฺพสตฺต หิตาวโห;
นจเรยฺย ปรตฺตตฺถํ,
กุโต โส ปณฺฑิโต ภเว.
สปรตฺถํ ¶ จเร ธีโร,
อสกฺโกนฺโต สกํ จเร;
ตถาปิจ อสกฺโกนฺโต,
ปาปาตฺตานํ วิโยชเย.
พาเลจุมฺมตฺตเก ภูเป,
คุรุมาตาปิตูสฺวปิ;
นโทสํ กริยา ปฺโ,
สงฺเฆจ เชฏฺภาตริ.
อตฺถนาสํ ¶ มโนตาปํ,
ฆเรทุจฺจริตานิจ;
วฺจนํ อวมานฺจ,
มติมา นปกาสเย.
ปรทานํ ชเนตฺตีว,
เลฏฺฏุว ปรทพฺพกํ;
อตฺตาว สพฺพภูตานิ,
โย ปสฺสติ โส ปสฺสติ.
ปรูปวาเท ปธิโร,
ปรวชฺเชสฺวโลจโน;
ปงฺคุโล อฺนารีสุ,
ทุสฺสกปฺเปสฺวเจตโน.
สพฺพํ สุณาติ โสเตน,
สพฺพํ ปสฺสติ จกฺขุนา;
นจทิฏฺํ สุตํ ธีโร,
สพฺพํ อุจฺจิตุมรหติ.
จกฺขุมสฺส ยถาอนฺโธ,
โสตวา ปธิโรยถา;
ปฺาวาสฺส ยถามูโค,
พลวา ทุพฺพโลริว;
อถ อตฺเถสมุปฺปนฺเน,
สเยถ มตสายิตํ.
ปาปมิตฺเต ¶ วิวชฺเชตฺวา,
ภเชยฺยุ ตฺตมปุคฺคลํ;
โอวาเทจสฺส ติฏฺเยฺย,
ปตฺเถนฺโต อจลํสุขํ.
สุสุสา สุตวฑฺฒนํ,
สุตํ ปฺายวฑฺฒนํ;
ปฺาย อตฺถํ ชานาติ,
าโต อตฺโถ สุขาวโห.
ปาโมชฺช ¶ กรณํ านํ,
ปสํสาวหนํสุขํ;
ผลานิสํโส ภาเวติ,
วหนฺโต โปริสฺสํธุรํ.
อติสีตํ อติอุณฺหํ,
อติสาย มิทํอหุ;
อิติ วิสฏฺ กมฺมนฺเต,
ขณา อจฺจนฺติ มาณเว.
โยจ ¶ สีตฺจ อุณฺหฺจ,
ติณาติโย นมฺติ;
กรํ ปุริส กิจฺจานิ,
โส สุขา นวิหายติ.
ยสลาภํ ชิคีสนฺตํ,
นรํ วชฺเชนฺติ ทูรโต;
อปตฺเถตฺวาน เต ตสฺมา,
ตํมคฺคํ มคฺคเย พุโธ.
เทสโมสชฺช คจฺฉนฺติ,
สีหา สปฺปุริสา คชา;
ตตฺเถว นิธนํ ยนฺติ,
กากา กาปุริสา มิคา.
ยสฺมึเทเส ¶ นสมฺมาโร,
นปิติ นจพนฺธวา;
นจวิชฺชาคโม โกจิ,
นตตฺถ วสตี วสฺเส.
ธนวา คณโก ราชา,
นที เวชฺชา อิเมชนา;
ยตฺถ ปฺจ นวิชฺชนฺเต,
น ตตฺถวสตี วเส.
อสนํ ¶ ภยมนฺตานํ,
มจฺจานํ มรณํ ภยํ;
อุตฺตมานนฺตุสพฺเพสํ,
อวมานํ ปรํ ภยํ.
อมานนา ยตฺถ สิยา,
สนฺตานํ อวมานนา;
หีนสมานนาวาปิ,
น ตตฺถวสติ วเส.
ยตฺถาลโสจ ทกฺโขจ,
สูโร ภีรุจ ปูชิโต;
น สนฺตา ตตฺถ วสฺสนฺติ,
อวิเสสกเรน โก.
ทุกฺโข ¶ นิวาโส สมฺพาเธ,
าเน อสุจิสงฺกเฏ;
ตโต ริมฺหิปิยานนฺเต,
ตโตจ อกตฺุนํ.
สิงฺคีนํ ปฺจหตฺเถน,
สเตน วาชินํ จเช;
หตฺถีนนฺตุ สหสฺเสน,
เทสจาเคน ทุชฺชเน.
จเช ¶ เอกํ กุลสฺสตฺถํ,
คามสฺสตฺถํ กุลํ จเช;
คามํ ชนปทสฺสตฺถํ;
อตฺตตฺถํ ปถวี จเช.
จลตฺเยเกนปาเทน,
ติฏฺตฺเยเกน ปณฺฑิโต;
อสมิขฺยปรํานํ,
ปุพฺพมายนํนจเช.
านภฏฺา ¶ นโสภนฺติ,
ทนฺตาเกสาน ขานรา;
มติมา อิติวิฺาย,
สานํ นจเช ลหุํ.
จเช ธนํ องฺควรสฺสเหตุ,
องฺคํ จเช ชิวิตํ รกฺขมาโน;
องฺคํ ธนํ ชิวิตฺจาปิ สพฺพํ,
จเช นโร ธมฺม มนุสฺสรนฺโต.
โสตํ ¶ สุเตเนว น กุณฺฑเลน,
ทาเนน ปาณี นตุ กงฺกเณน;
อาภาติ กาโย ปุริสุตฺตมสฺส,
ปโรปกาเรน น จนฺทเนน.