📜
๒. มรณสฺสตินิทฺเทส
มรณสฺสติ ¶ มิจฺฉนฺโต, ตาว พุทฺธวโจ สุณ;
อวิกฺขิตฺเตน จิตฺเตน, สมฺพุทฺธ วจนํ หิทํ.
อนิมิตฺต ¶ มนฺาตํ, มจฺจานํ อิธ ชีวิตํ;
กสิรฺจ ปริตฺตฺจ, ตฺจ ทุกฺเขน สํยุตํ.
น หิ โส ปกฺกโม อตฺถิ, เยน ชาตา นมิยฺยเร;
ชรมฺปิ ปตฺวา มรณํ, เอวํธมฺมา หิ ปาณิโน.
ผลาน ¶ มิว ปกฺกานํ, ปาโต ปตนโต ภยํ;
เอวํ ชาตาน มจฺจานํ, นิจฺจํ มรณ โต ภยํ.
ยถาปิ กุมฺภการสฺส, กตา มตฺติกภาชนา;
สพฺเพ เภทปริยนฺตา, เอวํ มจฺจาน ชีวิตํ.
ทหราจ ¶ มหนฺตาจ, เยพาลา เยจ ปณฺฑิตา;
สพฺเพ มจฺจุวสํ ยนฺติ, สพฺเพ มจฺจุปรายนา.
เตสํ มจฺจุปเรตานํ, คจฺฉตํ ปรโลกโต;
นปิตา ตายเต ปุตฺตํ, าติวาปน าตเก;
เปกฺขตฺเว ¶ าตีนํ, ปสฺส ลาลปฺปตํ ปุถุ;
เอกเมโกว มจฺจานํ, โค วชฺโฌวิย นิยฺยติ.
เอว มพฺภาหโต โลโก, มจฺจุนาจ ชรายจ;
ตสฺมา ธีรา นโสจนฺติ, วิทิตฺวา โลก ปริยายํ.
อฺเปิ ¶ ปสฺส คมเน, ยถา กมฺมุปเค นเร;
มจฺจุโน วสมาคมฺม, ผนฺทนฺเตวิธ ปาณิโน.
เยน เยนหิ มฺนฺติ,
ตโตตสฺส หิ อฺถา;
เอตาทิโส วินาภาโว,
ปสฺส โลกสฺส ปริยายนฺติ.
[สุลฺล สุตฺเต วุตฺตํ.]
ยถาปิ ¶ เสลา วิปุลา,
นภํ อาหจฺจ ปจฺจตา;
สมนฺตา อนุปริ เยยฺยุํ,
นิปฺโปเถนฺตา จตุทฺทิสา.
เอวํ ชราจ มจฺจุจ,
อธิวตฺตนฺติ ปาณิเน;
ขตฺติเยพฺราหฺมเณ เวสฺเส,
สุทฺเท จณฺฑาล ปกฺกุเส;
นกิฺจิ ปริวชฺเชติ,
สพฺพเมวา ภิมทฺทติ.
น ¶ ตตฺถ หตฺถิ นํ ภุมฺมิ, น รถานํ นปตฺติยา;
น จาปิ มนฺตยุทฺเธน, สกฺกา เชตุํ ธเนนวา.
ตสฺมาหิ ¶ ปณฺฑิโต โปโส,
สมฺปสฺสํ อตฺถ มตฺตโน;
พุทฺเธ ธมฺเม จ สงฺเฆจ,
ธีโร สทฺทํ นิเวสเย.
โย ธมฺมจารี กาเยน, วาจาย อุท เจตสา;
อิเธวนํ ปสํสนฺติ, ปจฺจสคฺเค ปโมทตีติ.
[ปพฺพตู มม สุตฺเต วุตฺตํ.]
ยถา ¶ วาริวโห ปูโร, วเห รุกฺเข ปกูลเช;
เอวํ ชรามรเณน, วุยฺหนฺเต สพฺพ ปาณิโน.
ทหราปิ หิ มิยฺยนฺติ,
นราจ อถนาริโย;
ตตฺถ โก วิสาเสโปโส,
ทหโร มฺหีติชีวิเต.
สาย ¶ เมเก นิทิสฺสนฺติ, ปาโต ทิฏฺา พหุชฺชนา;
ปาโต เอเก นทิสฺสนฺติ, สายํ ทิฏฺา พหุชฺชนา.
อชฺเชว กิจฺจํ อาตปฺปํ, โก ชฺา มรณํ สุเว;
นหิ โน สงฺกรํ เตน, มหาเสนน มจฺจุนาติ.
[ชาตเกสุวุตฺตํ.]
นตฺเถตฺถฺโ ¶ นุสาสนฺโต, สยํวตฺตาน โมวท;
ชิเนริตา นุสาเรน, ภิกฺขุ สํสาร ภีรุโก.
อหิวาปิ ¶ มํ ฑํเสยฺย, อฺเปิ วิสธาริโน;
อปิยาปิจ ฆาเตยฺยุํ, อุปฺปชฺเชยฺยุํ รุชาปิเม.
มจฺจุเสนา วุธาสงฺขฺยา, พาหิรชฺฌตฺตุ ปทฺทวา;
เตหายุ ปีฬิตํเฉชฺชํ, มริสฺส มชฺชวา สุเว.
อฬกฺกา ¶ หิ ควาทีหิ, โจราทีหิ อรีหิปิ;
อภิณฺห สนฺนิปาเตหิ, รุชา ฉนวุตีหิปิ.
พหูน มุปกาเรหิ, อนฺโนทกาทิเกหิปิ;
มริสฺสํ ปีฬิโต นิจฺจํ, นิรุชฺเฌยฺยายุ อชฺชวา.
พหฺวาวุเธ ¶ วิสชฺเชติ, นิลฺเลณํ มจฺจุนิทฺทโย;
วสนฺตํ ภวสงฺคาเม, นมุตฺโต โกจิ อาวุธา;
มหพฺพลา มหาปฺา, มหิทฺธิกา มหทฺธนา;
นมุตฺตา สมฺมาสมฺพุทฺโธ, สพฺพโลกาธิโป อปิ;
มยา ¶ สมา นวา วุทฺธา, ตทาวุเธหิ เต มตา;
ตถา หมฺปิ มริสฺสามิ, เลณํ ปฺุํว เม กตํ.
ปถพฺยาปาทโย ธาตฺถู,
อาหารา โภชนาทโย;
สีตุณฺห มุตุนาเมตํ,
โทสา ปิตฺตเสมฺหานิลา.
ธาตฺวาหารุ ¶ ตุโทสานํ, สมตฺเต วายุ ติฏฺติ;
วิสเม ตงฺขณฺเว, เฉชฺช มปฺปํ ปราธินํ.
ธาตฺวา หารุตุ โทสานํ, วิสมา สฺเวปฺยกลฺลโก;
อุสฺสาเห กลฺลกาเลว, กึกเรยฺยอกลฺลโก;
อุปฺปชฺเชยฺยุํ ¶ รุชา สฺเวปิ, อสาโต ทุกฺขมา ขรา;
ปุเรตรํว อารพฺเภ, มาปจฺฉา อนุตาปนํ.
สตฺตานํ ¶ นีจกมฺมานํ, สรโณปิ ภยงฺกโร;
นีจานีจํ นชานามิ, มรณาสนฺนตมฺปิจ.
กมฺม ปีฬิต สตฺตานํ, ตงฺขณมฺปิ ภยุพฺภโว;
มเรยฺย มชฺชวา สฺเววา, นยุตฺโตว ปมชฺชิตุํ.
ปฺุกฺขีณา ปชา ขิปฺปํ, อเหตุนาปิ นสฺสเย;
สุทฺธจิตฺโต มริสฺสามิ, น กิลิฏฺเน เจตสา.
อุปจฺเฉทาปิ ¶ เม สนฺติ, ภวาภวจิตา พหู;
เฉชฺชํ เตหายุ อชฺชาปิ, สาธฺวาสุมารเภ มตํ;
กมฺมา ปราธ สตฺตานํ, วินาเส ปจฺจุปฏฺิเต;
อนโย นยรูเปน, พุทฺธิมากมฺย ติฏฺติ.
มรณาสนฺน ¶ ตฺเว, จินฺเตยฺย ปฺวา สโต;
เอวํ จินฺตยนฺโต สนฺโต, นปาปํ กตฺตุ มุสฺสเห.
มรณาสนฺน ตฺเว, จินฺเตยฺย พุทฺธสาวโก;
เอวํ จินฺตยนฺโต สนฺโต, กทาจิปิ อนุณฺณโต.
อทฺธาค ¶ มรณํ ปฺโ, ปุเรตรํว จินฺตเย;
กเร กาตพฺพ กมฺมฺจ, เอวํ โส นานุโสจติ.
มรณาสนฺน สฺี โส, อปฺปมตฺโต วิจกฺขโณ;
ปตฺเตปิ มรเณ กาเล, น สมฺมุฬฺโห นโสกวา.
มรณา ¶ สนฺนสฺี โส, โสเธติ อตฺตโน มลํ;
นิมฺมเลน จุโต ภิกฺขุ, นตฺเววา ปาย คามิโก.
สติ อาสนฺน มรเณ,
ทูรสฺี ปมาท วา;
โย กโรติ อกาตพฺพํ,
ตทา โส อติโสจติ.
สติ ¶ อาสนฺนมรเณ, ทูรสฺี ปมาทวา;
อากิณฺโณ ปาปธมฺเมหิ, ปชฺฌายิ ทุมฺมโน ตทา.
สติ อาสนฺน มรเณ, ทุฏฺโ โทโสติ ถทฺธวา;
อภินนฺทติ สาเทติ, ตทาโส อติทุกฺขิโต.
สติ ¶ อาสนฺนมรเณ, ตุวฏํ น จิกิจฺฉติ;
สฺจิจฺจาปตฺติ มาปนฺโน, ตทา โส ปริเทวติ.
สติ อาสนฺน มรเณ, คิหีหิ นวเกหิจ;
สํสฏฺโ น นุโลเมหิ, สฺวติวสฺสุ มุโข ตทา.
สติ ¶ อาสนฺน มรเณ, กุหโก กุลทูสโก;
มิจฺฉาชีว สมาปนฺโน, ทุนฺนิมิตฺโตว โส จุโต.
สโสกี ¶ สหนนฺทีจ, ทุกฺเข ทุกฺโข สุเข สุโข;
คิหิกมฺเมสุ อุสฺสุกฺโก, ปสฺสํ คิชฺฌกูฏํ จุโต.
มริสฺสนฺติ อนาวชฺช, กิเลสาตุร ปีฬิโต;
กิมิขชฺชวโณ สาว, ภนฺโต กึ สุคตึ วเช.
มริสฺสนฺติ ¶ อนาวชฺช, ธุรทฺวยํ น ปูรติ;
คนฺถํ วิปสฺสนํ ตนฺที, การฺุโเยว โส จุโต.
มริสฺสนฺติ อนาวชฺช, กิเลสานํ วสานุโค;
สมฺพุทฺธา-ณํ วีติกฺกนฺโต, การฺุโ นตฺถิ ตสฺสโม.
มริสฺสนฺติ ¶ อนาวชฺชํ, ธนเมสี อธมฺมโต;
ปฺุเ จินฺตาปิ นุปฺปชฺชิ, นิรยํ โส มนํ คโต.
มเรยฺยนฺติ อนาวชฺชํ, ธนํ จินิ อธมฺมโต;
จิตํ จิตํ อิเหเวตํ, ตสฺมึคิทฺโธ ส เปตฺติโก.
อตฺถา ¶ เคเห นิวตฺตนฺเต, สุสาเน มิตฺตพนฺธวา;
สุกตํ ทุกฺกตํ กมฺมํ, คจฺฉนฺต มนุคจฺฉติ.
มเรยฺยนฺติ อนาวชฺชํ, อิหตฺถํ วา นุยฺุชติ;
สมฺปราย มนเปกฺโข, สุชุํ วา ปายคามิโก.
มเรยฺยนฺติ ¶ สมาวชฺช, ธมฺมโต ธน เมสติ;
ปฺุการี สุลทฺเธน, มรเณปิ ส โมทติ.
ปฺจสีล สทารกฺโข, ยถาพลฺจ ทายโก;
กาเล อุโปสถาวาโส, โส นิจฺจํ สุคตึ วชฺเช.
โธวาปตฺติมลํ ¶ ขิปฺปํ, มจฺจุ อทฺธา คมิสฺสติ;
มิจฺฉาวิตกฺก มุจฺฉิชฺช, กร กาตพฺพภาวนํ.
อติกฺกนฺตา พหู รตฺโย, เขเปตฺวา มม ชีวิตํ;
มนฺทายุนา ปมาเทน, ยุตฺโต วิหริตุํ กถํ.
หาสนฺตํ ¶ นนฺทิ มตฺตานํ, มจฺจุสนฺธีหิ ตจฺฉเย;
กุจฺฉิ เมยฺยจุโต อชฺช, โก หาสนนฺทิตพฺพโก.
มจฺจุเสนาวุธา สงฺขฺยา, มรณาภิมุโข อหํ;
อจฺจายิตพฺพ กาโล ยํ, อิกฺขิตพฺพ มุทิกฺขตุ.
ปุเรมรามิ ¶ ทฏฺพฺพํ,
ทกฺเขยฺยํ มจฺจุ เอสฺสติ;
อจฺจายิตพฺพ กาโล ยํ,
โนกาโส หาสตุฏฺิยา.
อากิณฺณมจฺจุเสนานํ ¶ , อชฺช สฺเววา วินาสินํ;
อทฺธา ปหาย คามีนํ, กึ ปมาท วิหารินา.
ขณมตฺโตว ปจฺจกฺโข, อชฺช สฺเววา อติสฺสติ;
สมฺปราโย อติทีโฆ, ปรมฺปโร อนนฺติโก.
ขณมตฺโตว ¶ ปจฺจกฺโข, มจฺจุนา ตํ ชหิสฺสติ;
ปหาย คมนีเย-สฺมึ, มหุสฺสาโห นิรตฺถโก.
สมฺปราโย อติทีโฆ, อปาเถยฺเย สุทุตฺตโร;
มหุสฺสาเหน กาตพฺโพ, ตทตฺโถ ทีฆทสฺสินา.
สทฺธา ¶ พนฺธตุ ปาเถยฺยํ, ตเทสนํ อิเหว หิ;
ภวนฺตเร นลพฺเภยฺย, อปาเถยฺย ติทุกฺขิโต.
สํสาร ตรณตฺถาย, มโหลุมฺปานิ พนฺธถ;
ภาวนา ทาน สีเลหิ, ติวิตฺติณฺโณ ภวณฺณโว.
ภฺุชํ ¶ ภฺุชํ ชนํ กาเม,
กาลากาลา-พุโธนฺตโก;
กนฺเตกนฺเตติ มํสาโส,
ปิวํปิวํว กํ มิคํ.
กาเม กาเมสนาเยยฺย,
กาโลกาโล มเตฏฺิยา;
ปูเร ปูเรตพฺพํ ธมฺมํ,
อทฺธา อทฺธาน สํสรํ.
มเรยฺยนฺติ ¶ อนุพฺพิคฺโค, ปาปกํ กตฺตุมุสฺสเห;
กเรยฺย หาสนนฺทิฺจ, จาปลฺลฺจ ปมาท วา.
มเรยฺยมิติ ¶ สํวิคฺโค, เลณเมว คเวสติ;
น หาสิ เนวนนฺทีจ, น จาปลฺโล กทาจิปิ.
อจฺจุฏฺิต รุชคฺคีหิ, อจฺจายาเส ภยานเก;
โนสเธ มรณาสนฺเน, กตปฺุํว สาต-ทํ.
าติสงฺฆา ¶ วิโยเชนฺตา, มรณนฺต ภุสาตุรา;
สพฺพํ ปหาย คนฺตาปิ, นนฺทิตพฺพานิ ปฺุิโน.
ปสฺสนฺตา สุนิมิตฺตานิ, ปากฏานิ สกมฺมุนา;
สุขนฺติ มรเณ กาเล, นุโมทนฺตา กตานิจ.
สาต-ทาตานิ ¶ ปฺุานิ, เอวํ มหพฺภเย อปิ;
สุคตึ ลหุเนตานิ, กาตพฺพานิ ปุเรตรํ.
เทวทูเต ¶ ปกาเสตฺวา, ยมปุฏฺโ สยํกตํ;
ปฺุํ สรติ เจ สตฺโต, ตเทว สุคตึ วเช.
ปาป ¶ กฑฺฒมฺปิ นิรเย, มนํ ทุกฺขคตํ ปชํ;
ทุกฺขา โมเจติ ยํปฺุํ, สทา กาตพฺพเมว ตํ.
ปหายกํว ปฺฺุหิ, ปหาตพฺพํว ปาปกํ;
ตํ ปทีปนฺธการํว, ทฺวยํ โอตฺวา ขุกํ วิย.
าติสงฺฆา ¶ วิโยเชนฺตา, มรณนฺต ภุสาตุรา;
สพฺพํ ปหาย คนฺตาโร, ภยานกานิ ปาปิโน.
ปสฺสนฺตา ทุนฺนิมิตฺตานิ, ปากฏานิ สกมฺมุนา;
มรเณ อติทุกฺขนฺติ, นุตาเปนฺตา กตานิจ.
ปฏิปีฬานิ ¶ ปาปานิ, เอวํ มหพฺภเย สติ;
ทุคฺคตึ ลหุเนตานิ, ยุตฺโตว ปริวชฺชิตุํ.
เทวทูเต ¶ ปกาเสตฺวา, ยมราเชน ปุจฺฉิโต;
ปมาทสฺสนฺติ จิกฺขนฺโต, มหคฺคิมฺหิ ตุรํ ปติ.
ปฺุํ อกริวา มาวา, ยมราชินฺท ปุจฺฉิโต;
ปมาทสฺสนฺติ จิกฺขนฺโต, มหาทุกฺขํ ตุรํ คมิ.
ปาปํ ¶ อกริวา มาวา, ปุจฺฉิโต ยมสามินา;
ปมาทสฺสนฺติ จิกฺขนฺโต, ตตฺตํ คุฬํ ตุรํ คิลิ.
ชาตมตฺตา ติชิณฺณาจ, อาตุราจ มตา วุธา;
เทวทูเต อิเม ปฺจ, ทิสฺวา สํวิคฺคตํ วเช.
โจทิตา ¶ เทวทูเตหิ, เย ปมชฺชนฺติ มานวา;
เต ทีฆรตฺตํ โสจนฺติ, หิน กายู ปคานรา.
ธุรทฺวย ¶ มนารพฺภ, คิหิกมฺมาทิเก รโต;
กถํ คิชฺฌกูฏํ เสสํ, เปตาวาสํ อติสฺสติ.
ปริยตฺติ มสิกฺขนฺโต,
นารทฺโธ ปฏิปตฺติยํ;
อลโส ทุพฺพิตกฺโก โส,
กึ ตํเสลํ อติสฺสติ.
โมจนตฺถาย ¶ ปพฺพชฺช, สํกิลิฏฺา ปมาทิโน;
สุคตฺยาปิจ เต ภฏฺา, อติทูราว มุตฺติโต.
สีทนฺเตว ¶ ชเล ขิตฺตา, สิลา มหาว ขุทฺทกา;
ปตนฺติ ขุทฺทเกนาปิ, อปายํ ปาป กมฺมุนา.
ปตนฺตา ขุทฺทเกเนว, พหูหิ ปุน ปีฬิตา;
โมกฺโขกาสํ นวินฺทนฺติ, ปาปํ ขุทฺทมฺปิ นาจเร.
เชคุจฺฉิตฺถูทราคมฺม ¶ , ปุนาปิ ตตฺถ นิจฺจคู;
ทุกฺขาติ ทุกฺข สํกิณฺโณ, หฏฺุํ ตุฏฺุํ นสกฺกุเณ.
อติพฺยาปิคุโณ ¶ ปฺุโ,
มหายโส สิรินฺธโร;
กุจฺฉิยํ เรตสิ วาโส,
อตีว ลชฺชิตพฺพโก.
มจฺจุทุกฺขํ ขณํเยว, อติทุกฺขํ ตทุตฺตริ;
มาตุคามุทเร สนฺธิ, ปติฏฺานํ ภยานกํ.
มจฺจุทุกฺขํ ¶ ขณํเยว, อติทุกฺขํ จิรตฺตนํ;
อาม ปกฺกนฺตเร สนฺธิ, ปติฏฺานํ ภยานกํ.
ทุคฺคตฺยําตุ ตํทุกฺขํ, สุณ อุจฺจกุเลอปิ;
กุจฺฉิยํ อติสมฺพาเธ, ชลาพุมฺหิ ชิคุจฺฉิเต.
มิฬฺห เสมฺหาทิ สํกิณฺเณ, อติ ทุคฺคนฺธ วาสิเต;
คูถกูเป กิมีวิย, ตเมชา มูลกมฺมโต.
ปรมาณุกาโย าติ, ทุกฺขี เนรยิโก วิย;
ธุวาตุโร สุขามิสฺโส, อาม ปกฺกาสยนฺตเร;
เวทนฏฺโฏว สํวฑฺโฒ, อจิตฺโตวิย นิจฺจโล;
ทสมาสนฺตเร กจฺเจ, พหู มรนฺติ ปาณิโน.
ปริปกฺโก ¶ ปมฺุโฉ โส,
อติสมฺพาธ โยนิโต;
มลากิณฺเณน คตฺเตน,
อจฺจายาโส วิชายติ.
เอวํ ¶ มจฺจฺุจ สนฺธิฺจ, วิชายนฺจ เภรวํ;
ปสฺสํ นิพฺพินฺทนฺโต สนฺโต, วิรชฺเชยฺย ภวนฺทุเก.
เอวํ มจฺจฺุจ สนฺทิฺจ, อนุสฺสร มภิณฺหโส;
ราชเสฏฺิ ภวาทิมฺปิ, นอิจฺเฉยฺย ตทนฺวิตํ.
ภเว ¶ ทุกฺข มจินฺเตตฺวา, ภวาสาย ปวตฺติตํ;
ปฺุํ ปุนปฺปุนํ เทติ, สนฺธึ น นิพฺพุตึ วรํ.
ภเว ทุกฺขํ วิภายิตฺวา, นิพฺพินฺเทน ปวตฺติตํ;
ปฺุํ ภว มติกฺกมฺม, นิพฺพานํ เทติ นิพฺพุตึ.
ภเว ¶ ทุกฺขํ สริตฺวาน, มจฺจุสนฺธิ สยาทิกํ;
ติภเวสุ วิรชฺเชยฺยา, ทิตฺต เคเหว สามิโก.
สนฺโต ปฺุานิ กโรนฺโต, สนฺธิทุกฺข มนุสฺสรํ;
นิพฺพินฺท ยุตฺต จิตฺเตน, วชฺเชยฺย ภวสาต โต.
ปฺุ ¶ นิพฺพตฺต าเนปิ, เชคุจฺเฉ สนฺธิสมฺภโว;
ภว สาต วสา ตสฺมา, ธีโร ตํ ลคฺคนํ จเช.