📜
อปฺปมาทาวห ปกิณฺณกนิทฺเทส
สํวิชฺชนฺติ ¶ ธ โลกสฺมึ,
พหู ชีวิตกปฺปนา;
คเหตฺวา ปตฺต มฺุโฉ โย,
ชีวิกานํ ส ลามโก.
สุกุลาจ ตทุปคา, กามโภคา นเปกฺขิโน;
น ภยฏฺฏา น อิณฏฺฏา, เนว อาชีว การณา.
นาลํว ¶ คิหินา พฺรหฺม, จริยาย อขณฺฑิตํ;
ฆราวาโส ติสมฺพาโธ, ปพฺพชฺชาว นิราลยา.
ภวปงฺกา ¶ ปมุจฺจาม, ติวิตฺติณฺณา ภยานกา;
ปฏิปตฺติ ยิมายาติ, กตฺวา ตทุปคา อิเม.
อุตฺติฏฺเ นปฺปมชฺเชยฺย, ธมฺมํ จริตํ สุจเร;
ธมฺมจารี สุขํเสติ, อสฺมึโลเก ปรมฺหิจ.
สฺวาคตา ¶ วต เตภิกฺขู, ปตฺตา สมฺพุทฺธปุตฺต ตํ;
คิหิ พนฺธน ปุจฺฉิชฺช, สุขิตา สาสเน รตา.
กตปฺุ วิเสสาว, เอเต สุลทฺธ ทุลฺลภา;
ฉฏฺเฏตฺวาปิ มหารชฺชํ, เนทิสํ ลทฺธ มฺทา.
สฺวาคตา ¶ สุคตี โหนฺตุ, มาทุคฺคตี ปมาทิโน;
ทุสฺสีลา เจ คมิสฺสนฺติ, อปายํ ติภยานกํ.
คิหิโภคา ¶ ปรีหินฺโน, สามฺตฺตฺจ ทูภโต;
ปริธํสมาโน ปกิเรติ, ฉวาลาตํว นสฺสติ.
กุโส ยถา ทุคฺคหิโต, หตฺถเมวา นุกนฺตติ;
สามฺํ ทุปฺปรามฏฺํ, นิรยา ยุป กฑฺฒติ.
ยํกิฺจิ ¶ สิถิลํ กมฺมํ, สํกิลิฏฺฺจ ยํกตํ;
สงฺกสฺสรํ พฺรหฺมจริยํ, นตํโหติ มหปฺผลํ.
กริยาเจ กริยา เวนํ, ทฬฺหเมนํ ปรกฺกเม;
สิถิโลหิ ปริพฺพโช, ภิยฺโย อากิรเต รชํ.
อิติ ¶ วุตฺตํ มุนินฺเทน, นุสฺสรํ อนิ วตฺติโต;
สทา อลิน จิตฺเตน, จเรยฺย พุทฺธสาวโก.
ราคํ อสุภจินฺตาย, โทสํ เมตฺตาย วารเย;
มรเณน ธชํมานํ, สมฺพุทฺเธ ติกฺข สทฺธิโก.
อสุภา กามวิตกฺกํ, เมตฺตา พฺยาปาท ตกฺกิตํ;
วิหึสํ กรุณาเยว, นิวาเรยฺย สทาสโต.
พุทฺธาณตฺติ ¶ สทาตีโต, มิจฺฉาวิตกฺก ปีฬิโต;
ปาปธมฺเมหิ สํกิณฺโณ, โสนิจฺจาปาย คามิโก.
โธวิตฺวา ปตฺติมลานิ, ปุนาติกฺกม สํวุโต;
มิจฺฉาวิตกฺก สฺเฉที, ทูโร อปาย คามิโต.
ขีณาสวตฺต ¶ พุทฺธตฺตํ, นิยฺยานิก นฺตรา ยิกํ;
สีหนาทํ จตุฏฺาเน, เวสารชฺโช ชิโน นทิ.
สีลํ ¶ นิยฺยานิกํ นาม, อาปตฺติ อนฺตรายิกํ;
อนฺตราย มนาปชฺช, นิยฺยาเนว ปติฏฺตุ.
นิยฺยานิกาจ ¶ อสุภา, สุภสฺา นฺตรายิกา;
อนฺตราย มนาปชฺช, นิยฺยาเนว ปติฏฺตุ.
นานาปตฺติ ¶ ปกิณฺโณปิ, ปาราชิกา วเสสโก;
โส มิตฺยตฺต ปณีธีหิ, ลชฺชีเยว วิโสธโก.
อลชฺชีกมฺม กิณฺโณปิ,
สํเวเชตฺวา สุมิตฺติโก;
ลชฺชีเยว วิโสเธนฺโต,
มตโกว อโสธโก.
โย ¶ ปุพฺเพว ปมชฺชิตฺวา, ปจฺฉาโส นปฺปมชฺชติ;
โสมํ โลกํ ปภาเสติ, อพฺภามุตฺโตวจนฺทิมา.
ธุรํกตฺวา ¶ ธิปตโย, โย ปฺุเสุ ปรกฺกเม;
ตสฺส นิยฺยานิกํ กมฺมํ, กึนามกํ นสิชฺฌเต.
ปจฺจเต ¶ มุนิโน ภตฺตํ, โถกํโถกํ ฆเรฆเร;
ปิณฺฑิกาเยว ชีวนฺตุ, มาปชฺชนฺตุ อเนสนํ.
โธเวยฺยา ปตฺติมคานิ, วุฏฺาน เทสนมฺพุหิ;
สํวริสฺสนฺติ จิตฺเตน, สีลํ โธตสฺส นิมฺมลํ.
พุทฺธาณาติกฺกมาปตฺติ ¶ , นิคฺคเห ราคโทสเก;
นตฺถิ สฺจิจฺจ อาปตฺติ, ลชีว โส ปวุจฺจติ.
วาณิชฺช กสิกาทีหิ, นาหาเรฏฺิ ธสาสเน;
ธุร ทฺวยํว กิจฺจํ ตํ, นาฺกิจฺเจหิ หาปเย.
นิคฺคณฺเหยฺย ¶ สกํจิตฺตํ, กิฏฺาทึ วิย ทุปฺปสุํ;
สติมา สมฺปชาโนจ, จเร สพฺพิริยาปเถ.
ยถา ¶ ถมฺเภ นิพนฺเธยฺย, วจฺฉํ ทมํ นโร อิธ;
พนฺเธยฺเยวํ สกํจิตฺตํ, สติยา รมฺมเณ ทฬฺหํ.
อธิสีลาธิจิตฺตานํ, อธิปฺาย สิกฺขนํ;
ภิกฺขุ กิจฺจตฺตยํ เอตํ, กโรนฺโตว สุภิกฺขุโก.
ปฺจาฏฺ ¶ ทส สีลานิ, นาธิสีลํ ตทุตฺตริ;
ปาติโมกฺขํ อธิสีลํ, ปพฺพตา ธิก เมรุว.
ปาติโมกฺขํ ¶ วิโสเธนฺโต, อปฺเปว ชีวิตํ ชเห;
ปฺตฺตํ โลกนาเถน, นภินฺเท สีลสํวรํ.
สีเลนา ติกฺกมํ ถุลฺลํ, ปริยุฏฺํ สมาธินา;
ปฺายา นุสยํ สณฺหํ, กิเลสํ ภิกฺขุ ภินฺทติ.
สาสนสฺสาทิ ¶ สีลํว, มชฺเฌ ตสฺส สมาธิว;
ปฺาว ปริโยสานํ, กลฺยาณาว อิเมตโย.
มหาปฺุเ ¶ ิตํ สีลํ, สมาธิ อปฺปนา คตํ;
จตุมคฺค ยุตา ปฺา, เอตํ สิกฺขตฺตยํ มตํ.
สีลนลกฺขณํ สีลํ, ทุสฺสีลฺย ธํสนํ รสํ;
หิโรตฺตปฺป ปทฏฺานํ, สุจิ ปจฺจุปฏฺานกํ.
สสีลคุตฺติ ¶ นาโถจ, ทุนฺนิคโห วิสารโท;
ธมฺมฏฺีตีติ ปฺเจเต, คุณา เวนยิเก มตา.
อาทิ ¶ กลฺราณ สํเวที, สีลมตฺตฏฺ ภิกฺขโว;
อุทฺธํ กลฺยาณ ลาภาย, อลิโน อนิวตฺติโก.
โธวิตฺวา ปตฺติมลานิ, วุฏฺาน เทสน มฺพุหิ;
สุทฺธสีเล ิโตเยว, เอวํ จินฺเตยฺย ปฺวา.
สมฺปุทฺโธรส ¶ ปุตฺตาว, พุทฺธุโรชา นุสฺสาวนา;
สมฺภูตา ปิตุ ทายาทา, ปุตฺตานาม สภาวโต.
ขีรํ ปิตฺวาว ชีวนฺติ, ชาตาปิ อิธ ปุตฺตกา;
ปริยตฺติ ชินกฺขีรํ, ปิตฺวาว ชินปุตฺตกา.
ทาโยจ ¶ นาม พุทฺธสฺส, ธมฺมามิส วสาทฺวิธา;
มคฺคาณา ทโย ธมฺโม, จตฺตาโร ปจฺจยามิสา.
จิร มามิส ทายาทา, ราชปูชาทิ คาหิโน;
ทายา มิสฺสคฺคหํ นิจฺฉิ, สทฺธมฺม ครุโก ชิโน.
ลกฺข ¶ กปฺป จตุสฺสงฺขฺย, กาลํ วิจิต นิจฺจิตํ;
ธมฺมทายํ นวินฺทมฺหา, พุทฺธปุตฺตาปิ เยมยํ.
พุทฺธวาริต ทายาทา, สทฺธมฺมทาย พาหิรา;
ปุตฺตาปิ สตฺถุทาสาภา, ภุตฺตมตฺตา หิ ทาสกา.
ภทฺทนฺต ¶ ราหุลสฺเสว, ทายํ โนปิ อทา ชิโน;
นาทิยิมฺหา ปมาทาย, ตํ ทายํ กุสลนฺตกํ.
ธมฺมทายาทา เมภิกฺขเว ตุมฺเหภวถ,
มาอามิส ทายาทา;
อิติ วุตฺตํ มุนินฺเทน,
สาวเกสุ ทยาวตา.
อิมาย ¶ พุทฺธวาจาย, พุทฺธสนฺตก ตํ สเร;
ทฺวินฺนํ อามิสอ ทายาท, ภาวสฺสจ นิวารณํ.
รชฺเช จณฺฑาลปุตฺตาว, สทฺธมฺมจกฺก วตฺติโน;
ปุตฺตา โหนฺตาปิ ทาเยสฺมึ, นิราสา ติว นินฺทิตา.
มิจฺฉาชีว ¶ สมาปนฺนา, อจฺจาสา ปจฺจยามิเส;
มหาชานีย สมฺปตฺตา, โมฆกตฺวา ติทุลฺลภํ.
คิหิกาเม ¶ ปหายาโค, ปรวนฺโตสุ ลคฺคิโต;
คงฺคาติณฺโณ ตฬากมฺหิ, นิมุคฺโควา ตินินฺทิโต.
จีวเร ¶ ปิณฺฑปาเตจ, ปจฺจเย สยนาสเน;
เอเตสุ ตณฺห มากาสิ, มาโลกํ ปุนราคมิ.
อิติวุตฺตา นุสาเรน, ปจฺจเวกฺขณ สุทฺธิยา;
อามิเสสุ หเน อาสํ, ปุตฺตมํสุ ปมํ สรํ.
เสยฺโย ¶ อโยคุโฬ ภุตฺโต,
ตตฺโต อคฺคิสิขูปโม;
ยฺเจ ภฺุเชยฺย ทุสฺสีโล,
รฏฺปิณฺฑํ อสฺโต.
อิติวุตฺตํ ¶ นุจินฺเตนฺโต, วชฺเช ทุสฺสีล ภาวโต;
สีเล ิโตว ภฺุเชยฺย, มาทิตฺต คุฬกํ คิลิ.
อนฺนาน มโถ ปานานํ,
ขาทนียาน มโถปิ วตฺถานํ;
ลทฺธาน สนฺนิธึ กริยา,
นจ ปริตฺตเส ตานิ อลภมาโน.
อฺาหิ ¶ ลาภุปนิสา, อฺา นิพฺพาน คามินี;
สกฺการํ นาภินนฺเทยฺย, วิเวก มนุพฺรูหเย.
อกตฺวา ¶ อามิเส อาสํ,
สทฺธมฺเมเยว อาสิโก;
อปฺปมตฺโต สมารทฺโธ,
ธมฺมทายํ ลภิสฺสติ.
ปริยตฺตึ วินา เสยฺยํ, นลภนฺติ พุธาอปิ;
เสยฺยตฺถิโกว สิกฺเขยฺย, เนว ปูชาทิ การณา.
ภวนิสฺสรณตฺถํว ¶ , สิกฺเข นา ลคฺคทูปโม;
ตถูปมาย สิกฺขนฺโต, อปาเยสุ ปติสฺสติ.
สิกฺขิเตน อมานตฺถํ, นสาธุ มานถทฺธิโก;
มุทุภาวาย สิกฺขิตฺวา, ทเมนฺโต มุทุโก ภเว.
ราคํ ¶ โทสํ ธชํมานํ, สิกฺขนฺโตปิ วิวชฺชเย;
ทหราปิ หิ มิยฺยนฺติ, นตฺถิ วสฺสคฺคโต มตํ.
สทฺธํติกฺเขยฺย พุทฺเธน, ราคํ อสุภ จินฺตยา;
มรเณน ธชํมานํ, โทสํ เมตฺตาย วารเย.
เอเตหิ ¶ จตุรกฺเขหิ, คนฺถํ สิกฺเขยฺย สํ วุโต;
สิกฺขนฺตสฺเสหิ รกฺเขหิ, นโกจิ สํกิเลสิโก.
พุทฺธวาจมฺปิ ¶ สชฺฌาย, เอเตปิ มนสีกร;
วุตฺโต ธมฺมวิหารีติ, เอทิโส สาสเน วโร.
ครูน มุปเทเสน,
จตุรกฺโข สุสีลวา;
อปฺปสฺสุโตปิ ปาสํโส,
ภิยฺโยเยว พหุสฺสุโต.
สาตํ ¶ เสวกฺขเณวปฺปํ, ตํเหตฺวา นนฺตาทุกฺขนฺติ;
ธีโร อาสํ หเน กาเม, ขุรธารมธูปเม.
โยธ กาเม สุขํมฺิ,
น โส ทุกฺขา วิมุจฺจติ;
มาตาหิ พฺยคฺฆ มนฺเวนฺโต,
วโฉ มุตฺโต กถํภยา.
ติรจฺฉา ¶ เปต ลทฺธพฺเพ, นาสํ กามสุเข กเร;
ภายิตพฺพ สุขํ ตฺหิ, ตสฺมึ ลคฺคา มหาตปา.
ลทฺธา กามสุขํ พาลา, ปโมทนฺติ นปณฺฑิตา;
ปสุปกฺขีภิ ลทฺธพฺพํ, อนนฺตทุกฺข การณํ.
ลทฺธา ¶ ธมฺมรตึวิฺู, โมทนฺติ น อปณฺฑิตา;
อโนม สตฺต ปริโภคํ, ภคนิสฺสรณาวหํ.
หีนกมฺมํ ¶ ปฏิจฺฉนฺนํ, กามสฺสาทํ นปตฺถเย;
ธมฺเม ปีติฺจ ปาโมชฺชํ, ปตฺเถยฺย สาธุสมฺปโต.
ปริคฺคณฺหนฺติ เยกาเม, หึ สนฺติเต ตทตฺถิกา;
ปริจฺจตฺตํ น หึ สนฺติ, มุตฺตํ วณฺเณนฺติ สาธโว.
นิจฺจุปกฺกมฺม ¶ ปุฏฺโปิ, กาโย เวรีวสา นุโค;
อจิรํเยว ภูสายี, ยุตฺโตว ต มุเปกฺขิตุํ.
รกฺขิโตปิ อคุตฺโตว, กาโย ภยมุเข ิโต;
ตสฺมา กาย มุเปกฺขิตฺวา, จเรธมฺม มฉมฺภิโต.
ปุฏฺโ ¶ ปุฏฺโปิ ยํกาโย, ภุวิ โรคาสยีสยี;
กตํกตํ มุธาโต น, ตทตฺถํ ทุจฺจเร จเร.
ปาปํ ¶ กโรติ โยพาโล,
ปุฏฺุํ กายํ ติทุพฺภรํ;
ภูมฺยํ กายํ เปตฺวาน,
อนาโถ โส อปายิโก.
เวรีวสา นุคํ กายํ,
พาโล โปเสติ ทุจฺจโร;
โปเสนฺโต นิรเย ปกฺโก,
กาโย ภูมฺยํ วิการคู.
ปาปํ ¶ มากร กายตฺถํ, กาโย เวรี วสานุโค;
ภูมฺยํ เสสฺสติ เวการี, ปาปิโก นิรยํ คโต.
อมยฺหํ มยฺหสฺาย,
กายํ โรควสานุคํ;
โปสํ ปตฺโต มหาชานึ,
โนกาโส ธมฺม มิกฺขิตุํ.
กายาเปกฺขาย ¶ โนกาโส,
ธมฺมํ ทฏฺุํ รโหคโต;
อุเปกฺขาเยว โอกาโส,
ทุกฺขิตา มฺห อเปกฺขยา.
จิตฺต ¶ สํโสธกา ปกฺกา, กายสํโสธกา นวา;
โสเธ จิตฺตํว ปกฺกตฺถํ, นกายํ ภวภีรุโก.
จิตฺตสงฺขรณํ ¶ สาธุ, ตํ สงฺขตํ ปภสฺสรํ;
นสาธุ กายสงฺขาโร, สงฺขโตปฺยสุโภว โส.
สภาว มลินํ กายํ, นิมฺมลาย กถํ กเร;
อาคนฺตุมลินํ จิตฺตํ, สกฺกา กาตุํ สุนิมฺมลํ.
อาธิพฺยาธิ ¶ ปโรตาย, อชฺชสฺเววา วินาสินา;
โกหินาม สรีราย, ธมฺมาเปตํ สมาจเร.
สภาวเชคุจฺฉํ กายํ, โสเภตุํเนวสกฺกุเณ;
จิตฺตํ วา ลงฺกตํ โสภํ, สีลาทิ คนฺธวาสิตํ.
สเจ ¶ ภายถ ทุกฺขสฺส, สเจ โว ทุกฺข มปฺปิยํ;
มากตฺถ ปาปกํ กมฺมํ, อาวิวา ยทิวา รโห.
กิเลสา คนฺตุมลํจิตฺตํ, ปภสฺสร สภาวิกํ;
ตทาคนฺตุมลํ โธว, จิตฺตํ โธเต ปภสฺสรํ.
กิเลสา ¶ คนฺตุมลํจิตฺตํ, อุปกฺกเมน โสธเย;
สุวิสุทฺธ มนาเยว, อุตฺตรึสุ ภวณฺณวา.
กาเย มลมุเปกฺขาย, จิตฺเต มลํว โธวตุ;
จิตฺเต หิ นิมฺมเลสนฺโต, ปูติกาโยปิ ปูชิโต.
กายโรคํ ¶ ติติกฺขาย, จิตฺตโรคํ จิกิจฺฉตุ;
สุขิโต กายโรคีปิ, จิตฺเต นิรามเย สติ.
กายโรเค พหู เวชฺชา, พุทฺธุตฺติว มโนคเท;
อิธาปิ กายิโก สนฺโต, อนนฺตาว มโนรุชา.
สีสทฑฺฒ ¶ มุเปกฺขาย, นิพฺพาตุ ราคปาวกํ;
ขิปฺปํ อสุภ สฺาย, นิจฺจทฑฺฒํ ภเวภเว.
สุภาย อุฏฺิตํ ราคํ, อสุภาย นิวารเย;
โสราโค สาทิตํ ชนฺตุํ, จตฺวาปายํ นยิสฺสติ.
ปณฺฑิตานํ ¶ มลํ มาโน, โสตฺตุกฺกํเสน ปากโฏ;
มาโข อตฺตาน มุกฺกํเส, มาวิภาเว สกํมลํ.
คุณํ ปฏิจฺจ คุณีนํ, อหํมาโน สมุฏฺเห;
มรณํ อนุจินฺตาย, ธชํมานํ นิปาตย.
เอโก ¶ กายวิเวเกสี, กตฺวา กิเลสนิคฺคหํ;
วเส จิตฺตวิเวเกสี, อุโภ ปธิ วิเวกาทา.
อทิฏฺเ อสุเต าเน, วเสยฺย โมจนตฺถิโก;
อสฺสาทํหิ นิวาเรตุํ, ทิฏฺเ สุเต ติทุกฺกรํ.
อทิฏฺเ ¶ อสุเต รฺเ, วเสยฺยิ นฺทฺริยโคปโก;
วาเรตุํ วิสยากิณฺเณ, จกฺขุโสตํ ติทุกฺกรํ.
ราคํ อสติ อุปฺปนฺนํ, สนฺตาภุเชน วารเย;
พาหิเร ราค มุปฺปนฺนํ, อนฺโต อสุภจินฺตยา.
ราคํ ¶ ฉินฺทาติ พุทฺธาณํ, สรํ ภิกฺขุ รโหคโต;
ปสฺสํ กาเยธ เชคุจฺฉํ, ลเภยฺยา สิฏฺโมจนํ.
กายํ อสุภโตปสฺส, กลฺลกาเลว ทสฺสนํ;
โมฆํ กาลํ นขีเยยฺย, ภเวยฺยุํสฺเวปิอาตุรา.
กายํ ¶ เชคุจฺฉโตปสฺส, พาลฺยนฺโต ปจฺจเวกฺขิย;
อาโท กิฺจิ ชิคุจฺฉาย, ชิคุจฺเฉยฺยายตึ ภุสํ.
กายาทินว มิกฺเขยฺย, ทานิ กิฺจิปิ ทสฺสนํ;
อายตึ มคฺคลาภาย, ภเวยฺย อุปนิสฺส โย.
อิตฺถีน ¶ มงฺคมงฺคานิ, นปสฺเสยฺย นจินฺตเย;
ตทาสา อุภโต ภฏฺา, สุคตฺยา สาสนาปิจ.
อิตฺถิรูป สรากฑฺฒา, ภฏฺา พหูว สาสนา;
อิหาปิ ทุกฺขิตา หุตฺวา, เต เปจฺจ อติทุกฺขิโน.
ปุํมโน ¶ ปริยาทาย, อิตฺถิรูปสรา ิตา;
ตสฺสม มฺ เมกมฺปิ, นวิชฺชเตว สพฺพธิ.
สลฺลเป ¶ อสิหตฺเถน, ปิสาเจนาปิ สลฺลเป;
อาสเท อาสิวิเสปิ, อคฺคิกฺขนฺเธปิ อาสเท;
นตฺเวว มาตุคาเมน, เอเกกาย สุเปสโล.
กามํ อสุภจินฺตาย, พฺยาปาทํ สฺเนหเจตสา;
วิหึสํ กรุณาเยหิ, วิตกฺกคฺคี ตโยสเม.
อสเมต ¶ วิตกฺกคฺคี, ถุสราสิมฺหิ ขาณุว;
อถิรา สาสเน ตาปี, เตปจฺฉาอติตาปิโน.
อสุภา ¶ ปคเม โลกา, ตํ เมตฺตายุปสงฺกเม;
สุภาวิตาหิ เอตาหิ, ชเหโลเก ปิยาปิยํ.
คตฏฺิตาโท อุปฺปนฺเน, วิตกฺกคฺคี ตโย สเม;
อาตาปี ปหิตตฺโตติ, เอวํภูโต ปวุจฺจติ.
วิวาทปฺปตฺโต ¶ ทุตีโย, เกเนโก วิวทิสฺสติ;
ตสฺสเต สคฺคกามสฺส, เอกตฺต มุปโรจิตํ.
สินิหปฺปตฺโต ทุตีโย, กเมกา สินิหิสฺสติ;
ตสฺสเต โมกฺขกามสฺส, เอกตฺต มุปโรจิตํ.
ปุรโต ¶ ปจฺฉโตวาปิ, อปโร เจ นวิชฺชติ;
ตสฺเสว ผาสุ ภวติ, เอกสฺส วสโต วเน.
สุขฺจ กาม มยิกํ, ทุกฺขฺจ ปวิเวกิกํ;
ปวิเวกํ ทุกฺขํ เสยฺโย, ยฺเจ กามมยํ สุขํ.
โยจ ¶ วสฺสสตํ ชีเว, อปสฺสํ อุทยพฺพยํ;
เอกาหํ ชีวิตํ เสยฺโย, ปสฺสโต อุทยพฺพยํ.
สฺุาคารํ ¶ ปวิฏฺสฺส, สนฺตจิตฺตสฺส ภิกฺขุโน;
อมานุสฺสี รติ โหติ, สมฺมาธมฺมํ วิปสฺสโต.
ยโตยโต ¶ สมฺมสติ, ขนฺธานํ อุทยพฺพยํ;
ลภติ ปีติปาโมชฺชํ, อมตํ ตํ วิชานตํ.
อิจฺจุตฺตํ ธมฺมปาโมชฺชํ, วิเวกชํ รสาธิกํ;
อิจฺฉนฺโต สีลวา ภิกฺขุ, อนิวตฺติต วีริโย.
วนา วาเส วสิตฺวาน, อปฺปิจฺฉาทิคุณาวโห;
ปลิ โพเธ สมุจฺฉิชฺช, ภาเวยฺเยวํรโหคโต.
กาเย ¶ เชคุจฺฉปฺุชานิ, รูปํ รุปฺปนภาวโต;
ตสฺสิตา เวทนา สฺา, สงฺขาราจ ตโตปเร.
วิฺาณฺจ อิเมปฺจ, ขนฺธา ราสตฺถโต มตา;
เตจานิจฺจ ทุกฺขา นตฺตา, อุปาทา วยธมฺมิโน.
เผณปิณฺฑู ¶ ปมํ รูปํ, เวทนา ปุปฺผุฬูปมา;
มรีจิกูปมา สฺา, สงฺขารา กทลูปมา.
มายูปมนฺติ วิฺาณํ, ทสฺสิเต สพฺพ ทสฺสินา;
อุปมาหิ สมสฺเส ยฺย, ปฺจกฺขนฺเธ อสารเก.
ยาว ¶ พฺยาติ นิมฺมิสฺสติ,
โกฏิลกฺขาตหึขเณ;
ขนฺธา ภิชฺชนฺติ หุตฺวาน,
อนิจฺจานาม เต ตโต.
ภย ปีฬิตโต ทุกฺขา, อนตฺตา อวิเธยฺยโต;
ขนฺธาว โหนฺติ ภิชฺชนฺติ, อฺโ โกจิ นลพฺภติ.
ขนฺธา ¶ นิจฺจา ขยฏฺเน, ภยฏฺเน ทุขาจเต;
อนตฺตา สารกฏฺเน, อิติ ปสฺเส ปุนปฺปุนํ.
ภาณูทเย กยํ เอนฺติ, เหมนฺเต ปติตุสฺสวา;
ราคา มานาจ สพฺเพวํ, สตฺยา นิจฺจานุปสฺสเน.
สีหนาทํ ¶ วเนสุตฺวา, สํเวเชนฺติ สโสตกา;
เวหปฺผลาปิ โลเกวํ, ชิเนริต ติลกฺขณํ.
เวทนาทีนิ ¶ นามานิ, นามรูปทฺวยํว เต;
ตณฺหาวิชฺชาจ กมฺมาทิ, นามรูปสฺส ปจฺจยา.
นามรูปํ ปริคฺคยฺห, ตโต ตสฺสจ ปจฺจยํ;
หุตฺวา อภาวโต นิจฺจา, อุทยพฺพย ปีฬนา.
ทุกฺขา อวสวตฺติตฺตา, อนตฺตาติติลกฺขณํ;
อาโรเปตฺวาว สงฺขาเร, สมฺมสนฺโต ปุนปฺปุนํ.
ปาปุเณยฺยา ¶ นุปุพฺเพน,
สพฺพสํโยชน กฺขยํ;
ตมฺปตฺโต อรหา ภิกฺขุ,
ภวติณฺโณ สุนิพฺพุโต.
นตุมฺหํ ¶ ภิกฺขเว รูปํ, ตํ ชเหถาติ วุตฺตโต;
เมเมตนฺติ อุปาทานํ, ปฺจกฺขนฺเธ วินาสเย.
ปุตฺตา มตฺถิ ธนา มตฺถิ, อิติ พาโล วิหฺติ;
อตฺตาปิ อตฺตโน นตฺถิ, กุโตปุตฺโตกุโตธนํ.
อิจฺจุตฺต มนุจินฺตาย, อตฺตาติ อตฺถิเมติวา;
สฺํ นาเสยฺย ขนฺธาว, อตฺถีติ อาภุเช พุโธ.
ขนฺธนาส ¶ มนาภุชฺช, มโต เม ปุตฺตโก อิติ;
โสจนฺติ ปริเทวนฺติ ปุตฺโตนตฺถิ นโสมโต.
ภิชฺชมาเนสุ ¶ ขนฺเธสุ, อตฺตสฺี อนตฺเตสุ;
นาทิกาล วิปริตา, มหาชานียตํ คตา.
ภิชฺชมาเนสุ ขนฺเธสุ, ลคฺคา รตฺตา มมายิตา;
นารีปุมาทิ สฺาย, วิปเรตา อนาทิเก.
นาทิกาล ¶ วิปริโต, อตฺตสฺี อนตฺตนิ;
ภิชฺชมาเนสุ ขนฺเธสุ, ชห ตฺตาติ มมายนํ.
อภิณฺหุปฺปตฺติยาเยว, ภิชฺชมาโน นฺยติ;
อนิจฺจลกฺขณํ ฉนฺนํ, ตํ จินฺเตยฺย สุปฺวา.
อสนฺเตเยว ¶ ลคฺคนฺตา, นมุจฺจนฺติ ภวตฺตยา;
นตฺถิ สนฺเตสุ ลคฺคนฺตา, รูปกฺขนฺธา ทิเก สฺวิธ.
ตณฺหา คิชฺฌติ เมตนฺติ, มาโน อหนฺติ มฺติ;
ทิฏฺิ คณฺหาติ อตฺตาติ, เอเต ปปฺจกา ตโย.
มเม ¶ ต มห มตฺตาติ, ปปฺจานํ วสานุโค;
คณฺหนฺโต ภว ปงฺกมฺหิ, นิมฺมุคฺโคว ภยานเก.
นเม นาหํ นอตฺตาติ, เอเตหิ วิวทํ กเร;
วิวทนฺตาว มุจฺจนฺติ, ภวปงฺกา ภยานกา.
นเม ¶ นาหํ นอตฺตาติ, ทฏฺพฺพนฺติ ชิเนริตํ;
ตเถว สพฺพทา มฺเ, มา ปปฺจ วสานุโค.
โลโก วิวทิ พุทฺเธน, นโลเกน กทาจิโส;
อนตฺตาติ ชินุทฺทิฏฺํ, โลโก อตฺตาติ มฺติ.
โม ¶ โลเกน สโม โหตุ,
ตสฺสโม กึตทุตฺตเร;
อนฺธิภูโต อยํโลโก,
สมฺพุทฺธสฺส วิโรธิโก.
สมฺพุทฺธสฺส วสํ นฺเวตุ, สนฺฌาทิ ภยตชฺชิโต;
ตพฺพสํเยว อนฺเวนฺโต, ภวติณฺโณ ภวิสฺสติ.
อนตฺตาติ ¶ คิรา สจฺจา, อตฺตาติ วจนํ มุสา;
มุสาย วิวเท โลโก, พุทฺเธน สจฺจ วาทินา.
ตุรงฺควชคามมฺหา, ปุริเม จมกฺย กานเน;
วสตา อคฺคธมฺเมน, เถเรน รจิโต อยํ.
อริมตฺเตยฺย พุทฺธสฺส,
ธมฺม สฺสุตกฺขเณ ภเว;
ขีณาสโว มหาปฺโ,
ปฺุเน เตน สาวโกติ.