📜
กายปจฺจเวกฺขณา
นาทิกาล ¶ วิปริต, ชน ภูตตฺถ ทสฺสิโน;
ทาตุเม กนฺติกสฺสาทํ, สตฺถุ ปาโท ติมานิโต.
สีเส ¶ ปิลนฺทิยา โมที, สมฺพุทฺธ จรณ มฺพุชํ;
สาธุ ตุฏฺิกรํ พฺรูมิ, สุกาย ปจฺจเวกฺขณํ.
โยนิโส มนสีกตฺวา, นาทา วิรุทฺธ มฺิตํ;
สาธโว ต มุทิกฺขนฺตุ, มยาปิ มนฺทพุทฺธิโน.
อิจฺฉิตพฺพาน ¶ มายตฺตา, เตสฺจ จยภาวโต;
ตทากาเรน วตฺติตา, กาโย เชคุจฺฉ ปฺุชโก.
ปุนปฺปุนํว โอกฺกม, าณ มนฺโต ปเวสิย;
พาหิรํว อนาลมฺพ, อิกฺขณา ปจฺจเวกฺขณา.
มํสจฺฉนฺน ¶ ฏฺิรูเปว, มโนช วายุ จาลิเต;
นารี คตาติ ยาจินฺตา, เนว สาปจฺจเวกฺขณา.
สฺาทิฏฺิจ จิตฺตฺจ, วิปลฺลาสา อิเมตโย;
ต ทากาเรน วตฺตนฺติ, อวิชฺโช ตฺถริตา ภุสํ.
อาสา ¶ วิปริเต เยสํ,
วิปลฺลาสาติ เตมตา;
อาสา อาสิสนา วุตฺตา,
ตณฺหาเยว สภาวโต.
อสุเภว สุภมิติ, อนิจฺเจเอว นิจฺจโต;
ทุกฺเขเยว สุขํวาติ, อนตฺตนิว อตฺตโต.
สฺาณํ ทสฺสนํ จินฺตา,
ทฺวาทสา การโต ตโย;
ทิฏฺิสา จาทิ มคฺเคน,
เสสา เสเสหิ วชฺฌิตา.
ตณฺหา ¶ ตสฺสิ มเมตนฺติ, มาโน มฺิ อหนฺติจ;
ยสฺสิ ทิฏฺิจ อตฺตาติ, ปปฺจา นามิเม ตโย.
ปปฺจนฺติ สํสารํ, ตสฺมา ปปฺจนามกา;
ภวยนฺเต ปโยเชนฺตา, โมกฺขํ นาทํสุ เต จิรํ.
ภวปงฺเก นิ มุชฺชนฺตา, ปปฺจานํ วสานุคา;
จิรสฺสํ ทุกฺขิตา โหนฺติ, อารา นิพฺพานโต ติว.
นเม ¶ นาหํ นอตฺตาติ, เอเตหิ วิวทํ กเร;
ภณฺฑนฺตา วิวทนฺตา เต, นิพฺพานโต อทูริโน.
วิปลฺลาเส ปปฺเจจ, ทฺเวปิเอเต ปหาตเว;
โสปจฺจเวกฺขิตพฺเพ วํ, กาโย เชคุจฺฉปฺุชโก.
เกสา ¶ โลมา นขาทนฺตา,
ตณฺหายาปิจ โคจรา;
ตสฺมา เต ทฏฺุกาเมน,
ตณฺหา นิวาริตา สทา.
ลคฺคิกา ฉวิยํเยว, ตณฺหา พาหิรโคจรา;
ตสฺมา เอตฺถ ตโจวาห, สมฺพุทฺโธ น พหิจฺฉวึ.
เอสา ¶ ตจปริยนฺต, ปเทนาปิ นิวาริตา;
อโต ฉวิ มนาลมฺพ, ตจสีว มเนกเร.
ชิคุจฺฉิตานิ ฉาเทติ, อฏฺิ มํส ตจาทินิ;
าเณน ฉินฺทิ ตพฺพาจ, ตสฺมา ฉวีติ วุจฺจติ.
ฉวึ ¶ เฉตฺวา ตจํ ปสฺเส,
ตํ เฉตฺวา มํสกาทโย;
คพฺเภวตฺถูนิ ทีเปน,
ยถา ปฺาปทีปิโก.
เชคุจฺโฉ ฉวิยา กาโย,
อสุโภว สุภายเต;
นิจฺฉวา ตจมตฺเตน,
กถํ สุภายเต อยํ.
นฺหารุพนฺโธ ¶ ฏฺิสงฺฆาโต, มํสโลหิ ต ลิมฺปิโต;
ฉวิยาว วิโมเหติ, ตจจฺฉนฺโน อิมํ ปชํ.
วณฺณ สณฺาน โตเจว,
คนฺโธ กาสา สเยหิจ;
เชคุจฺฉา ปฏิกุลฺยาจ,
เกสานาม น เมปิยา.
เอเกกํ ¶ มนสีกตฺวา, นเย นิจฺเจว มาทินา;
ภาเวตพฺพา สมารมฺภ, ยถาปฺายเต ตถา.
ปูริตํ มตฺถลุงฺคสฺส, สีสฏฺิปิ ชิคุจฺฉิตํ;
มุข นาสกฺขิ กณฺณาทิ, ฉิทฺทา วฉิทฺท ทุทฺทสํ.
ปูติ ¶ วายุ วิจริต, กุจฺฉิฏฺนฺตานิ โลหิตํ;
ปิตฺตํ เสมฺหฺจ ปปฺผาสํ, หทยํ ยกนมฺปิ ธี.
อนฺน ปานํ มนฺุมฺปิ, เขฬ ตินฺต มโธปริ;
ทนฺเตหิ ปิสิตํ สฺวาน, วมถูว ชิคุจฺฉิตํ.
ยาวตายุ ¶ อโธเตวา, มาสเย คิลิตํ ิตํ;
กิมิกูล สมากิณฺเณ, ตหิเมวา สิตาสิตํ.
เอตํ อุทริยํ นาม, ตมฺหา ปกฺกาสยํ คตํ;
ทินจฺจเย กรีสนฺตํ, สา สยํ ตํทฺวยมฺปิ ธี.
ปกาเสตฺวา ¶ ปเวเสติ, อนฺนปานํ มหารหํ;
ปฏิจฺฉนฺโน นิหรติ, ตเมว นฺโต ิตํ ชโน.
ปเวเส ตํ ปริวโต,
นิหเรโก รโห ลิโน;
มนฺุํว ปวีสนฺเต,
นิกฺขมนฺเต ชิคุจฺฉิตํ.
เชคุจฺฉ ¶ ปฏิกุลฺยานิ, มํสนฺหารุ ตจฏฺินิ;
นปิยานิ น ตุฏฺานิ, เนวอิตฺถี นปูปิโส.
หตฺถ ปาท มุขาทีนิ,
นตฺถฺานิ ชิคุจฺฉิตา;
ตตฺถา กุมาริกา กฺา,
โมเหน อตฺถิสฺิตา.
ปจฺเจกํ ¶ วินิภุตฺเตส, เกส โลม นขาทิสุ;
นตฺถิกฺา กุมารีวา, สมฺปิณฺฑิเตสุ สา กุโต.
อากาโสเยว ¶ กายางฺขฺโย,
ตจาทิ ปริวาริโต;
ตถาสีสํ มุขํหตฺโถ,
ปาโทรุ กฏิอาทโย.
ถมฺภาทีสฺวิว เคโหติ,
ปิณฺฑิเต สฺเวสุ สมฺมุติ;
กาโยติ อิตฺถิโปโสติ,
สํมุฬฺโห ตายรชฺชติ.
สนฺตํ ¶ จินฺเตยฺย นาสนฺตํ, สนฺตํ จินฺตยโต สุขํ;
อสนฺตํ อนุจินฺเตนฺโต, นานาทุกฺเขหิ ตปฺปติ.
ชวตฺยา วิชฺชมาเนว, นาวิชฺชา วิชฺชมานเก;
ตสฺมาตํนามโก โมโห, ตณฺหาปิจ ตทนฺวิตา.
ปุํกาโยวาถีกาโยวา ¶ , มลาสุจิชิคุจฺฉิโต;
ตสฺสมํ นตฺถิคารยฺหํ, ยฺวามลมฺปิ มลํกเร.
นตฺถิ ¶ กายสโมเวรี,
มหานตฺถกโร จีรํ;
นตฺถิ กายสโม วฺโจ,
อสุโภว สุภายเต.
ถีปุํ สปรกาโยติ, ปสฺสติปิ นปสฺสติ;
เชคุจฺฉ ปฏิกุลฺโยติ, สมฺมา ปสฺสติ ปสฺสติ.
สุโภสุโภติ ¶ มฺนฺตา,
ธีติ ธีติ ชิเนริเต;
โลกาโลกา นธีเยสํ,
ภวา ภวา วจาริโน.
ภิยฺโยภิยฺโยว ราคคฺคิ,
สุโภสุโภติปสฺสโต;
มนฺโทมนฺโทว โสอคฺคิ,
ธีวธีววิปสฺสโต.
พหุสฺสุโตปิ ¶ พาโลว, อสุเภ สุภมฺโก;
อสุโภติ วิปสฺสนฺโต, อปฺปสฺสุโตปิปณฺฑิโต.
โยจ สิปฺปานิ ชาเนยฺย, สตานิ สหสฺสานิปิ;
กาเยกชานนํ เสยฺโย, ยฺเจ อฺ วิชานํนํ.
กายเมกมฺปิ ¶ นฺามิ, พุทฺธาลทฺธนโย อปิ;
สุตาจ ปณฺฑิตาตฺยมฺหา, ยุตฺโตเยวา ติลชฺชิตุํ.
สุภโตเยว มฺามิ, เอวํ ชิคุจฺฉิตมฺปินํ;
มฺจ เ ปณฺฑิโต ตฺยาหุ, อลเมวาติลชฺชิตุํ.
กาเย ¶ อสุภสฺํโย, นลภามิ กทาจิปิ;
สุลทฺธ สุคโต วาโท, สฺวารโหวาติลชฺชิตุํ.
กาเยน สํสรนฺโตปิ, ตทาการํ ยถาตถํ;
ภเวภเว อชานนฺโต, มมายิตฺวาว ตํ จชึ.
กาเยน ¶ สํสรนฺโตปิ, นฺา กาย ชิคุจฺจตํ;
นิจฺจุปาทา มมายนฺโต, ปิยายิตฺวาว ตํ จชึ.
กุภารํ สารสฺาย, ปิยายิตฺวาว หึสกํ;
อนนฺตทุกฺข มาปาทึ, วิปลฺลาโส ภเวภเว.
มหาชานีย ¶ ปตฺโตติ, สํเวเชตฺวา สกํมนํ;
ทิโรกต ชิโนวาโท, อนิวตฺติต วีริโย.
อทิฏฺปุพฺพ เมตสฺส, ตถาการํว ปสฺสตุ;
กิจฺจ มฺ มุเปกฺขาย, สํสาร ภย ภีรุโก.
ยฺหิกิจฺจํ ¶ อปวิฏฺํ, อกิจฺจํ ปน กยิรา;
อุนฺนฬานํ ปมตฺตานํ, เตสํ วฑฺฒนฺติ อาสวา.
เยสฺจ สุสมารทฺธา, นิจฺจํ กายคตา สติ;
อกิจฺจํ เต นเสวนฺติ, กิจฺเจ สาตต การิโน;
สตานํ สมฺปชานานํ, อตฺถํ คจฺฉนฺติ อาสวาติ.
โถเมนฺตา ¶ โสณฺณํ กาโยร,
มุขกฺขิ ตฺยาทินา อิมํ;
รตฺเต มุฏฺเ กโรนฺเตเต,
อฺเชเน สยํวิย.
กายโสภฺย ปกาเสตา,
วาจา เว มารเทสนา;
ตทโสภฺย ปกาเสตา,
วาจา สมฺมุทฺธ เทสนา.
อสุโภติ ¶ ชินุทฺทิฏฺํ, กายํ สุโภติ คาหิโน;
สํมุฬฺหาเต น มุจฺจนฺติ, ภวา พุทฺธ วิโรธิโน.
อสุโภติ ชินุทฺทิฏฺํ, กายํ ตเถว คาหิโน;
ปณฺฑิตา เตว มุจฺจนฺติ, ภวา พุทฺธมตานุคา.
โสเธนฺเตลงฺกโรนฺเตว ¶ , มลาสวนฺติกายโต;
อลํ กายวิโสเธน, พาโลว ตํ ครุํ กโร.
โคเปนฺเตว อโรคาย,
กาโย โรเคนสํวเส;
คายคุตฺตํ มุธาเยว,
จิตฺตคุตฺตํว สาตฺถกํ.
จนฺทนาทิ ¶ วิลิตฺโตปิ,
มุตฺโตมณิ วิภูสิโต;
ตํสภาโวว โสกาโย,
วิสฺสวนฺโต ตโตตโต.
ปติเตจ ¶ อปติเต,
วิเสโส นตฺถิ กิฺจิปิ;
กาโย เจมนฺุโ ตมฺหา,
ปติโตปิ ตถาสิยา.
กาโย มนุสฺสชาตีนํ, ติรจฺฉาน ตฺตภาวโต;
เชคุจฺฉิต ตโรโหติ, ทุพฺพิโสโธจ ทุพฺภโร.
ยถาชาเตน ¶ กาเยน, สกฺกา วิหริตุํ นจ;
ปจฺจหํ โสธนีโยจ, โธวน มชฺชนาทิภิ.
รตฺตํ ปาตุํ ฉวึ เฉตฺวา, สกฺกา ฑํสาทโยปินํ;
เฉตฺวา มํส ฏฺิกาทีนิ, ธีโร นาลมฺพิตุํ กถํ.
ลคฺคนฺติ ¶ ฉวิมตฺเต เย, มกฺขิกา เสทปา ยถา;
ถีปุํ มุขาทิ สฺาย, เต ปมุฬฺหา มหาตปา.
จารี อโคจเร กาเม, ลคฺคาเลเป กปีริว;
พหูหิ ปีฬิตา รีหิ, มรนฺติ อติทุกฺขิโน.
ราคารึ ¶ ทุชฺชยํ เชยฺยุํ, ชยภุมฺมาสุเภ จรา;
สีตานิสฺสิต ลฏุกี, เสนกํว มหพฺพลํ.
กายธิ ¶ คฺโคจโร เวโส,
ชยภูพุทฺธ ทุตฺติยา;
เอตฺเถว โคจรา โหนฺตุ,
มาโภ กาเม ชยตฺถิกา.
กายา ¶ สุภํ วิปสฺสนฺตุ, ทิพฺพ กฺขินาปฺย ปสฺสิยํ;
อายตึ มคฺคลาภาย, ตํ ทสฺสนํ ภวิสฺสติ.
ธีจกฺขุนาว ธิกฺกายํ, ปสฺเส น มํสจกฺขุนา;
อุมฺมิลิตฺวาว ธีจกฺขุํ, วิเวกฏฺโ อุทิกฺขตุ.
ปฺจงฺคานิ ¶ ยถา กุมฺโม, จกฺขาทีนิ นิคูหเย;
เวรี ลภตุ โมกาสํ, ปฺจทฺวารา อรกฺขิตา.
จกฺขุรูเปน ¶ สํวาสา, ราคปุตฺตํ วิชายติ;
มหานตฺถกโร โสจ, สํวาสํ เตน วารเย.
รูปาทีสุสฺชนฺตีติ, สตฺตา อิตฺถฺยาทิ สฺาย;
นตฺเวว ขนฺธสฺาย, ตํสฺิหิ วิราคิโน.
สกาเยปรกาเยจ ¶ ,
อาสํ ฉินฺเทยฺย ปณฺฑิโต;
อาสํ เฉตฺวา สุขํเสติ,
อาสาย ทุกฺขิตา ปชา.
ทสฺสเน สวเน กาย,
สํสคฺเค เมถุเนปิจ;
นิราโส สุขิโต โหติ,
อนิราโสติทุกฺขิโต.
พหีว ¶ โสธิตํ ยสฺส, น วนฺโต เชคุจฺฉ ปฺุชกํ;
ตํกายํ อสุตํชาน, ตนุราโค สิยาตฺตนิ.
กาเยวิราค มิจฺฉนฺโต, นุปสฺเสยฺย ตทนฺตรํ;
อนฺโตทสฺสี อตปฺปนฺโต, ลเภ สํสารโมจนํ.
สตฺตา ¶ สตฺตา พหิฏฺเวา, สารํสารํ มมายิโน;
สนฺโตสนฺโต วิปสฺสนฺโต, นวานวายตึภเว.
อลํ ¶ อลํ กตฺวา กายํ, มลามลาสวนฺติโต;
โสภํ โสภํ นเย านํ, มนํ มนํ ปฺยลํ กตํ.
สํสคฺคชาตสฺส ภวนฺติ สฺเนหา,
สฺเนหานฺวยํ ทุกฺข มิทํ ปโหติ;
อาทินวํ สฺเนหชํเปกฺข มาโน,
เอโก จเรขคฺค วิสาณ กปฺโป.
ขิฏฺฏา ¶ รติ โหติ สหาย มชฺเฌ,
ปุตฺเตสุจ วิปุลํ โหติ เปมํ;
ปิยวิปฺปโยคํ วิชิคุจฺฉมาโน,
เอโก จเร ขคฺควิสาณ กปฺโป.
วํโส ¶ วิสาโลยถา วิสตฺโต,
ปุตฺเตสุ ทาเรสุจ ยาอเปกฺขา;
วํสกฬิโรว อสชฺชมาโน,
เอโก จเร ขคฺควิสาณ กปฺโป.
กามํ ¶ กามย มานสฺส, ตสฺสเจตํ สมิชฺฌติ;
อทฺธา ปีติมโน โหติ, มจฺโจ ลทฺธา ยทิจฺฉติ.
ตสฺสเจ กามยานสฺส, ฉนฺทชาตสฺส ชนฺตุโน;
เตกามา ปริหายนฺติ, สลฺลวิทฺโธว รุปฺปติ.
โยกาเม ¶ ปริวชฺเชติ, สปฺปสฺเสว ปทา สิโร;
โสมํ วิสตฺติกํ โลเก, สโต สมติวตฺตติ.
เขตฺตํ วตฺถุํ ตฬากํวา, ควสฺสํ ทาสโปริสํ;
ถิโย พนฺธู ปุถุกาเม, โยนโร อนุคิชฺฌติ.
อพลา นํ พลียนฺติ, มทฺทนฺเตนํ ปริสฺสยา;
ตโตนํ ทุกฺขมนฺเวติ, นาวํ ภินฺน มิโวทกํ.
ตสฺมาชนฺตุ ¶ สทาสโต, กามานิ ปริวชฺชเย;
เต ปหาย ตเร โอฆํ, นาวํ สิตฺวาว ปารคู.
กามโต ¶ ชายเต โสโก,
กามโต ชายเต ภยํ;
กามโต วิปฺปมุตฺตสฺส,
นตฺถิ โสโก กุโต ภยํ.
สุภานุปสฺสึ ¶ วิหรนฺตํ, อินฺทฺริเยสุ อสํวุตํ;
โภชนมฺหิ อมตฺตฺุํ, กุสิตํ หีน วีริยํ;
ตํเว ปสหติ มาโร, วาโต รุกฺขํว ทุพฺพลํ.
อสุภานุปสฺสึ วิหรนฺตํ, อินฺทฺริเยสุ สุสํวุตํ;
โภชนมฺหิจ มตฺตฺุํ, สทฺธํ อารทฺธ วีริยํ;
ตํเว นปฺปสหติ มาโร, วาโต เสลํว ปพฺพตํ.
ยถา ¶ อคารํ ทุจฺฉนฺนํ, วุฏฺิ สมติ วิชฺฌติ;
เอวํ อภาวิตํ จิตฺตํ, ราโค สมติวิชฺฌติ.
ตเทวํ ¶ ปจฺจเวกฺขนฺติ, เย เต ราคคฺคิทุพฺพลา;
ปติฏฺํ สาสเน ลทฺธา, นุกฺกณฺา นลสา รตา.
พุทฺธาวาทํ ¶ ลภิตฺวาปิ, นาหํสกฺกา นโวมฺหิติ;
โทสํ ตณฺหํ อนาเสนฺโต, ปริปกฺโก กทาภเว;
ปฺุกมฺมํ อกโรนฺโต, ปรวชฺชํ อขมนฺโต.
กาย สงฺขาริกา ตณฺหา, นีจานีจกราจ สา;
จิตฺตสงฺขาริกา สทฺธา, อุจฺจา อุจฺจกราจ สา.
ทสฺสนีเย ¶ รตา ตณฺหา, สทฺธาสฺวาจารภตฺติกา;
วิกิณฺณจาริกา ตณฺหา, สทฺธา วิสทจารินี.
มโนกิเลสิกา ตณฺหา, สานุคานนฺต ทุกฺขทา;
จิตฺตปฺปสาทิกา สทฺธา, อตฺตานุค สุขาวหา.
ตณฺหา ¶ สทฺธาน มิจฺเจวํ, วิเสสํ ชาน ตตฺวโต;
ตฺวา ตณฺหํ วินาเสยฺย, สทฺธํภาเวยฺย เจตสิ.
อุจฺฉุกํ ยนฺตปตฺตมฺปิ, สฺจุณฺณิตมฺปิ จนฺทนํ;
มธุรํว สุคนฺธํว, เมตฺติว หึสิโตปิ สํ.
อตฺตจฺเฉทมฺปิ ¶ วาเสติ, สุคนฺเธนิว จนฺทนํ;
สนฺโต เมตฺตาสุคนฺเธน, อตฺตหึสมฺปิ วาสเย.
กทาจิปิ น ทุคฺคนฺธิ, สุกฺขํ จุณฺณมฺปิ จนฺทนํ;
ตเถว ทุกฺขปตฺโตปิ, น สนฺโต ปาปการโก.
ขเม ¶ วชฺชํ กเรยฺยตฺถํ, พุทฺธขนฺติ มนุสฺสรํ;
เมตฺตาตินฺเตน เวรีปิ, นุปนาโห สิยตฺตนิ.
นคจฺฉติ ต มกฺโกโส, มเมวา นตฺถการโก;
อิติ ตฺวาว สปฺปฺโ, เนว กฺโกเสยฺย กิฺจนํ.
อกฺโกโส ¶ มํ นอาคจฺเฉ,
ตสฺเสวา นตฺถการโก;
อิติ ตฺวา ติติกฺเขยฺย,
น ปจฺจกฺโกสนํ กเร.
อกฺโกสก นยํ คณฺหิ,
ปจฺจกฺโกโส น โส วโร;
พุโธ ตํ นานุคาเหยฺย,
มา โสว ปาปิโย ภเว.
ตณฺหาวิชฺชาจ ¶ มูลาทฺเว, สํสารวิสปาทเป;
สพฺภตฺติ สทฺธมฺมสฺสุตํ, ทฺเวเยว มธุรา ผลา.
โสเธ จิตฺต มุปกฺกมฺม, สุทฺธํ อุปกฺกเมน ตํ;
วเห สุขํ อสงฺเขยฺยํ, ทุกฺขํ อโสธิตํ มลิ.
โสธิตํ ¶ สุคตึเนติ, ทุคฺคตึว อโสธิตํ;
จิตฺตํ โสเธตุ มาลิมฺเป, ราคโทส มเลหิ ตํ.
โทเสชา นาสิตา เยน,
สาสเนวตฺถิ โสนโย;
นตฺถฺตฺถ ตมาทาย,
พุโธ นาเสตุ ตํทฺวยํ.
รนกุนวาสิ ¶ กตาวาเส, ทคุํเจตี ปุรตฺถิเม;
วสตา อคฺคธมฺเมน, เถเรน รจิโต อยนฺติ.