📜
จูฬามณิทุสฺส ถุปทฺวยกถา
๙. โพธิสตฺโต ปพฺพชิตฺวา อนุกฺกเมน ราชคหํ คนฺตฺวา ตตฺถ ปิณฺฑาย จริตฺวา ปณฺฑว ปพฺพตปพฺภาเร นิสินฺโน มคธราเชน รชฺเชน นิมนฺติยมาโน ตํ ปฏิกฺขิปิตฺวา สพฺพฺุตํ ปตฺวา ติสฺสวิชิตํ อาคมนตฺถายเตนคหิต ปฏิฺโ อาฬารํ-อุทฺทกฺจ อุปสงฺกมิตฺวา ¶ เตสํ สนฺติเก อธิคตวิเสเสน อปริตุฏฺโ ฉพฺพสฺสานิ มหาปธานํ ปทหิตฺวา วิสาข ปุณฺณม ทิวเส เสนานินิคเม สุชาตาย ทินฺนปายาสํ ปริภฺุชิตฺวา เนรฺชราย นทิยา สุวณฺณปาตึ ปวาเหตฺวา เนรฺชราย ตีเร มหาวนสณฺเฑ นานาสมาปตฺตีหิ ทิวาภาคํ วิตินาเมตฺวา สายณฺห สมเย โสตฺถิเยน ทินฺนํ ติณมุฏฺึ คเหตฺวา กาเฬน นาคราเชน อภิตฺถุตคุโณ โพธิมณฺฑํ อารุยฺห ติณานิ. สตฺถริตฺวา น ตาวีมํ ปลฺลงฺกํ ภิณฺทิสฺสามิ ยาว เม อนุปาทาย อาสเวหิ จิตฺตํ วิมุจฺจิสฺสตี’’ติ ปฏิฺํ กตฺวา ปาจีน ทาสาภิมุโข นิสีทิตฺวา-สูริเย อนตฺถมิเตเยว มารพลํ วิธเมตฺวา ปมยาเม ปุพฺเพ นิวาสาณํ มชฺฌิมยาเม จุตูปปาตาณํ ปตฺวา ปจฺฉิมยามาวสาเน ทสพล จตุเวสารชฺชาทิ สพฺพคุณปติมณฺฑิตํสพฺพฺุตาณํ ปฏิวิชฺฌิตฺวา สตฺต สตฺตาหํ โพธิสมีเปเยว วีตินาเมตฺวา อฏฺเม สตฺตาเห อชปาล นิคฺโรธมูเล นิสินฺโน ธมฺมคมฺภีรตา ปจฺจเวกฺขเนน อปฺโปสฺสุกฺกตํ อาปชฺชมาโน ทสทหสฺสี มหาพฺรหฺม ปริวาเรน สหมฺปติ มหาพฺรหฺมุนา อายาจิต ธมฺมเทสโน พุทฺธจกฺขุนา โลกํ โอโลเกนฺโต พฺรหฺมุโน อชฺเฌสนํ อาทาย กสฺส นุ โข ปมํ ธมฺมํ เทเสยฺยนฺติ โอโลเกนฺโต อาฬารุทฺทกานํ กาลกตภาวํ ตฺวา ปฺจวคฺคียานํ ภิกฺขุนํ พหูปการตํ อนุสฺสริตฺวา อุฏฺายาสนา กาสิปุรํ คจฺฉนฺโต อนฺตรามคฺเค อุปเกน สทฺธึ มนฺเตตฺวา อาสาฬหิปุณฺณม ทิวเส อิสิปตเน มิคทาเย ปฺจ วคฺคิยานํ ภิกฺขุนํ วสนฏฺานํ ปตฺวา เต อนนุจฺฉวิเกน อาวุโส วาเทน สมุทาจรนฺเต อฺาเปตฺวา ธมฺมจกฺกํ ปวตฺเตนฺโต อฺาโกณฺฑฺตฺเถรปมุเข อฏฺารส โกฏิโย อมตปานํ ปาเยสิ.
ตโต ปฏฺาย จตฺตาลีส สํวจฺฉรานิ ตฺวา จตุราสีติ ธมฺมกฺขณฺธ สหสฺสานิ เทเสตฺวา คณนปถมตีเต สตฺเต ภวกนฺตารโต สนฺตาเรตฺวา สพฺพพุทฺธกิจฺจานิ นิฏฺเปตฺวา กุสินารายํ อุปวตฺตเน มลฺลานํ สาลวเน ยมกสาลาน มนฺตเร อุตฺตสีสกํ ปฺตฺเต มฺจเก วิสาขปุณฺณม ทิวเส ทกฺขิเณน ปสฺเสน สโต สมฺปชาโน อนุฏฺานเสยฺยาย นิปชฺชิ. ตทา กิร ภควโต ปูชาย ยมกสาลา สพฺพปาลิผุลฺลา มูลโต ปฏฺาย ยาว อคฺคา เอกจฺฉนฺนา อเหสุํ. น เกวลฺจ ยมกสาลาเยว สพฺเพปิ รุกฺขสาขา สพฺพปาลิผุลฺลาว อเหสุํ.
น เกวลฺจ ตสฺมึเยว อุยฺยาเน สกเลปิ ทสสหสฺส จกฺกวาเฬ ผลุปค รุกฺขา ผลํ คณฺหึสุ. สพฺพรุกฺขานํ ขณฺเธสุ ขณฺธ ปทุมานิ, ¶ วลลีสุ วลลิปทุมานิ. อากาเส อุลฺโลกปทุมานิ, ปถวิตลํ ภิณฺทิตฺวา ทณฺฑกปทุมานิ ปุปฺผึสุ. สพฺโพ มหา สมุทฺโท ปฺจวณฺณ ปทุมสฺฉนฺโน อโหสิ ติโยชน สหสฺสวิตฺถโต ปน หิมวา ฆนพทฺธโมรปิฺฉกลาโป วิย นิรนฺตรํ มาลาทามควกฺขิโต วิย สุฏฺุ ปีเฬตฺวา อาพทฺธปุปฺผวฏํสโก วิย สุปูริต ปุปฺผจงฺเคฏกํ วิย จ อติรมณีโย อโหสิ.
ยมกสาลา ภุมฺมเทวตานิ สฺจาลิตกฺขวิณฺธฏปา ตถาคตสรีรสฺส อุปริปุปฺผานิ วิกิรนฺติ. ทิพฺพานิปิ มณฺทารว ปุปฺผานิ อนฺตลิกฺขา ปตนฺติ. ตานิ โหนฺติ สุวณฺณ วณฺณานิ ปณฺณจฺฉตฺตปฺปมาณานิ มหาตุมฺพมตฺตํ เรณุ คณฺหนฺติ น เกวลฺจ มณฺทารว ปุปฺผาเนจ, อฺานิปิ สพฺพานิ ปาริจฺฉตฺตก ปุปฺผาทีนิ สุวณฺณวงฺโคฏกานิ รชตจงฺโคฏกานิ จ ปูเรตฺวา ปูเรตฺวา ติทส ปุเรปิ พฺรหฺมโลเกปิ ิตาหิ เทวตาหิ วิวิธานิ อนฺตรา อวิปฺปกิณฺณาเนว หุตฺวา อาคนฺตฺวา ปตฺตกึชกฺข เรณุ จุณฺเณหิ ตถาคตสฺส สรีรเมว โอกีรนฺติ น เกวลฺจ เทวตานํเยว นาค สุปณฺณ มนุสฺสานมฺปิ อุปกปฺปน จณฺทน จุณฺณานิ น เกวลฺจ จณฺทนจุณฺณาเนว กาฬานุสารี ตคร โลหิตจณฺทนาทิ สพฺพคนฺธชาตจุณฺณานิ, หริตาลฺชน สุวณฺณ รชต จุณฺณานิ, สพฺพคนฺธวาส วิกติโย สุวณฺณ รชตาทิสมุคฺเค ปูเรตฺวา จกฺกวาฬ มุขวฏฺฏิอาทิสุ ิตาหิ เทวตาหิ ปวิทฺธา อนฺตรา อวิปฺปกิริตฺวา ตถาคตสฺเสว สรีรํ โอกิรนฺติ ทิพฺพานิปิ ตุริยานิ อนฺตลิกฺเข วชฺชนฺติ. น เกวลฺจ ตานิเยว สพฺพานิปิ ตนฺติพทฺธ จมฺมปริโยนทฺธ สุสิราทิ เภทานิ ทสสหสฺสจกฺกวาเฬ เทว-นาคว-สุปณฺณ-มนุสฺสานํ ตุริยานิ เอกจกฺกวาเฬ สนฺนิปติตฺวา อนฺตลิกฺเข วชฺชนฺติ.
วรจารณเทวตา กิร นาเมกา ทีฆายุกา เทวตา มหาปุริโส มนุสฺสปเถ นิพฺพตฺติตฺวา พุทฺโธ ภวิสฺสตีติ สุตฺว ปฏิสณฺธิทิวเส คณฺหิตฺวา คมิสฺสามาติ มาลา คนฺถิตุํ อารภึสุ ตา คณฺถมานาว มหาปุริเส มาตุกุจฺฉิยํ นิพฺพตฺเต ตุมฺเภ กสฺส คณฺถถาติ วุตฺตา น ตาว ติฏฺาติ กุจฺฉิโต นิกฺขมน ทิวเส คเหตฺวา คมิสฺสามาติ อาหํสุ ปุน นิกฺเขนฺโตติ สุตฺวา มหาภินิกฺขมนทิวเส คมิสฺสามาติ มหาภินิกฺขมนํ นิกฺขนฺโตติ สุตฺวา อภิสมฺโพธิ ทิวเส คมิสฺสามาติ. อชฺช อภิสมฺพุทฺโธติ สุตฺวา ธมฺมจกฺกปฺปวตฺตนทิวเส คมิสฺสามาติ ธมฺมจกฺกํ ปวตฺตยีติ สุตฺวา ยมกปาฏิหาริยทิวเส คมิสฺสามาติ. อชฺช ยมกปาฏิหาริยํ กรีติ สุตฺวา เทโว โรหนทิวเส คมิสฺสามาติ. อชฺช เทโวโรหนํ กรีติ สุตฺวา อายุสงฺขาโรสฺสชฺชเน คมิสฺสามาติ อายุสงฺขารํ โอสฺสชีติ สุตฺวา น ตาว นิฏฺาติ ปรินิพฺพานทิวเส คมิสฺสามาติ?
อชฺช ¶ ภควา ยมกสาลานมนฺตเร ทกฺขิเณน ปสฺเสน สโต สมฺปชาโน สีหเสยฺยํ อุปคโต พลว ปจฺจุสมเย ปรินิพฺพายิสฺสติ ตุมฺเห กสฺส คณฺถถาติ วุตฺตา ปน กินฺนาเมตํ อชฺเชว มาตุกุจฺฉิยํ ปฏิสณฺธึ คณฺหิ อชฺเชว กุจฺฉิโต นิกฺขนฺโต, อชฺเชว มหาภินิกฺขมนํ นิกฺขมิ. อชฺเชวพุทฺโธ อโหสิ อชฺเชว ธมฺมจกฺกํ ปวตฺตยิ. อชฺเชว ยมกปาฏิหาริยํ อกาสิ. อชฺเชว เทวโลกา โอตินณฺณา. อชฺเชว อายุสงฺขรํ โอสฺสชิ. อชฺเชว กิร ปรินิพฺพุโต. นนุ นาม ทุติย ทิวเส ยาคุปาน กาลมตฺตมฺปิ าตพฺพํ อสฺส, ทส ปารมิโย ปูเรตฺวา พุทฺธตฺตํ ปตฺตสฺส นาม อนนุจฺฉวิกนฺติ อปริ นิฏฺิตาว มาลาโย คเหตฺวา อาคมฺม อนฺโต จกฺกวาเฬ โอกาสํ อาลภมานา จกฺกวาฬ มุขวฏฺฏิยํ ลภิตฺวา อาธาวนฺติโย หตฺเถน หตฺถํ คีวาย คีวํ คเหตฺวา ตีณิ รตนานิ อารพฺภทฺวตฺตึสมหปุริสลกฺขณานิ ฉพฺพณฺณรํสิโย ทสปารมิโย อทฺธจฺฉฏฺานิ ชาตกสตานิ จุทฺทสฺส พุทฺธาณานิ อารพฺภ คายิตฺวา ตสฺส ตสฺส อวสาเน สหาย เห สหาย เหติ วทนฺติ. อิทเมตํ ปฏิจฺจวุตฺตํ-ทิพฺพานิปิ สํคีตานิ อนฺตลิกฺเข วตฺตนฺติติ.
ภควา ปน เอวํ มหติยา ปูชาย วตฺตมานยา ปมยาเม มลฺลานํ ธมฺมํ เทเสสิ มชฺฌิมยาเม สุภทฺทสฺส ธมฺมํ เทเสตฺวา ตํ มคฺคผเล ปติฏฺาเปสิ ปจฺฉิมยาเม ภิกฺขุ โอวทิตฺวา พลว ปจฺจูส สมเย มหาปถวึ กมฺเปนฺโต อนุปาทิเสสาย นิพฺพานธาตุยา ปรินิพฺพายิ ปรินิพฺพุเต ปน ภควติ โลกนาเถ อานณฺทตฺเถโร มลฺลราชุนํ ตํ ปวตฺตึ อาโรเจติ เต สุตฺวาว คณฺธมาลํ สพฺพฺจ ตาลาวจรํ ปฺจ จ ทุสฺสยุคสตานิ อาทาย คนฺตฺวา ภควโต สรีรํ นจฺเจหิ - คีเตหิ - วาทิเตหิ - มาเลหิ - คณฺเธหิ สกฺกโรนฺตา ครุกโรนฺตา มาเนนฺตา - ปูเชนฺตา เจลวิตานานิ กโรนฺตา มณฺฑล มาลานิ ปฏิยาเทนฺตา เอวํ ตา ทิวสํ วีตินาเมสุํ.
อถ เทวตานฺจ โกสินารกานํ มลฺลานฺจ เอตทโหสิ-อติวิกาโล โข อชฺช ภควโต สรีร ฌาเปตุํ, สฺเวทานิ ภควโต สรีรํ ฌเปสฺสามาติ ตถา ทุติยมฺปิ ทิวสํ วีตินาเมสุํ. ตถา ตติยํ จตุตฺถํ ปฺจมํ ฉฏฺมฺปิ ทิวสํ วีตินาเมสุํ สตฺต เม ทิวเส เทวตา จ โทสินารกา มลฺลา จ ภควโต สรีรํ ทิพฺเพหิ มานุสเกหิ จ นจฺเฉหิ - คีเตหิ - วาทิเตหิ - มาเลหิ - คณฺเธหิ สกฺกาโรนฺโต ครุกโรนฺตา มาเนนฺตา ปูเชนฺตา นครมชฺเฌน นีหริตฺวา ยตฺถ มกุฏพณฺธนํ นาม มลฺลานํ เจติยํ ตตฺถ นิกฺขิปึสุ
เตน โข ปน สมเยน กุสินารา ยาว สนฺธิสมล สํกฏีราชนฺนุมตฺเตน โอธินา มณฺทารว ปุปฺเผน สตฺถตา โหติ อถ โข โกสินารกา ¶ มลฺลา ภควโต สรีรํ จกฺกวตฺติสฺส สรีรํ วิย อหเตน วตฺเถน เวเสุํ อหเตน วตฺเถน เวเตฺวา วิหเตน กปฺปาเสน เวเสุํ วิหเตน กปฺปาเสน เวเตฺวา อหเตน วตฺเถน เวเสุํ. เอเตเนว นเยน ปฺจหิยุคสเตหิ เวเตฺวา อายสาย เตลโทณิยา ปกฺขิปิตฺวา อฺิสฺสา อายสาย โทณิยา ปฏิกุชฺเชตฺวา สพฺพคนฺธานํ จิตกํ กริตฺวา ภควโต สรีรํ จิตกํ อาโรเปสุํ. เตน โข ปน สมเยน อายสฺมา มหา กสฺสโป ปาวาย กุสินารํ อทฺธานมคฺค ปฏิปนฺโน โหติ มหตาภิกฺขุสงฺเฆน สทฺธึ ปฺจมตฺเตหิ ภิกฺขุสเตหิ เตน โข ปน สมเยน เถเร จิตฺตํ ปสาเทตฺวา สคฺเค นิพฺพตฺตา เทวตา ตสฺมึ สมาคเม เถรํ อทิสฺวา กุหินฺนุ โข อมฺหากํ กุลุปค เถโรติ อาวชฺเชนฺโต อนฺตรามคฺคปฏิปนฺนํ ทิสฺวา อมฺหากํ กุลุปค เถเร อวณฺทิเต จิตโก มา ปชฺชลิตฺถาติ อธิฏฺิหึสุ.
อถ โข จตฺตาโร มลฺลปาโมกฺขา สีสํ นหาตา อหตานิ วตฺถานิ นิจตฺถา วี สํรตนสติกํ จณฺทนจิตกํ อาลิมฺเปสฺสามาติ อฏฺปิ โสลสปิ ทฺวตฺตึสาปิ ชนา หุตฺวา ยมก อุกฺกโย คเหตฺวา ตาลวเณฏหิ วิชนฺตา ภสฺตานิ ธมนฺตา น สกฺโกนฺติเยว อคฺคึ คาหาเปตุํ. อถ โข โกสินารกา มลฺลา จิตกสฺส อปชฺชลน การณํ อายสฺมนฺตํ อนุรุทฺธํ ปุจฺฉิตฺวํ เทวตานํ อภิปฺปายํ สุตฺวา มหากสฺสโป กิร โภ ปฺจหิ ภิกฺขุสเตหิ สทฺธึ ทสพลสฺส ปาเท วนฺทิสฺสามีติ อาคจฺฉติ ตสฺมึ กิร อนาคเต จิตโก น ปชฺชลติ กีทิโส โภโส ภิกฺขุ กาโล โอทาโต ทีโฆ รสฺโส เอวรูเป นาม โภ ภิกฺขุมฺหิ ิโต กึ ทสพลสฺส ปรินิพฺพานํ นามาติ เทจิ คณฺธมาลาทิ หตฺถา ปฏิปถํ คจฺฉึสุ เกจิ วีถิโย วิจิตฺตา กตฺวา อาคมนมคฺคํ โอโลกยมานา อฏฺํสุ. อถ โข อายสฺมา มหากสฺสโป เยน กุสินารา มกูฏพณฺธนํ นาม มลฺลานํ เจติยํ, เยน ภควโต จิตโก เตนุปสงฺกมิ. อุปสงฺกมิตฺวา เอกํสํ จีวรํ กตฺวา ติกฺขตฺตุํ จิตกํ ปทกฺขิณํ กตฺวา อาวชฺเชนฺโตว สลฺลกฺเขสิ-อิมสฺมึ าเน ปาทาติ ตเต ปาทสมีเป ตฺวา อภิฺาปาทกํ จตุตฺถชฺฌานํ สมาปชฺชิตฺวา วุฏฺาย อรสหสฺส ปติมณฺฑิตา ทสพลสฺส ปาทา สทฺธึ กปฺปาส ปฏเลหิ ปฺจทุสฺสยุคสตานิ สุวณฺณโทณึ วณฺทนจิตกฺจ ทฺเวธา กตฺวา มยฺหํ อุตฺตมงฺเค สิรสิ ปติฏฺหนฺตูติ อธิฏฺาสิ สห อธิฏฺาน จิตฺเตน ตานิ ทุสฺสยุคาทินิ ทฺเวธา กตฺวา วลาหกนฺตรา ปุณฺณจณฺโท วิย ปาทา นิกฺขมึสุ.
เถโร วิกสิต รตฺตปทุม สทิเส หตฺเถ ปสาเรตฺวา สุวณฺณวณฺเณ สตฺถุ ปาเท ยาว โคปฺผกา พาฬฺหํ คเหตฺว อตฺตโน สิรวเร ปติฏฺาเปสิ มหาชโน ตํ อจฺฉริยํ ทิสฺวา เอกปฺปหาเร เนว มหานาทํ นทิ. คณฺธมาลาทีหิ ปูเชตฺวา ยถารุจึ วณฺทิ. เอว ปน ¶ เถเรน จ มหาชเนน จ เตหิ จ ปฺจหิ ภิกฺขุสเตหิ วณฺทิต มตฺเตเถรสฺส หตฺถโต มฺุจิตฺวา อลตฺตก วณฺณานิ ภควโต ปาทตาลานิ ทารุอาทิสุ กิฺจิ อจาเลตฺวาว ยถาฏฺาเน ปติฏฺหึสุ. ภควโต ปาเทสุ นิกฺขมนฺเตสุ วา ปวิสนฺเตสุ วา กปฺปาสอํสุ วา ทสาตนฺตุ วา เตลพิณฺทุ วา ทารุขณฺฑํ วา านา จลิตํ นาม นาโหสิ. สพฺพํ ยถาฏฺาเน ิตเมว อโหสิ. อุฏฺหิตฺวา ปน อตฺถงฺคเต จณฺเท วิย สูริเย วิย จ ตถาคตสฺส ปาเทสุ อนฺตรหิเตสุ มหาชโน มหากณฺทิตํ กณฺทิ. ปรินิพฺพุตกาลโต อธิกตรํ การฺุํ อโหสิ อถ โข เทวาตานุภาเวน ปเนส จิตเก สมนฺตโต เอกปฺปหาเรเนว ปชฺชลิ. ฌายมานสฺส ภควโต สรีรสฺส ฉวิ จมฺม มํสาทีนํ เนว ฉาริกามตฺตมฺปิ อนฺตมโส ปฺายิตฺถ น มสิ, สุมน มกุล สทิสา ปน โธตมุตฺต สทิสา สุวณฺณสทิสา จ ธาตุโย อวสิสฺสึสุ.
ทีฆายุก พุทฺธานฺหิ สรีรํ สุวณฺณกฺขณฺธสทิสํ เอกฆนเมว โหติ. ภควา ปน อหํน จิรํ ตฺวา ตฺวา ปรินิพฺพายามิ. มยฺหํ สาสนํ น ตาว สพฺพตฺถ วิตฺถาริตํ, ตสฺมา ปรินิพฺพุตสฺสปิ เม สาสสมตฺตมฺปิ ธาตุํ คเหตฺวา อตฺตโน อตฺตโน วสนฏฺาเน เจติยํ กตฺวา ปริจรนฺโต มหาชโน สคฺคปรายโน โหติติ ธาตูนํ วิกิรณํ อธิฏฺาสิ. กติ ปนสฺส ธาตุโย วิปฺปกิณฺณา, กติ น วิปฺปกิณฺณาติ จตสฺโส ทาฏฺา, ทฺเว อกฺขกา, อุณฺหีสนฺติ อิมา สตฺตธาตุโย น วิปฺปกิณฺณา. เสสา วิปฺปกิรึสุ. ตตฺถ สพฺพขุทฺทกา ธาตุ สาสป พีชมตฺตา อโหสิ มหาธาตุ มชฺเฌ ภินฺน ตณฺฑุลมตฺตา. อติมหตี มชฺเฌ ภินฺนมุคฺค พีชมตฺตา อโหสิ.
ทฑฺเฒ โข ปน ภควโต สรีเร อากาสโต อคฺคพาหุมตฺตาปิ ชงฺฆมตฺตาปิ ตาลกฺขณฺธมตฺตาปิ อุทกธารา ปติตฺวา จิตกํ นิพฺพาเปสิ น เกวลํ อากาสโตเยว ปริวาเรตฺวา ิตสาลรุกฺขานมฺปิ สาขตฺตร วิฏปนฺตเรหิ อุทกธารา นิกฺขมิตฺวา นิพฺพาเปสุํ, ภควโต จิตโก มหนฺโต, สมนฺตา ปถวึ ภิณฺทิตฺวา ตํงฺคลสีสมตฺตา อุทกวฏฺฏิ เอฬิก วฏํสก สทิสา คนฺตฺวา จิตกเมว คณฺหิ มลฺลราชาโน จ สุวณฺณฆเฏ รชตฆเฏ จ ปูเรตฺวา อาภต นานาคณฺโธทเกน สุวณฺณ รชตมเยหิ อฏฺทนฺตเกหิ วิกิริตฺวา จณฺทนจิตกํ นิพฺพาเปสุํ. ตตฺถ จิตเก ฌยมาเน ปริวาเรตฺวา ิต สาลรุกฺขานํ สาขนฺตเรหิ วิฏปนฺตเรหิ ปตฺตนฺตเรหิ จ ชาเล อุคฺคจฺฉนฺเต ปตฺตํ วา สาขา วา ทฑฺฒา นาม นตฺถิ กิปิลฺลิกาปิ มกฺกฏกาปิ ปาณกาปิ ชาลานํ อนฺตเร เนว วิจรนฺติ.
อากาสโต ปติต อุทกธาราสุปิ สาลรุกฺเขหิ นิกฺขนฺตฺौทกธาราสุปิ ปถวึ ภิณฺทิตฺวา นิกฺขนฺต อุทกธาราสุปิ ธมฺมตาว ปมาณํ เอวํ ¶ จิตกํ นิพฺพาเปตฺวา ปน มลฺลราชาโน สนฺถาคาเร จตุชาติคณฺธ ปริภณฺฑํ กาเรตฺวา ลาช ปฺจมานิ ปุปฺผานิ วิกิริตฺวา อุปริ เจลวิตานํ พณฺธาเปตฺวา สุวณฺณตารกาหิ ขเจตฺวา ตตฺถ คณฺธทาม มาลาทาม รตนทามานิ โอลมฺเพตฺวา สตฺถาคารโต ยาว มกุฏ พณฺธน สงฺขาตา สีสปฺปสาธน มงฺคลสาลา ตาว อุโภหิ ปสฺเสหิ สาณิกิลฺช ปริกฺเขปํ กาเรตฺวา อุปริ เจลวิตานํ พณฺธาเปตฺวา สุวณฺณตารกาหิ ขเจตฺวา ตตฺถาปิ คณฺธทาม มาลาทาม รตนทามานิ โอลมฺเพตฺวา มณิทณฺเฑหิ ปฺจวณฺณธเช อุสฺสเปตฺวา สมนฺตา ธชปตากา ปิริกฺขิปิตฺวา สิตฺตสมฺมฏฺาสุ วีถิสุ กทลิโย ปุณฺณฆเฏ จ เปตฺวา ทณฺฑทีปิกา ชาเลตฺวา อลงฺกต หตฺถิกฺขณฺเธ สหธาตูหิ สุวณฺณโทณึ เปตฺวา มาลาคณฺธาทีหิ ปูเชตฺวา สาธุกีฬํ กีฬนฺตา อนฺโตนครํ ปเวเสตฺวา สนฺถาคาเร สรภมย ปลฺลงฺเก เปตฺวา อุปริ เสตจฺฉตฺตํ ธารยิตฺวา สตฺติ หตฺเถหิ ปุริเสหิ ปริกฺขิปาเปตฺวา หตฺถีหิ กุมฺเภน กุมฺภํ ปหรนฺเตหิ ปริกฺขิปาเปตฺวา ตโต อสฺเสหิ คีวาย คีวํ ปหรนฺเตหิ ตโต รเถหิ อาณิโกฏิยา อาณิโกฏึ ปหนฺเตหิ ตโต โยเธหิ พาหูหิ พาหุํ ปหรนฺเตหิ เตสํ ปริยนฺเต โกฏิยา โกฏึ ปหรมาเนหิ ธนูหิ ปริกฺขิปาเปสุํ.
อิติ สมนฺตา โยชนปฺปมาณํ านํ สนฺนาหคจฺฉิตํ วิย กตฺวา อารกฺขํ สํวิทหึสุ. กสฺมา ปเนเต เอวมกํสูติ. อิโต ปุริเมสุ ทฺวีสุ สตฺตาเหสุ เต ภิกฺขุสงฺฆสฺส านนิสชฺโชกาสํ กโรนฺตา ขาทนีย โภชนียํ สํวิทหนฺตา สาธุกีฬาย โอกาสํ น ลภึสุ ตโต เตสํ อโหสิ - อิมํ สตฺตาหํ สาธุกีฬํ กีฬิสฺสาม. านํ โข ปเนตํ วิชฺชติ ยํ อมฺหากํ ปมตฺตภาวํ ตฺวา โกจีเทว อาคนฺตฺวา ธาตุโย คณฺหยฺย-ตสฺมา อารกฺขํ เปตฺวา กีฬิสฺสามาติ เตน เต เอวมกํสุ.
อถ โข อสฺโสสิ โข ราชา มาคโธ อชาตสตฺตุ ภควา กิร กุสินารายํ ปรินิพฺพุโตติ กถํ อสฺโสสิ ปมเมวสฺส อมจฺจา สุตฺวา จินฺตยึสุ? สตฺถา นาม ปรินิพฺพุโต, น โส สกฺกา ปุน อาหรึตุ โปถุชฺชนิก สทฺธาย ปน อมฺหากํ รฺา สทิโส นตฺถิ. สเจ เอส อิมินาว นิยาเมน สุณิสฺสติ, หทยมสฺส เอฬิสฺสติ ราชา โข ปนมฺเภหิ อนุรกฺขิตพฺโพติ เต ติสฺโส สุวณฺณโทณิโย อาหริตฺวา จตุมธุรสฺส ปูเรตฺวา รฺโ สนฺติกํ คนฺตฺวา เอตทโวจุํ. ทฺเว อมฺเหหิ สุปินโก ทิฏฺโ ตสฺส ปฏิฆาตตฺถํ ตุมฺเหหิ ทุกูลปฏฺฏํ นิวาเสตฺวา ยถา นาสาปุฏมตฺตํ ปฺายติ เอวํ จตุมธุรโทณิยํ นิปชฺชิตุํ วฏฺฏตีติ. ราชา อตฺถวรกานํ วจนํ สุตฺวา เอวํ โหตุ ตาตา’ติ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา ตถา อกาสิ.
อเถโก ¶ อมจฺโจ อลงฺการํ โอมฺุจิตฺวา เกเส ปริกิริย ยาย ทิสาย สตฺถา ปรินิพฺพุโต ตทภิมุโข หุตฺวา อฺชลิมฺปคฺคยฺห ราชานํ อาห- เทวมรณโต มฺุจนกสตฺโต นาม นตฺถิ. อมฺหากํ อายุวทฺธเกนา เจติยฏฺานํ ปฺุกฺเขตฺตํ อภิเสกปิฏฺิกา ภควา สตฺถา กุสินารายํ ปรินิพฺพุโตติ ราชา สุตฺวา วิสฺี ชาโต จตุมธุรโทณิ อุสุมํ มฺุจิ ราชานํ อุกฺขิปิตฺวา ทุติยาย โทณิยา นิปชฺชาเปสุํ โส สฺํ ลภิตฺวา ตาต กึ วทถาติ ปุจฺฉิ. สตฺถา มหาราช ปรินิพฺพุโตติ, ปุน วิสฺิ ชาโต จตุมธุรโทณึ อุสุมํ มฺุจิ. อถ นํ ตโตปิ อุกฺขิปิตฺวา ตติยาย โทณิยา นิปชฺชาเปสุํ โส ปุน สฺํ ปฏิลภิตฺวา ตาต กึ วทถาติ ปุจฺฉิ สตฺถา มหาราช ปรินิพฺพุโตติ. ราชา ปุน วิสฺี ชาโต จ มธุรโทณิ อุสุมํ มฺุจิ.
อถ นํ ตโตปิ อุกฺขิปิตฺวา นหาเปตฺวา มตฺถเก ฆเฏหิ อุทกํ อาสิฺจึสุ ราชา สฺํ ปฏิลภิตฺวา อาสนา อุฏฺาย คณฺธปริภาวีเต มณิวณฺณเกเส สุวณฺณผลก วณฺณาย ปิฏฺิยํ ปกิริตฺวา ปวาฬงฺคุรวณฺณาหิ สุวฏฺฏิตงฺคุลีหิ สุวณฺณพิมฺพก วณฺณํ อุรํ สํสิพฺพนฺโต วิย คเหตฺวา ปริเทวมาโน อุมฺมตฺตกเวเสเนว อนฺตรวีถึ โอติณฺโณ โส อลงฺกต นาฏก ปริวุโต นครา นิกฺขมฺม ชีวกมฺพวนํ คนฺตฺวา ยสฺมึ าเน นิสินฺเนน ภควตา ธมฺโม เทสิโต ตํ โอโลเกตฺวา ภควา สพฺพฺุ นนุ เม อิมสฺมึ าเน นิสีทิตฺวา ธมฺมํ เทสยิตฺถ ตุมฺเห โสกสลฺลํ วิโนทยิตฺถ. ตุมฺเห มยฺหํ โสกสลฺลํ นีหริตฺถ. อหํ ตุมฺหากํ สรณํ คโต. อิทานิ ปน เม ปฏิวจนมฺปิ น เทถ ภควาติ ปุนปฺปุน ปริเทวิตฺวา นนุ ภควา อหํ อฺทา เอวรูเป กาเล ตุฏฺเ มหาภิกฺขุสงฺฆปริวารา ชมฺพุทีปตเล จาริกํ จรถาติ สุณาม อิทานิ ปน อหํ ตุมฺหากํ อนนุรูปํ อยุตฺตํ ปวตฺตึ สุณามีติ เอวมาทีนิ จ วตฺตา สฏฺิมตฺตาหิ คาถาหิ ภควโต คุณํ อนุสฺสริตฺวา จินฺเตสิ มม ปริเทวิเต เนว น สิชฺฌติ. ทสพลสฺส ธาตุโย อาหราเปสฺสามิติ มลฺลราชุนํ ทูตฺจ ปณฺณฺจ ปาเหสิ.
ภควาปิ ขตฺติโย, อหมฺปิ ขตฺติโย, อหมฺปิ อรหามิ ภควโต สรีรานํ ถูปฺจ มหฺจ กาเรตุนฺติ เปเสตฺวา ปน สเจ ทสฺสนฺติ สุณฺทรํ, โน เจ ทสฺสนฺติ อาหรณุปาเยน อาหริสฺสามีติ จตุรงฺคินึ เสนํ สนฺนยฺหิตฺวา สยมฺปิ นิกฺขนฺโตเยว ยถา จ อชาตสตฺตุ เอวํ เวสาลิยํ ลิจฺฉวิราชาโน กปิลวตฺถุมฺหิ สกฺยราชาโน อลฺลกปฺปเก พุลโย รามคามเก โกฬิยา เวทีปเก พฺราหฺมโณ ปาวายฺจ มลฺลา ทูตํ เปเสตฺวา สยมฺปิ จตุรงฺคินิยา เสนาย นิกฺขมึสุเยว ตตฺถ ปาเจยฺยกา สพฺเพหิ อาสนฺนตรา กุสินาราโต ¶ ติคาวุตนฺตเร นคเร วสนฺติ. ภควาปิ ปาวํ ปวิสิตฺวา กุสินารํ คโต. มหาปริหารา ปเนเต ราชาโน ปริหารา กาเรํนฺตาว ปจฺฉโต ชาตา. เต สพฺเพปิ สตฺตนครวาสิโน อาคตฺตฺวา อมฺหากํ ธาตุโย วา เทนฺตุ ยุทฺธํ วาติ กุสินารา นครํ ปริวารยึสุ.
ตโต มลฺลราชาโนเอตทโวจุํ-ภควาอมฺหากํคามกฺเขตฺเต ปรินิพฺพุโต, น มยํ สตฺถุ สาสนํ ปหิณิมฺห น คตฺตฺวา อานยิมฺห. สตฺถา ปส สยเมว อาคนฺตฺวา สาสนํ เปเสตฺวา อมฺเห ปกฺโกสเปสิ ตุมฺเหปิ โข ปน ยํ ตุมฺหากํ คามกฺเขตฺเต รตนํ อุปฺปชฺชติ น ตํ อมฺหากํ เทถ สเทวเก โลเก พุทฺธรตนสมํ รตนํ นาม นตฺถิ, เอวรูปํ. อุตฺตมํ รตนํ ลภิตฺวา มยํ น ทสฺสมาติ เอวํ เต กลหํ วฑฺเฒตฺวา น โข ปน ตุมฺเหหิเยว มาตุ ถนโต ขิรํ ปีตํ, อมฺเหหิปิ ปีตํ ตุมฺเหเยว ปุริสา อมฺเห น ปุริสา โหตุ โหตูติ อฺมฺํ อหํการํ กตฺวา สาสน ปฏิสาสนํ เปเสนฺตา อฺมฺํ มานคชฺชิตํ คชฺชึสุ ยุทฺเธ ปน สติ โกสินารกานํเยว ชโย อภวิสฺส, กสฺมา ธาตุปาสนตฺถํ อาคตา เทวตา เตสํ ปกฺขาอเหสุํ.
ตโต โทโณ พฺราหฺมโณ อิมํ วิวาทํ สุตฺวา เอเต ราชาโน ภควเต ปรินิพฺพุตฏฺาเน วิวิทํ กโรนฺติ น โข ปเนตํ ปติรูปํ อลํ อิมินา กลเหน จูปสเมสฺสามิ น นฺติ อุณฺณตปฺปเทเส ตฺวา ทฺเวภาณวารปริมาณํ โทณคชฺชิตํ นาม อโวจ ตตฺถ ปฏฺมกภาณวาเร ตาว เอกปทมฺปิ เต น ชานึสุ ทุติยก ภาณวาร ปริโยสาเน’อาจริยสฺส วิย โภสทฺโท, อาจริยสฺส วิย โภ สทฺโท’ติ สพฺเพ นี รวา อเหสุํ สกลชมฺพุทีปตเล กิร กุลฆเร ชาโต เยภุยฺเยน ตสฺส น อนฺเตวาสิโก นาม นตฺถิ อถ โส เต อตฺตโน วจนํ สุตฺวา ตุณฺหีภูเต วิทิตฺวา ปุน เอตทโวจ
‘‘สุณนฺตุ โภนฺโต มม เอกวากฺยํ
อมฺหากํ พุทฺโธ อหุ ขนฺติวาโท,
น หิ สาธยํ อุตฺตม ปุคฺคลสฺส
สรีรภงฺเค สิยา สมฺปหาโร
สพฺเพว โภนฺโต สหิตา สมคฺคา
สมฺโมทมานา กโรมฏฺภาเค,
วิตฺถาริกา โหนฺตุ ทิสายุ ถูปา
พหุชฺชโน จกฺขุมโต ปสนฺโน’’ติ;
ตตฺรายมตฺโถ ‘‘อมฺหากํ พุทฺโธ อหุ ขนฺติวาโท‘‘ติ พุทฺธภูมึ อปฺปตฺวาปิ ปารมิโย ปูเรนฺโต ขนฺติวาท ตาปสกาเล ธมฺมปาลกุมาร กาเล ฉทฺทนฺตหตฺถิกาเล ภูริทตฺต นาคราช กาเล จมฺเปยฺย ¶ นาคราช กาเล สงฺขปาล นาคราช กาเล มหากปิกาเล อฺเสุปิ พหูสุ ชาตเกสุ ปเรสุ โกปํ อกตฺวา ขนฺติเมว อกาสิ. ขนฺติเมว วณฺณยิ, กิมงฺค ปน เอตรหิ อิฏฺานิฏฺเสุ ตาทิลกฺขณํ ปตฺโต สพฺพถาปิ อมฺหากํ พุทฺโธ ขนฺติวาโท อโหสิ.
ตสฺส เอวํ วิธสฺส น หิ สาธย อุตฺตมปุคฺคลสฺส สรีรภงฺเค สิยา สมฺปหาโร, ‘‘น หิ สาธยนฺติ‘‘น หิ สาธุ อยํ, ‘‘สรีรภงฺเคติ สรีร ภงฺคนิมิตฺตํ ธาตุโกฏฺาสเหตูติ อตฺโถ ‘‘สิยา สมฺปหาโร‘‘ติ อายุธ สมฺปหาโร น หิ สาธุ สิยาติ วุตฺตํ โหติ. ‘‘สพฺเพว โภนฺโต สหิตา‘‘ติ สพฺเพว ภวนฺโต สหิตา โภถ มา ภิชฺชิตฺถ. ‘‘สมคฺคาติ‘‘ กาเยน วาจาย จ เอกสนฺนิปาตา เอกวจนา สมคฺคา โภถ ‘‘สมฺโมทมานา‘‘ติ จิตฺเตนาปิ อฺมฺํ โมทมานา โภถ.’กโรมฏฺภาเค‘‘ติ ภควตา สรีรานิ อฏฺภาเค กโรม. ‘‘จกฺขุมโต‘‘ติ ปฺจหิ จกฺขุหี จกฺขุตา พุทฺธสฺส, น เกวลํ ตุมฺเหเยว พหุชฺชโน ปสนฺโน เตสุ เอโกปิ ลทฺธุ อยุตฺโต นาม นตฺถิติ พหุํ การณํ วตฺวา สฺาเปสิ.
อถ สพฺเพปิ ราชาโน เอวมาหํสุ-เตน หิ พฺราหฺมณ ตฺวฺเว ภควโต สรีรานิ อฏฺธา สมํ สุวิภตฺตํ วิภชาหีติ. เอวํ โภติ โข โทโณ พฺราหฺมโณ เตสํ ราชูนํ ปฏิสฺสุตฺวา ธาตุโย สมํ สุวิภตฺตํ วิภชิ.
ตตฺรายมนุกฺกโม โทโณ กิร เตสํ ปฏิสฺสุตฺวา สุวณฺณโทณึ วิวราเปสิ. ราชาโน อาคนฺตฺวา โทณิยํ เยวตา สุวณฺณวณฺณา ธาตุโย ทิสฺวา ภควา สพฺพฺุ ปุพฺเพ มยํ ตุมฺหากํ ทฺวตฺตึส ลกฺขณ ปติมณฺฑิตํ ฉพฺพณฺณพุทฺธรสฺมิขจิตํ สุวณฺณวณฺณํ สรีรํ อทฺทสาม อิทานิ ปน สุวณฺณวณฺณา ธาตุโยว อวสิฏฺา ชาตา, น ยุตฺตมิทํ ภควา ตุมฺหากนฺติ ปริเทวึสุ. พฺราหฺมโณ ตสฺมึ สมเย เตสํ ปมตฺตภาวํ ตฺวา ทกฺขิณทาํ คเหตฺวา เวนฺตเร เปสิ อถ ปจฺฉา สมํ สุวิภตฺตํ วิภชิ. สพฺพาปิ ธาตุโย ปากติก นาฬิยา โสฬส นาฬิโย อโหสุํ. เอเกก นครวาสิโน ทฺเว ทฺเว นาฬิโย ลภึสุ.
พฺราหฺมณสฺส ปน ธาตุโย วิภชนฺตสฺเสว สกฺโก เทวานมินฺโท เกน นุ โข สเทวกสฺส โลกสฺส กงฺขาจฺเฉทนาย จตุสจฺจกถาย ปจฺจยภูตา ภควโต ทกฺขิณทาา คหิตาติ โอโลเกนฺโต พฺราหฺมเณน คหิตาติ ทิสฺวา พฺราหฺมโณ ทาาย อนุจฺฉวิกํ สกฺการํ กาตุํ น สกฺขิสฺสติ คณฺหามิ นนฺติ เวนฺตรโต คเหตฺวา สุวณฺณ จงฺโคฏเก เปตฺวา เทวโลกํ เนตฺวา จุฬามณี ¶ เจติเย ปติฏฺาเปสิ พฺราหฺมโณปิ ธาตุโย วิภชิตฺวา ทาํ อปสฺสนฺโต เกน เม า คหิตาติ ปุจฺฉิตุมฺปิ นาสกฺขิ. นนุ ตยา ธาตุโย วิภชิตา, กึ ตฺวํ ปมํเยว อตฺตโน ธาตูหิ อตฺถิภาวํ น อฺาสีติ, อตฺตนิ โทสาโรปนํ สมฺปสฺสมาโน มยฺหมฺปิ โกฏฺาสํ เทถาติ วตฺตุมฺปิ นาสกฺขิ.
ตโต อยํ สุวณฺณกุมฺโภปิ ธาตุคติโกเยว เยน ตถาคตสฺส ธาตุโย มินิตา. อิมสฺสาหํ ถูปํ กริสฺสามีติ จินฺเตตฺวา อิมํ เม โภนฺโต กุมฺภํ ททนฺตูติ อาห ตโต ราชาโน พฺราหฺมณสฺส กุมฺภมทํสุ ปิปฺผลิวนิยาปิ โข โมริยา ภควโต ปรินิพฺพุตภาวํ สุตฺวา ภควาปิ ขตฺติโย, มยมฺปิ ขตฺติโย มยมฺปิ, อรหาม ลภิตุํ ภควโต สรีรานํ ภาคนฺติ ทูตํ เปเสตฺวา ยุทฺธ สชฺชา นิกฺขมิตฺวา อาคตา เตสํ ราชาโน เอวมาหํสุ - นตฺถิ ภควโต สรีรานํ ภาโค, วิภตฺตานิ ภควโต สรีรานิ อิโต องฺคารํ ครถาติ. เต ตโต องฺคารํ หรึสุ.
อถ โข ราชา อชาตสตฺตุ กุสินาราย จ ราชคหสฺส จ อนฺตเร ปฺจวีสติ โยชนมคฺคํ อฏฺ อุสภวิตฺถตํ สมตลํ กาเรตฺวา สาทิสํ มลฺลราชาโน มกุฏพณฺธนสฺส จ สนฺถาคารสฺส จ อนฺตเร ปูชํ กาเรสุํ ตาทิสํ ปฺจวีสติโยชเนปิ มคฺเค ปูชา กาเรตฺวา โลกสฺส อนุกฺกณฺนตฺถํ สพฺพตฺถ อนฺตราปเณ ปสาเรตฺวา สุวณฺณโทณิยํ ปกฺขิตฺตธาตุโย สตฺติปฺชเรน ปริกฺขิปาเปตฺวา อตฺตโน วิชิเต ปฺจโยชนสต ปริมณฺฑเล มนุสฺเส สนฺนิปาตาเปสิ.
เต ธาตุโย คเหตฺวา กุสินาราโต ธาตุกีฬํ กีฬนฺตา นิกฺขมิตฺวา ยตฺถ ยตฺถ วณฺณวนฺตานิ ปุปฺผานิ ปสฺสนฺติ, ตตฺถ ตตฺถ ธาตุโย สตฺติ อนฺตเร เปตฺวา เตสํ ปุปฺผานํ ขีณกาเล คจฺฉนฺติ. รถสฺส ธุรฏฺานํ ปจฺฉิมฏฺาเน สมฺปตฺเต สตฺต ทิวเส สาธุกีฬํ กีฬนฺติ เอวํ ธาตุโย คเหตฺวา อาคจฺฉนฺตานํ สตฺตวสฺสานิ สตฺตมาสานิ สตฺต จ ทิวสานิ วิติวตฺตานิ มิจฺฉาทิฏฺิกา สมณสฺส โคตมสฺส ปรินิพฺพุต กาลโต ปฏฺาย พลกฺกาเรน สาธุกีฬิกาย อุปทฺทุตมฺหา, สพฺเพ โน กมฺมนฺตา นฏฺาติ อุชฺฌายนฺตา มนํ ปทูเสตฺวา ฉฬาสีติสหสฺสมตฺตา อปาเย นิพฺพตฺตา, ขีณาสว อาวชฺชิตฺวา มหาชโน มนํ ปทูเสตฺวา อปาเย นิพฺพตฺโตติ สกฺกํ เทวราชานํ ทิสฺวา ธาตุ อาหรณุปายํ กริสฺสามาติ ตสฺส สนฺติกํ คนฺตฺวา ตมตฺถํ อาโรเจตฺวา ธาตุ อาหรณุปายํ กาโรหิ มหาราชาติ อาหํสุ. สกฺโก อาห ‘‘ปุถุชฺชโน นาม อชาตสตฺตุนา สโม สทฺโธ นตฺถิ, น โส มม วจนํ กริสฺสติ อปิ จ โข มารวิภิสกสทิสํ วิภีสกํ ทสฺเสสฺสามิ ยกฺข คาหก ขิปนก อโรจเก กริสฺสามิ ตุมฺเห ¶ ’มหาราช อมนุสฺสา กุปิตา, ธาตุโย อาหราเปถาติ’. วเทยฺยาถ เอวํ โส อาหราเปสฺสตีติ. อถ โข สกฺโก ตํ สพฺพํ อกาสิ.
เถราปิ ราชานํ อุปสงฺกมิตฺวา มหาราช อมนุสฺสา กุปิตํ, ธาตุโย อาหราเปหีติ ภณึสุ ราชา น ตาว ภนฺเต มยฺหํ จิตฺตํ ตุสฺสติ. เอวํ สนฺเตปิ อาหรตูติ อาห สตฺตเม ทิวเส ธาตุโย อาหรึสุ. เอวํ อาหตธาตุโย คเหตฺวา ราชา ราชคเห ถุปมกาสิ อิตเรปิ ราชาโน อตฺตโน อตฺตโน พลานุรูเปน นีหริตฺวา สกสกฏฺาเน ถูปมกํสุ. โทณิปิ พฺราหฺมโณ ปิผฺผลีวนิยาปิ โมริยา สกสกฏฺาเน ถูปมกํสูติ.
เอโก ถูโป ราชคเห - เอโก เวสาลิยา ปุเร,
เอโก กปิลวตฺถุสฺมึ - เอโก จ อลฺลกปฺปเก;
เอโก ถูโป รามคาเม - เอโก จ เวทีปเก,
เอโก ปาเจยฺยเก มลฺเล - เอโก จ กุสินารเก;
เย เต สารีริกา ถูปา - ชมฺพุวทีเป ปติฏฺิตา;
องฺคารกุมฺภถูเปหิ - ทส ถูปา ภวนฺติ เต;
ทสาปิ ถูปา ปุริสุตฺตมสฺส เย-
ยถานุรูปํ นรราช ปูชิตา,
สพฺเพน โลเกน สเทวเกน เต-
นมสฺสเนยฺยาจ ภวนฺติ สพฺพทาติ;