📜
จตุราสีติ สหสฺส ถูปกถา
๑๒. เอวํ อโสโก ธมฺมราชา จตุราสีติ วิหารสหสฺสมหํ กตฺวา มหาเถโร วนฺทิตฺวา ปุจฺฉิ ทายาโทมฺหิ ภนฺเต พุทฺธสาสเน’ติ. กิสฺส ทายาโท ตฺวํ มหาราช, พาหิรโก ตฺวํ สาสนสฺสาติ. ภนฺเต ฉนฺนวุติโกฏิธนํ วิสฺสชฺเชตฺวา จตุราสีติ วิหารสหสฺสานิ สเจติยานิ การาเปตฺวา อหํ น ทายาโท, อฺเ โก ทายาโทติ, ปจฺจย ทายโก นาม ตฺวํ มหาราช, โย ปน อตฺตโน ปุตฺตฺจ ธีตรฺจ ปพฺพาเชติ, อยํ สาสเน ทายาโท นามาติ.
เอวํ วุตฺเต อโสโก ราชา สาสเน ทายาทภาวํ ปตฺถยมาโน อวิทูเร ิตํ มหิณฺทกุมารํ ทิสฺวา สกฺขิสฺสสิตฺวํ ตาต ปพฺพชิตุนฺติ อาห. กุมาโร ปกติยา ปพฺพชิตุกาโม รฺโ วจนํ สุตฺวา อติวิย ปาโมชฺชชาโต ปพฺพฺชามิ เทว, มํ ปพฺพาเชตฺวา สาสเน ทายาโท โหถาติ อาห เตน จ สมเยน ราชธีตา สงฺฆมิตฺตาปิ ตสฺมึ าเน ิตา โหติ ตํ ทิสฺวา อาห-’ตฺวมฺปิ อมฺม ปพฺพชิตุํ สกฺขิสฺสสี’ติ, สาธุ ตาตาติ สมฺปฏิจฺฉิ. ราชา ปุตฺต น มนํ ลภิตฺวา ปหฏฺจิตฺโต ภิกฺขุสงฺฆํ อุปสงฺกมิตฺวา ภนฺเต อิเม ทารเก ปพฺพาเชตฺวา มํ สาสเน ทายาทํ กโรถาติ สงฺโฆ รฺโ วจนํ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา กุมารํ โมคฺคลิปุตฺต ติสฺสตฺเถเรน อุปชฺฌาเยน มหาเทวตฺเถเรน จ อาจริเยน ปพฺพชฺชาเปสิ. มชฺฌนฺติกตฺเถเรน อาจริเยน อุปสมฺปาเทสิ อุปสมฺปทามาลเกเยว สหปฏิสมฺภิทาหิ อรหตฺตํ ปาปุณิ.
สงฺฆมิตฺตายปิ ราชธีตาย อาจริยา อายุปาลตฺเถริ นาม, อุปชฺฌายา ปน ธมฺมปาลตฺเถรี นาม อโหสิ. อถ มหิณฺทตฺเถโร อุปสมฺปนฺน กาลโตปฺปภูติ อตฺตโน อุปชฺฌายสฺเสว สนฺติเก ธมฺมฺจ วินยฺจ ปริยาปุณนฺโต ทฺเวปิ สงฺคิติโย อารุฬฺหํ ติปิฏก สงฺคหีตํ สาฏฺกถํ เถรวาทํ ติณฺณํ วสฺสานํ อพฺภนฺตเร อุคฺคเหตฺวา อตฺตโน อุปชฺฌายสฺส อนฺเตวาสิกานํ สหสฺสมตฺตานํ ภิกฺขูนํ ปาโมกฺขํ อโหสิ.
เตน ¶ โข ปน สมเยน โมคฺคลิปุตฺตติสฺสตฺเถโร กตฺถ นุ โข อนาคเต สาสนํ สุปฺปติฏฺิตํ คเวยฺยาติ อุปปริกฺขนฺโต ปจฺจนฺติเมสุ ชนปเทสุ สุปฺปติฏฺิตํ ภวิสฺสตีติ ตฺวา เตสํ เตสํ ภิกฺขูนํ ภารํ กตฺวา เต เต ภิกฺขุ ตตฺถ ตตฺถ เปเสสิ.
มชฺฌนฺติกตฺเถรํ กสฺมีร คณฺธาร รฏฺํเปเสสิ ตฺวํ เอตํ รฏฺํ คนฺตฺวา ตตฺถ สาสนํ ปติฏฺาเปหีติ มหาเทวตฺเถรํ ตเถว วตฺวา มหึสกมณฺฑลํ เปเสสิ. รกฺขิตตฺเถรํวนวาสีํ, โยนกธมฺมรกฺขิตตฺเถรํ อปรนฺตกํ, มหาธมฺมรกฺขิตตฺเถรํ มหารฏฺํ มหารกฺขิตตฺเถรํ โยนก โลกํ. มชฺฌิมตฺเถรํ หิมวนฺตเทส ภาคํ, โสณตฺเถรํ-อุตฺตรตฺเถรฺจ สุวณฺณภูมึ. อตฺตโน สทฺธิวิหาริกํ มหิณฺทตฺเถรํ อิฏฺฏิยตฺเถเรน อุตฺติยตฺเถเรน ภทฺทสาลตฺเถเรน สมฺพลตฺเถเรน จ สทฺธึ ตมฺพปณฺณิทีปํ คนฺตฺวา เอตฺถ สาสนํ ปติฏฺาเปถาติ. สพฺเพปิ ตํ ตํ ทิสาภาคํ คจฺฉนฺตา อตฺตปฺจมา อคมึสุ สพฺเพปิ เถรา คตคตฏฺาเน มนุสฺเส ปสาเทตฺวา สาสนํ ปติฏฺาเปสุํ.
มหิณฺทตฺเถโร ปน ตมฺพปณฺณิทีปํ คนฺตฺวา สาสนํ ปติฏฺาเปหีติ อุปชฺฌาเยน ภิกฺขุสงฺเฆน จ อชฺฌิฏฺโ กาโล นุ โข เม ตมฺพปณฺณิทีปํ คนฺตุํ โนติ อุปธาเรนฺโต มุฏสีวรฺโ มหลฺลกภาวํ จินฺเตสิ. อยํ มหาราชา มหลฺลโก, น สกฺกา อิมํ คณฺหิตฺวา สาสนํ ปคฺคเหตุํ, อิทานิ ปนสฺส ปุตฺโต เทวานมฺปิยติสฺโส รชฺชํ กาเรสฺสติ. ตํ คณฺหิตฺวา สกฺกา ภวิสฺสติ สาสนํ ปคฺคเหตุํ, หณฺท ยาว โส สมโย อาคจฺฉติ ตาว าตเก โอโลเกม, ปุน’ทานิ อิมํ ชนปทํ อาคจฺเฉยฺยาม วา น วาติ.
โส เอวํ จินฺเตตฺวา อุปชฺฌายฺจ ภิกฺขุสงฺฆฺจ วนฺทิตฺวา อโสการามโต นิกฺขมฺม เตหิ อิฏฺฏิยาทีหิ จตูหิ เถเรหิ สงฺฆมิตฺตาย ปุตฺเตน สุมนสามเณเรน ภณฺฑุเกนก จ อุปาสเกน สทฺธึ ราชคหนคร อุปวตฺตเก ทกฺขิณ คิริชนปเท จาริกํ จรมาโน าตเก โอโลเกนฺโต ฉ มาเส อติกฺกาเมสิ อถานุปุพฺเพน มาตุนิเวสนฏฺานํ เวฏิส นครํ นาม สมฺปตฺโต สมฺปตฺตฺจ ปน เถรํ ทิสฺวา เถรมาตา เทวี ปาเท สิรสา วนฺทิตฺวา ภิกฺขํ ทตฺวา เถรํ อตฺตนา กตํ เวฏิสคิริ วิหารํ นาม อาโรเปสิ.
เถโร ตสฺมึ วิหาเร นิสนฺโน จินฺเตสิ อมฺหากํ อิธ กตฺตพฺพ กิจฺจํ นิฏฺิตํ. สมโย นุ โข อิทานิ ลงฺกาทิปํ คนฺตุนฺติ. ตโต จินฺเตสิ-อนุภวตุ ตาว เม ปิตรา เปสิตํ อภิเสกํ ¶ เทวานมฺปิยติสฺโส รตนตฺตยคุณฺจ สุณาตุ, ฉณตฺถฺจ นครโต นิกฺขมิตฺวา มิสฺสกปพฺพตํ อภิรูหตุ ตทา ตํ ตตฺถ ทกฺขิสฺสามาติ. อถาปรํ เอกมาสํ ตตฺเถว วาสํ กปฺเปสิ.
มาสาติกฺกเม สกฺโก เทวานมินฺโท มหิณฺทตฺเถรํ อุปสงฺกมิตฺวา เอตทโวจ.’ กาลกโต ภนฺเต มุฏสีวราชา, อิทานิ เทวานมฺปิยติสฺส ราชา รชฺชํ กาเรติ. สมฺมาสมฺพุทฺเธน จ ตุมฺเห วฺยากตา อนาคเต มหิณฺโท นาม ภิกฺขุ ตมฺพปณฺณิทีปํ ปสาเทสฺสตี’ติ. ตสฺมา ติห โว ภนฺเต กาโล ทีปวรํ คมนาย, อหมฺปิ โว สหาโย ภวิสฺสามี.
เถโร ตสฺส วจนํ สมฺปฏิจฺฉิตฺวาอตฺตสตฺตโม เวฏิส ปพฺพตวิหารา เวหาสํ อุปฺปติตฺว อนุราธปุรสฺส ปุรตฺถิมาย ทิสาย มิสฺสกปพฺพเต ปติฏฺหิ ยํ เอตรหิ เจติยปพฺพโตติปิ สฺชานนฺติ ตสฺสมึ ทิวเส ตมฺพปณฺณิทิเป เชฏฺมูล นกฺขตฺตํ นาม โหติ ราชา นกฺขตฺตํ โฆสาเปตฺวา ฉณํ กโรถาติ อมจฺเจ อาณาเปตฺวา จตฺตาลีส ปุริส สหสฺสปริวาโร นครมฺภา นิกฺขมิตฺวา เยน มิสฺสกปพฺพโต เตน ปายาสิ มิควํ กีฬิตุกาโม อถ ตสฺมึ ปพฺพเต อธิวตฺถา เทวตา รฺโ เถเร ทสฺเสสฺสามีติ โรหิต มิครูปํ คเหตฺวา อวิทูเร ติณปณฺณานิ ขาทมานา วิย จรติ.
ราชา ทิสฺวา อยุตฺตํ ทานิ ปมตฺตํ วิชฺฌิตุนฺติ ชียํ โปเสิ. มโค อมฺพตฺถลมคฺคํ คเหตฺวา ปลายิตุํ อารภิ ราชาปิ ปิฏฺิโต ปิฏฺิโต อนุพณฺธนฺโต อมฺพตฺถลเมว อารุหิ. มิโค เถรานํ อวิทูเร อนฺตรธายิ.
มหิณฺทตฺเถโร ราชานํ อวิทูเร อาคจฺฉนฺตํ’มมํเยว ราชา ปสฺสตุ, มา อิตเร’ติ อธิฏฺหิตฺวา’ติสฺส! ติสฺส! อิโต เอหี’ติ อาห. ราชา สุตฺวา จินฺเตสิ-อิมสฺมึ ตมฺพปณฺณิทีเป ชาโต มํ ติสฺโสติ นามํ คเหตฺวา อาลปิตุํ สมตฺโถ นาม นตฺถิ. อยมฺปน ฉินฺนภินฺนปฏธโร ภณฺฑุกาสาว วสโน มํ นาเมน อาลปติ, โก นุ โข อยํ ภวิสฺสติ มนุสฺโส วา อมนุสฺโส วาติ. เถโร อาห.
สมณา มยํ มหาราช - ธมฺมราชสฺส สาวกา,
ตเวว อนุกมฺปาย - ชมฺพุทีปา อิธาคตาติ;
เตน สมเยน เทวานมฺปิยติสฺส ราชา จ อโสกธมฺมราชา จ อทิฏฺ สหายกา โหนฺติ. เทวานมฺปิยติสฺส รฺเ จ ปฺุานุภาเวน ฉาตปพฺพตปาเท เอกสฺมึ เวฬุคุมฺเพ ติสฺโส เวฬุยฏฺิโย นิพฺพตฺตึสุ เอกา ลตายฏฺิ นาม, เอกา ปุปฺผยฏฺิ นาม เอกา สกุณยฏฺิ นาม. ตาสุ ลตายฏฺิ สยํ รชตวณฺณา โหติ ตํ อลงฺกริตฺวา อุปฺปนฺนลตา กฺจน วณฺณา ขายติ ปุปฺผยฏฺิยํ ปน ¶ นีล-ปีต-โลหิต-โอทาต-กาฬวณฺณานิ ปุปฺผานิ สุจิภตฺตวณฺฏ ปตฺต กิฺชกฺขา หุตฺวา ขายนฺติ สกุณยฏฺิยํ หํสกุกฺกุฏ-ชีวํชีวกาทโย สกุณา นานาปฺปการานิ จ จตุปฺปทานิ สชีวานิ วิย ขายนฺติ สมุทฺทโตปิสฺส มุตฺตา-มณิ-เวฬุริยาทิ อเนกวิหิตํ รตนํ อุปฺปชฺชิ.
ตมฺพปณฺณิยํ ปน อฏฺมุตฺตํ อุปฺปชฺชึสุ-ภยมุตฺตา คชมุตฺตา รถมุตฺตา อามลกมุตฺตา จลยมุตฺตา องฺคุลีเวกมุตฺตา กกุธผลมุตฺตา ปากติกมุตฺตาติ โส ตา จ ยฏฺิโย ตา จ มุตฺตาโย อฺฺจ พหุํ รตนํ อโสกสฺส ธมฺมรฺโ ปณฺณาการตฺถาย เปเสสิ. อโสโกปิ ปสีทิตฺวา ปฺจ ราชกกุธภณฺฑานิเจว อฺเ จ อภิเสกตฺถาย พหูปณฺณากาเร ปหิณิ. น เกวลฺจ เอตํ อามิส ปณฺณาการํ, อิมํ กิร ธมฺม ปณฺณาการมฺปิ เปเสสิ.
‘‘อหํ พุทฺธฺจ ธมฺมฺจ-สงฺฆฺจ สรณํ คโต,
อุปาสกตฺตํ เวเทสึ-สกฺยปุตฺตสฺส สาสเน,
อิเมสุ ตีสุ วตฺถูสุ-อุนฺนเมสุ นรุตฺตม,
จิตฺตํ ปสาทยิตฺวาน-สทฺธาย สรณํ วชา’ติ;’’
ราชา อวิรสุตํ สาสนปวตฺตึ อนุสฺสรมาโน เถรสฺส ตํ ‘‘สมณามยํ มหาราช ธมฺมราชสฺส สาวกา‘‘ติ วจนํ สุตฺวา อยฺยา นุ โข อาคตาติ ตาวเทว อาวุธํ นิกฺขิปิตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ สมฺโมทนียํ กถํ กถยมาโน, สมฺโมทนียกถํ กุรุมาเนเยว ตสฺมึ ตานิปิ จตฺตาลีส ปุริสสหสฺสานิ อาคนฺตฺวา ตํ ปริวาเรสุํ. ตทา เถโร อิตเรปิ ชเน ทสฺเสสิ.
ราชา ทิสฺวา อิเม กทา อาคตาติ ปุจฺฉิ มยา สทฺธึเยว มหา ราชาติ. อิทานิ ปน ชมฺพุทีเป อฺฺโปิ เอวรูปา สมณา สนฺตีติ. มหาราช เอตรหิ ชมฺพุทีโป กาสาว ปชฺโชโต อิสิวาตปริวาโต, ตสฺมึ-
‘‘เต วิชฺชา อิทฺธิปตฺตา จ เจโตปริยาย โกจิทา,
ขีณาสาว อรหนฺโต-พหู พุทฺธสฺส สาวกาติ’’;
อถ ราชา ภนฺเต สฺเว รถํ เปเสสฺสามิ. ตํ อภิรูหิตฺวา อาคจฺเฉยฺยาถาติ วตฺวา ปกฺกากมิ เถโร อจิรปกฺกนฺตสฺส รฺโ สุมณสามเณรํ อามนฺเตสิ เอหิ ตฺวํ สุมน ธมฺมสวนกาลํ โฆเสหีติ สามเณโร อภิฺาปาทกํ จตุตฺถชฺฌานํ สมาปชฺชิตฺวา วุฏฺาย อธิฏฺหิตฺวา สมาหิเตน จิตฺเตน สกลตมฺพปณฺณิทีปํ สาเจนฺโต ธมฺมสวนกาลํ โฆเสสิ.
สามเณรสฺส สทฺทํ สุตฺวา ภุมฺมา เทวตา สทฺทมนุสฺสาเวสุ, เอเตนุปาเยน ยาว พฺรหฺมโลกา สทฺโท อพฺภุคฺคฺฉิ. เตน สทฺเทน ¶ มหาเทวตา สนฺนิปาโต อโหสิ เถโร มหนฺตํ เทวตา สนฺติปาตํ ทิสฺวา สมจิตฺตสุตฺตนฺตํ กเถสิ. กถา ปริโยสาเน อสงฺเขยฺยานํ เทวานํ ธมฺมาภิสมโย อโหสิ. พหู นาค สุปณฺณา จ สรเณสุ ปติฏฺหึสุ. อถ ตสฺสา รตฺติยา อจฺจเยน ราชา เถรานํ รถํ เปเสสิ. เถรา น มยํ รถํ อารุหาม. คจฺฉ ตฺวํ, ปจฺฉา มยํ อาคจฺฉิสฺสามาติ วตฺวา เวหาสํ อพฺภุคฺคนฺตฺวา อนุราธปุรสฺส ปจฺฉิมทิสาย ปมก เจติยฏฺาเน โอตรึสุ.
ราชาปิ สารถึ เปเสตฺวา อนฺโต นิเวสเน มณฺฑปํ ปฏิยาเทตฺวา จินฺเตสิ’ นิสีทิสฺสนฺติ นุ โข อยฺยา อาสเน น นิสีทิสฺสนฺตี‘‘ติ. ตสฺเสวํ จินฺตยนฺตสฺเสว สารถิ นครทฺวารํ ปตฺวา อทฺทส เถเร ปมตรํ อาคนฺตฺวา กายพณฺธนํ พณฺธิตฺวา จีวรํ ปารุปนฺเต, ทิสฺวา อติวิย ปสนฺนมานโส หุตฺวา อาคนฺตฺวา รฺโ อาโรเจสิ อาคตา เทว เถราติ.
ราชา รถํ อารุฬฺหาติ ปุจฺฉิ น อารูฬฺหา เทว, อปิ จ ปจฺฉโต นิกฺขมิตฺวา ปมตรํ อาคนฺตฺวา ปาจีนทฺวาเร ิตาติ. ราชา รถํ น อารุภึสูตี สุตฺวา เตน หิ ภเณ ภุมฺมตฺถรณ สงฺเขเปน อาสนานิ ปฺาเปถาติ วตฺวา ปฏิปถา อาคมาสิ อมจฺจา ปถวิยํ ตฏฺฏิกํ ปฺาเปตฺวา อุปริ โกชวกาทีนิ วิจิตฺตตฺถรณานิ ปฺาเปสุํ ราชาปิ คนฺตฺวา เถเร วนฺทิตฺวา มหิณฺทตฺเถรสฺส หตฺถโต ปตฺตํ คเหตฺวา มหติยา ปูชาย จ สกฺกาเรน จ เถเร ปณีเตน ขาทนีเยน โภชนีเยน สหตฺถา สนฺตปฺเปตฺวา อนุลาเทวี ปมุขา ปฺจ อิตฺถิสตานิ เถรานํ อภิวาทนํ ปูชาสกฺการฺจ กาโรนตูติ ปกฺโกสาเปตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ. เถโร รฺโ สปริชนสฺส ธมฺมรตนวสฺสํ วสฺเสนฺโต เปตวตฺถุํ-วิมานวตฺถุํ-สจฺจสํยุตฺตฺจ กเถสิ. ตํ สุตฺวา ตานิปิ ปฺจ อิตฺถิสตานิ โสตาปตฺติผลํ สจฺฉิกรึสุ.
ตทา นาครา เถรานํ คุเณ สุตฺวา เถเร ทฏฺุํ น ลภามาติ อุปกฺโกสนฺติ อถ ราชา อิธ โอกาโส นตฺถีติ จินฺเตตฺวา,’คจฺฉถ ภเณ หตฺถิสาลํ ปฏิชคฺคิตฺวา วาลุกํ โอกิริตฺวา ปฺจวณฺณานิ ปุปฺผานิ วิกิริตฺวา วิตานํ พณฺธิตฺวา มงฺคล หตฺถิฏฺาเน เถรานํ อาสนานิ ปฺาเปถา’ติ อาห, อมจฺจา ตถา อกํสุ.
เถโร ตตฺถ คนฺตฺวา นิสีทิตฺวา เทวทูตสุตฺตนฺตํ กเถสิ กถา ปริโยสาเน ปาณสหสฺสํ โสตาปตฺติผเล ปติฏฺหิ ตถา หตฺถิสาลา สมฺพาธาติ ทกฺขิณทฺวาเร นณฺทนุยฺยาเน อาสนํ ปฺาเปสุํ. เถโร ตตฺถ นิสีทิตฺวา อาสิวิโสปม สุตฺตนฺตํ กเถสิ. ตมฺปิ สุตฺวา ปาณสหสฺสํ โสตาปตฺติผลํ ปฏิลภิ เอวํ อาคตทิวสโต ¶ ทุติยทิวเส อฑฺฒเตยฺยานํ ปาณสหสฺสานํ ธมฺมาภิสมโย อโหสิ.
เถรสฺส นณฺทนวเน อาคตาคตาหิ กุลิตฺถีหิ กุลสุณฺหาหิ กุลกุมารีหิ สทฺธิ สโมทมานสฺเสว สายณฺหสมโย ชาโต, เถโร กาลํ สลฺลกฺเขตฺวา คจฺฉามิ’ทานิ มิสฺสก ปพฺพตนฺติ อุฏฺหิ. อมจฺจา มหาเมฆวนุยฺยาเน เถเร วาเสสุํ ราชาปิ โข ตสฺสา รตฺติยา อจฺจเยน เถรสฺส สมีปํ คนฺตฺวา สุขสยิตภาวํ ปุจฺฉิตฺวา กปฺปติ ภนฺเต ภิกฺขุสงฺฆสฺส อาราโมติ ปุจฺฉิ. เถโร กปฺปติ มหาราชาติ อาห.
ราชา ตุฏฺโ สุวณฺณ ภึการํ คเหตฺวา เถรสฺส หตฺเถ อุทกํ ปาเตตฺวา มหาเมฆวนุยฺยานํ อทาสิ เถโร ปุนทิวเสปิ ราชเคเหเยว ภฺุชิตฺวา นณฺทนวเน อนมตคฺคิยานิ กเถสิ. ปุน ทิวเส อคฺคิกฺขณฺโธปม สุตฺตนฺตํ กเถสิ. เอเตเนว อุปาเยน สตฺต ทิวสานิ กเถสิ อฑฺฒ นจมานํ ปาณสหสฺสานํ ธมฺมาภิสมโย อโหสิ. สตฺตเม ทิวเส ปน เถโร อนฺโตปุเร รฺโ อปฺปมาท สุตฺตนฺตํ กถยิตฺวา เจติยคิริเมว อคมาสิ.
อถ โข ราชา เถโร อายาจิโต สยเมวาคโต, ตสฺมา ตสฺส อนาปุจฺฉา คมนมฺปิ ภเวยฺยาติ จินฺเตตฺวา รถํ อภิรูหิตฺวา, เจติยคิรึ อคมาสิ มหตา ราชานุภาเวน คนฺตฺวา เถรานํ สนฺติกํ อุปสงฺกมนฺโต อติวิย กิลนฺตรูโป หุตฺวา อุปสงฺกมิ. ตโต นํ เถโร อาห กสฺมา ตฺวํ มหาราช เอวํ กิลม มาโน อาคโตติ. ตุมฺเห มม คาฬฺหํ โอวาทํ ทตฺวา อิทานิ คนฺตุกามา นุโขติ ชานนตฺถํ ภนฺเตติ. น มยํ มหาราช คนฺตุกามา, อปิ จ วสฺสุปนายิก กาโลนมายํ สมเณน นาม วสฺสุปนายิกํ านํ าตุํ วฏฺฏตีติ. ราชาปิ โข ตํขณํเยว กรณฺฑก เจติยงฺคณํ ปริกฺขิปิตฺวา อฏฺสฏฺิยา เลเณสุ กมฺมํ ปฏฺเปตฺวา นครเมว อคมาสิ.
เตปิ เถโร มหาชนํ โอวทมานา เจติยคิริมฺหิ วสฺสํ วสึสุ. อถายสฺมา มหามหิณฺโท วุตฺถวสฺโส ปวาเรตฺวา กตฺติกปุณฺณมายํ อุโปสถทิวเส ราชานํ เอตทโวจ จิรทิฏฺโ โน มหาราช สมฺมาสมฺพุทฺโธ อภิวาทน ปจฺจุปฏฺาน อฺชลิ กมฺม สามีจิ กมฺม กรณฏฺานํ นตฺถิ, เตนมฺหํ อุกฺกณฺิตาติ ตนุ ภนฺเต ตุมฺเห อโวจุตฺถ ปรินิพฺพุโต สมฺมาสมฺพุทฺโธติ กิฺจาปิ มหาราช ปรินิพฺพุโต, อถสฺส สรีรธาตุโย ติฏฺนฺตีติ. อฺา ตมฺภนฺเต ถูปํ ปติฏฺาเปมิ ภูมิภาคํ วิจินถาติ. อปิ จ ธาตุโย กุโต ลจฺฉามีติ สุมเนน สทฺธึ มนฺเตหิ มหาราชาติ ราชา สุมนํ อุปสงฺกมิตฺวา ปุจฺฉิ’กุโตทานิ ภนฺเตธาตุโย ลจฺฉามา’ติ สุมโน ¶ อาห-อปฺโปสฺสุกฺโก ตฺวํ มหาราช, วีถิโย โสธาเปตฺวา ธช ปตาก ปุณฺณฆฏาทีหิ อลงฺการาเปตฺวา สปริชฺชโน อุโปสถํ สมาทิยิตฺวา สพฺพตาลาวจเร อุปฏฺเปตฺวา มงฺคลหตฺถึ สพฺพาลงฺกาเรหิ ปติมณฺฑิตํ กาเรตฺวา อุปริ วสฺส เสตจฺฉตฺตํ อุสฺสาเปตฺวา สายณฺหสมเย มหานาควนุยฺยานาภิมุโข ยา หิ อทฺธา ตสฺมึ าเน ธาตุโย ลจฺฉสิติ, ราชา สาธูติ สมฺปฏิจฺฉิ. เถโร เจติยคิริเมว อคมึสุ.
ตตฺรายสฺมา มหิณฺทตฺเถโร สุมน สามเณรมาห- คจฺฉ ตฺวํ สามเณร ชมฺพุทีเป อยฺยกํ อโสกธมฺมราชานํ อุปสงฺกมิตฺวา มม วจเนน เอวํ วเทหิ’สหาโย เต มหาราช เทวานมฺปิย ติสฺโส พุทฺธสาสเน ปสนฺโน ถูปํ ปติฏฺาเปตุกาโม ตุมฺหากํ กิร หตฺเถ ภควโต ปริภุตฺตปตฺโต เจวธาตุ จ อตฺถิ, ตมฺเม เทถา’ติ ตํ คเหตฺวา สกฺกํ เทวราชานํ อุปสงฺกมิตฺวา ตุมฺหากํ กิร มหาราช หตฺเถ ทฺเว ธาตุโย อตฺถิ ทกฺขิณทาา จ ทกฺขิณกฺขกฺจ, ตโตตุมฺเห ทกฺขิณทาํปูเชถ, ทกฺขิณกฺขกํ ปน มยฺหํ เทถาติ, เอวฺจ นํ วเทหิ กสฺมา ตฺวํ มหาราช อมฺเห ตมฺพปณฺณิทีปํ ปหิณิตฺวา ปมชฺชิตฺถาติ.
สาธุ ภนฺเตติ โข สุมโน เถรสฺส วจนํ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา ตาวเทว ปตฺตจีวรมาทาย เวหาสมพฺภุคฺคนฺตฺวา ปาฏลิปุตฺตทฺวาเร โอรุยฺห รฺโ สนฺติกํ คนฺตฺวา ตมตฺถํ อาโรเจสิ ราชา ตุฏฺโ สามเณรสฺส หตฺถโต ปตฺตํ คเหตฺวา โภเชตฺวา ภควโต ปตฺตํ คณฺเธหิ อุพฺพฏฺเฏตฺวา วรมุตฺตสทิสานํ ธาตูนํ ปูเรตฺวา อทาสิ.
โส ตุํ คเหตฺวา สกฺกํ เทวราชานํ อุปสงฺกมิ สกฺโก เทวาราชา สามเณรํ ทิสฺวา กึ ภนฺเต สุมน อาหิณฺฑสีติ อาห. ตฺวํ มหาราช อมฺเห ตมฺพปณฺณิทีปํ ปหิณิตฺวา กสฺมา ปมชฺชสีติ, ตปฺปมชฺชามิ ภนฺเต, วเทหิ กึ กโรมีติ. ตุมฺหากํ กิร หตฺเถ ทฺเว ธาตุโย อตฺถิ ทกฺขิณทาา จ ทกฺขิณกฺขกฺจ, ตโต ตุมฺเห ทกฺขิณทาํ ปูเชถ ทกฺขิณกฺขกํ ปน มยฺหํ เทถาติ. สาธุ ภนฺเตติ โข สกฺโก เทวานมิณฺโท โยชนปฺปมานํ มณิถูปํ อุคฺฆาเฏตฺวา ทกฺขิณกฺขกํ นีหริตฺวา สุมนสฺส อทาสิ.
โส ตํ คเหตฺวา เจติยคิริมฺหิเยว ปติฏฺาสิ อถ โข มหิณฺทปมุขา สพฺเพ เต มหานาคา อโสกธมฺมราเชน ทินฺน ธาตุโย เจติยคิริยมฺหิเยว ปติฏฺาเปตฺวา ทกฺขิณกฺขกํ อาทาย วฑฺฒมานกจฺฉายาย มหานาค วนุยฺยานมคมํสุ. ราชาปิ โข สุมเนน วุตฺตปฺปการํ ปูชาสกฺการํ กตฺวา หตฺถิกฺขณฺธวรคโต สายํ มงฺคลหตฺถิมตฺถเก เสตจฺฉตฺตํ ธารยมาโน มหานาค วนุยฺยานํ สมฺปาปุณิ.
อถสฺส ¶ เอตทโหสิ- สเจ อยํ สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส ธาตุ, ฉตฺตํ อปนมตุ, มงฺคลหตฺถิ ชณฺณุเกหิ ภูมิยํ ปติฏฺาหตุ, ธาตุ จงฺโคฏกํ มยฺหํ มตฺถเก ปติฏฺหตูติ สห รฺโ จิตฺตุปฺปาเทน ฉตฺตํ อปนมิ หตฺถิชณฺณุเกหิ ปติฏฺหิ ธาตุจงฺโคฏกํ รฺโ มตฺถเก ปติฏฺหิ ราชา อมเตเนวาภิสิตฺตคตฺโต ปรเมน ปีติปาโมชฺเชน สมนฺนาคโต หุตฺวา ปุจฺฉิ ธาตุํ ภนฺเต กึ กโรมีติ. หตฺถิกุมฺภิเยว ตาว มหาราช เปหีติ. ราชา ธาตุวงฺโคฏกํ หตฺถิกุมฺเภ เปสิ. ปมุทิโต นาโค กฺุจนาทํ นทิ มหาเมโฆ อุฏฺหิตฺวา โปกฺขรวสฺสํ วสิสิ อุกทปริยนฺตํ กตฺวา มหาภูมิจาโล อโหสิ ปจฺจนฺเตปิ นาม สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส ธาตุโย ปติฏฺหิสฺสนฺตีติ.
อถ โส หตฺถินาโค อเนก ตาลาวจรปริวุโต อติวิย อุฬาเรน ปูชาสกฺกาเรน สกฺกริยมาโน ปจฺฉิมทิสาภิมุโข หุตฺวา อปสกฺกนฺโต ยาว นครสฺส ปุรตฺถิม ทฺวารํ ตาว คนฺตฺวา ปุรตฺถิเมน ทฺวาเรน นครํ ปวิสิตฺวา สกลนคเร อุฬาราย ปูชาย กยิรามานาย ทกฺขิณทฺวาเรน นิกฺขมิตฺวา ถูปารามสฺส ปจฺฉิมทิสาภาเค ปเภชวตฺถุ นาม กิร อตฺถิ ตตฺถ คนฺตฺวา ปุน ถูปารามาภิมุโข เอว ปฏินิวตฺติ. โส จ ปุริมกานํ ติณฺณํ สมฺมาสมฺพุทฺธานํ ธมฺมกรกํ กายพณฺธนํ อุทกสาฏีกํ ปติฏฺาเปตฺวา กตเจติยฏฺานํ โหตี. ตเทตํ วินฏฺเสุปิ เจติเยสุ เทวตานุภาเวน กณฺฏก สมากิณฺณสาขาหิ นานาคจฺเฉหิ ปริวุตํ ติฏฺติ. มา นํ โกจิ อุจฺจิฏฺา สุวิมล กจวเรหิ สนฺทุเสสีติ.
อถ ตสฺส หตฺถิโน ปุรโต คนฺตฺวา ราชปุริสา สพฺพ คจฺเฉ ฉิณฺทิตฺวา ภูมึ โสเธตฺวา ตํ หตฺถตลสทิสํ อกํสุ. หตฺถินาโค คนฺตฺวา ตํ านํ ปุรโต กตฺวา ตสฺส ปจฺฉิมทิสาภาเค โพธิรุกฺขฏฺเน อฏฺาสิ. อถสฺส มตฺถกโต ธาตุํ โอโรเปตุํ อารภึสุ นาโค โอโรเปตุํ น เทติ. เถรํ ปุจฺฉิ, กสฺมา ภนฺเต นาโค ธาตุํ โอโรเปตุํ น เทตีติ
อารุฬฺหํ มหาราช โอโรเปตุํ น วฏฺฏติติ. ตสฺมิฺจ กาเล อภยวาปิยา อุทกํ ชินฺนํ โหติ สมนฺตา ภูมิ ผลิตา สุอุทฺธรา มตฺติกปิณฺฑา. ตโต มหาชโน สีฆสีฆํ มตฺติกํ อาหริตฺวา หตฺถกุมฺภปฺปมาณํ วตฺถุมกาสิ. ตาวเทว ถูปกรณตฺถํ อิฏฺิกา กาตุํ อารภึสุ. ยาว อิฏฺิกา ปรินิฏฺนฺติ ตาว หตฺถินาโค กติปาหํ ทิวา โพธิรุกฺขฏฺาเน หตฺถิสาลายํ ติฏฺติ. รตฺติยํ ถูปปติฏฺาน ภูมิยํ ปริยายติ.
อถ วตฺถุํ วินาเปตฺวา ราชา เถรํ ปุจฺฉิ, กีทิโส ภนฺเต ถูโป กาตพฺโพติ. วีหิราสิ สทิโส มหาราชาติ, สาธุ ภนฺเตติ ราชา ชงฺฆปฺปมาณํ ¶ ถูปํ จินาเปตฺวา ธาตุโอโรปนตฺถาย มหาสกฺการํ กาเรสิ.
ตโต สกลนาครา จ ชานปทา จ ธาตุมฺห ทสฺสนตฺถํ สนฺติปตึสุ สนฺนิปติเต จ ตสฺมึ มหาชเน ทสพลสฺส ธาตุ หตฺถิกุมฺภโต สตฺตตาลปฺปมานํ เวหาสมพฺภุคฺคนฺตฺวา ยมกปาฏิหาริยํ ทสฺเสสิ. เตหิ เตหิ ธาตุปฺปเทเสหิ ฉพฺพณฺณรํสิโย อุทกธรา จ อคฺคิกฺขณฺธา จ ปวตฺตนฺติ. สาวตฺถิยํ คณฺฑมฺพมูเล ภควตา ทสฺสิต ปาฏิหาริย สทิสํ เอว ปาฏิหาริยํ อโหสิ. ตฺจ โข เนว เถรานุภาเวนน เทวตานุภาเวน, อปิ จ โข พุทฺธานํเยว อานุภาเวน ภควา กิร ธรมาโนว อธิฏฺาสิ - ตมฺพปณฺณิทีเป อนุราธปุรสฺส ทกฺขิณทิสาภาเค ปุริมกานํ ติณฺณํ พุทฺธานํ เจติยฏฺาเน มม ทกฺขิณกฺขกธาตุ ปติฏฺาน ทิวเส ยมกปาฏิหาริยํ โหตูติ.
เอวํ อจินฺติยา พุทฺธา-พุทฺธธมฺมา อจินฺติยา,
อจินฺติเยสุ ปสนฺนานํ-วิปาโก โหติ อจินฺติโยติ;
ธาตุสรีรโต นิกฺขนฺต อุทกผุสิเตหิ สกเลหิ ตมฺพปณฺณิทีปตเล น โกจิ อผุฏฺโกาโส นาม อโหสิ. เอวมสฺส ตํ ธาตุ สรีรํ อุทกผุสิเตหิ ตมฺพปณฺณิตฺถลสฺส ปริทาหํ วูปสเมตฺวา มหาชนสฺส ปาฏิหาริยํ ทสฺเสตฺวา โอตริตฺวา รฺโ มตฺถเก ปติฏฺาสิ ราชา สผลํ มนุสฺสตฺตปฏิลาภํ มฺมาโน มหนฺตํ สกฺการํ กตฺวา ธาตุํ ปติฏฺาเปสิ. สห ธาตุปติฏฺาเนน มหาภูมิจาโล อโหสิ นิฏฺิเต ปน ถูเป ราชา จ ราชา ภาติกา จ เทวิโย จ เท-นาค-ยกฺขานํ วิมฺภยกรํ ปจฺเจกํ ถูปมกํสุ.
เอวํ ชิโน ธาตุสรีรเกน
คโตปิ สนฺตึ ชนตาหิตฺจ,
สุขฺจ ธมฺมา พหุธา กเรยฺย
ิโต หิ นาโถนุกรํ กเรยฺย;
สาธุชน มโนปสาทนตฺถาย กเต ถูปวํเส ถูปาราม กถา,
๑๓. นิฏฺิตาย ปน ธาตุปูชาย ปติฏฺิเต ธาตุวเร มหิณฺทตฺเถโร มหาเมฆวนุยฺยานเมว คนฺตฺวาวาสํ กปฺเปสิ. ตสฺมึ โข ปน สมเย อนุลาเทวี ปพฺพชิตุกามา หุตฺวา รฺโ อาโรเจสิ. ราชา ตสฺสา วจนํ สุตฺวา เถรํ เอตทโวจ? ภนฺเต อนุลาเทวี ปพฺพชิตุกามา, ปพฺพาเชถ นนฺต น มหาราช อมฺหากํ มาตุคามํ ปพฺพาเชตุํ กปฺปติ. ปาฏลิปุตฺเต ปน มยฺหํ ภคินิ สงฺฆมิตฺตา เถรี นาม อตฺถิ, ตํ ปกฺโกสาเปหิ มหาราช, อิมสฺมิฺจ ทีเป ปุริมกานฺจ ¶ ติณฺณํ สมฺมาสมฺพุทฺธานํ โพธิ ปติฏฺํสิ อมฺหากมฺปิ ภควโต สรส รํสิชาล วิสฺสชฺชนเกน โพธินา ปติฏฺาตพฺพํ, ตสฺมา สาสนํ ปหิเณยฺยสิ ยถา สงฺฆมิตฺตา โพธึ คเหตฺวา อาคจฺเฉยฺยาติ.
ราชา เถรสฺส วจนํ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา อมจฺเจหิ สทฺธึ มนฺเตนฺโต อริฏฺํ นาม อตฺตโน ภาคิเนยฺยํ อาห สกฺขิสฺสสิ ตฺวํ ตาต ปาฏลีปุตฺตํ คนฺตฺวา มหาโพธินา สทฺธึ อยฺยํ สงฺฆมิตฺตตฺเถรึ อาเนตุนฺติ สกฺขิสฺสามิ เทว สเจ เม ปพฺพชฺชํ อนุชานิสฺสสีติ.
คจฺฉ ตาต เถรึ อาเนตฺวา ปพฺพชฺชาหีติ. โส รฺโ จ เถริสฺส จ สาสนํ คเหตฺวา เถรสฺส อธิฏฺานวเสน เอกทิวเส น ชมฺพุโกลปฏฺฏนํ คนฺตฺวา นาวํ อภิรูหิตฺว สมุทฺทํ อติกฺกมิตฺวา ปาฏลีปุตฺตํ คนฺตฺวา รฺโ สาสนํ อาจิกฺขิ-ปุตฺโต เต เทว มหิณฺทเถโร เอวมาห. สหายสฺส กิร เต เทวานมฺปิยติสฺสสฺส ภาตุชายา อนุลาเทวี นาม ปพฺพชิตุกามา, ตํ ปพฺพาเชตุํ อยฺยํ สงฺฆมิตฺตตฺเถรึ ปหิเณยฺยาถ, อยฺยาย เอว จ สทฺธึ มหาโพธินฺติ.
เถรสฺส สาสนํ อาโรเจตฺวา สงฺฆมิตฺตตฺเถรึ อุปสงฺกมิตฺวา เอวมาห. อยฺเย ตุมฺหากํ ภาตา มหิณฺทตฺเถโร มํ ตุมฺหากํ สนฺติกํ เปเสสิ เทวานมฺปิยติสฺส รฺโ ภาตุชายา อนุลาเทวี นาม ปฺจหิ กฺาสเตหิ ปฺจหิ จ อนฺเตปุริสา สเตหิ สทฺธึ ปพฺพชิตุกามาติ, ตํ กิร อาคนฺตฺวา ปพฺพาเชถาติ.
สา ตาว เทว ตุริต ตุริตา คนฺตฺวา รฺา ตฺैมตฺถํ อาโรเจตฺวา คจฺฉามหํ มหาราช ตมฺพปณฺณิทีปนฺติ อาห.
เตน หิ อมฺม มหาโพธึ คเหตฺวา คจฺฉาหีติ วตฺวา ปาฏลีปุตฺตโต ยาว มหาโพธิ ตาว มคฺคํ ปฏิชคฺคาเปตฺวา สตฺตโยชนายามย ติโยชน วิตฺถตาย มหติยา เสนาย ปาฏลิปุตฺตโต นิกฺขมิตฺวา อริยสงฺฆํ อาทาย มหาโพธิสมีปํ อคมาสิ.
เสนาย สมุสฺสิต ธชปตากํ นานารตน วิจิตฺตํ อเนกาลงฺการ ปติมณฺฑิตํ นานาวิธ กุสุม สมากิณฺณํ อเนก ตุริย สํฆฺรฏฺํ มหาโพธึ ปริกฺขิปิ ตโต ราชา ปุปฺผ-คณฺธ-มาลาทีหิ ปูเชตฺวา ติกฺขตฺตุํ ปทกฺขิณํ กตฺวา อฏฺสุ าเนสุ วนฺทิตฺวา อุฏฺาย อฺชลิมฺปคฺคยฺห ตฺวา สจฺจวจนกิริยาย โพธึ คณฺหิตุกาโม รตนปีํ อารุยฺห ตุลิกํ คเหตฺวา มโนสิลาย เลขํ กตฺวา ยทิ มหาโพธินา ลงฺกาทีเป ปติฏฺาตพฺพํ, ยทิ จาหํ พุทฺธสาสเน นิพฺเพมติโก ภเวยฺยํ, มหาโพธิ สยเมว อิมสฺมึ สุวณฺณกฏาเห ปติฏฺหตูติ สจฺจกิริยมกาสิ สห สจฺจกิริยาย ¶ โพธิสาขา มโนสิลาย ปริจฺฉินฺนฏฺาเนหิ ฉิณฺทิตฺวา คณฺธ กลล ปูรสฺส สุวณฺณกฏาหสฺส อุปริ อฏฺาสิ.
ตโต ราชา มหาโพธึ โพธิมณฺฑโต มหนฺเตน สกฺกาเรน ปาฏลีปุตฺตํ อาเนตฺวา สพฺพปริหารานิ ทตฺวา มหาโพธึ คงฺคาย นาวํ อาโรเปตฺวา สยมฺปิ นครโต นิกฺขมิตฺวา วิฺฌาฏวึ สมติกฺกมฺม อนุปุพฺเพน สตฺตทิวเสหิ ตามลิตฺตึ อนุปฺปตฺโต อนฺตรมคฺเค เทว-นาค-มนุสฺสา อุฬารํ มหาโพธิ ปูชมกํสุ.
ราชาปิ สมุทฺทตีเร สตฺตทิวสานิ มหาโพธึ เปตฺวา มหนฺตํ สกฺการํ กตฺวา โพธิมฺปิ สํงฺฆมิตฺตตฺเถริมฺปิ สปริวารํ นาวํ อาโรเปตฺวา คจฺฉติ วตเร ทสพลสฺส สรส รํสิชาลา มฺุจมาโน มหาโพธิ รุกฺโขติ กณฺทิตฺวา อฺชลิมฺปคฺคเหตฺวา อสฺสูนิ ปวตฺตยมาโน อฏฺาสิ สาปิ โข มหาโพธิ สมรูฬฺหนาวา ปสฺสโต ปสฺสโต มหาราชสฺส มหาสมุทฺทตลํ ปกฺขณฺทิ มหาสมุทฺเทปิ สมนฺตา โยชนํ วีจิ วูปสนฺตา ปฺจวณฺณานิ ปทุมานิ ปุปฺผิตานิ อนฺตลิกฺเข ทิพฺพตุริยานิ วชฺชึสุ อากาเส ชล ถล สนฺนิสฺสิตาหิ เทวตาหิ ปวตฺติตา อติวิย อุฬาร ปูชา อโหสิ. เอวํ มหติยา ปูชาย สา นาวา ชมฺพุโกลปฏฺฏนํ ปาวิสิ.
เทวานมฺปิยติสฺส มหาราชาปิ อุตฺตรทฺวารโต ปฏฺาย ยาว ชมฺพุโกลปฏฺฏนา มคฺคํ โสธาเปตฺวา อลงฺการาเปตฺวา นครโต นิกฺขมน ทิวเส อุตฺตรทฺวาร สมีเป สทฺทสาลาวตฺถุสฺมึ ิโต ตาย วิภูติยา มหาสมุทฺเท อาคจฺฉนฺตํเยว มหาโพธึ เถรสฺสานุภาเวน ทิสฺวา ตุฏฺมานโส นิกฺขมิตฺวา สพฺพํ มคฺคํ ปฺจวณฺเณหิ ปุปฺเผหิ โอกิรนฺโต อนฺตรนฺตรา ปุปฺผอคฺฆิยานิ เปนฺโต เอกาเหเนว ชมฺพุโกลปฏฺฏนํ คนฺตฺวา สพฺพตาลาวจร ปริวุโต ปุปฺผ ธูปคณฺธาทีหิ ปูชยมาโน คลปฺปมํนํ อุทกํ โอรุยฺห อาคโต วต เรทสพลสฺส สรส รํสิชาลํ วิสฺสชฺชนโก โพธิรุกฺโขติ ปสนฺนจิตฺโต มหาโพธึ อุกฺขิปิตฺวา อุตฺตมงฺเค สิรสฺมึ ปติฏฺเปตฺวา มหาโพธึ ปริวาเรตฺวา อาคเตหิ โสฬสหิ ชาติสมฺปนฺนกุเลหิ สทฺธึ สมุทฺทโต ปจฺจุตฺตริตฺวา สมุทฺทตีเร โพธึ เปตฺวา ตีณิ ทิวสานิ สกล ตมฺพปณฺณิ รชฺเชน ปูเชสิ.
อถ จตุตฺเถ ทิวเส มหาโพธึ อาทาย อุฬารํ ปูชํ กุรุมาโน อนุปุพฺเพน อนุราธปุรํ สมฺปตฺเต อนุราธปุเรปิ มหาสกฺการํ กตฺวา จาตุทฺทสี ทิวเส วฑฺฒมานกจฺฉายาย มหาโพธึ อุตฺตรทฺวาเรน ปเวเสตฺวา นครมชฺฌน อติหริตฺวา ทกฺขิณทฺวาเรน นิกฺขมิตฺวา ทกฺขิณทฺวารโต ปฺจธนุ สติเก าเน ยตฺถ อมฺหากํ ¶ สมฺมาสมฺพุทฺโธ นิโรธ สมาปตฺตึ สมาปชฺชิตฺวา นิสีทิ. ปุริมกา จ ตโย สมฺมาสมฺพุทฺธา สมาปตฺตึ อปฺเปตฺวา นิสีทึสุ. ยตฺถ จ กกุสณฺธสฺส ภควโต สิรีสโพธิ, โกนาคมนสฺส ภควโต อุทุมฺพรโพธิ, กสฺสปสฺส ภควโต นิคฺโรธโพธิ, ปติฏฺาเปสิ -ตสฺมึ มหาเมฆวนุยฺยานสฺส ติลกภูเต กตภูมิ ปริกมฺเม ราชวตฺถุทฺวารโกฏฺกฏฺาเน มหาโพธึ ปติฏฺาเปสิ.
เอวํ ลงฺกาหิตตฺถาย-สาสนสฺสจ วุทฺธิยา,
มหาเมฆวเน รมฺเม-มหาโพธิ ปติฏฺิโตติ;