📜
๗. มหาสมยสุตฺตํ
๓๓๑. เอวํ ¶ ¶ ¶ เม ¶ สุตํ – เอกํ สมยํ ภควา สกฺเกสุ วิหรติ กปิลวตฺถุสฺมึ มหาวเน มหตา ภิกฺขุสงฺเฆน สทฺธึ ปฺจมตฺเตหิ ภิกฺขุสเตหิ สพฺเพเหว อรหนฺเตหิ; ทสหิ จ โลกธาตูหิ เทวตา เยภุยฺเยน สนฺนิปติตา โหนฺติ ภควนฺตํ ทสฺสนาย ภิกฺขุสงฺฆฺจ. อถ โข จตุนฺนํ สุทฺธาวาสกายิกานํ เทวตานํ [เทวานํ (สี. สฺยา. ปี.)] เอตทโหสิ – ‘‘อยํ โข ภควา สกฺเกสุ วิหรติ กปิลวตฺถุสฺมึ มหาวเน มหตา ภิกฺขุสงฺเฆน สทฺธึ ปฺจมตฺเตหิ ภิกฺขุสเตหิ สพฺเพเหว อรหนฺเตหิ; ทสหิ จ โลกธาตูหิ เทวตา เยภุยฺเยน สนฺนิปติตา โหนฺติ ภควนฺตํ ทสฺสนาย ภิกฺขุสงฺฆฺจ. ยํนูน มยมฺปิ เยน ภควา เตนุปสงฺกเมยฺยาม; อุปสงฺกมิตฺวา ภควโต สนฺติเก ปจฺเจกํ คาถํ [ปจฺเจกคาถํ (สี. สฺยา. ปี.), ปจฺเจกคาถา (ก. สี.)] ภาเสยฺยามา’’ติ.
๓๓๒. อถ โข ตา เทวตา เสยฺยถาปิ นาม พลวา ปุริโส สมิฺชิตํ วา พาหํ ปสาเรยฺย ปสาริตํ วา พาหํ สมิฺเชยฺย ¶ , เอวเมว สุทฺธาวาเสสุ เทเวสุ อนฺตรหิตา ภควโต ปุรโต ปาตุรเหสุํ. อถ โข ตา เทวตา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺํสุ. เอกมนฺตํ ิตา โข เอกา เทวตา ภควโต สนฺติเก อิมํ คาถํ อภาสิ –
‘‘มหาสมโย ปวนสฺมึ, เทวกายา สมาคตา;
อาคตมฺห ¶ อิมํ ธมฺมสมยํ, ทกฺขิตาเย อปราชิตสงฺฆ’’นฺติ.
อถ โข อปรา เทวตา ภควโต สนฺติเก อิมํ คาถํ อภาสิ –
‘‘ตตฺร ภิกฺขโว สมาทหํสุ, จิตฺตมตฺตโน อุชุกํ อกํสุ [อุชุกมกํสุ (สี. สฺยา. ปี.)];
สารถีว เนตฺตานิ คเหตฺวา, อินฺทฺริยานิ รกฺขนฺติ ปณฺฑิตา’’ติ.
อถ ¶ โข อปรา เทวตา ภควโต สนฺติเก อิมํ คาถํ อภาสิ –
‘‘เฉตฺวา ขีลํ เฉตฺวา ปลิฆํ, อินฺทขีลํ อูหจฺจ [อุหจฺจ (ก.)] มเนชา;
เต จรนฺติ สุทฺธา วิมลา, จกฺขุมตา สุทนฺตา สุสุนาคา’’ติ.
อถ ¶ ¶ โข อปรา เทวตา ภควโต สนฺติเก อิมํ คาถํ อภาสิ –
‘‘เยเกจิ พุทฺธํ สรณํ คตาเส, น เต คมิสฺสนฺติ อปายภูมึ;
ปหาย มานุสํ เทหํ, เทวกายํ ปริปูเรสฺสนฺตี’’ติ.
เทวตาสนฺนิปาตา
๓๓๓. อถ โข ภควา ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘เยภุยฺเยน, ภิกฺขเว, ทสสุ โลกธาตูสุ เทวตา สนฺนิปติตา โหนฺติ [( ) สี. อิโปตฺถเกสุ นตฺถิ], ตถาคตํ ทสฺสนาย ภิกฺขุสงฺฆฺจ ¶ . เยปิ เต, ภิกฺขเว, อเหสุํ อตีตมทฺธานํ อรหนฺโต สมฺมาสมฺพุทฺธา, เตสมฺปิ ภควนฺตานํ เอตํปรมาเยว [เอตปรมาเยว (สี. สฺยา. ปี.)] เทวตา สนฺนิปติตา อเหสุํ เสยฺยถาปิ มยฺหํ เอตรหิ. เยปิ เต, ภิกฺขเว, ภวิสฺสนฺติ อนาคตมทฺธานํ อรหนฺโต สมฺมาสมฺพุทฺธา, เตสมฺปิ ภควนฺตานํ เอตํปรมาเยว เทวตา สนฺนิปติตา ภวิสฺสนฺติ เสยฺยถาปิ มยฺหํ เอตรหิ. อาจิกฺขิสฺสามิ, ภิกฺขเว, เทวกายานํ นามานิ; กิตฺตยิสฺสามิ, ภิกฺขเว, เทวกายานํ นามานิ; เทเสสฺสามิ, ภิกฺขเว, เทวกายานํ นามานิ. ตํ สุณาถ, สาธุกํ มนสิกโรถ, ภาสิสฺสามี’’ติ. ‘‘เอวํ, ภนฺเต’’ติ โข เต ภิกฺขู ภควโต ปจฺจสฺโสสุํ.
‘‘สิโลกมนุกสฺสามิ, ยตฺถ ภุมฺมา ตทสฺสิตา;
เย สิตา คิริคพฺภรํ, ปหิตตฺตา สมาหิตา.
‘‘ปุถูสีหาว สลฺลีนา, โลมหํสาภิสมฺภุโน;
โอทาตมนสา สุทฺธา, วิปฺปสนฺนมนาวิลา’’ [วิปฺปสนฺนามนาวิลา (ปี. ก.)].
ภิยฺโย ¶ ¶ ปฺจสเต ตฺวา, วเน กาปิลวตฺถเว;
ตโต อามนฺตยี สตฺถา, สาวเก สาสเน รเต.
‘‘เทวกายา อภิกฺกนฺตา, เต วิชานาถ ภิกฺขโว’’;
เต จ อาตปฺปมกรุํ, สุตฺวา พุทฺธสฺส สาสนํ.
เตสํ ปาตุรหุ าณํ, อมนุสฺสานทสฺสนํ;
อปฺเปเก สตมทฺทกฺขุํ, สหสฺสํ อถ สตฺตรึ.
สตํ ¶ เอเก สหสฺสานํ, อมนุสฺสานมทฺทสุํ;
อปฺเปเกนนฺตมทฺทกฺขุํ ¶ , ทิสา สพฺพา ผุฏา อหุํ.
ตฺจ สพฺพํ อภิฺาย, ววตฺถิตฺวาน [ววกฺขิตฺวาน (สี. สฺยา. ปี.), อเวกฺขิตฺวาน (ฏีกา)] จกฺขุมา;
ตโต อามนฺตยี สตฺถา, สาวเก สาสเน รเต.
‘‘เทวกายา อภิกฺกนฺตา, เต วิชานาถ ภิกฺขโว;
เย โวหํ กิตฺตยิสฺสามิ, คิราหิ อนุปุพฺพโส.
๓๓๕. ‘‘สตฺตสหสฺสา เต ยกฺขา, ภุมฺมา กาปิลวตฺถวา.
อิทฺธิมนฺโต ชุติมนฺโต, วณฺณวนฺโต ยสสฺสิโน;
โมทมานา อภิกฺกามุํ, ภิกฺขูนํ สมิตึ วนํ.
‘‘ฉสหสฺสา เหมวตา, ยกฺขา นานตฺตวณฺณิโน;
อิทฺธิมนฺโต ชุตีมนฺโต [ชุตีมนฺโต (สี. ปี.)], วณฺณวนฺโต ยสสฺสิโน;
โมทมานา อภิกฺกามุํ, ภิกฺขูนํ สมิตึ วนํ.
‘‘สาตาคิรา ติสหสฺสา, ยกฺขา นานตฺตวณฺณิโน;
อิทฺธิมนฺโต ชุติมนฺโต, วณฺณวนฺโต ยสสฺสิโน;
โมทมานา อภิกฺกามุํ, ภิกฺขูนํ สมิตึ วนํ.
‘‘อิจฺเจเต ¶ โสฬสสหสฺสา, ยกฺขา นานตฺตวณฺณิโน;
อิทฺธิมนฺโต ชุติมนฺโต, วณฺณวนฺโต ยสสฺสิโน;
โมทมานา อภิกฺกามุํ, ภิกฺขูนํ สมิตึ วนํ.
‘‘เวสฺสามิตฺตา ¶ ปฺจสตา, ยกฺขา นานตฺตวณฺณิโน;
อิทฺธิมนฺโต ชุติมนฺโต, วณฺณวนฺโต ยสสฺสิโน;
โมทมานา ¶ อภิกฺกามุํ, ภิกฺขูนํ สมิตึ วนํ.
‘‘กุมฺภีโร ราชคหิโก, เวปุลฺลสฺส นิเวสนํ;
ภิยฺโย นํ สตสหสฺสํ, ยกฺขานํ ปยิรุปาสติ;
กุมฺภีโร ราชคหิโก, โสปาคา สมิตึ วนํ.
๓๓๖. ‘‘ปุริมฺจ ทิสํ ราชา, ธตรฏฺโ ปสาสติ.
คนฺธพฺพานํ อธิปติ, มหาราชา ยสสฺสิโส.
‘‘ปุตฺตาปิ ¶ ตสฺส พหโว, อินฺทนามา มหพฺพลา;
อิทฺธิมนฺโต ชุติมนฺโต, วณฺณวนฺโต ยสสฺสิโน;
โมทมานา อภิกฺกามุํ, ภิกฺขูนํ สมิตึ วนํ.
‘‘ทกฺขิณฺจ ทิสํ ราชา, วิรูฬฺโห ตํ ปสาสติ [ตปฺปสาสติ (สฺยา.)];
กุมฺภณฺฑานํ อธิปติ, มหาราชา ยสสฺสิโส.
‘‘ปุตฺตาปิ ตสฺส พหโว, อินฺทนามา มหพฺพลา;
อิทฺธิมนฺโต ชุติมนฺโต, วณฺณวนฺโต ยสสฺสิโน;
โมทมานา อภิกฺกามุํ, ภิกฺขูนํ สมิตึ วนํ.
‘‘ปจฺฉิมฺจ ทิสํ ราชา, วิรูปกฺโข ปสาสติ;
นาคานฺจ อธิปติ, มหาราชา ยสสฺสิโส.
‘‘ปุตฺตาปิ ¶ ¶ ตสฺส พหโว, อินฺทนามา มหพฺพลา;
อิทฺธิมนฺโต ชุติมนฺโต, วณฺณวนฺโต ยสสฺสิโน;
โมทมานา ¶ อภิกฺกามุํ, ภิกฺขูนํ สมิตึ วนํ.
‘‘อุตฺตรฺจ ทิสํ ราชา, กุเวโร ตํ ปสาสติ;
ยกฺขานฺจ อธิปติ, มหาราชา ยสสฺสิโส.
‘‘ปุตฺตาปิ ตสฺส พหโว, อินฺทนามา มหพฺพลา;
อิทฺธิมนฺโต ชุติมนฺโต, วณฺณวนฺโต ยสสฺสิโน;
โมทมานา อภิกฺกามุํ, ภิกฺขูนํ สมิตึ วนํ.
‘‘ปุริมํ ทิสํ ธตรฏฺโ, ทกฺขิเณน วิรูฬฺหโก;
ปจฺฉิเมน วิรูปกฺโข, กุเวโร อุตฺตรํ ทิสํ.
‘‘จตฺตาโร เต มหาราชา, สมนฺตา จตุโร ทิสา;
ททฺทลฺลมานา [ททฺทฬฺหมานา (ก.)] อฏฺํสุ, วเน กาปิลวตฺถเว.
๓๓๗. ‘‘เตสํ มายาวิโน ทาสา, อาคุํ [อาคู (สฺยา.), อาคุ (สี. ปี.) เอวมุปริปิ] วฺจนิกา สา.
มายา กุเฏณฺฑุ วิเฏณฺฑุ [เวเฏณฺฑุ (สี. สฺยา. ปี.)], วิฏุจฺจ [วิฏู จ (สฺยา.)] วิฏุโฏ สห.
‘‘จนฺทโน กามเสฏฺโ จ, กินฺนิฆณฺฑุ [กินฺนุฆณฺฑุ (สี. สฺยา. ปี.)] นิฆณฺฑุ จ;
ปนาโท โอปมฺโ จ, เทวสูโต จ มาตลิ.
‘‘จิตฺตเสโน ¶ จ คนฺธพฺโพ, นโฬราชา ชเนสโภ [ชโนสโภ (สฺยา.)];
อาคา ปฺจสิโข เจว, ติมฺพรู สูริยวจฺจสา [สุริยวจฺจสา (สี. ปี.)].
‘‘เอเต จฺเ จ ราชาโน, คนฺธพฺพา สห ราชุภิ;
โมทมานา อภิกฺกามุํ, ภิกฺขูนํ สมิตึ วนํ.
๓๓๘. ‘‘อถาคุํ ¶ นาคสา นาคา, เวสาลา สหตจฺฉกา.
กมฺพลสฺสตรา ¶ อาคุํ, ปายาคา สห าติภิ.
‘‘ยามุนา ธตรฏฺา จ, อาคู นาคา ยสสฺสิโน;
เอราวโณ มหานาโค, โสปาคา สมิตึ วนํ.
‘‘เย นาคราเช สหสา หรนฺติ, ทิพฺพา ทิชา ปกฺขิ วิสุทฺธจกฺขู;
เวหายสา ¶ [เวหาสยา (สี. ปี.)] เต วนมชฺฌปตฺตา, จิตฺรา สุปณฺณา อิติ เตส นามํ.
‘‘อภยํ ตทา นาคราชานมาสิ, สุปณฺณโต เขมมกาสิ พุทฺโธ;
สณฺหาหิ วาจาหิ อุปวฺหยนฺตา, นาคา สุปณฺณา สรณมกํสุ พุทฺธํ.
๓๓๙. ‘‘ชิตา วชิรหตฺเถน, สมุทฺทํ อสุราสิตา.
ภาตโร วาสวสฺเสเต, อิทฺธิมนฺโต ยสสฺสิโน.
‘‘กาลกฺจา มหาภิสฺมา [กาลกฺชา มหาภึสา (สี. ปี.)], อสุรา ทานเวฆสา;
เวปจิตฺติ สุจิตฺติ จ, ปหาราโท นมุจี สห.
‘‘สตฺจ พลิปุตฺตานํ, สพฺเพ เวโรจนามกา;
สนฺนยฺหิตฺวา พลิเสนํ [พลีเสนํ (สฺยา.)], ราหุภทฺทมุปาคมุํ;
สมโยทานิ ภทฺทนฺเต, ภิกฺขูนํ สมิตึ วนํ.
๓๔๐. ‘‘อาโป จ เทวา ปถวี, เตโช วาโย ตทาคมุํ.
วรุณา วารณา [วารุณา (สฺยา.)] เทวา, โสโม จ ยสสา สห.
‘‘เมตฺตา ¶ กรุณา กายิกา, อาคุํ เทวา ยสสฺสิโน;
ทเสเต ทสธา กายา, สพฺเพ นานตฺตวณฺณิโน.
‘‘อิทฺธิมนฺโต ¶ ชุติมนฺโต, วณฺณวนฺโต ยสสฺสิโน;
โมทมานา อภิกฺกามุํ, ภิกฺขูนํ สมิตึ วนํ.
‘‘เวณฺฑุเทวา ¶ สหลิ จ [เวณฺหูจ เทวา สหลีจ (สี. ปี.)], อสมา จ ทุเว ยมา;
จนฺทสฺสูปนิสา เทวา, จนฺทมาคุํ ปุรกฺขตฺวา.
‘‘สูริยสฺสูปนิสา [สุริยสฺสูปนิสา (สี. สฺยา. ปี.)] เทวา, สูริยมาคุํ ปุรกฺขตฺวา;
นกฺขตฺตานิ ปุรกฺขตฺวา, อาคุํ มนฺทวลาหกา.
‘‘วสูนํ ¶ วาสโว เสฏฺโ, สกฺโกปาคา ปุรินฺทโท;
ทเสเต ทสธา กายา, สพฺเพ นานตฺตวณฺณิโน.
‘‘อิทฺธิมนฺโต ชุติมนฺโต, วณฺณวนฺโต ยสสฺสิโน;
โมทมานา อภิกฺกามุํ, ภิกฺขูนํ สมิตึ วนํ.
‘‘อถาคุํ สหภู เทวา, ชลมคฺคิสิขาริว;
อริฏฺกา จ โรชา จ, อุมาปุปฺผนิภาสิโน.
‘‘วรุณา สหธมฺมา จ, อจฺจุตา จ อเนชกา;
สูเลยฺยรุจิรา อาคุํ, อาคุํ วาสวเนสิโน;
ทเสเต ทสธา กายา, สพฺเพ นานตฺตวณฺณิโน.
‘‘อิทฺธิมนฺโต ชุติมนฺโต, วณฺณวนฺโต ยสสฺสิโน;
โมทมานา อภิกฺกามุํ, ภิกฺขูนํ สมิตึ วนํ.
‘‘สมานา มหาสมนา, มานุสา มานุสุตฺตมา;
ขิฑฺฑาปโทสิกา ¶ อาคุํ, อาคุํ มโนปโทสิกา.
‘‘อถาคุํ หรโย เทวา, เย จ โลหิตวาสิโน;
ปารคา มหาปารคา, อาคุํ เทวา ยสสฺสิโน;
ทเสเต ทสธา กายา, สพฺเพ นานตฺตวณฺณิโน.
‘‘อิทฺธิมนฺโต ¶ ชุติมนฺโต, วณฺณวนฺโต ยสสฺสิโน;
โมทมานา อภิกฺกามุํ, ภิกฺขูนํ สมิตึ วนํ.
‘‘สุกฺกา กรมฺภา [กรุมฺหา (สี. สฺยา. ปี.)] อรุณา, อาคุํ เวฆนสา สห;
โอทาตคยฺหา ปาโมกฺขา, อาคุํ เทวา วิจกฺขณา.
‘‘สทามตฺตา ¶ หารคชา, มิสฺสกา จ ยสสฺสิโน;
ถนยํ อาค ปชฺชุนฺโน, โย ทิสา อภิวสฺสติ.
‘‘ทเสเต ทสธา กายา, สพฺเพ นานตฺตวณฺณิโน;
อิทฺธิมนฺโต ชุติมนฺโต, วณฺณวนฺโต ยสสฺสิโน;
โมทมานา อภิกฺกามุํ, ภิกฺขูนํ สมิตึ วนํ.
‘‘เขมิยา ¶ ตุสิตา ยามา, กฏฺกา จ ยสสฺสิโน;
ลมฺพีตกา ลามเสฏฺา, โชตินามา จ อาสวา;
นิมฺมานรติโน อาคุํ, อถาคุํ ปรนิมฺมิตา.
‘‘ทเสเต ทสธา กายา, สพฺเพ นานตฺตวณฺณิโน;
อิทฺธิมนฺโต ชุติมนฺโต, วณฺณวนฺโต ยสสฺสิโน;
โมทมานา อภิกฺกามุํ, ภิกฺขูนํ สมิตึ วนํ.
‘‘สฏฺเเต ¶ เทวนิกายา, สพฺเพ นานตฺตวณฺณิโน;
นามนฺวเยน อาคจฺฉุํ [อาคฺฉุํ (สี. สฺยา. ปี.)], เย จฺเ สทิสา สห.
‘‘‘ปวุฏฺชาติมขิลํ [ปวุตฺถชาตึ อขิลํ (สี. ปี.)], โอฆติณฺณมนาสวํ;
ทกฺเขโมฆตรํ นาคํ, จนฺทํว อสิตาติคํ’.
๓๔๑. ‘‘สุพฺรหฺมา ปรมตฺโต จ [ปรมตฺโถ จ (ก.)], ปุตฺตา อิทฺธิมโต สห.
สนงฺกุมาโร ติสฺโส จ, โสปาค สมิตึ วนํ.
‘‘สหสฺสํ ¶ พฺรหฺมโลกานํ, มหาพฺรหฺมาภิติฏฺติ;
อุปปนฺโน ชุติมนฺโต, ภิสฺมากาโย ยสสฺสิโส.
‘‘ทเสตฺถ อิสฺสรา อาคุํ, ปจฺเจกวสวตฺติโน;
เตสฺจ มชฺฌโต อาค, หาริโต ปริวาริโต.
๓๔๒. ‘‘เต จ สพฺเพ อภิกฺกนฺเต, สอินฺเท [สินฺเท (สฺยา.)] เทเว สพฺรหฺมเก.
มารเสนา อภิกฺกามิ, ปสฺส กณฺหสฺส มนฺทิยํ.
‘‘‘เอถ ¶ คณฺหถ พนฺธถ, ราเคน พทฺธมตฺถุ โว;
สมนฺตา ปริวาเรถ, มา โว มฺุจิตฺถ โกจิ นํ’.
‘‘อิติ ¶ ตตฺถ มหาเสโน, กณฺโห เสนํ อเปสยิ;
ปาณินา ตลมาหจฺจ, สรํ กตฺวาน เภรวํ.
‘‘ยถา ปาวุสฺสโก เมโฆ, ถนยนฺโต สวิชฺชุโก; +
ตทา โส ปจฺจุทาวตฺติ, สงฺกุทฺโธ อสยํวเส [อสยํวสี (สี. ปี.)].
๓๔๓. ตฺจ สพฺพํ อภิฺาย, ววตฺถิตฺวาน จกฺขุมา.
ตโต ¶ อามนฺตยี สตฺถา, สาวเก สาสเน รเต.
‘‘มารเสนา อภิกฺกนฺตา, เต วิชานาถ ภิกฺขโว;
เต จ อาตปฺปมกรุํ, สุตฺวา พุทฺธสฺส สาสนํ;
วีตราเคหิ ปกฺกามุํ, เนสํ โลมาปิ อิฺชยุํ.
‘‘‘สพฺเพ วิชิตสงฺคามา, ภยาตีตา ยสสฺสิโน;
โมทนฺติ สห ภูเตหิ, สาวกา เต ชเนสุตา’’ติ.
มหาสมยสุตฺตํ นิฏฺิตํ สตฺตมํ.