มูล > สุตฺตปิฏก > สํยุตฺตนิกาย > นิทานวคฺคปาฬิ

๒๐๒. เอวํ ¶ ¶ ¶ เม สุตํ – เอกํ สมยํ ภควา ราชคเห วิหรติ เวฬุวเน กลนฺทกนิวาเป. เตน โข ปน สมเยน อายสฺมา จ ลกฺขโณ อายสฺมา จ มหาโมคฺคลฺลาโน [มหาโมคฺคลาโน (ก.)] คิชฺฌกูเฏ ปพฺพเต วิหรนฺติ. อถ โข อายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโน ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย เยนายสฺมา ลกฺขโณ เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมนฺตํ ลกฺขณํ เอตทโวจ – ‘‘อายามาวุโส [เอหิ อาวุโส (สฺยา. กํ. ก.)] ลกฺขณ, ราชคหํ ปิณฺฑาย ปวิสิสฺสามา’’ติ. ‘‘เอวมาวุโส’’ติ โข อายสฺมา ลกฺขโณ อายสฺมโต มหาโมคฺคลฺลานสฺส ปจฺจสฺโสสิ. อถ โข อายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโน คิชฺฌกูฏา ปพฺพตา โอโรหนฺโต อฺตรสฺมึ ปเทเส สิตํ ปาตฺวากาสิ. อถ โข อายสฺมา ลกฺขโณ อายสฺมนฺตํ มหาโมคฺคลฺลานํ เอตทโวจ – ‘‘โก นุ โข, อาวุโส โมคฺคลฺลาน, เหตุ โก ปจฺจโย สิตสฺส ปาตุกมฺมายา’’ติ? ‘‘อกาโล โข, อาวุโส ลกฺขณ, เอตสฺส ปฺหสฺส. ภควโต มํ สนฺติเก เอตํ ปฺหํ ปุจฺฉา’’ติ.

อถ ¶ โข อายสฺมา จ ลกฺขโณ อายสฺมา จ มหาโมคฺคลฺลาโน ¶ ราชคเห ปิณฺฑาย จริตฺวา ปจฺฉาภตฺตํ ปิณฺฑปาตปฏิกฺกนฺตา เยน ภควา เตนุปสงฺกมึสุ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทึสุ. เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข อายสฺมา ลกฺขโณ อายสฺมนฺตํ มหาโมคฺคลฺลานํ เอตทโวจ – ‘‘อิธายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโน คิชฺฌกูฏา ปพฺพตา โอโรหนฺโต อฺตรสฺมึ ปเทเส สิตํ ปาตฺวากาสิ. โก นุ โข, อาวุโส โมคฺคลฺลาน, เหตุ โก ปจฺจโย สิตสฺส ปาตุกมฺมายา’’ติ?

‘‘อิธาหํ, อาวุโส, คิชฺฌกูฏา ปพฺพตา โอโรหนฺโต อทฺทสํ อฏฺิกสงฺขลิกํ เวหาสํ คจฺฉนฺตึ. ตเมนํ คิชฺฌาปิ กากาปิ กุลลาปิ อนุปติตฺวา ¶ ¶ อนุปติตฺวา ผาสุฬนฺตริกาหิ วิตุเทนฺติ วิตจฺเฉนฺติ วิราเชนฺติ [วิตุเทนฺติ (สี.), วิตจฺเฉนฺติ วิภเชนฺติ (ปี. ก.)]. สา สุทํ อฏฺฏสฺสรํ กโรติ. ตสฺส มยฺหํ, อาวุโส, เอตทโหสิ – ‘อจฺฉริยํ วต, โภ, อพฺภุตํ วต, โภ! เอวรูโปปิ นาม สตฺโต ภวิสฺสติ! เอวรูโปปิ นาม ยกฺโข ภวิสฺสติ! เอวรูโปปิ นาม อตฺตภาวปฏิลาโภ ภวิสฺสตี’’’ติ!!

อถ โข ภควา ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘จกฺขุภูตา วต, ภิกฺขเว, สาวกา วิหรนฺติ; าณภูตา วต, ภิกฺขเว, สาวกา วิหรนฺติ, ยตฺร หิ นาม สาวโก เอวรูปํ สฺสติ วา ทกฺขติ วา สกฺขึ วา กริสฺสติ. ปุพฺเพว เม โส, ภิกฺขเว, สตฺโต ทิฏฺโ อโหสิ, อปิ จาหํ น พฺยากาสึ. อหฺเจตํ [อหเมเวตํ (สี.)] พฺยากเรยฺยํ, ปเร จ เม [ปเร เม (สี.)] น สทฺทเหยฺยุํ. เย เม น สทฺทเหยฺยุํ, เตสํ ตํ อสฺส ทีฆรตฺตํ อหิตาย ทุกฺขาย. เอโส, ภิกฺขเว, สตฺโต อิมสฺมึเยว ราชคเห โคฆาตโก ¶ อโหสิ. โส ตสฺส กมฺมสฺส วิปาเกน พหูนิ วสฺสานิ พหูนิ วสฺสสตานิ พหูนิ วสฺสสหสฺสานิ พหูนิ วสฺสสตสหสฺสานิ นิรเย ปจฺจิตฺวา ตสฺเสว กมฺมสฺส วิปากาวเสเสน ¶ เอวรูปํ อตฺตภาวปฏิลาภํ ปฏิสํเวทยตี’’ติ. (สพฺเพสํ สุตฺตนฺตานํ เอเสว เปยฺยาโล). ปมํ.

๒๐๓. ‘‘อิธาหํ, อาวุโส, คิชฺฌกูฏา ปพฺพตา โอโรหนฺโต อทฺทสํ มํสเปสึ เวหาสํ คจฺฉนฺตึ. ตเมนํ คิชฺฌาปิ กากาปิ กุลลาปิ อนุปติตฺวา อนุปติตฺวา วิตจฺเฉนฺติ วิราเชนฺติ [วิราเชนฺติ (สี. สฺยา. กํ.), วิภเชนฺติ (ปี. ก.)]. สา สุทํ อฏฺฏสฺสรํ กโรติ…เป… เอโส, ภิกฺขเว, สตฺโต อิมสฺมึเยว ราชคเห โคฆาตโก อโหสิ…เป…. ทุติยํ.

๒๐๔. ‘‘อิธาหํ, อาวุโส, คิชฺฌกูฏา ปพฺพตา โอโรหนฺโต อทฺทสํ มํสปิณฺฑํ เวหาสํ คจฺฉนฺตํ. ตเมนํ คิชฺฌาปิ กากาปิ กุลลาปิ อนุปติตฺวา อนุปติตฺวา วิตจฺเฉนฺติ วิราเชนฺติ ¶ . สา สุทํ อฏฺฏสฺสรํ กโรติ…เป… เอโส, ภิกฺขเว, สตฺโต อิมสฺมึเยว ราชคเห สากุณิโก อโหสิ…เป…. ตติยํ.

๒๐๕. ‘‘อิธาหํ ¶ , อาวุโส, คิชฺฌกูฏา ปพฺพตา โอโรหนฺโต อทฺทสํ นิจฺฉวึ ปุริสํ เวหาสํ คจฺฉนฺตํ. ตเมนํ คิชฺฌาปิ กากาปิ กุลลาปิ อนุปติตฺวา อนุปติตฺวา วิตจฺเฉนฺติ วิราเชนฺติ. โส สุทํ อฏฺฏสฺสรํ กโรติ…เป… เอโส, ภิกฺขเว, สตฺโต อิมสฺมึเยว ราชคเห โอรพฺภิโก อโหสิ…เป…. จตุตฺถํ.

๒๐๖. ‘‘อิธาหํ ¶ ¶ , อาวุโส, คิชฺฌกูฏา ปพฺพตา โอโรหนฺโต อทฺทสํ อสิโลมํ ปุริสํ เวหาสํ คจฺฉนฺตํ. ตสฺส เต อสี อุปฺปติตฺวา อุปฺปติตฺวา ตสฺเสว กาเย นิปตนฺติ. โส สุทํ อฏฺฏสฺสรํ กโรติ…เป… เอโส, ภิกฺขเว, สตฺโต อิมสฺมึเยว ราชคเห สูกริโก อโหสิ…เป…. ปฺจมํ.

๒๐๗. ‘‘อิธาหํ, อาวุโส, คิชฺฌกูฏา ปพฺพตา โอโรหนฺโต อทฺทสํ สตฺติโลมํ ปุริสํ เวหาสํ คจฺฉนฺตํ. ตสฺส ตา สตฺติโย อุปฺปติตฺวา อุปฺปติตฺวา ตสฺเสว กาเย นิปตนฺติ. โส สุทํ อฏฺฏสฺสรํ กโรติ…เป… เอโส, ภิกฺขเว, สตฺโต อิมสฺมึเยว ราชคเห มาควิโก อโหสิ…เป…. ฉฏฺํ.

๒๐๘. ‘‘อิธาหํ, อาวุโส, คิชฺฌกูฏา ปพฺพตา โอโรหนฺโต อทฺทสํ อุสุโลมํ ปุริสํ เวหาสํ คจฺฉนฺตํ. ตสฺส เต อุสู อุปฺปติตฺวา อุปฺปติตฺวา ตสฺเสว กาเย นิปตนฺติ. โส สุทํ อฏฺฏสฺสรํ ¶ กโรติ…เป… เอโส, ภิกฺขเว, สตฺโต อิมสฺมึเยว ราชคเห การณิโก อโหสิ…เป…. สตฺตมํ.

๒๐๙. ‘‘อิธาหํ, อาวุโส, คิชฺฌกูฏา ปพฺพตา โอโรหนฺโต อทฺทสํ สูจิโลมํ ปุริสํ เวหาสํ คจฺฉนฺตํ. ตสฺส ตา สูจิโย อุปฺปติตฺวา อุปฺปติตฺวา ตสฺเสว กาเย นิปตนฺติ. โส สุทํ อฏฺฏสฺสรํ กโรติ…เป… เอโส ¶ , ภิกฺขเว, สตฺโต อิมสฺมึเยว ราชคเห สูโต [สารถิโก (ก. วินเยปิ)] อโหสิ…เป…. อฏฺมํ.

๒๑๐. ‘‘อิธาหํ, อาวุโส, คิชฺฌกูฏา ปพฺพตา โอโรหนฺโต อทฺทสํ สูจิโลมํ ปุริสํ เวหาสํ คจฺฉนฺตํ. ตสฺส ¶ ตา สูจิโย สีเส ปวิสิตฺวา มุขโต นิกฺขมนฺติ; มุเข ปวิสิตฺวา อุรโต นิกฺขมนฺติ; อุเร ปวิสิตฺวา อุทรโต นิกฺขมนฺติ; อุทเร ปวิสิตฺวา อูรูหิ นิกฺขมนฺติ; อูรูสุ ปวิสิตฺวา ¶ ชงฺฆาหิ นิกฺขมนฺติ; ชงฺฆาสุ ปวิสิตฺวา ปาเทหิ นิกฺขมนฺติ; โส สุทํ อฏฺฏสฺสรํ กโรติ…เป… เอโส, ภิกฺขเว, สตฺโต อิมสฺมึเยว ราชคเห สูจโก อโหสิ…เป…. นวมํ.

๒๑๑. ‘‘อิธาหํ, อาวุโส, คิชฺฌกูฏา ปพฺพตา โอโรหนฺโต อทฺทสํ กุมฺภณฺฑํ ปุริสํ เวหาสํ คจฺฉนฺตํ. โส คจฺฉนฺโตปิ เตว อณฺเฑ ขนฺเธ อาโรเปตฺวา คจฺฉติ. นิสีทนฺโตปิ เตสฺเวว อณฺเฑสุ นิสีทติ. ตเมนํ คิชฺฌาปิ กากาปิ กุลลาปิ อนุปติตฺวา อนุปติตฺวา วิตจฺเฉนฺติ วิราเชนฺติ. โส สุทํ อฏฺฏสฺสรํ กโรติ…เป… เอโส, ภิกฺขเว, สตฺโต อิมสฺมึเยว ราชคเห คามกูฏโก อโหสิ…เป…. ทสมํ.

ปิณฺโฑ สากุณิโย นิจฺฉโวรพฺภิ;

๒๑๒. เอวํ ¶ ¶ ¶ เม สุตํ – เอกํ สมยํ ราชคเห เวฬุวเน. ‘‘อิธาหํ, อาวุโส, คิชฺฌกูฏา ปพฺพตา โอโรหนฺโต อทฺทสํ ปุริสํ คูถกูเป สสีสกํ นิมุคฺคํ…เป… เอโส, ภิกฺขเว, สตฺโต อิมสฺมึเยว ราชคเห ปารทาริโก อโหสิ…เป…. ปมํ.

๒๑๓. ‘‘อิธาหํ, อาวุโส, คิชฺฌกูฏา ปพฺพตา โอโรหนฺโต อทฺทสํ ปุริสํ คูถกูเป นิมุคฺคํ อุโภหิ หตฺเถหิ คูถํ ขาทนฺตํ…เป… เอโส, ภิกฺขเว, สตฺโต อิมสฺมึเยว ราชคเห ทุฏฺพฺราหฺมโณ อโหสิ. โส กสฺสปสฺส สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส ปาวจเน ภิกฺขุสงฺฆํ ภตฺเตน นิมนฺเตตฺวา โทณิโย [โทณิยา (สฺยา. กํ. ปี. ก.)] คูถสฺส ปูราเปตฺวา เอตทโวจ – อโห โภนฺโต, ยาวทตฺถํ ภุฺชนฺตุ เจว หรนฺตุ จาติ…เป…. ทุติยํ.

๒๑๔. ‘‘อิธาหํ ¶ , อาวุโส, คิชฺฌกูฏา ปพฺพตา โอโรหนฺโต อทฺทสํ นิจฺฉวึ อิตฺถึ เวหาสํ คจฺฉนฺตึ. ตเมนํ คิชฺฌาปิ กากาปิ กุลลาปิ อนุปติตฺวา อนุปติตฺวา วิตจฺเฉนฺติ วิราเชนฺติ. สา สุทํ อฏฺฏสฺสรํ กโรติ…เป… เอสา, ภิกฺขเว, อิตฺถี อิมสฺมึเยว ราชคเห อติจารินี อโหสิ…เป…. ตติยํ.

๒๑๕. ‘‘อิธาหํ ¶ , อาวุโส, คิชฺฌกูฏา ปพฺพตา โอโรหนฺโต อทฺทสํ อิตฺถึ ทุคฺคนฺธํ มงฺคุลึ เวหาสํ คจฺฉนฺตึ. ตเมนํ คิชฺฌาปิ กากาปิ กุลลาปิ ¶ อนุปติตฺวา อนุปติตฺวา วิตจฺเฉนฺติ วิราเชนฺติ. สา สุทํ อฏฺฏสฺสรํ กโรติ…เป… เอสา, ภิกฺขเว, อิตฺถี อิมสฺมึเยว ราชคเห อิกฺขณิกา อโหสิ…เป…. จตุตฺถํ.

๒๑๖. ‘‘อิธาหํ ¶ , อาวุโส, คิชฺฌกูฏา ปพฺพตา โอโรหนฺโต อทฺทสํ อิตฺถึ อุปฺปกฺกํ โอกิลินึ โอกิรินึ เวหาสํ คจฺฉนฺตึ. สา สุทํ อฏฺฏสฺสรํ กโรติ…เป… เอสา, ภิกฺขเว, อิตฺถี กลิงฺคสฺส รฺโ อคฺคมเหสี อโหสิ. สา อิสฺสาปกตา สปตฺตึ องฺคารกฏาเหน โอกิริ…เป…. ปฺจมํ.

๒๑๗. ‘‘อิธาหํ, อาวุโส, คิชฺฌกูฏา ปพฺพตา โอโรหนฺโต อทฺทสํ อสีสกํ กพนฺธํ [กวนฺธํ (สี. ปี.)] เวหาสํ คจฺฉนฺตํ. ตสฺส อุเร อกฺขีนิ เจว โหนฺติ มุขฺจ. ตเมนํ คิชฺฌาปิ กากาปิ กุลลาปิ อนุปติตฺวา อนุปติตฺวา วิตจฺเฉนฺติ วิราเชนฺติ. โส สุทํ อฏฺฏสฺสรํ กโรติ…เป… เอโส, ภิกฺขเว, สตฺโต อิมสฺมึเยว ราชคเห หาริโก นาม โจรฆาตโก อโหสิ…เป…. ฉฏฺํ.

๒๑๘. ‘‘อิธาหํ ¶ , อาวุโส, คิชฺฌกูฏา ปพฺพตา โอโรหนฺโต อทฺทสํ ภิกฺขุํ เวหาสํ คจฺฉนฺตํ. ตสฺส สงฺฆาฏิปิ อาทิตฺตา สมฺปชฺชลิตา สโชติภูตา [สฺโชติภูตา (สฺยา. กํ.)], ปตฺโตปิ อาทิตฺโต สมฺปชฺชลิโต สโชติภูโต, กายพนฺธนมฺปิ ¶ อาทิตฺตํ สมฺปชฺชลิตํ สโชติภูตํ, กาโยปิ อาทิตฺโต สมฺปชฺชลิโต สโชติภูโต. โส สุทํ อฏฺฏสฺสรํ กโรติ…เป… เอโส, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ กสฺสปสฺส สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส ปาวจเน ปาปภิกฺขุ อโหสิ…เป…. สตฺตมํ.

๒๑๙. ‘‘อทฺทสํ ¶ ภิกฺขุนึ เวหาสํ คจฺฉนฺตึ. ตสฺสา สงฺฆาฏิปิ อาทิตฺตา…เป… ปาปภิกฺขุนี อโหสิ…เป…. อฏฺมํ.

๒๒๐. ‘‘อทฺทสํ ¶ สิกฺขมานํ เวหาสํ คจฺฉนฺตึ. ตสฺสา สงฺฆาฏิปิ อาทิตฺตา…เป… ปาปสิกฺขมานา อโหสิ…เป…. นวมํ.

๒๒๑. ‘‘อทฺทสํ สามเณรํ เวหาสํ คจฺฉนฺตํ. ตสฺส สงฺฆาฏิปิ อาทิตฺตา…เป… ปาปสามเณโร อโหสิ…เป…. ทสมํ.

๒๒๒. ‘‘อิธาหํ, อาวุโส, คิชฺฌกูฏา ปพฺพตา โอโรหนฺโต อทฺทสํ สามเณรึ เวหาสํ คจฺฉนฺตึ. ตสฺสา สงฺฆาฏิปิ อาทิตฺตา สมฺปชฺชลิตา สโชติภูตา, ปตฺโตปิ อาทิตฺโต สมฺปชฺชลิโต ¶ สโชติภูโต, กายพนฺธนมฺปิ อาทิตฺตํ สมฺปชฺชลิตํ สโชติภูตํ, กาโยปิ อาทิตฺโต สมฺปชฺชลิโต สโชติภูโต. สา สุทํ อฏฺฏสฺสรํ กโรติ. ตสฺส มยฺหํ, อาวุโส, เอตทโหสิ – ‘อจฺฉริยํ วต, โภ, อพฺภุตํ วต, โภ! เอวรูโปปิ นาม สตฺโต ภวิสฺสติ! เอวรูโปปิ นาม ยกฺโข ภวิสฺสติ! เอวรูโปปิ นาม อตฺตภาวปฏิลาโภ ภวิสฺสตี’’’ติ!!

อถ โข ภควา ภิกฺขู อามนฺเตสิ – ‘‘จกฺขุภูตา วต, ภิกฺขเว, สาวกา วิหรนฺติ; าณภูตา วต, ภิกฺขเว, สาวกา วิหรนฺติ, ยตฺร หิ นาม สาวโก เอวรูปํ สฺสติ วา ทกฺขติ วา สกฺขึ วา กริสฺสติ. ปุพฺเพว ¶ เม สา, ภิกฺขเว, สามเณรี ทิฏฺา อโหสิ. อปิ จาหํ น พฺยากาสึ. อหฺเจตํ พฺยากเรยฺยํ, ปเร จ เม น สทฺทเหยฺยุํ. เย เม น สทฺทเหยฺยุํ, เตสํ ตํ อสฺส ทีฆรตฺตํ อหิตาย ¶ ทุกฺขาย. เอสา, ภิกฺขเว, สามเณรี กสฺสปสฺส สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส ปาวจเน ปาปสามเณรี อโหสิ. สา ตสฺส กมฺมสฺส วิปาเกน พหูนิ วสฺสานิ พหูนิ วสฺสสตานิ พหูนิ วสฺสสหสฺสานิ พหูนิ วสฺสสตสหสฺสานิ นิรเย ปจฺจิตฺวา ตสฺเสว กมฺมสฺส วิปากาวเสเสน เอวรูปํ อตฺตภาวปฏิลาภํ ปฏิสํเวทยตี’’ติ. เอกาทสมํ.

กูเป ¶ นิมุคฺโค หิ โส ปารทาริโก;

มงฺคุลิตฺถิ อหุ อิกฺขณิตฺถิกา.