ตีกา > สุตฺตปิฏก (ฏีกา) > สํยุตฺตนิกาย (ฏีกา) > นิทานวคฺค-ฏีกา

๑๕๗. ถทฺโธติ ¶ ¶ กกฺขโฬ อนิฏฺสฺส ปทานโต. จตุปจฺจยลาโภติ จตุนฺนํ ปจฺจยานํ ปฏิลาโภ. สกฺกาโรติ เตหิเยว ปจฺจเยหิ สุสงฺขเตหิ ปูชนา, โส ปน อตฺถโต สมฺปตฺติเยวาติ อาห ‘‘เตสํเยว…เป… ลาโภ’’ติ. วณฺณโฆโสติ คุณกิตฺตนา. อนฺตรายสฺส อนติวตฺตนโต อนฺตรายิโก อนตฺถาวหตฺตา.

๑๕๘. พฬิเสน จรติ, เตน วา ชีวตีติ พาฬิสิโก. เตนาห ‘‘พฬิสํ คเหตฺวา จรมาโน’’ติ. อามิสคตนฺติ อามิสูปคตํ อามิสปติตํ. เตนาห ‘‘อามิสมกฺขิต’’นฺติ. ภินฺนาธิกรณานมฺปิ พาหิรตฺถสมาโส โหเตวาติ อาห ‘‘อามิเส จกฺขุทสฺสน’’นฺติ. อโย วุจฺจติ สุขํ, ตพฺพิธุรตาย อนโย, ทุกฺขนฺติ อาห ‘‘ทุกฺขํ ปตฺโต’’ติ. อสฺสาติ เอเตน. กตฺตุอตฺเถ หิ เอตํ สามิวจนํ. ยถา กิเลสา วตฺตนฺติ, เอวํ ปวตฺตมาโน ปุคฺคโล กิเลสวิปฺปโยโค น โหตีติ วุตฺตํ ‘‘ยถา กิเลสมารสฺส กาโม, เอวํ กตฺตพฺโพ’’ติ.

๑๕๙-๑๖๐. อฏฺิกจฺฉปา วุจฺจนฺติ เยสํ กปาลมตฺถเก ติขิณา อฏฺิโกฏิ โหติ, เตสํ สมูโห อฏฺิกจฺฉปกุลํ. มจฺฉกจฺฉปาทีนํ สรีเร ลมฺพนฺตี ปปตตีติ ปปตา, วุจฺจมานากาโร ¶ อยกณฺฏโก. อยโกสเกติ ¶ อโยมยโกสเก. กณฺณิกสลฺลสณฺาโนติ อตฺตนิกาปนสลฺลสณฺาโน. อยกณฺฏโกติ อโยมยวงฺกกณฺฏโก. นิกฺขมติ เอตฺถ อถาวรโต. ปเวสิตมตฺโต หิ โส. อิทานิ ตฺวํ ‘‘อมฺหาก’’นฺติ น วตฺตพฺโพ. อิโต อนนฺตรสุตฺเตติ จตุตฺถสุตฺตมาห.

กุมฺมสุตฺตาทิวณฺณนา นิฏฺิตา.

๑๖๑. มีฬฺหกาติ เอวํ อิตฺถิลิงฺควเสน วุจฺจมานา. คูถปาณกาติ คูถภกฺขปาณกา. อนฺโตติ กุจฺฉิยํ.

๑๖๒. ‘‘อิเม ลาภสกฺการํ อนาหรนฺตา ชิฆจฺฉาทิทุกฺขํ ปาปุณนฺตู’’ติ เอวํ น สตฺตานํ ทุกฺขกามตาย เอวมาหาติ อาเนตฺวา สมฺพนฺโธ. อนนฺตทุกฺขํ อนุโภติ อปราปรํ อุปฺปชฺชนกอกุสลจิตฺตานํ พหุภาวโต.

๑๖๓. อจฺฉวิสยุตฺตาติ วา ทิทฺเธ คเตน คตทิทฺเธน. เตนาห ‘‘วิสมกฺขิเตนา’’ติ.

๑๖๔. ชรสิงฺคาโลตฺเวว ¶ วุจฺจติ สรีรโสภาย อภาวโต. สรีรสฺส อุคฺคตกณฺฏกตฺตา อุกฺกณฺฏเกน นาม. ผุฏตีติ ผลติ ภิชฺชติ.

สิงฺคาลสุตฺตวณฺณนา นิฏฺิตา.

๑๖๕. กายํ ¶ น รกฺขติ นาม ฉพฺพีสติยา สารุปฺปานํ ปริจฺจชนโต. วาจํ น รกฺขติ นาม ราคสามนฺตา จ โกธสามนฺตา จ ยาว นิจฺฉารณโต.

๑๖๖. ‘‘ยสฺส สกฺกริยมานสฺสา’’ติ เอตฺถ อสกฺกาเรน จูภยนฺติ อสกฺกาเรน จ อุภยฺจ, กทาจิ สกฺกาเรน, กทาจิ อสกฺกาเรน กทาจิ อุภเยนาติ อตฺโถ. เตนาห ‘‘อสกฺกาเรนา’’ติอาทิ. สตตวิหารานํ สมฺปตฺติยา สาตติโกติ อาห ‘‘อรหตฺต…เป… สุขุมทิฏฺี’’ติอาทิ. ตถา หิ สา ‘‘วชิรูปมาณ’’นฺติ วุจฺจติ. อาคตตฺตาติ ผลสมาปตฺตึ สมาปชฺชิตุํ ตสฺสา ปุพฺพปริกมฺมํ อุปคตตฺตา.

๑-๒. สุวณฺณปาติสุตฺตาทิวณฺณนา

๑๖๗-๑๖๘. จาเลตุํ น สกฺโกติ สีลปพฺพตสนฺนิสฺสิตตฺตา. อฺํ วา กิจฺจํ กโรติ ปเคว สีลสฺส ฉฑฺฑิตตฺตา. ตติยาทีสุ อปุพฺพํ นตฺถิ.

สุวณฺณปาติสุตฺตาทิวณฺณนา นิฏฺิตา.

๑๗๐. ยํ ¶ ¶ วิสภาควตฺถุ ปุริสสฺส จิตฺตํ ปริยาทาย าตุํ สกฺโกตีติ วุจฺจติ, ตโต วิเสสโต ลาภสกฺกาโรว สตฺตานํ จิตฺตํ ปริยาทาย าตุํ สกฺโกตีติ ทสฺเสนฺโต ภควา ‘‘น ตสฺส, ภิกฺขเว’’ติอาทิมโวจาติ ทสฺเสนฺโต ‘‘น ตสฺสา’’ติอาทิมาห.

มาตุคามสุตฺตวณฺณนา นิฏฺิตา.

๑๗๑. ทุติยํ อุตฺตานเมว, ตสฺเสว อตฺถสฺส เกวลํ ชนปทกลฺยาณีวเสน วุตฺตํ.

กลฺยาณีสุตฺตวณฺณนา นิฏฺิตา.

๑๗๒-๑๗๕. สทฺธาติ อริยมคฺเคน อาคตสทฺธา อธิปฺเปตาติ อาห ‘‘โสตาปนฺนา’’ติ.

เอกปุตฺตกสุตฺตาทิวณฺณนา นิฏฺิตา.

๗. ตติยสมณพฺราหฺมณสุตฺตวณฺณนา

๑๗๖. เอวมาทีติ อาทิ-สทฺเทน พาหุสจฺจสํวรสีลาทีนํ สงฺคโห ทฏฺพฺโพ. ลาภสกฺการสฺส สมุทยํ อุปฺปตฺติการณํ สมุทยสจฺจวเสน ทุกฺขสจฺจสฺส อุปฺปตฺติเหตุตาวเสน.

ตติยสมณพฺราหฺมณสุตฺตวณฺณนา นิฏฺิตา.

๑๗๗. ลาภสกฺการสิโลโก ¶ ¶ นรกาทีสุ นิพฺพตฺเตนฺโตติ อิทํ ตนฺนิสฺสยํ กิเลสคณํ สนฺธายาห. นิพฺพตฺเตนฺโตติ นิพฺพตฺตาเปนฺโต. อิมํ มนุสฺสอตฺตภาวํ นาเสติ มนุสฺสตฺตํ ปุน นิพฺพตฺติตุํ อปฺปทานวเสน. ตสฺมาติ ทุคฺคตินิพฺพตฺตาปนโต อิธ มรณทุกฺขาวหนโต จ.

๑๗๘. ขรา ผรุสา ฉวิอาทีนิ ฉินฺทเน สมตฺถา.

๑๗๙. ตํ สนฺธายาติ ทิฏฺธมฺมสุขวิหารสฺส โอกาสาภาวํ สนฺธาย.

๑๘๐-๑๘๓. เทวทตฺโต สคฺเค วา นิพฺพตฺเตยฺยาติอาทิ ปริกปฺปวจนํ. น หิ ปจฺเจกโพธิยํ นิยตคติโก อนฺตรา มคฺคผลานิ อธิคนฺตุํ ภพฺโพติ. โสติ อนวชฺชธมฺโม. อสฺสาติ เทวทตฺตสฺส. สมุจฺเฉทมคมา กตูปจิตสฺส มหโต ปาปธมฺมสฺส พเลน ตสฺมึ อตฺตภาเว สมุจฺเฉทภาวโต, น อจฺจนฺตาย. อกุสลํ นาเมตํ อพลํ, กุสลํ วิย น มหาพลํ, ตสฺมา ตสฺมึเยว อตฺตภาเว ตาทิสานํ ปุคฺคลานํ อเตกิจฺฉตา, อฺถา สมฺมตฺตนิยาโม วิย มิจฺฉตฺตนิยาโม อจฺจนฺติโก ¶ สิยา. ยทิ เอวํ วฏฺฏขาณุกโชตนา กถนฺติ? อาเสวนาวเสน, ตสฺมา ¶ ยถา ‘‘สกึ นิมุคฺโค นิมุคฺโค เอว พาโล’’ติ วุตฺตํ, เอวํ วฏฺฏขาณุกโชตนา. ยาทิเส หิ ปจฺจเย ปฏิจฺจ ปุคฺคโล ตํ ทสฺสนํ คณฺหิ, ตถา จ ปฏิปนฺโน, ปุน อจินฺตปฺปติวตฺเต ปจฺจเย ปติตโต สีสุกฺขิปนมสฺส น โหตีติ น วตฺตพฺพํ.

ภินฺทิสุตฺตาทิวณฺณนา นิฏฺิตา.

๑๘๔. กาเล สมฺปตฺเตติ คพฺภสฺส ปริปากคตตฺตา วิชายนกาเล สมฺปตฺเต. โปตนฺติ อสฺสตริยา ปุตฺตํ. เอตนฺติ ‘‘คพฺโภ อสฺสตรึ ยถา’’ติ เอตํ วจนํ.

อจิรปกฺกนฺตสุตฺตวณฺณนา นิฏฺิตา.

๑๘๕. อภิหรียตีติ อภิหาโร, ภตฺตํเยว อภิหาโร ภตฺตาภิหาโรติ อาห ‘‘อภิหริตพฺพํ ภตฺต’’นฺติ. มจฺฉปิตฺตนฺติ วาฬมจฺฉปิตฺตํ. ปกฺขิเปยฺยุนฺติ อุรคาทินา โอสิฺเจยฺยุํ.

ปฺจรถสตสุตฺตวณฺณนา นิฏฺิตา.

๑๘๖-๑๘๗. มาตุปิ เหตูติ อตฺตโน มาตุยา อุปฺปนฺนอนตฺถาวหสฺส ปหานเหตุปิ. อิโต ปเรสูติ ‘‘ปิตุปิ เหตู’’ติ เอวมาทีสุ.

มาตุสุตฺตาทิวณฺณนา นิฏฺิตา.

สารตฺถปฺปกาสินิยา สํยุตฺตนิกาย-อฏฺกถาย

ลาภสกฺการสํยุตฺตวณฺณนาย ลีนตฺถปฺปกาสนา สมตฺตา.