📜
๔. ชมฺพุขาทกสํยุตฺตํ
๑. นิพฺพานปฺหาสุตฺตํ
๓๑๔. เอกํ ¶ ¶ ¶ สมยํ อายสฺมา สาริปุตฺโต มคเธสุ วิหรติ นาลกคามเก. อถ โข ชมฺพุขาทโก ปริพฺพาชโก เยนายสฺมา สาริปุตฺโต เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา อายสฺมตา สาริปุตฺเตน สทฺธึ สมฺโมทิ. สมฺโมทนียํ กถํ สารณียํ วีติสาเรตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ. เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข ชมฺพุขาทโก ปริพฺพาชโก อายสฺมนฺตํ สาริปุตฺตํ เอตทโวจ –
‘‘‘นิพฺพานํ, นิพฺพาน’นฺติ, อาวุโส สาริปุตฺต, วุจฺจติ. กตมํ นุ โข, อาวุโส, นิพฺพาน’’นฺติ? ‘‘โย โข, อาวุโส, ราคกฺขโย โทสกฺขโย โมหกฺขโย – อิทํ วุจฺจติ นิพฺพาน’’นฺติ. ‘‘อตฺถิ ปนาวุโส, มคฺโค อตฺถิ ปฏิปทา เอตสฺส นิพฺพานสฺส สจฺฉิกิริยายา’’ติ? ‘‘อตฺถิ โข, อาวุโส, มคฺโค อตฺถิ ปฏิปทา เอตสฺส นิพฺพานสฺส สจฺฉิกิริยายา’’ติ. ‘‘กตโม ¶ ปนาวุโส, มคฺโค กตมา ปฏิปทา เอตสฺส นิพฺพานสฺส สจฺฉิกิริยายา’’ติ? ‘‘อยเมว โข, อาวุโส, อริโย อฏฺงฺคิโก มคฺโค เอตสฺส นิพฺพานสฺส สจฺฉิกิริยาย, เสยฺยถิทํ – สมฺมาทิฏฺิ สมฺมาสงฺกปฺโป สมฺมาวาจา สมฺมากมฺมนฺโต สมฺมาอาชีโว สมฺมาวายาโม สมฺมาสติ สมฺมาสมาธิ. อยํ โข, อาวุโส, มคฺโค อยํ ปฏิปทา เอตสฺส นิพฺพานสฺส สจฺฉิกิริยายา’’ติ. ‘‘ภทฺทโก, อาวุโส, มคฺโค ภทฺทิกา ปฏิปทา เอตสฺส นิพฺพานสฺส สจฺฉิกิริยาย. อลฺจ ปนาวุโส สาริปุตฺต, อปฺปมาทายา’’ติ. ปมํ.
๒. อรหตฺตปฺหาสุตฺตํ
๓๑๕. ‘‘‘อรหตฺตํ, อรหตฺต’นฺติ, อาวุโส สาริปุตฺต, วุจฺจติ. กตมํ นุ ¶ โข, อาวุโส ¶ , อรหตฺต’’นฺติ? ‘‘โย โข, อาวุโส, ราคกฺขโย โทสกฺขโย โมหกฺขโย – อิทํ วุจฺจติ อรหตฺต’’นฺติ. ‘‘อตฺถิ ปนาวุโส, มคฺโค อตฺถิ ปฏิปทา เอตสฺส อรหตฺตสฺส สจฺฉิกิริยายา’’ติ? ‘‘อตฺถิ โข, อาวุโส, มคฺโค อตฺถิ ปฏิปทา เอตสฺส อรหตฺตสฺส สจฺฉิกิริยายา’’ติ. ‘‘กตโม ¶ ปนาวุโส, มคฺโค กตมา ปฏิปทา เอตสฺส อรหตฺตสฺส สจฺฉิกิริยายา’’ติ? ‘‘อยเมว โข, อาวุโส, อริโย อฏฺงฺคิโก มคฺโค เอตสฺส อรหตฺตสฺส สจฺฉิกิริยาย, เสยฺยถิทํ – สมฺมาทิฏฺิ สมฺมาสงฺกปฺโป สมฺมาวาจา สมฺมากมฺมนฺโต สมฺมาอาชีโว สมฺมาวายาโม สมฺมาสติ สมฺมาสมาธิ. อยํ โข อาวุโส, มคฺโค, อยํ ปฏิปทา เอตสฺส อรหตฺตสฺส สจฺฉิกิริยายา’’ติ. ‘‘ภทฺทโก, อาวุโส, มคฺโค ภทฺทิกา ปฏิปทา เอตสฺส อรหตฺตสฺส สจฺฉิกิริยาย. อลฺจ ปนาวุโส สาริปุตฺต, อปฺปมาทายา’’ติ. ทุติยํ.
๓. ธมฺมวาทีปฺหาสุตฺตํ
๓๑๖. ‘‘เก นุ โข, อาวุโส สาริปุตฺต, โลเก ธมฺมวาทิโน, เก โลเก สุปฺปฏิปนฺนา, เก โลเก สุคตา’’ติ? ‘‘เย โข, อาวุโส, ราคปฺปหานาย ธมฺมํ เทเสนฺติ, โทสปฺปหานาย ¶ ธมฺมํ เทเสนฺติ, โมหปฺปหานาย ธมฺมํ เทเสนฺติ, เต โลเก ธมฺมวาทิโน. เย โข, อาวุโส, ราคสฺส ปหานาย ปฏิปนฺนา, โทสสฺส ปหานาย ปฏิปนฺนา, โมหสฺส ปหานาย ปฏิปนฺนา, เต โลเก สุปฺปฏิปนฺนา. เยสํ โข, อาวุโส, ราโค ปหีโน อุจฺฉินฺนมูโล ตาลาวตฺถุกโต อนภาวงฺกโต อายตึ อนุปฺปาทธมฺโม, โทโส ปหีโน อุจฺฉินฺนมูโล ตาลาวตฺถุกโต อนภาวงฺกโต อายตึ อนุปฺปาทธมฺโม, โมโห ปหีโน อุจฺฉินฺนมูโล ¶ ตาลาวตฺถุกโต อนภาวงฺกโต อายตึ อนุปฺปาทธมฺโม, เต โลเก สุคตา’’ติ.
‘‘อตฺถิ ปนาวุโส, มคฺโค อตฺถิ ปฏิปทา เอตสฺส ราคสฺส โทสสฺส โมหสฺส ปหานายา’’ติ? ‘‘อตฺถิ โข, อาวุโส, มคฺโค อตฺถิ ปฏิปทา เอตสฺส ราคสฺส โทสสฺส โมหสฺส ปหานายา’’ติ. ‘‘กตโม, ปนาวุโส, มคฺโค กตมา ปฏิปทา เอตสฺส ราคสฺส โทสสฺส โมหสฺส ปหานายา’’ติ? ‘‘อยเมว โข, อาวุโส, อริโย อฏฺงฺคิโก มคฺโค เอตสฺส ราคสฺส โทสสฺส โมหสฺส ปหานาย, เสยฺยถิทํ – สมฺมาทิฏฺิ สมฺมาสงฺกปฺโป สมฺมาวาจา สมฺมากมฺมนฺโต สมฺมาอาชีโว สมฺมาวายาโม สมฺมาสติ สมฺมาสมาธิ. อยํ โข, อาวุโส, มคฺโค อยํ ปฏิปทา เอตสฺส ราคสฺส โทสสฺส โมหสฺส ปหานายา’’ติ. ‘‘ภทฺทโก, อาวุโส, มคฺโค ¶ ภทฺทิกา ปฏิปทา, เอตสฺส ราคสฺส โทสสฺส โมหสฺส ปหานาย. อลฺจ ปนาวุโส สาริปุตฺต, อปฺปมาทายา’’ติ. ตติยํ.
๔. กิมตฺถิยสุตฺตํ
๓๑๗. ‘‘กิมตฺถิยํ ¶ , อาวุโส สาริปุตฺต, สมเณ โคตเม พฺรหฺมจริยํ วุสฺสตี’’ติ? ‘‘ทุกฺขสฺส โข, อาวุโส, ปริฺตฺถํ ภควติ พฺรหฺมจริยํ วุสฺสตี’’ติ. ‘‘อตฺถิ ปนาวุโส, มคฺโค อตฺถิ ปฏิปทา เอตสฺส ทุกฺขสฺส ปริฺายา’’ติ? ‘‘อตฺถิ โข, อาวุโส, มคฺโค อตฺถิ ปฏิปทา, เอตสฺส ทุกฺขสฺส ปริฺายา’’ติ? ‘‘กตโม ปนาวุโส, มคฺโค กตมา ปฏิปทา, เอตสฺส ทุกฺขสฺส ปริฺายา’’ติ?
‘‘อยเมว ¶ โข, อาวุโส, อริโย อฏฺงฺคิโก มคฺโค, เอตสฺส ทุกฺขสฺส ปริฺาย, เสยฺยถิทํ – สมฺมาทิฏฺิ สมฺมาสงฺกปฺโป สมฺมาวาจา สมฺมากมฺมนฺโต สมฺมาอาชีโว สมฺมาวายาโม สมฺมาสติ สมฺมาสมาธิ. อยํ โข, อาวุโส, มคฺโค ¶ อยํ ปฏิปทา เอตสฺส ทุกฺขสฺส ปริฺายา’’ติ. ‘‘ภทฺทโก, อาวุโส, มคฺโค ภทฺทิกา ปฏิปทา, เอตสฺส ทุกฺขสฺส ปริฺาย. อลฺจ ปนาวุโส สาริปุตฺต, อปฺปมาทายา’’ติ. จตุตฺถํ.
๕. อสฺสาสปฺปตฺตสุตฺตํ
๓๑๘. ‘‘‘อสฺสาสปฺปตฺโต, อสฺสาสปฺปตฺโต’ติ, อาวุโส สาริปุตฺต, วุจฺจติ. กิตฺตาวตา นุ โข, อาวุโส, อสฺสาสปฺปตฺโต โหตี’’ติ? ‘‘ยโต โข, อาวุโส, ภิกฺขุ ฉนฺนํ ผสฺสายตนานํ สมุทยฺจ อตฺถงฺคมฺจ อสฺสาทฺจ อาทีนวฺจ นิสฺสรณฺจ ยถาภูตํ ปชานาติ, เอตฺตาวตา โข, อาวุโส, อสฺสาสปฺปตฺโต โหตี’’ติ. ‘‘อตฺถิ ปนาวุโส, มคฺโค อตฺถิ ปฏิปทา, เอตสฺส อสฺสาสสฺส สจฺฉิกิริยายา’’ติ? ‘‘อตฺถิ โข, อาวุโส, มคฺโค อตฺถิ ปฏิปทา, เอตสฺส อสฺสาสสฺส สจฺฉิกิริยายา’’ติ. ‘‘กตโม ปนาวุโส, มคฺโค กตมา ปฏิปทา, เอตสฺส อสฺสาสสฺส สจฺฉิกิริยายา’’ติ? ‘‘อยเมว โข, อาวุโส, อริโย อฏฺงฺคิโก มคฺโค เอตสฺส อสฺสาสสฺส สจฺฉิกิริยาย, เสยฺยถิทํ – สมฺมาทิฏฺิ สมฺมาสงฺกปฺโป สมฺมาวาจา สมฺมากมฺมนฺโต สมฺมาอาชีโว สมฺมาวายาโม สมฺมาสติ สมฺมาสมาธิ. อยํ โข, อาวุโส ¶ , มคฺโค อยํ ปฏิปทา, เอตสฺส อสฺสาสสฺส สจฺฉิกิริยายา’’ติ. ‘‘ภทฺทโก, อาวุโส, มคฺโค ภทฺทิกา ปฏิปทา, เอตสฺส อสฺสาสสฺส สจฺฉิกิริยาย. อลฺจ ปนาวุโส สาริปุตฺต, อปฺปมาทายา’’ติ. ปฺจมํ.
๖. ปรมสฺสาสปฺปตฺตสุตฺตํ
๓๑๙. ‘‘‘ปรมสฺสาสปฺปตฺโต, ปรมสฺสาสปฺปตฺโต’ติ, อาวุโส สาริปุตฺต, วุจฺจติ. กิตฺตาวตา นุ โข, อาวุโส, ปรมสฺสาสปฺปตฺโต โหตี’’ติ? ‘‘ยโต ¶ โข, อาวุโส, ภิกฺขุ ฉนฺนํ ผสฺสายตนานํ สมุทยฺจ ¶ อตฺถงฺคมฺจ อสฺสาทฺจ ¶ อาทีนวฺจ นิสฺสรณฺจ ยถาภูตํ วิทิตฺวา อนุปาทาวิมุตฺโต โหติ, เอตฺตาวตา โข, อาวุโส, ปรมสฺสาสปฺปตฺโต โหตี’’ติ. ‘‘อตฺถิ ปนาวุโส, มคฺโค อตฺถิ ปฏิปทา, เอตสฺส ปรมสฺสาสสฺส สจฺฉิกิริยายา’’ติ? ‘‘อตฺถิ โข, อาวุโส, มคฺโค อตฺถิ ปฏิปทา, เอตสฺส ปรมสฺสาสสฺส สจฺฉิกิริยายา’’ติ. ‘‘กตโม ปน, อาวุโส, มคฺโค กตมา ปฏิปทา, เอตสฺส ปรมสฺสาสสฺส สจฺฉิกิริยายา’’ติ? ‘‘อยเมว โข, อาวุโส, อริโย อฏฺงฺคิโก มคฺโค เอตสฺส ปรมสฺสาสสฺส สจฺฉิกิริยาย, เสยฺยถิทํ – สมฺมาทิฏฺิ สมฺมาสงฺกปฺโป สมฺมาวาจา สมฺมากมฺมนฺโต สมฺมาอาชีโว สมฺมาวายาโม สมฺมาสติ สมฺมาสมาธิ. อยํ โข, อาวุโส, มคฺโค อยํ ปฏิปทา, เอตสฺส ปรมสฺสาสสฺส สจฺฉิกิริยายา’’ติ. ‘‘ภทฺทโก, อาวุโส, มคฺโค ภทฺทิกา ปฏิปทา, เอตสฺส ปรมสฺสาสสฺส สจฺฉิกิริยาย. อลฺจ ปนาวุโส สาริปุตฺต, อปฺปมาทายา’’ติ. ฉฏฺํ.
๗. เวทนาปฺหาสุตฺตํ
๓๒๐. ‘‘‘เวทนา, เวทนา’ติ, อาวุโส สาริปุตฺต, วุจฺจติ. กตมา นุ โข, อาวุโส, เวทนา’’ติ? ‘‘ติสฺโส อิมาวุโส, เวทนา. กตมา ติสฺโส? สุขา เวทนา, ทุกฺขา เวทนา, อทุกฺขมสุขา เวทนา – อิมา โข, อาวุโส, ติสฺโส เวทนา’’ติ. ‘‘อตฺถิ ปนาวุโส, มคฺโค อตฺถิ ปฏิปทา, เอตาสํ ติสฺสนฺนํ เวทนานํ ปริฺายา’’ติ? ‘‘อตฺถิ โข, อาวุโส, มคฺโค อตฺถิ ปฏิปทา, เอตาสํ ติสฺสนฺนํ เวทนานํ ปริฺายา’’ติ. ‘‘กตโม ปนาวุโส, มคฺโค กตมา ปฏิปทา, เอตาสํ ติสฺสนฺนํ เวทนานํ ปริฺายา’’ติ? ‘‘อยเมว โข, อาวุโส, อริโย อฏฺงฺคิโก ¶ มคฺโค, เอตาสํ ติสฺสนฺนํ เวทนานํ ปริฺาย, เสยฺยถิทํ – สมฺมาทิฏฺิ สมฺมาสงฺกปฺโป ¶ สมฺมาวาจา สมฺมากมฺมนฺโต สมฺมาอาชีโว สมฺมาวายาโม สมฺมาสติ สมฺมาสมาธิ. อยํ โข, อาวุโส, มคฺโค อยํ ปฏิปทา, เอตาสํ ติสฺสนฺนํ เวทนานํ ปริฺายา’’ติ. ‘‘ภทฺทโก, อาวุโส, มคฺโค ภทฺทิกา ปฏิปทา, เอตาสํ ติสฺสนฺนํ เวทนานํ ปริฺาย. อลฺจ ปนาวุโส สาริปุตฺต, อปฺปมาทายา’’ติ. สตฺตมํ.
๘. อาสวปฺหาสุตฺตํ
๓๒๑. ‘‘‘อาสโว ¶ , อาสโว’ติ, อาวุโส สาริปุตฺต, วุจฺจติ. กตโม นุ โข, อาวุโส, อาสโว’’ติ? ‘‘ตโย เม, อาวุโส, อาสวา ¶ . กามาสโว, ภวาสโว, อวิชฺชาสโว – อิเม โข, อาวุโส, ตโย อาสวา’’ติ. ‘‘อตฺถิ ปนาวุโส, มคฺโค อตฺถิ ปฏิปทา เอเตสํ อาสวานํ ปหานายา’’ติ? ‘‘อตฺถิ โข, อาวุโส, มคฺโค อตฺถิ ปฏิปทา เอเตสํ อาสวานํ ปหานายา’’ติ. ‘‘กตโม ปนาวุโส, มคฺโค กตมา ปฏิปทา เอเตสํ อาสวานํ ปหานายา’’ติ? ‘‘อยเมว โข, อาวุโส, อริโย อฏฺงฺคิโก มคฺโค เอเตสํ อาสวานํ ปหานาย, เสยฺยถิทํ – สมฺมาทิฏฺิ สมฺมาสงฺกปฺโป สมฺมาวาจา สมฺมากมฺมนฺโต สมฺมาอาชีโว สมฺมาวายาโม สมฺมาสติ สมฺมาสมาธิ. อยํ โข, อาวุโส, มคฺโค อยํ ปฏิปทา, เอเตสํ อาสวานํ ปหานายา’’ติ. ‘‘ภทฺทโก, อาวุโส, มคฺโค ภทฺทิกา ปฏิปทา, เอเตสํ อาสวานํ ปหานาย. อลฺจ ปนาวุโส สาริปุตฺต, อปฺปมาทายา’’ติ. อฏฺมํ.
๙. อวิชฺชาปฺหาสุตฺตํ
๓๒๒. ‘‘‘อวิชฺชา, อวิชฺชา’ติ, อาวุโส สาริปุตฺต, วุจฺจติ. กตมา นุ โข, อาวุโส, อวิชฺชา’’ติ? ‘‘ยํ โข, อาวุโส, ทุกฺเข อฺาณํ, ทุกฺขสมุทเย อฺาณํ, ทุกฺขนิโรเธ อฺาณํ, ทุกฺขนิโรธคามินิยา ปฏิปทาย ¶ อฺาณํ – อยํ วุจฺจตาวุโส, อวิชฺชา’’ติ. ‘‘อตฺถิ ปนาวุโส, มคฺโค อตฺถิ ปฏิปทา, เอติสฺสา อวิชฺชาย ปหานายา’’ติ? ‘‘อตฺถิ โข, อาวุโส, มคฺโค อตฺถิ ปฏิปทา, เอติสฺสา อวิชฺชาย ปหานายา’’ติ. ‘‘กตโม ปนาวุโส, มคฺโค กตมา ปฏิปทา, เอติสฺสา อวิชฺชาย ปหานายา’’ติ? ‘‘อยเมว โข, อาวุโส, อริโย อฏฺงฺคิโก มคฺโค, เอติสฺสา อวิชฺชาย ปหานาย, เสยฺยถิทํ – สมฺมาทิฏฺิ สมฺมาสงฺกปฺโป สมฺมาวาจา สมฺมากมฺมนฺโต สมฺมาอาชีโว สมฺมาวายาโม ¶ สมฺมาสติ สมฺมาสมาธิ. อยํ โข, อาวุโส, มคฺโค อยํ ปฏิปทา, เอติสฺสา อวิชฺชาย ปหานายา’’ติ. ‘‘ภทฺทโก, อาวุโส, มคฺโค ภทฺทิกา ปฏิปทา, เอติสฺสา อวิชฺชาย ¶ ปหานาย. อลฺจ ปนาวุโส สาริปุตฺต, อปฺปมาทายา’’ติ. นวมํ.
๑๐. ตณฺหาปฺหาสุตฺตํ
๓๒๓. ‘‘‘ตณฺหา, ตณฺหา’ติ, อาวุโส สาริปุตฺต, วุจฺจติ. กตมา นุ โข, อาวุโส, ตณฺหา’’ติ? ‘‘ติสฺโส อิมา, อาวุโส, ตณฺหา. กามตณฺหา, ภวตณฺหา, วิภวตณฺหา – อิมา โข, อาวุโส, ติสฺโส ตณฺหา’’ติ. ‘‘อตฺถิ ปนาวุโส, มคฺโค อตฺถิ ปฏิปทา, เอตาสํ ตณฺหานํ ปหานายา’’ติ? ‘‘อตฺถิ โข, อาวุโส, มคฺโค อตฺถิ ปฏิปทา, เอตาสํ ตณฺหานํ ปหานายา’’ติ. ‘‘กตโม ¶ ปนาวุโส, มคฺโค กตมา ปฏิปทา, เอตาสํ ตณฺหานํ ปหานายา’’ติ? ‘‘อยเมว โข, อาวุโส, อริโย อฏฺงฺคิโก มคฺโค, เอตาสํ ตณฺหานํ ปหานาย, เสยฺยถิทํ – สมฺมาทิฏฺิ สมฺมาสงฺกปฺโป สมฺมาวาจา สมฺมากมฺมนฺโต สมฺมาอาชีโว สมฺมาวายาโม สมฺมาสติ สมฺมาสมาธิ. อยํ โข, อาวุโส, มคฺโค อยํ ปฏิปทา, เอตาสํ ตณฺหานํ ปหานายา’’ติ. ‘‘ภทฺทโก, อาวุโส, มคฺโค ภทฺทิกา ปฏิปทา ¶ , เอตาสํ ตณฺหานํ ปหานาย. อลฺจ ปนาวุโส สาริปุตฺต, อปฺปมาทายา’’ติ. ทสมํ.
๑๑. โอฆปฺหาสุตฺตํ
๓๒๔. ‘‘‘โอโฆ, โอโฆ’ติ, อาวุโส สาริปุตฺต, วุจฺจติ. กตโม นุ โข, อาวุโส, โอโฆ’’ติ? ‘‘จตฺตาโรเม, อาวุโส, โอฆา. กาโมโฆ, ภโวโฆ, ทิฏฺโโฆ, อวิชฺโชโฆ – อิเม โข, อาวุโส, จตฺตาโร โอฆา’’ติ. ‘‘อตฺถิ ปนาวุโส, มคฺโค อตฺถิ ปฏิปทา, เอเตสํ โอฆานํ ปหานายา’’ติ? ‘‘อตฺถิ โข, อาวุโส, มคฺโค อตฺถิ ปฏิปทา, เอเตสํ โอฆานํ ปหานายา’’ติ. ‘‘กตโม ปนาวุโส, มคฺโค กตมา ปฏิปทา, เอเตสํ โอฆานํ ปหานายา’’ติ? ‘‘อยเมว โข, อาวุโส, อริโย อฏฺงฺคิโก มคฺโค, เอเตสํ โอฆานํ ปหานาย, เสยฺยถิทํ – สมฺมาทิฏฺิ สมฺมาสงฺกปฺโป สมฺมาวาจา สมฺมากมฺมนฺโต สมฺมาอาชีโว สมฺมาวายาโม สมฺมาสติ สมฺมาสมาธิ ¶ . อยํ โข, อาวุโส, มคฺโค อยํ ปฏิปทา, เอเตสํ โอฆานํ ปหานายา’’ติ. ‘‘ภทฺทโก ¶ , อาวุโส, มคฺโค ภทฺทิกา ปฏิปทา, เอเตสํ โอฆานํ ปหานาย. อลฺจ ปนาวุโส สาริปุตฺต, อปฺปมาทายา’’ติ. เอกาทสมํ.
๑๒. อุปาทานปฺหาสุตฺตํ
๓๒๕. ‘‘‘อุปาทานํ, อุปาทาน’นฺติ, อาวุโส สาริปุตฺต, วุจฺจติ. กตมํ นุ โข, อาวุโส, อุปาทาน’’นฺติ? ‘‘จตฺตาริมานิ, อาวุโส, อุปาทานานิ. กามุปาทานํ, ทิฏฺุปาทานํ สีลพฺพตุปาทานํ, อตฺตวาทุปาทานํ – อิมานิ โข, อาวุโส, จตฺตาริ อุปาทานานี’’ติ. ‘‘อตฺถิ ปนาวุโส, มคฺโค อตฺถิ ปฏิปทา, เอเตสํ อุปาทานานํ ปหานายา’’ติ? ‘‘อตฺถิ โข, อาวุโส, มคฺโค อตฺถิ ปฏิปทา, เอเตสํ อุปาทานานํ ปหานายา’’ติ ¶ . ‘‘กตโม ปนาวุโส, มคฺโค กตมา ปฏิปทา, เอเตสํ อุปาทานานํ ปหานายา’’ติ? ‘‘อยเมว โข, อาวุโส, อริโย อฏฺงฺคิโก มคฺโค, เอเตสํ อุปาทานานํ ปหานาย, เสยฺยถิทํ ¶ – สมฺมาทิฏฺิ สมฺมาสงฺกปฺโป สมฺมาวาจา สมฺมากมฺมนฺโต สมฺมาอาชีโว สมฺมาวายาโม สมฺมาสติ สมฺมาสมาธิ. อยํ โข, อาวุโส, มคฺโค อยํ ปฏิปทา, เอเตสํ อุปาทานานํ ปหานายา’’ติ. ‘‘ภทฺทโก, อาวุโส, มคฺโค ภทฺทิกา ปฏิปทา, เอเตสํ อุปาทานานํ ปหานาย. อลฺจ ปนาวุโส สาริปุตฺต, อปฺปมาทายา’’ติ. ทฺวาทสมํ.
๑๓. ภวปฺหาสุตฺตํ
๓๒๖. ‘‘‘ภโว, ภโว’ติ, อาวุโส สาริปุตฺต, วุจฺจติ. กตโม นุ โข, อาวุโส, ภโว’’ติ? ‘‘ตโย เม, อาวุโส, ภวา. กามภโว, รูปภโว, อรูปภโว – อิเม โข, อาวุโส, ตโย ภวา’’ติ. ‘‘อตฺถิ ปนาวุโส, มคฺโค อตฺถิ ปฏิปทา, เอเตสํ ภวานํ ปริฺายา’’ติ? ‘‘อตฺถิ โข, อาวุโส, มคฺโค อตฺถิ ปฏิปทา, เอเตสํ ภวานํ ปริฺายา’’ติ. ‘‘กตโม, ปนาวุโส, มคฺโค กตมา ปฏิปทา, เอเตสํ ภวานํ ปริฺายา’’ติ? ‘‘อยเมว ¶ โข, อาวุโส, อริโย อฏฺงฺคิโก มคฺโค, เอเตสํ ภวานํ ปริฺาย, เสยฺยถิทํ – สมฺมาทิฏฺิ สมฺมาสงฺกปฺโป สมฺมาวาจา สมฺมากมฺมนฺโต สมฺมาอาชีโว สมฺมาวายาโม สมฺมาสติ สมฺมาสมาธิ. อยํ โข, อาวุโส, มคฺโค อยํ ปฏิปทา, เอเตสํ ภวานํ ปริฺายา’’ติ. ‘‘ภทฺทโก, อาวุโส, มคฺโค ภทฺทิกา ปฏิปทา, เอเตสํ ภวานํ ปริฺาย. อลฺจ ปนาวุโส สาริปุตฺต, อปฺปมาทายา’’ติ. เตรสมํ.
๑๔. ทุกฺขปฺหาสุตฺตํ
๓๒๗. ‘‘‘ทุกฺขํ ¶ , ทุกฺข’นฺติ, อาวุโส สาริปุตฺต, วุจฺจติ. กตมํ นุ โข, อาวุโส, ทุกฺข’’นฺติ? ‘‘ติสฺโส อิมา, อาวุโส, ทุกฺขตา. ทุกฺขทุกฺขตา, สงฺขารทุกฺขตา ¶ , วิปริณามทุกฺขตา – อิมา โข, อาวุโส, ติสฺโส ทุกฺขตา’’ติ. ‘‘อตฺถิ ปนาวุโส มคฺโค อตฺถิ ปฏิปทา, เอตาสํ ทุกฺขตานํ ปริฺายา’’ติ? ‘‘อตฺถิ โข, อาวุโส, มคฺโค อตฺถิ ปฏิปทา, เอตาสํ ทุกฺขตานํ ปริฺายา’’ติ. ‘‘กตโม ปนาวุโส, มคฺโค กตมา ปฏิปทา, เอตาสํ ทุกฺขตานํ ปริฺายา’’ติ? ‘‘อยเมว โข, อาวุโส, อริโย อฏฺงฺคิโก มคฺโค, เอตาสํ ทุกฺขตานํ ปริฺาย, เสยฺยถิทํ – สมฺมาทิฏฺิ สมฺมาสงฺกปฺโป สมฺมาวาจา สมฺมากมฺมนฺโต สมฺมาอาชีโว สมฺมาวายาโม สมฺมาสติ สมฺมาสมาธิ. อยํ โข, อาวุโส, มคฺโค อยํ ปฏิปทา, เอตาสํ ทุกฺขตานํ ปริฺายา’’ติ. ‘‘ภทฺทโก, อาวุโส, มคฺโค ภทฺทิกา ปฏิปทา, เอตาสํ ทุกฺขตานํ ปริฺาย. อลฺจ ปนาวุโส สาริปุตฺต, อปฺปมาทายา’’ติ. จุทฺทสมํ.
๑๕. สกฺกายปฺหาสุตฺตํ
๓๒๘. ‘‘‘สกฺกาโย ¶ , สกฺกาโย’ติ, อาวุโส สาริปุตฺต, วุจฺจติ. กตโม นุ โข, อาวุโส, สกฺกาโย’’ติ? ‘‘ปฺจิเม, อาวุโส, อุปาทานกฺขนฺธา สกฺกาโย วุตฺโต ภควตา, เสยฺยถิทํ – รูปุปาทานกฺขนฺโธ, เวทนุปาทานกฺขนฺโธ, สฺุปาทานกฺขนฺโธ, สงฺขารุปาทานกฺขนฺโธ, วิฺาณุปาทานกฺขนฺโธ ¶ . อิเม โข, อาวุโส, ปฺจุปาทานกฺขนฺธา สกฺกาโย วุตฺโต ภควตา’’ติ. ‘‘อตฺถิ ปนาวุโส, มคฺโค อตฺถิ ปฏิปทา, เอตสฺส สกฺกายสฺส ปริฺายา’’ติ? ‘‘อตฺถิ โข, อาวุโส, มคฺโค อตฺถิ ปฏิปทา, เอตสฺส สกฺกายสฺส ปริฺายา’’ติ. ‘‘กตโม ปนาวุโส, มคฺโค กตมา ปฏิปทา, เอตสฺส สกฺกายสฺส ปริฺายา’’ติ? ‘‘อยเมว โข, อาวุโส, อริโย อฏฺงฺคิโก มคฺโค, เอตสฺส สกฺกายสฺส ปริฺาย ¶ , เสยฺยถิทํ – สมฺมาทิฏฺิ สมฺมาสงฺกปฺโป สมฺมาวาจา สมฺมากมฺมนฺโต สมฺมาอาชีโว สมฺมาวายาโม สมฺมาสติ สมฺมาสมาธิ. อยํ โข, อาวุโส, มคฺโค อยํ ปฏิปทา, เอตสฺส สกฺกายสฺส ปริฺายา’’ติ. ‘‘ภทฺทโก, อาวุโส, มคฺโค ภทฺทิกา ปฏิปทา, เอตสฺส สกฺกายสฺส ปริฺาย. อลฺจ ปนาวุโส สาริปุตฺต, อปฺปมาทายา’’ติ. ปนฺนรสมํ.
๑๖. ทุกฺกรปฺหาสุตฺตํ
๓๒๙. ‘‘กึ ¶ นุ โข, อาวุโส สาริปุตฺต, อิมสฺมึ ธมฺมวินเย ทุกฺกร’’นฺติ? ‘‘ปพฺพชฺชา โข, อาวุโส, อิมสฺมึ ธมฺมวินเย ทุกฺกรา’’ติ. ‘‘ปพฺพชิเตน ปนาวุโส, กึ ทุกฺกร’’นฺติ? ‘‘ปพฺพชิเตน โข, อาวุโส, อภิรติ ทุกฺกรา’’ติ. ‘‘อภิรเตน ปนาวุโส, กึ ทุกฺกร’’นฺติ? ‘‘อภิรเตน โข, อาวุโส, ธมฺมานุธมฺมปฺปฏิปตฺติ ทุกฺกรา’’ติ. ‘‘กีวจิรํ ปนาวุโส, ธมฺมานุธมฺมปฺปฏิปนฺโน ภิกฺขุ อรหํ อสฺสา’’ติ? ‘‘นจิรํ, อาวุโส’’ติ. โสฬสมํ.
ชมฺพุขาทกสํยุตฺตํ สมตฺตํ.
ตสฺสุทฺทานํ –
นิพฺพานํ อรหตฺตฺจ, ธมฺมวาที ¶ กิมตฺถิยํ;
อสฺสาโส ปรมสฺสาโส, เวทนา อาสวาวิชฺชา;
ตณฺหา โอฆา อุปาทานํ, ภโว ทุกฺขฺจ สกฺกาโย.
อิมสฺมึ ธมฺมวินเย ทุกฺกรนฺติ.