มูล > สุตฺตปิฏก > สํยุตฺตนิกาย > สฬายตนวคฺคปาฬิ

๓๖๖. สาวตฺถินิทานํ ¶ ¶ . ‘‘อสงฺขตฺจ ¶ โว, ภิกฺขเว, เทเสสฺสามิ อสงฺขตคามิฺจ มคฺคํ. ตํ สุณาถ. กตมฺจ, ภิกฺขเว, อสงฺขตํ? โย, ภิกฺขเว, ราคกฺขโย โทสกฺขโย โมหกฺขโย – อิทํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, อสงฺขตํ. กตโม จ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค? กายคตาสติ. อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค’’.

‘‘อิติ โข, ภิกฺขเว, เทสิตํ โว มยา อสงฺขตํ, เทสิโต อสงฺขตคามิมคฺโค. ยํ, ภิกฺขเว, สตฺถารา กรณียํ สาวกานํ หิเตสินา อนุกมฺปเกน อนุกมฺปํ อุปาทาย, กตํ โว ตํ มยา. เอตานิ, ภิกฺขเว, รุกฺขมูลานิ, เอตานิ สุฺาคารานิ. ฌายถ [นิชฺฌายถ (ก.)], ภิกฺขเว, มา ปมาทตฺถ; มา ปจฺฉา วิปฺปฏิสาริโน อหุวตฺถ. อยํ โว อมฺหากํ อนุสาสนี’’ติ. ปมํ.

๓๖๗. ‘‘อสงฺขตฺจ ¶ โว, ภิกฺขเว, เทเสสฺสามิ อสงฺขตคามิฺจ มคฺคํ. ตํ สุณาถ. กตมฺจ, ภิกฺขเว, อสงฺขตํ? โย, ภิกฺขเว, ราคกฺขโย โทสกฺขโย โมหกฺขโย – อิทํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, อสงฺขตํ. กตโม จ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค? สมโถ จ วิปสฺสนา จ. อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค…เป…. ทุติยํ.

๓๖๘. ‘‘กตโม ¶ ¶ จ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค? สวิตกฺกสวิจาโร สมาธิ, อวิตกฺกวิจารมตฺโต สมาธิ, อวิตกฺกอวิจาโร สมาธิ – อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค…เป…. ตติยํ.

๓๖๙. ‘‘กตโม ¶ จ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค? สุฺโต สมาธิ, อนิมิตฺโต สมาธิ, อปฺปณิหิโต สมาธิ – อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค…เป…. จตุตฺถํ.

๓๗๐. ‘‘กตโม จ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค? จตฺตาโร สติปฏฺานา. อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค…เป…. ปฺจมํ.

๓๗๑. ‘‘กตโม จ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค? จตฺตาโร สมฺมปฺปธานา. อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค…เป…. ฉฏฺํ.

๓๗๒. ‘‘กตโม จ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค? จตฺตาโร อิทฺธิปาทา. อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค…เป…. สตฺตมํ.

๓๗๓. ‘‘กตโม ¶ ¶ จ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค? ปฺจินฺทฺริยานิ. อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค…เป…. อฏฺมํ.

๓๗๔. ‘‘กตโม จ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค? ปฺจ พลานิ. อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค…เป…. นวมํ.

๓๗๕. ‘‘กตโม จ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค? สตฺต โพชฺฌงฺคา. อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค…เป…. ทสมํ.

๓๗๖. ‘‘กตโม ¶ จ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค? อริโย อฏฺงฺคิโก มคฺโค. อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค. อิติ โข, ภิกฺขเว ¶ , เทสิตํ โว มยา อสงฺขตํ, เทสิโต อสงฺขตคามิมคฺโค. ยํ, ภิกฺขเว, สตฺถารา กรณียํ สาวกานํ หิเตสินา อนุกมฺปเกน อนุกมฺปํ อุปาทาย กตํ โว ตํ มยา. เอตานิ, ภิกฺขเว, รุกฺขมูลานิ, เอตานิ สุฺาคารานิ. ฌายถ, ภิกฺขเว, มา ปมาทตฺถ; มา ปจฺฉา วิปฺปฏิสาริโน อหุวตฺถ. อยํ โว อมฺหากํ อนุสาสนี’’ติ. เอกาทสมํ.

กาโย ¶ สมโถ สวิตกฺโก, สุฺโต สติปฏฺานา;

สมฺมปฺปธานา อิทฺธิปาทา, อินฺทฺริยพลโพชฺฌงฺคา;

มคฺเคน เอกาทสมํ, ตสฺสุทฺทานํ ปวุจฺจติ.

๓๗๗. ‘‘อสงฺขตฺจ ¶ ¶ โว, ภิกฺขเว, เทเสสฺสามิ อสงฺขตคามิฺจ มคฺคํ. ตํ สุณาถ. กตมฺจ, ภิกฺขเว, อสงฺขตํ? โย, ภิกฺขเว, ราคกฺขโย โทสกฺขโย โมหกฺขโย – อิทํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, อสงฺขตํ. กตโม จ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค? สมโถ. อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค. อิติ โข, ภิกฺขเว, เทสิตํ โว มยา อสงฺขตํ, เทสิโต อสงฺขตคามิมคฺโค. ยํ, ภิกฺขเว, สตฺถารา กรณียํ สาวกานํ หิเตสินา อนุกมฺปเกน อนุกมฺปํ อุปาทาย, กตํ โว ตํ มยา. เอตานิ, ภิกฺขเว, รุกฺขมูลานิ, เอตานิ สุฺาคารานิ. ฌายถ, ภิกฺขเว, มา ปมาทตฺถ; มา ปจฺฉา วิปฺปฏิสาริโน อหุวตฺถ. อยํ โว อมฺหากํ อนุสาสนีติ.

‘‘อสงฺขตฺจ ¶ โว, ภิกฺขเว, เทเสสฺสามิ อสงฺขตคามิฺจ มคฺคํ. ตํ สุณาถ. กตมฺจ, ภิกฺขเว, อสงฺขตํ? โย, ภิกฺขเว, ราคกฺขโย โทสกฺขโย โมหกฺขโย – อิทํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, อสงฺขตํ. กตโม จ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค? วิปสฺสนา. อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค. อิติ โข, ภิกฺขเว, เทสิตํ โว มยา อสงฺขตํ…เป… อยํ โว อมฺหากํ อนุสาสนีติ.

‘‘กตโม จ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค? สวิตกฺโก ¶ สวิจาโร สมาธิ. อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค…เป… กตโม ¶ จ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค? อวิตกฺโก ¶ วิจารมตฺโต สมาธิ. อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค…เป… กตโม จ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค? อวิตกฺโก อวิจาโร สมาธิ. อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค…เป….

‘‘กตโม จ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค? สุฺโต สมาธิ. อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค…เป… กตโม จ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค? อนิมิตฺโต สมาธิ. อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค…เป… กตโม จ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค? อปฺปณิหิโต สมาธิ. อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค…เป….

‘‘กตโม จ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ กาเย กายานุปสฺสี วิหรติ อาตาปี สมฺปชาโน สติมา วิเนยฺย โลเก อภิชฺฌาโทมนสฺสํ. อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค…เป… กตโม จ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ เวทนาสุ เวทนานุปสฺสี วิหรติ…เป… อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค…เป… กตโม ¶ จ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ จิตฺเต จิตฺตานุปสฺสี…เป… อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค…เป… กตโม ¶ จ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ธมฺเมสุ ธมฺมานุปสฺสี วิหรติ…เป… อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค…เป….

‘‘กตโม จ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อนุปฺปนฺนานํ ปาปกานํ อกุสลานํ ธมฺมานํ อนุปฺปาทา ฉนฺทํ ชเนติ วายมติ วีริยํ อารภติ จิตฺตํ ปคฺคณฺหาติ ปทหติ. อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค…เป… กตโม จ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อุปฺปนฺนานํ ¶ ปาปกานํ อกุสลานํ ธมฺมานํ ปหานา ฉนฺทํ ชเนติ วายมติ วีริยํ อารภติ จิตฺตํ ปคฺคณฺหาติ ปทหติ. อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค…เป… กตโม จ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อนุปฺปนฺนานํ กุสลานํ ธมฺมานํ อุปฺปาทา ฉนฺทํ ชเนติ วายมติ วีริยํ อารภติ ¶ จิตฺตํ ปคฺคณฺหาติ ปทหติ. อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค…เป… กตโม จ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อุปฺปนฺนานํ กุสลานํ ธมฺมานํ ิติยา ¶ อสมฺโมสาย ภิยฺโยภาวาย เวปุลฺลาย ภาวนาย ปาริปูริยา ฉนฺทํ ชเนติ วายมติ วีริยํ อารภติ จิตฺตํ ปคฺคณฺหาติ ปทหติ. อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค…เป….

‘‘กตโม ¶ จ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ฉนฺทสมาธิปธานสงฺขารสมนฺนาคตํ อิทฺธิปาทํ ภาเวติ. อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค …เป… กตโม จ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ วีริยสมาธิปธานสงฺขารสมนฺนาคตํ อิทฺธิปาทํ ภาเวติ. อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค…เป… กตโม จ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ จิตฺตสมาธิปธานสงฺขารสมนฺนาคตํ อิทฺธิปาทํ ภาเวติ. อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค…เป… กตโม จ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ วีมํสสมาธิปธานสงฺขารสมนฺนาคตํ อิทฺธิปาทํ ภาเวติ. อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค…เป….

‘‘กตโม จ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สทฺธินฺทฺริยํ ภาเวติ วิเวกนิสฺสิตํ วิราคนิสฺสิตํ นิโรธนิสฺสิตํ โวสฺสคฺคปริณามึ. อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค…เป… กตโม ¶ จ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ วีริยินฺทฺริยํ ภาเวติ วิเวกนิสฺสิตํ…เป… อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค…เป… กตโม จ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สตินฺทฺริยํ ภาเวติ…เป… อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค…เป… กตโม ¶ จ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สมาธินฺทฺริยํ ภาเวติ…เป… อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค…เป… กตโม จ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ปฺินฺทฺริยํ ภาเวติ วิเวกนิสฺสิตํ วิราคนิสฺสิตํ ¶ นิโรธนิสฺสิตํ โวสฺสคฺคปริณามึ. อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค…เป….

‘‘กตโม ¶ จ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สทฺธาพลํ ภาเวติ วิเวกนิสฺสิตํ…เป… อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค…เป… กตโม จ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ วีริยพลํ ภาเวติ…เป… อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค…เป… กตโม จ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สติพลํ ภาเวติ…เป… อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค…เป… กตโม ¶ จ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สมาธิพลํ ภาเวติ…เป… อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค…เป… กตโม จ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ปฺาพลํ ภาเวติ วิเวกนิสฺสิตํ วิราคนิสฺสิตํ นิโรธนิสฺสิตํ โวสฺสคฺคปริณามึ. อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค…เป….

‘‘กตโม จ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สติสมฺโพชฺฌงฺคํ ภาเวติ…เป… อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค…เป… กตโม ¶ จ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ธมฺมวิจยสมฺโพชฺฌงฺคํ ภาเวติ…เป… วีริยสมฺโพชฺฌงฺคํ ภาเวติ…เป… ปีติสมฺโพชฺฌงฺคํ ภาเวติ…เป… ปสฺสทฺธิสมฺโพชฺฌงฺคํ ภาเวติ…เป… สมาธิสมฺโพชฺฌงฺคํ ภาเวติ…เป… อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺคํ ภาเวติ วิเวกนิสฺสิตํ วิราคนิสฺสิตํ นิโรธนิสฺสิตํ โวสฺสคฺคปริณามึ. อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค…เป….

‘‘กตโม จ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สมฺมาทิฏฺึ ภาเวติ วิเวกนิสฺสิตํ วิราคนิสฺสิตํ นิโรธนิสฺสิตํ โวสฺสคฺคปริณามึ. อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค…เป… กตโม ¶ จ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สมฺมาสงฺกปฺปํ ภาเวติ ¶ …เป… สมฺมาวาจํ ภาเวติ…เป… สมฺมากมฺมนฺตํ ภาเวติ…เป… สมฺมาอาชีวํ ภาเวติ…เป… สมฺมาวายามํ ภาเวติ…เป… สมฺมาสตึ ภาเวติ…เป… อสงฺขตฺจ โว ภิกฺขเว, เทเสสฺสามิ อสงฺขตคามิฺจ มคฺคํ. ตํ สุณาถ. กตมฺจ, ภิกฺขเว, อสงฺขตํ…เป…? กตโม จ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สมฺมาสมาธึ ภาเวติ วิเวกนิสฺสิตํ วิราคนิสฺสิตํ นิโรธนิสฺสิตํ โวสฺสคฺคปริณามึ ¶ . อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, อสงฺขตคามิมคฺโค. อิติ โข, ภิกฺขเว, เทสิตํ โว มยา อสงฺขตํ, เทสิโต อสงฺขตคามิมคฺโค. ยํ, ภิกฺขเว, สตฺถารา กรณียํ สาวกานํ หิเตสินา อนุกมฺปเกน อนุกมฺปํ อุปาทาย, กตํ โว ตํ มยา. เอตานิ, ภิกฺขเว, รุกฺขมูลานิ, เอตานิ สุฺาคารานิ. ฌายถ, ภิกฺขเว, มา ปมาทตฺถ; มา ปจฺฉา ¶ วิปฺปฏิสาริโน อหุวตฺถ. อยํ โว อมฺหากํ อนุสาสนี’’ติ. ปมํ.

๓๗๘. ‘‘อนตฺจ โว, ภิกฺขเว, เทเสสฺสามิ, อนตคามิฺจ มคฺคํ. ตํ สุณาถ. กตมฺจ, ภิกฺขเว, อนตํ…เป…’’. (ยถา อสงฺขตํ ตถา วิตฺถาเรตพฺพํ). ทุติยํ.

๓๗๙-๔๐๘. ‘‘อนาสวฺจ ¶ โว, ภิกฺขเว, เทเสสฺสามิ อนาสวคามิฺจ มคฺคํ. ตํ สุณาถ. กตมฺจ, ภิกฺขเว, อนาสวํ…เป… สจฺจฺจ โว, ภิกฺขเว, เทเสสฺสามิ สจฺจคามิฺจ มคฺคํ. ตํ สุณาถ. กตมฺจ, ภิกฺขเว, สจฺจํ…เป… ปารฺจ โว, ภิกฺขเว, เทเสสฺสามิ ปารคามิฺจ มคฺคํ. ตํ สุณาถ. กตมฺจ, ภิกฺขเว, ปารํ…เป… นิปุณฺจ โว, ภิกฺขเว, เทเสสฺสามิ นิปุณคามิฺจ มคฺคํ. ตํ สุณาถ. กตมฺจ, ภิกฺขเว, นิปุณํ…เป… สุทุทฺทสฺจ โว, ภิกฺขเว, เทเสสฺสามิ สุทุทฺทสคามิฺจ มคฺคํ. ตํ สุณาถ. กตมฺจ, ภิกฺขเว, สุทุทฺทสํ…เป… อชชฺชรฺจ โว, ภิกฺขเว, เทเสสฺสามิ อชชฺชรคามิฺจ ¶ มคฺคํ. ตํ สุณาถ. กตมฺจ, ภิกฺขเว, อชชฺชรํ…เป… ธุวฺจ ¶ โว, ภิกฺขเว, เทเสสฺสามิ ธุวคามิฺจ มคฺคํ. ตํ สุณาถ. กตมฺจ, ภิกฺขเว, ธุวํ…เป… อปโลกิตฺจ โว, ภิกฺขเว, เทเสสฺสามิ อปโลกิตคามิฺจ มคฺคํ. ตํ สุณาถ. กตมฺจ, ภิกฺขเว, อปโลกิตํ…เป… อนิทสฺสนฺจ ¶ โว, ภิกฺขเว, เทเสสฺสามิ อนิทสฺสนคามิฺจ มคฺคํ. ตํ สุณาถ. กตมฺจ, ภิกฺขเว, อนิทสฺสนํ…เป… นิปฺปปฺจฺจ โว, ภิกฺขเว, เทเสสฺสามิ นิปฺปปฺจคามิฺจ มคฺคํ. ตํ สุณาถ. กตมฺจ, ภิกฺขเว, นิปฺปปฺจํ…เป…?

‘‘สนฺตฺจ โว, ภิกฺขเว, เทเสสฺสามิ สนฺตคามิฺจ มคฺคํ. ตํ สุณาถ. กตมฺจ, ภิกฺขเว, สนฺตํ…เป… อมตฺจ โว, ภิกฺขเว, เทเสสฺสามิ อมตคามิฺจ มคฺคํ. ตํ สุณาถ. กตมฺจ, ภิกฺขเว, อมตํ…เป… ปณีตฺจ โว, ภิกฺขเว, เทเสสฺสามิ ปณีตคามิฺจ มคฺคํ. ตํ สุณาถ. กตมฺจ, ภิกฺขเว, ปณีตํ…เป… สิวฺจ โว, ภิกฺขเว ¶ , เทเสสฺสามิ สิวคามิฺจ มคฺคํ. ตํ สุณาถ. กตมฺจ, ภิกฺขเว, สิวํ…เป… เขมฺจ ¶ โว, ภิกฺขเว, เทเสสฺสามิ เขมคามิฺจ มคฺคํ. ตํ สุณาถ. กตมฺจ, ภิกฺขเว, เขมํ…เป… ตณฺหากฺขยฺจ โว, ภิกฺขเว, เทเสสฺสามิ ตณฺหากฺขยคามิฺจ มคฺคํ. ตํ สุณาถ. กตมฺจ, ภิกฺขเว, ตณฺหากฺขยํ…เป…?

‘‘อจฺฉริยฺจ โว, ภิกฺขเว, เทเสสฺสามิ อจฺฉริยคามิฺจ มคฺคํ. ตํ สุณาถ. กตมฺจ, ภิกฺขเว, อจฺฉริยํ…เป… อพฺภุตฺจ โว, ภิกฺขเว, เทเสสฺสามิ อพฺภุตคามิฺจ มคฺคํ. ตํ สุณาถ. กตมฺจ, ภิกฺขเว, อพฺภุตํ…เป… อนีติกฺจ ¶ โว, ภิกฺขเว, เทเสสฺสามิ อนีติกคามิฺจ มคฺคํ. ตํ สุณาถ. กตมฺจ, ภิกฺขเว, อนีติกํ…เป… อนีติกธมฺมฺจ โว, ภิกฺขเว, เทเสสฺสามิ อนีติกธมฺมคามิฺจ มคฺคํ. ตํ สุณาถ. กตมฺจ, ภิกฺขเว, อนีติกธมฺมํ…เป… นิพฺพานฺจ โว, ภิกฺขเว, เทเสสฺสามิ นิพฺพานคามิฺจ มคฺคํ. ตํ สุณาถ. กตมฺจ, ภิกฺขเว, นิพฺพานํ…เป… อพฺยาปชฺฌฺจ [อพฺยาปชฺฌฺจ (สี. สฺยา. กํ. ปี.)] โว, ภิกฺขเว, เทเสสฺสามิ อพฺยาปชฺฌคามิฺจ มคฺคํ. ตํ สุณาถ. กตมฺจ, ภิกฺขเว, อพฺยาปชฺฌํ…เป… วิราคฺจ โว, ภิกฺขเว, เทเสสฺสามิ วิราคคามิฺจ มคฺคํ. ตํ สุณาถ. กตโม จ, ภิกฺขเว, วิราโค…เป…?

‘‘สุทฺธิฺจ ¶ ¶ โว, ภิกฺขเว, เทเสสฺสามิ สุทฺธิคามิฺจ มคฺคํ. ตํ สุณาถ. กตมา จ, ภิกฺขเว, สุทฺธิ…เป… มุตฺติฺจ โว, ภิกฺขเว, เทเสสฺสามิ มุตฺติคามิฺจ มคฺคํ. ตํ สุณาถ. กตมา จ, ภิกฺขเว, มุตฺติ…เป… อนาลยฺจ โว, ภิกฺขเว, เทเสสฺสามิ อนาลยคามิฺจ มคฺคํ. ตํ สุณาถ. กตโม จ, ภิกฺขเว, อนาลโย…เป… ทีปฺจ โว, ภิกฺขเว, เทเสสฺสามิ ทีปคามิฺจ มคฺคํ. ตํ สุณาถ. กตมฺจ, ภิกฺขเว, ทีปํ…เป… เลณฺจ โว, ภิกฺขเว, เทเสสฺสามิ เลณคามิฺจ มคฺคํ. ตํ สุณาถ. กตมฺจ, ภิกฺขเว, เลณํ…เป… ตาณฺจ ¶ โว, ภิกฺขเว, เทเสสฺสามิ ตาณคามิฺจ มคฺคํ. ตํ สุณาถ. กตมฺจ, ภิกฺขเว, ตาณํ…เป… สรณฺจ โว, ภิกฺขเว, เทเสสฺสามิ สรณคามิฺจ มคฺคํ. ตํ สุณาถ. กตมฺจ, ภิกฺขเว, สรณํ…เป…อนุสาสนี’’ติ? พาตฺตึสติมํ.

๔๐๙. ‘‘ปรายนฺจ ¶ [ปรายณฺจ (ปี. สี. อฏฺ.)] โว, ภิกฺขเว, เทเสสฺสามิ ปรายนคามิฺจ มคฺคํ. ตํ สุณาถ. กตมฺจ, ภิกฺขเว, ปรายนํ? โย, ภิกฺขเว, ราคกฺขโย โทสกฺขโย ¶ โมหกฺขโย – อิทํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, ปรายนํ. กตโม จ, ภิกฺขเว, ปรายนคามี มคฺโค? กายคตาสติ. อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, ปรายนคามิมคฺโค. อิติ โข, ภิกฺขเว, เทสิตํ โว มยา ปรายนํ, เทสิโต ปรายนคามิมคฺโค. ยํ, ภิกฺขเว, สตฺถารา กรณียํ สาวกานํ หิเตสินา อนุกมฺปเกน อนุกมฺปํ อุปาทาย, กตํ โว ตํ มยา. เอตานิ, ภิกฺขเว, รุกฺขมูลานิ, เอตานิ สุฺาคารานิ. ฌายถ, ภิกฺขเว, มา ปมาทตฺถ; มา ปจฺฉา วิปฺปฏิสาริโน อหุวตฺถ. อยํ โว อมฺหากํ อนุสาสนี’’ติ. (ยถา อสงฺขตํ ตถา วิตฺถาเรตพฺพํ). เตตฺตึสติมํ.

อสงฺขตํ อนตํ อนาสวํ, สจฺจฺจ ปารํ นิปุณํ สุทุทฺทสํ;

อชชฺชรํ ธุวํ อปโลกิตํ, อนิทสฺสนํ นิปฺปปฺจ สนฺตํ.

อมตํ ¶ ปณีตฺจ สิวฺจ เขมํ, ตณฺหากฺขโย อจฺฉริยฺจ อพฺภุตํ;

อนีติกํ อนีติกธมฺมํ, นิพฺพานเมตํ สุคเตน เทสิตํ.

อพฺยาปชฺโฌ ¶ วิราโค จ, สุทฺธิ มุตฺติ อนาลโย;

ทีโป เลณฺจ ตาณฺจ, สรณฺจ ปรายนนฺติ.