📜
๘. กลฺยาณมิตฺตตาทิวคฺควณฺณนา
๗๑. อฏฺมสฺส ¶ ปเม กลฺยาณมิตฺตตาติ กลฺยาณา มิตฺตา อสฺสาติ กลฺยาณมิตฺโต, ตสฺส ภาโว กลฺยาณมิตฺตตา. เสสํ วุตฺตปฏิปกฺขนเยน เวทิตพฺพํ.
๗๒-๗๓. ทุติเย อนุโยโคติ โยโค ปโยโค. อนนุโยโคติ อโยโค อปฺปโยโค. อนุโยคาติ อนุโยเคน. อนนุโยคาติ อนนุโยเคน. กุสลานํ ธมฺมานนฺติ จตุภูมกกุสลธมฺมานํ. ตติยํ อุตฺตานตฺถเมว.
๗๔. จตุตฺเถ โพชฺฌงฺคาติ พุชฺฌนกสตฺตสฺส องฺคภูตา สตฺต ธมฺมา. ยาย วา ธมฺมสามคฺคิยา โส พุชฺฌติ, สมฺโมหนิทฺทาโต วา วุฏฺาติ, จตุสจฺจธมฺมํ ¶ วา สจฺฉิกโรติ. ตสฺสา โพธิยา องฺคภูตาติปิ โพชฺฌงฺคา. ‘‘โพชฺฌงฺคาติ เกนฏฺเน โพชฺฌงฺคา? พุชฺฌนฺตีติ โพชฺฌงฺคา, อนุพุชฺฌนฺตีติ โพชฺฌงฺคา, ปฏิพุชฺฌนฺตีติ โพชฺฌงฺคา, สมฺพุชฺฌนฺตีติ โพชฺฌงฺคา, โพธาย สํวตฺตนฺตีติ โพชฺฌงฺคา’’ติ (ปฏิ. ม. ๒.๑๗). เอวํ ปเนตํ ปทํ วิภตฺตเมว.
๗๕. ปฺจเม ภาวนาปาริปูรึ คจฺฉนฺตีติ อิมินา ปเทน โพชฺฌงฺคานํ ยาถาวสรสภูมิ นาม กถิตา ¶ . สา ปเนสา จตุพฺพิธา โหติ – วิปสฺสนา, วิปสฺสนาปาทกชฺฌานํ, มคฺโค, ผลนฺติ. ตตฺถ วิปสฺสนาย อุปฺปชฺชนกาเล โพชฺฌงฺคา กามาวจรา โหนฺติ, วิปสฺสนาปาทกชฺฌานมฺหิ อุปฺปชฺชนกาเล รูปาวจรอรูปาวจรา, มคฺคผเลสุ อุปฺปชฺชนกาเล โลกุตฺตรา. อิติ อิมสฺมึ สุตฺเต โพชฺฌงฺคา จตุภูมกา กถิตา.
๗๖. ฉฏฺสฺส อฏฺุปฺปตฺติโก นิกฺเขโป. อฏฺุปฺปตฺติยํ เหตํ นิกฺขิตฺตํ, สมฺพหุลา กิร ภิกฺขู ธมฺมสภายํ สนฺนิสินฺนา. เตสํ อนฺตเร พนฺธุลมลฺลเสนาปตึ อารพฺภ อยํ กถา อุทปาทิ, ‘‘อาวุโส, อสุกํ นาม กุลํ ปุพฺเพ พหุาติกํ อโหสิ พหุปกฺขํ, อิทานิ อปฺปาติกํ อปฺปปกฺขํ ชาต’’นฺติ. อถ ภควา เตสํ จิตฺตาจารํ ตฺวา ‘‘มยิ คเต มหตี เทสนา ภวิสฺสตี’’ติ ตฺวา คนฺธกุฏิโต นิกฺขมฺม ธมฺมสภายํ ปฺตฺตวรพุทฺธาสเน นิสีทิตฺวา ¶ ‘‘กาย นุตฺถ, ภิกฺขเว, เอตรหิ กถาย สนฺนิสินฺนา’’ติ อาห. ภควา อฺา คามนิคมาทิกถา นตฺถิ, อสุกํ นาม กุลํ ปุพฺเพ พหุาติกํ อโหสิ พหุปกฺขํ, อิทานิ อปฺปาติกํ อปฺปปกฺขํ ชาตนฺติ วทนฺตา นิสินฺนมฺหาติ. สตฺถา อิมิสฺสา อฏฺุปฺปตฺติยา อปฺปมตฺติกา เอสา, ภิกฺขเว, ปริหานีติ อิทํ สุตฺตํ อารภิ.
ตตฺถ อปฺปมตฺติกาติ ปริตฺตา ปริตฺตปฺปมาณา. เอตาย หิ ปริหานิยา สคฺคโต วา มคฺคโต วา ปริหานิ นาม นตฺถิ, ทิฏฺธมฺมิกปริหานิมตฺตเมว เอตนฺติ อาห. เอตํ ปติกิฏฺนฺติ เอตํ ปจฺฉิมํ เอตํ ลามกํ. ยทิทํ ปฺาปริหานีติ ยา เอสา มม สาสเน กมฺมสฺสกตปฺาย ฌานปฺาย วิปสฺสนาปฺาย มคฺคปฺาย ผลปฺาย จ ปริหานิ, เอสา ปจฺฉิมา, เอสา ลามกา, เอสา ฉฑฺฑนียาติ อตฺโถ.
๗๗. สตฺตมมฺปิ ¶ ¶ อฏฺุปฺปตฺติยเมว กถิตํ. ธมฺมสภายํ กิร นิสินฺเนสุ ภิกฺขูสุ เอกจฺเจ เอวํ อาหํสุ – ‘‘อสุกํ นาม กุลํ ปุพฺเพ อปฺปาติกํ อปฺปปกฺขํ อโหสิ, อิทานิ ตํ พหุาติกํ พหุปกฺขํ ชาต’’นฺติ. กํ สนฺธาย เอวมาหํสูติ? วิสาขํ อุปาสิกํ เวสาลิเก จ ลิจฺฉวี. สตฺถา เตสํ จิตฺตาจารํ ตฺวา ปุริมนเยเนว อาคนฺตฺวา ธมฺมาสเน นิสินฺโน ‘‘กาย นุตฺถ, ภิกฺขเว, เอตรหิ กถาย สนฺนิสินฺนา’’ติ ปุจฺฉิ. เต ยถาภูตํ กถยึสุ. สตฺถา อิมิสฺสา อฏฺุปฺปตฺติยา อิมํ สุตฺตํ อารภิ. ตตฺถ อปฺปมตฺติกาติ ตํ สมฺปตฺตึ นิสฺสาย สคฺคํ วา มคฺคํ วา สมฺปตฺตานํ อภาวโต ปริตฺตา. ยทิทํ ปฺาวุทฺธีติ กมฺมสฺสกตปฺาทีนํ วุทฺธิ. ตสฺมาติ ยสฺมา าตีนํ วุทฺธิ นาม ทิฏฺธมฺมิกมตฺตา อปฺปา ปริตฺตา, สา สคฺคํ วา มคฺคํ วา ปาเปตุํ อสมตฺถา, ตสฺมา. ปฺาวุทฺธิยาติ กมฺมสฺสกตาทิปฺาย วุทฺธิยา.
๗๘. อฏฺมมฺปิ อฏฺุปฺปตฺติยเมว กถิตํ. สมฺพหุลา กิร ภิกฺขู ธมฺมสภายํ สนฺนิสินฺนา มหาธนเสฏฺิปุตฺตํ อารพฺภ ‘‘อสุกํ นาม กุลํ ปุพฺเพ มหาโภคํ มหาหิรฺสุวณฺณํ อโหสิ, ตํ อิทานิ อปฺปโภคํ ชาต’’นฺติ กถยึสุ. สตฺถา ปุริมนเยเนว อาคนฺตฺวา เตสํ วจนํ สุตฺวา อิมํ สุตฺตํ อารภิ.
๗๙. นวมมฺปิ อฏฺุปฺปตฺติยเมว วุตฺตํ. ธมฺมสภายํ กิร สนฺนิสินฺนา ภิกฺขู กากวลิยเสฏฺิฺจ ¶ ปุณฺณเสฏฺิฺจ อารพฺภ ‘‘อสุกํ นาม กุลํ ปุพฺเพ อปฺปโภคํ อโหสิ, ตํ อิทานิ มหาโภคํ ชาต’’นฺติ กถยึสุ. สตฺถา ปุริมนเยเนว อาคนฺตฺวา เตสํ วจนํ สุตฺวา อิมํ สุตฺตํ อารภิ. เสสํ อิเมสุ ทฺวีสุปิ เหฏฺา วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพํ.
๘๐. ทสมมฺปิ ¶ อฏฺุปฺปตฺติยํ วุตฺตํ. ธมฺมสภายํ กิร ภิกฺขู โกสลมหาราชานํ อารพฺภ ‘‘อสุกํ นาม กุลํ ปุพฺเพ มหายสํ มหาปริวารํ อโหสิ, อิทานิ อปฺปยสํ อปฺปปริวารํ ชาต’’นฺติ กถยึสุ. ภควา ปุริมนเยเนว อาคนฺตฺวา เตสํ วจนํ สุตฺวา อิมํ ธมฺมเทสนํ อารภิ. เสสํ วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพนฺติ.
กลฺยาณมิตฺตตาทิวคฺควณฺณนา.