📜
๕. ปณิหิตอจฺฉวคฺโค
๔๑. ‘‘เสยฺยถาปิ ¶ ¶ , ภิกฺขเว, สาลิสูกํ วา ยวสูกํ วา มิจฺฉาปณิหิตํ หตฺเถน วา ปาเทน วา อกฺกนฺตํ หตฺถํ วา ปาทํ วา เภจฺฉติ [ภิชฺชิสฺสติ (สฺยา. กํ. ก.), เภชฺชติ (สี.) โมคฺคลฺลานพฺยากรณํ ปสฺสิตพฺพํ] โลหิตํ วา อุปฺปาเทสฺสตีติ เนตํ านํ วิชฺชติ. ตํ กิสฺส เหตุ? มิจฺฉาปณิหิตตฺตา, ภิกฺขเว, สูกสฺส. เอวเมวํ โข, ภิกฺขเว, โส วต ภิกฺขุ มิจฺฉาปณิหิเตน จิตฺเตน อวิชฺชํ เภจฺฉติ, วิชฺชํ อุปฺปาเทสฺสติ, นิพฺพานํ สจฺฉิกริสฺสตีติ เนตํ านํ วิชฺชติ. ตํ กิสฺส เหตุ? มิจฺฉาปณิหิตตฺตา, ภิกฺขเว, จิตฺตสฺสา’’ติ. ปมํ.
๔๒. ‘‘เสยฺยถาปิ, ภิกฺขเว, สาลิสูกํ วา ยวสูกํ วา สมฺมาปณิหิตํ หตฺเถน วา ปาเทน วา อกฺกนฺตํ หตฺถํ วา ปาทํ วา เภจฺฉติ โลหิตํ วา อุปฺปาเทสฺสตีติ านเมตํ วิชฺชติ. ตํ กิสฺส เหตุ? สมฺมาปณิหิตตฺตา, ภิกฺขเว, สูกสฺส. เอวเมวํ โข, ภิกฺขเว, โส วต ภิกฺขุ สมฺมาปณิหิเตน จิตฺเตน อวิชฺชํ เภจฺฉติ, วิชฺชํ อุปฺปาเทสฺสติ, นิพฺพานํ สจฺฉิกริสฺสตีติ านเมตํ วิชฺชติ. ตํ กิสฺส เหตุ? สมฺมาปณิหิตตฺตา, ภิกฺขเว, จิตฺตสฺสา’’ติ. ทุติยํ.
๔๓. ‘‘อิธาหํ ¶ [อิทาหํ (สี.)], ภิกฺขเว, เอกจฺจํ ปุคฺคลํ ปทุฏฺจิตฺตํ เอวํ เจตสา เจโต ปริจฺจ ปชานามิ – ‘อิมมฺหิ เจ อยํ สมเย ปุคฺคโล กาลํ กเรยฺย, ยถาภตํ นิกฺขิตฺโต เอวํ นิรเย’. ตํ กิสฺส เหตุ? จิตฺตํ หิสฺส ¶ , ภิกฺขเว, ปทุฏฺํ. ‘‘เจโตปโทสเหตุ ปน, ภิกฺขเว, เอวมิเธกจฺเจ สตฺตา กายสฺส เภทา ปรํ มรณา อปายํ ทุคฺคตึ วินิปาตํ นิรยํ อุปปชฺชนฺตี’’ติ. ตติยํ.
๔๔. ‘‘อิธาหํ, ภิกฺขเว, เอกจฺจํ ปุคฺคลํ ปสนฺนจิตฺตํ เอวํ เจตสา เจโต ปริจฺจ ปชานามิ – ‘อิมมฺหิ เจ อยํ ¶ สมเย ปุคฺคโล กาลํ กเรยฺย, ยถาภตํ นิกฺขิตฺโต เอวํ สคฺเค’. ตํ กิสฺส เหตุ? จิตฺตํ หิสฺส, ภิกฺขเว, ปสนฺนํ. ‘‘เจโตปสาทเหตุ ปน, ภิกฺขเว, เอวมิเธกจฺเจ สตฺตา กายสฺส เภทา ปรํ มรณา สุคตึ สคฺคํ โลกํ อุปปชฺชนฺตี’’ติ. จตุตฺถํ.
๔๕. ‘‘เสยฺยถาปิ ¶ , ภิกฺขเว, อุทกรหโท อาวิโล ลุฬิโต กลลีภูโต ตตฺถ จกฺขุมา ปุริโส ตีเร ิโต น ปสฺเสยฺย สิปฺปิสมฺพุกมฺปิ [สิปฺปิกสมฺพุกมฺปิ (ก.)] สกฺขรกลมฺปิ มจฺฉคุมฺพมฺปิ จรนฺตมฺปิ ติฏฺนฺตมฺปิ. ตํ กิสฺส เหตุ? อาวิลตฺตา, ภิกฺขเว, อุทกสฺส. เอวเมวํ โข, ภิกฺขเว, โส วต ภิกฺขุ อาวิเลน จิตฺเตน อตฺตตฺถํ วา สฺสติ ปรตฺถํ วา สฺสติ อุภยตฺถํ วา สฺสติ อุตฺตรึ วา มนุสฺสธมฺมา อลมริยาณทสฺสนวิเสสํ สจฺฉิกริสฺสตีติ เนตํ านํ วิชฺชติ. ตํ กิสฺส เหตุ? อาวิลตฺตา, ภิกฺขเว, จิตฺตสฺสา’’ติ. ปฺจมํ.
๔๖. ‘‘เสยฺยถาปิ, ภิกฺขเว, อุทกรหโท อจฺโฉ วิปฺปสนฺโน อนาวิโล ตตฺถ จกฺขุมา ปุริโส ตีเร ิโต ปสฺเสยฺย สิปฺปิสมฺพุกมฺปิ สกฺขรกลมฺปิ มจฺฉคุมฺพมฺปิ จรนฺตมฺปิ ติฏฺนฺตมฺปิ. ตํ กิสฺส เหตุ? อนาวิลตฺตา, ภิกฺขเว, อุทกสฺส. เอวเมวํ โข, ภิกฺขเว, โส วต ภิกฺขุ อนาวิเลน ¶ จิตฺเตน อตฺตตฺถํ วา สฺสติ ปรตฺถํ วา สฺสติ อุภยตฺถํ วา สฺสติ อุตฺตรึ วา มนุสฺสธมฺมา อลมริยาณทสฺสนวิเสสํ สจฺฉิกริสฺสตีติ านเมตํ วิชฺชติ. ตํ กิสฺส เหตุ? อนาวิลตฺตา, ภิกฺขเว, จิตฺตสฺสา’’ติ. ฉฏฺํ.
๔๗. ‘‘เสยฺยถาปิ, ภิกฺขเว, ยานิ กานิจิ รุกฺขชาตานํ ผนฺทโน เตสํ อคฺคมกฺขายติ ยทิทํ มุทุตาย เจว กมฺมฺตาย จ. เอวเมวํ โข อหํ, ภิกฺขเว ¶ , นาฺํ เอกธมฺมมฺปิ สมนุปสฺสามิ ยํ เอวํ ภาวิตํ พหุลีกตํ มุทุ จ โหติ กมฺมฺฺจ ยถยิทํ จิตฺตํ. จิตฺตํ, ภิกฺขเว, ภาวิตํ พหุลีกตํ มุทุ จ โหติ กมฺมฺฺจ โหตี’’ติ. สตฺตมํ.
๔๘. ‘‘นาหํ ¶ , ภิกฺขเว, อฺํ เอกธมฺมมฺปิ สมนุปสฺสามิ ยํ เอวํ ลหุปริวตฺตํ ยถยิทํ จิตฺตํ. ยาวฺจิทํ, ภิกฺขเว, อุปมาปิ น สุกรา ยาว ลหุปริวตฺตํ จิตฺต’’นฺติ. อฏฺมํ.
๔๙. ‘‘ปภสฺสรมิทํ, ภิกฺขเว, จิตฺตํ. ตฺจ โข อาคนฺตุเกหิ อุปกฺกิเลเสหิ อุปกฺกิลิฏฺ’’นฺติ. นวมํ.
๕๐. ‘‘ปภสฺสรมิทํ, ภิกฺขเว, จิตฺตํ. ตฺจ โข อาคนฺตุเกหิ อุปกฺกิเลเสหิ วิปฺปมุตฺต’’นฺติ. ทสมํ.
ปณิหิตอจฺฉวคฺโค ปฺจโม.