📜
๘. กลฺยาณมิตฺตาทิวคฺควณฺณนา
๗๑. อฏฺมสฺส ¶ ปเม พุทฺธา, สาริปุตฺตาทโย วา กลฺยาณมิตฺตา. วุตฺตปฏิปกฺขนเยนาติ ‘‘ปาปมิตฺตตา’’ติ ปเท วุตฺตสฺส ปฏิปกฺขนเยน.
๗๒-๗๓. ทุติเย โยโคติ สมงฺคีภาโว. ปโยโคติ ปยฺุชนํ ปฏิปตฺติ. อโยโคติ อสมงฺคีภาโว. อปฺปโยโคติ อปฺปยฺุชนํ อปฺปฏิปตฺติ. อนุโยเคนาติ อนุโยคเหตุ.
๗๔. จตุตฺเถ พุชฺฌนกสตฺตสฺสาติ จตุนฺนํ อริยสจฺจานํ ปฏิวิชฺฌนกปุคฺคลสฺส. องฺคภูตาติ ตสฺเสว ปฏิเวธสฺส การณภูตา. เอตฺถ จ จตฺตาริ อริยสจฺจานิ พุชฺฌติ, อฺาณนิทฺทาย วาปิ พุชฺฌตีติ โพธีติ ลทฺธนาโม อริยสาวโก พุชฺฌนกสตฺโต, ตสฺส พุชฺฌนกสตฺตสฺส. โพธิยาติ ตสฺสา ธมฺมสามคฺคิสงฺขาตาย โพธิยา. พุชฺฌนฏฺเน โพธิโย, โพธิโย เอว สจฺจสมฺปฏิโพธสฺส องฺคาติ วุตฺตํ. ‘‘พุชฺฌนฺตีติ โพชฺฌงฺคา’’ติ. วิปสฺสนาทีนํ การณานํ พุชฺฌิตพฺพานฺจ สจฺจานํ อนุรูปํ พุชฺฌนโต อนุพุชฺฌนฺตีติ โพชฺฌงฺคา, ปฏิมุขํ ปจฺจกฺขภาเวน อภิมุขํ พุชฺฌนโต ปฏิพุชฺฌนฺตีติ โพชฺฌงฺคา, สมฺมา อวิปรีตโต พุชฺฌนโต สมฺพุชฺฌนฺตีติ โพชฺฌงฺคาติ เอวํ อตฺถวิเสสทีปเกหิ อุปสคฺเคหิ อนุพุชฺฌนฺตีติอาทิ วุตฺตํ. โพธิสทฺโท สพฺพวิเสสยุตฺตํ พุชฺฌนสามฺเน สงฺคณฺหาติ. โพธาย สํวตฺตนฺตีติ อิมินา ตสฺสา ธมฺมสามคฺคิยา พุชฺฌนสฺส เอกนฺตการณตํ ทสฺเสติ. เอวํ ปเนตํ ปทํ วิภตฺตเมวาติ วุตฺตปฺปกาเรน เอตํ ‘‘โพชฺฌงฺคา’’ติ (ปฏิ. ม. ๒.๑๗) ปทํ นิทฺเทเส ปฏิสมฺภิทามคฺเค วิภตฺตเมว.
๗๕. ปฺจเม ¶ ยาถาวสรสภูมีติ ยาถาวโต สกิจฺจกรณภูมิ. สาติ ยาถาวสรสภูมิ. วิปสฺสนาติ พลววิปสฺสนา. เกจิ ‘‘ภงฺคาณโต ปฏฺายา’’ติ วทนฺติ. วิปสฺสนาย ปาทกชฺฌาเน จ สติอาทโย โพชฺฌงฺคปกฺขิกา เอว ปริยายโพธิปกฺขิยภาวโต. ตตฺถาติอาทิ จตุพฺพิธานํ โพชฺฌงฺคานํ ภูมิวิภาคทสฺสนํ.
๗๖. ฉฏฺเ เตสํ อนฺตเรติ เตสํ ภิกฺขูนํ อนฺตเร. กามํ สงฺคีติอารุฬฺหวเสน อปฺปกมิทํ สุตฺตปทํ, ภควา ปเนตฺถ สนฺนิปติตปริสาย อชฺฌาสยานุรูปํ วิตฺถาริกํ กโรตีติ กตฺวา อิทํ วุตฺตํ – ‘‘มหตี เทสนา ภวิสฺสตี’’ติ. คามนิคมาทิกถา นตฺถีติ ตสฺสา กถาย อติรจฺฉานกถาภาวมาหุ ¶ . ตถา หิ สา ปุพฺเพ พหุาติกํ อโหสิ พหุปกฺขํ, อิทานิ อปฺปาติกํ อปฺปปกฺขนฺติ อนิจฺจตามุเขน นิยฺยานิกปกฺขิกา ชาตา. เอตายาติ ยถาวุตฺตาย ปริหานิยา. ปติกิฏฺนฺติ นิหีนํ. มม สาสเนติ อิทํ กมฺมสฺสกตชฺฌานปฺานมฺปิ วิเสสนเมว. ตทุภยมฺปิ หิ พาหิรกานํ ตปฺปฺาทฺวยโต สาติสยเมว สพฺพฺุพุทฺธานํ เทสนาย ลทฺธวิเสสโต วิวฏฺฏูปนิสฺสยโต จ.
๗๗. สตฺตเม เตสํ จิตฺตาจารํ ตฺวาติ ตถา กเถนฺตานํ เตสํ ภิกฺขูนํ ตตฺถ อุปคมเนน อตฺตโน เทสนาย ภาชนภูตํ จิตฺตปฺปวตฺตึ ตฺวา. กมฺมสฺสกตาทีติ อาทิสทฺเทน ฌานปฺาทีนํ จตุนฺนมฺปิ ปฺานํ คหณํ.
๗๘-๘๐. อฏฺมาทีสุ เหฏฺา วุตฺตนเยเนวาติ ‘‘ยา เอส มม สาสเน’’ติอาทินา เหฏฺา วุตฺตนเยเนว. เสสเมตฺถ อุตฺตานตฺถเมว.
กลฺยาณมิตฺตาทิวคฺควณฺณนา นิฏฺิตา.