📜
๑๐. ทุติยปมาทาทิวคฺควณฺณนา
๙๘-๑๑๕. ทสเม ¶ วคฺเค อชฺฌตฺตสนฺตาเน ภวํ อชฺฌตฺติกํ. อชฺฌตฺตสนฺตานโต พหิทฺธา ภวํ พาหิรํ. วุตฺตปฏิปกฺขนเยนาติ ‘‘อวินาสายา’’ติ เอวมาทินา อตฺโถ คเหตพฺโพ. จตุกฺโกฏิเกติ ‘‘อนุโยโค อกุสลานํ ¶ , อนนุโยโค กุสลานํ, อนุโยโค กุสลานํ, อนนุโยโค อกุสลาน’’นฺติ (อ. นิ. ๑.๙๖) เอวํ ปริโยสานสุตฺเต อาคตนยํ คเหตฺวา ‘‘นาหํ, ภิกฺขเว, อฺํ เอกธมฺมมฺปิ สมนุปสฺสามี’’ติอาทินา (อ. นิ. ๑.๑๑) อาคตสุตฺตานํ สมฺา ชาตา.
๑๓๐. สุตฺตนฺตนเย ยถาโจทนา สํกิเลสธมฺมานํ วิปริเยสนํ, ตํตํธมฺมโกฏฺาสานฺจ อูนโต อธิกโต จ ปเวทนํ อธมฺมํ ธมฺโมติ ทีปนํ. เตสํเยว ปน อวิปรีตโต อนูนาธิกโต จ ปเวทนํ ธมฺมํ ธมฺโมติ ทีปนํ. เอวํ วินยปฺปฏิปตฺติยา อยถาวิธิปฺปเวทนํ อธมฺมํ ธมฺโมติ ทีปนํ. ยถาวิธิปฺปเวทนํ ธมฺมํ ธมฺโมติ ทีปนํ. สุตฺตนฺตนเยน ปฺจวิโธ สํวรวินโย ปหานวินโย จ วินโย, ตปฺปฏิปกฺเขน อวินโย. วินยนเยน วตฺถุสมฺปทาทินา ยถาวิธิปฺปฏิปตฺติ เอว วินโย, ตพฺพิปริยาเยน อวินโย เวทิตพฺโพ. ตึส นิสฺสคฺคิยา ปาจิตฺติยาติ เอตฺถ อิติ-สทฺโท อาทฺยตฺโถ. เตน ทฺเวนวุติ ปาจิตฺติยา, จตฺตาโร ปาฏิเทสนิยา, สตฺต อธิกรณสมถาติ อิเมสํ สงฺคโห. เอกตึส นิสฺสคฺคิยาติ เอตฺถ ‘‘เตนวุติ ปาจิตฺติยา’’ติอาทินา วตฺตพฺพํ. เสสเมตฺถ สุวิฺเยฺยเมว.
อธิคนฺตพฺพโต อธิคโม, มคฺคผลานิ. นิพฺพานํ ปน อนฺตรธานาภาวโต อิธ น คยฺหติ. ปฏิปชฺชนํ ปฏิปตฺติ, สิกฺขตฺตยสมาโยโค. ปฏิปชฺชิตพฺพโต วา ปฏิปตฺติ. ปริยาปุณิตพฺพโต ปริยตฺติ, ปิฏกตฺตยํ. มคฺคคฺคหเณน คหิตาปิ ตติยวิชฺชาฉฏฺาภิฺา วิชฺชาภิฺาสามฺโต ‘‘ติสฺโส วิชฺชา ฉ อภิฺา’’ติ ปุนปิ คหิตา. ตโต ปรํ ฉ อภิฺาติ วสฺสสหสฺสโต ปรํ ฉ อภิฺา นิพฺพตฺเตตุํ สกฺโกนฺติ, น ปฏิสมฺภิทาติ อธิปฺปาโย. ตโตติ อภิฺากาลโต ปจฺฉา. ตาติ อภิฺาโย. ปุพฺพภาเค ฌานสิเนหาภาเวน เกวลาย วิปสฺสนาย ตฺวา อคฺคผลปฺปตฺตา สุกฺขวิปสฺสกา นาม, มคฺคกฺขเณ ปน ‘‘ฌานสิเนโห นตฺถี’’ติ น วตฺตพฺโพ ‘‘สมถวิปสฺสนํ ยุคนทฺธํ ภาเวตี’’ติ (อ. นิ. ๔.๑๗๐) วจนโต. ปจฺฉิมกสฺสาติ สพฺพปจฺฉิมสฺส. กิฺจาปิ อริโย อปริหานธมฺโม ¶ ¶ , โสตาปนฺนสฺส ปน อุทฺธํ ชีวิตปริยาทานา อธิคตธมฺโม อุปฺปนฺโน นาม นตฺถิ, ปจฺจยสามคฺคิยา อสติ ยาว อุปริวิเสสํ นิพฺพตฺเตตุํ น สกฺโกนฺติ, ตาว อธิคมสฺส อสมฺภโว เอวาติ อาห – ‘‘โสตาปนฺนสฺส…เป… นาม โหตี’’ติ. ตสฺสิทํ มนุสฺสโลกวเสน วุตฺตนฺติ ทฏฺพฺพํ.
น โจเทนฺตีติ อฺมฺสฺมึ วิชฺชมานํ โทสํ ชานนฺตาปิ น โจเทนฺติ น สาเรนฺติ. อกุกฺกุจฺจกา โหนฺตีติ กุกฺกุจฺจํ น อุปฺปาเทนฺติ. ‘‘อสกฺกจฺจการิโน โหนฺตี’’ติ จ ปนฺติ, สาถลิกตาย สิกฺขาสุ อสกฺกจฺจการิโน โหนฺตีติ อตฺโถ. ภิกฺขูนํ สเตปิ สหสฺเสปิ ธรมาเนติ อิทํ พาหุลฺลวเสน วุตฺตํ. อนฺติมวตฺถุอนชฺฌาปนฺเนสุ กติปยมตฺเตสุปิ ภิกฺขูสุ ธรนฺเตสุ, เอกสฺมึ วา ธรนฺเต ปฏิปตฺติ อนนฺตรหิตา เอว นาม โหติ. เตเนวาห – ‘‘ปจฺฉิมกสฺส…เป… อนฺตรหิตา โหตี’’ติ.
อนฺเตวาสิเก คเหตุนฺติ อนฺเตวาสิเก สงฺคเหตุํ. อตฺถวเสนาติ อฏฺกถาวเสน. มตฺถกโต ปฏฺายาติ อุปริโต ปฏฺาย. อุโปสถกฺขนฺธกมตฺตนฺติ วินยมาติกาปาฬิมาห. อาฬวกปฺหาทีนํ วิย เทเวสุ ปริยตฺติยา ปวตฺติ อปฺปมาณนฺติ อาห – ‘‘มนุสฺเสสู’’ติ.
โอฏฺฏฺิวณฺณนฺติ โอฏฺานํ อฏฺิวณฺณํ, ทนฺตกสาวํ เอกํ วา ทฺเว วา วาเร รชิตฺวา ทนฺตวณฺณํ กตฺวา ธาเรนฺตีติ วุตฺตํ โหติ. เกเสสุ วา อลฺลียาเปนฺตีติ เตน กาสาวขณฺเฑน เกเส พนฺธนฺตา อลฺลียาเปนฺติ. ภิกฺขุโคตฺตสฺส อภิภวนโต วินาสนโต โคตฺรภุโน. อถ วา โคตฺตํ วุจฺจติ สาธารณํ นามํ, มตฺตสทฺโท ลุตฺตนิทฺทิฏฺโ, ตสฺมา ‘‘สมณา’’ติ โคตฺตมตฺตํ อนุภวนฺติ ธาเรนฺตีติ โคตฺรภุโน, นามมตฺตสมณาติ อตฺโถ. กาสาวคตกณฺตาย, กาสาวคฺคหณเหตุอุปฺปชฺชนกโสกตาย วา กาสาวกณฺา. สงฺฆคตนฺติ สงฺฆํ อุทฺทิสฺส ทินฺนตฺตา สงฺฆคตํ. ตํ สรีรนฺติ ตํ ธาตุสรีรํ.
เตเนวาติ ปริยตฺติอนฺตรธานมูลกตฺตา เอว อิตรอนฺตรธานสฺส. สกฺโก เทวราชา ฉาตกภเย ปรตีรคมนาย ภิกฺขู อุสฺสุกฺกมกาสีติ อธิปฺปาโย. เนติ อุภเยปิ ปํสุกูลิกตฺเถเร ธมฺมกถิกตฺเถเร จ. เถราติ ตตฺถ ิตา สกฺขิภูตา เถรา. ธมฺมกถิกตฺเถรา ‘‘ยาว ติฏฺนฺติ ¶ สุตฺตนฺตา…เป… โยคกฺเขมา น ธํสตี’’ติ อิทํ สุตฺตํ อาหริตฺวา ‘‘สุตฺตนฺเต รกฺขิเต สนฺเต, ปฏิปตฺติ โหติ รกฺขิตา’’ติ อิมินา วจเนน ปํสุกูลิกตฺเถเร อปฺปฏิภาเน อกํสุ ¶ . อิทานิ ปริยตฺติยา อนนฺตรธานเมว อิตเรสํ อนนฺตรธานเหตูติ อิมมตฺถํ พฺยติเรกโต อนฺวยโต จ อุปมาหิ วิภาเวตุํ ‘‘ยถา หี’’ติอาทิ วุตฺตํ. ตํ สุวิฺเยฺยเมว.
ทุติยปมาทาทิวคฺควณฺณนา นิฏฺิตา.