📜
(๑๒) ๒. อายาจนวคฺควณฺณนา
๑๓๑. ทุติยสฺส ¶ ปเม เอวํ สมฺมา อายาจมาโน อายาเจยฺยาติ สทฺโธ ภิกฺขุ อุฏฺหิตฺวา ‘‘ยาทิโส สาริปุตฺตตฺเถโร ปฺาย, อหมฺปิ ตาทิโส โหมิ. ยาทิโส มหาโมคฺคลฺลานตฺเถโร อิทฺธิยา, อหมฺปิ ตาทิโส โหมี’’ติ เอวํ อายาจนฺโต ปิเหนฺโต ปตฺเถนฺโต ยํ อตฺถิ, ตสฺเสว ปตฺถิตตฺตา สมฺมา ปตฺเถยฺย นาม. อิโต อุตฺตริ ปตฺเถนฺโต มิจฺฉา ปตฺเถยฺย. เอวรูปา หิ ปตฺถนา ยํ นตฺถิ, ตสฺส ปตฺถิตตฺตา มิจฺฉาปตฺถนา นาม โหติ. กึ การณา? เอสา, ภิกฺขเว, ตุลา เอตํ ปมาณนฺติ ยถา หิ สุวณฺณํ วา หิรฺํ วา ตุเลนฺตสฺส ตุลา อิจฺฉิตพฺพา, ธฺํ มินนฺตสฺส มานนฺติ ตุลเน ตุลา, มินเน จ มานํ ปมาณํ โหติ, เอวเมว มม สาวกานํ ภิกฺขูนํ เอสา ตุลา เอตํ ปมาณํ ยทิทํ สาริปุตฺตโมคฺคลฺลานา. เต คเหตฺวา ‘‘อหมฺปิ าเณน วา อิทฺธิยา วา เอตมฺปมาโณ โหมี’’ติ อตฺตานํ ตุเลตุํ วา ปมาเณตุํ วา สกฺกา, น อิโต อฺถา.
๑๓๒. ทุติยาทีสุปิ เอเสว นโย. อิทํ ¶ ปเนตฺถ วิเสสมตฺตํ – เขมา จ ภิกฺขุนี อุปฺปลวณฺณา จาติ เอตาสุ หิ เขมา ปฺาย อคฺคา, อุปฺปลวณฺณา อิทฺธิยา. ตสฺมา ‘‘ปฺาย วา ¶ อิทฺธิยา วา เอตาทิสี โหมี’’ติ สมฺมา อายาจมานา อายาเจยฺย. ตถา จิตฺโต คหปติ ปฺาย อคฺโค, หตฺถโก ราชกุมาโร มหิทฺธิกตาย. ตสฺมา ‘‘ปฺาย วา อิทฺธิยา วา เอทิโส โหมี’’ติ สมฺมา อายาจมาโน อายาเจยฺย. ขุชฺชุตฺตราปิ มหาปฺตาย อคฺคา, นนฺทมาตา มหิทฺธิกตาย. ตสฺมา ‘‘ปฺาย วา อิทฺธิยา วา เอตาทิสี โหมี’’ติ สมฺมา อายาจมานา อายาเจยฺย.
๑๓๕. ปฺจเม ขตนฺติ คุณานํ ขตตฺตา ขตํ. อุปหตนฺติ คุณานํ อุปหตตฺตา อุปหตํ, ฉินฺนคุณํ นฏฺคุณนฺติ อตฺโถ. อตฺตานํ ปริหรตีติ นิคฺคุณํ อตฺตานํ ชคฺคติ โคปายติ. สาวชฺโชติ สโทโส. สานุวชฺโชติ สอุปวาโท. ปสวตีติ ปฏิลภติ. อนนุวิจฺจาติ อชานิตฺวา อวินิจฺฉินิตฺวา. อปริโยคาเหตฺวาติ อนนุปวิสิตฺวา. อวณฺณารหสฺสาติ อวณฺณยุตฺตสฺส มิจฺฉาปฏิปนฺนสฺส ติตฺถิยสฺส วา ติตฺถิยสาวกสฺส วา. วณฺณํ ภาสตีติ ‘‘สุปฺปฏิปนฺโน ¶ เอส สมฺมาปฏิปนฺโน’’ติ คุณํ กเถติ. วณฺณารหสฺสาติ พุทฺธาทีสุ อฺตรสฺส สมฺมาปฏิปนฺนสฺส. อวณฺณํ ภาสตีติ ‘‘ทุปฺปฏิปนฺโน เอส มิจฺฉาปฏิปนฺโน’’ติ อคุณํ กเถติ. อวณฺณารหสฺส อวณฺณํ ภาสตีติ อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล ทุปฺปฏิปนฺนานํ มิจฺฉาปฏิปนฺนานํ ติตฺถิยานํ ติตฺถิยสาวกานํ ‘‘อิติปิ ทุปฺปฏิปนฺนา อิติปิ มิจฺฉาปฏิปนฺนา’’ติ อวณฺณํ ภาสติ. วณฺณารหสฺส วณฺณํ ภาสตีติ สุปฺปฏิปนฺนานํ สมฺมาปฏิปนฺนานํ พุทฺธานํ พุทฺธสาวกานํ ‘‘อิติปิ สุปฺปฏิปนฺนา อิติปิ สมฺมาปฏิปนฺนา’’ติ วณฺณํ ภาสติ.
๑๓๖. ฉฏฺเ อปฺปสาทนีเย าเนติ อปฺปสาทการเณ. ปสาทํ ¶ อุปทํเสตีติ ทุปฺปฏิปทาย มิจฺฉาปฏิปทาย ‘‘อยํ สุปฺปฏิปทา สมฺมาปฏิปทา’’ติ ปสาทํ ชเนติ. ปสาทนีเย าเน อปฺปสาทนฺติ สุปฺปฏิปทาย สมฺมาปฏิปทาย ‘‘อยํ ทุปฺปฏิปทา มิจฺฉาปฏิปทา’’ติ อปฺปสาทํ ชเนตีติ. เสสเมตฺถ อุตฺตานเมว.
๑๓๗. สตฺตเม ทฺวีสูติ ทฺวีสุ โอกาเสสุ ทฺวีสุ การเณสุ. มิจฺฉาปฏิปชฺชมาโนติ มิจฺฉาปฏิปตฺตึ ปฏิปชฺชมาโน. มาตริ จ ปิตริ จาติ มิตฺตวินฺทโก วิย มาตริ, อชาตสตฺตุ วิย ปิตริ. สุกฺกปกฺโข วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺโพ.
๑๓๘. อฏฺเม ตถาคเต จ ตถาคตสาวเก จาติ เทวทตฺโต วิย ตถาคเต, โกกาลิโก วิย จ ตถาคตสาวเก. สุกฺกปกฺเข ¶ อานนฺทตฺเถโร วิย ตถาคเต, นนฺทโคปาลกเสฏฺิปุตฺโต วิย จ ตถาคตสาวเก.
๑๓๙. นวเม สจิตฺตโวทานนฺติ สกจิตฺตสฺส โวทานํ, อฏฺนฺนํ สมาปตฺตีนํ เอตํ นามํ. น จ กิฺจิ โลเก อุปาทิยตีติ โลเก จ รูปาทีสุ ธมฺเมสุ กิฺจิ เอกํ ธมฺมมฺปิ น คณฺหาติ น ปรามสติ. เอวเมตฺถ อนุปาทานํ นาม ทุติโย ธมฺโม โหติ. ทสเมกาทสมานิ อุตฺตานตฺถาเนวาติ.
อายาจนวคฺโค ทุติโย.