📜
(๑๑) ๑. สมฺโพธวคฺโค
๑. ปุพฺเพวสมฺโพธสุตฺตวณฺณนา
๑๐๔. ตติยสฺส ¶ ¶ ปเม ปุพฺเพว สมฺโพธาติ สมฺโพธิโต ปุพฺเพว, อริยมคฺคปฺปตฺติโต อปรภาเคเยวาติ วุตฺตํ โหติ. อนภิสมฺพุทฺธสฺสาติ อปฺปฏิวิทฺธจตุสจฺจสฺส. โพธิสตฺตสฺเสว สโตติ พุชฺฌนกสตฺตสฺเสว สโต, สมฺมาสมฺโพธึ อธิคนฺตุํ อารภนฺตสฺเสว สโต, สมฺโพธิยา วา สตฺตสฺเสว ลคฺคสฺเสว สโต. ทีปงฺกรสฺส หิ ภควโต ปาทมูเล อฏฺธมฺมสโมธาเนน อภินีหารสมิทฺธิโต ปภุติ ตถาคโต สมฺมาสมฺโพธึ สตฺโต ลคฺโค ‘‘ปตฺตพฺพา มยา เอสา’’ติ ตทธิคมาย ปรกฺกมํ อมฺุจนฺโตเยว อาคโต, ตสฺมา โพธิสตฺโตติ วุจฺจติ. โก นุ โขติ กตโม นุ โข. โลโกติ สงฺขารโลโก. อสฺสาโทติ มธุรากาโร. อาทีนโวติ อนภินนฺทิตพฺพากาโร. ตสฺส มยฺหนฺติ ตสฺส เอวํ โพธิสตฺตสฺเสว สโต มยฺหํ. ฉนฺทราควินโย ฉนฺทราคปฺปหานนฺติ นิพฺพานํ อาคมฺม อารพฺภ ปฏิจฺจ ฉนฺทราโค วินยํ คจฺฉติ ปหียติ, ตสฺมา นิพฺพานํ ‘‘ฉนฺทราควินโย ฉนฺทราคปฺปหาน’’นฺติ วุจฺจติ. อิทํ โลกนิสฺสรณนฺติ อิทํ นิพฺพานํ โลกโต นิสฺสฏตฺตา โลกนิสฺสรณนฺติ วุจฺจติ. ยาวกีวนฺติ ¶ ยตฺตกํ ปมาณํ กาลํ. อพฺภฺาสินฺติ อภิวิสิฏฺเน อริยมคฺคาเณน อฺาสึ. าณฺจ ปน เม ทสฺสนนฺติ ทฺวีหิปิ ปเทหิ ปจฺจเวกฺขณาณํ วุตฺตํ. เสสเมตฺถ อุตฺตานเมวาติ.
๒. ปมอสฺสาทสุตฺตวณฺณนา
๑๐๕. ทุติเย อสฺสาทปริเยสนํ อจรินฺติ อสฺสาทปริเยสนตฺถาย อจรึ. กุโต ปฏฺายาติ? สุเมธกาลโต ปฏฺาย. ปฺายาติ สหวิปสฺสนาย มคฺคปฺาย. สุทิฏฺโติ สุปฺปฏิวิทฺโธ. อิมินา อุปาเยน สพฺพตฺถ อตฺโถ เวทิตพฺโพ. ตติยํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมว.
๔. สมณพฺราหฺมณสุตฺตวณฺณนา
๑๐๗. จตุตฺเถ ¶ ¶ สามฺตฺถนฺติ จตุพฺพิธํ อริยผลํ. อิตรํ ตสฺเสว เววจนํ. สามฺตฺเถน วา จตฺตาโร มคฺคา, พฺรหฺมฺตฺเถน จตฺตาริ ผลานิ. อิเมสุ ปน จตูสุปิ สุตฺเตสุ ขนฺธโลโกว กถิโต.
๕. รุณฺณสุตฺตวณฺณนา
๑๐๘. ปฺจมํ อตฺถุปฺปตฺติยา นิกฺขิตฺตํ. กตราย อตฺถุปฺปตฺติยา? ฉพฺพคฺคิยานํ อนาจาเร. เต กิร คายนฺตา นจฺจนฺตา หสนฺตา วิจรึสุ. ภิกฺขู ทสพลสฺส อาโรจยึสุ. สตฺถา เต ปกฺโกสาเปตฺวา เตสํ โอวาทตฺถาย อิทํ สุตฺตํ อารภิ. ตตฺถ รุณฺณนฺติ โรทิตํ. อุมฺมตฺตกนฺติ อุมฺมตฺตกกิริยา. โกมารกนฺติ กุมารเกหิ กตฺตพฺพกิจฺจํ. ทนฺตวิทํสกหสิตนฺติ ทนฺเต ทสฺเสตฺวา ปาณึ ปหรนฺตานํ มหาสทฺเทน หสิตํ. เสตุฆาโต คีเตติ คีเต โว ปจฺจยฆาโต โหตุ, สเหตุกํ คีตํ ปชหถาติ ทีเปติ. นจฺเจปิ เอเสว นโย. อลนฺติ ยุตฺตํ. ธมฺมปฺปโมทิตานํ สตนฺติ เอตฺถ ธมฺโม วุจฺจติ การณํ, เกนจิเทว การเณน ปมุทิตานํ สนฺตานํ. สิตํ สิตมตฺตายาติ ตสฺมึ สิตการเณ สติ ยํ สิตํ กโรถ, ตํ โว สิตมตฺตาย อคฺคทนฺเต ทสฺเสตฺวา ปหฏฺาการมตฺตทสฺสนายเยว ¶ ยุตฺตนฺติ วุตฺตํ โหติ.
๖. อติตฺติสุตฺตวณฺณนา
๑๐๙. ฉฏฺเ โสปฺปสฺสาติ นิทฺทาย. ปฏิเสวนาย นตฺถิ ติตฺตีติ ยถา ยถา ปฏิเสวติ, ตถา ตถา รุจฺจติเยวาติ ติตฺติ นาม นตฺถิ. เสสปททฺวเยปิ เอเสว นโย. สเจ หิ มหาสมุทฺเท อุทกํ สุรา ภเวยฺย, สุราโสณฺโฑ จ มจฺโฉ หุตฺวา นิพฺพตฺเตยฺย, ตสฺส ตตฺถ จรนฺตสฺสปิ สยนฺตสฺสปิ ติตฺติ นาม น ภเวยฺย. อิมสฺมึ สุตฺเต วฏฺฏเมว กถิตํ.
๗. อรกฺขิตสุตฺตวณฺณนา
๑๑๐. สตฺตเม อวสฺสุตํ โหตีติ ตินฺตํ โหติ. น ภทฺทกํ มรณํ โหตีติ อปาเย ปฏิสนฺธิปจฺจยตาย น ลทฺธกํ โหติ. กาลกิริยาติ ตสฺเสว เววจนํ. สุกฺกปกฺเข สคฺเค ปฏิสนฺธิปจฺจยตาย ¶ ภทฺทกํ โหติ ¶ ลทฺธกํ. ตํ ปน เอกนฺเตน โสตาปนฺนาทีนํ ติณฺณํ อริยสาวกานํเยว วฏฺฏติ. เสสเมตฺถ อุตฺตานเมวาติ.
๘. พฺยาปนฺนสุตฺตวณฺณนา
๑๑๑. อฏฺเม พฺยาปนฺนนฺติ ปกติภาวํ ชหิตฺวา ิตํ. เสสํ ปุริมสุตฺเต วุตฺตนยเมว.
๙. ปมนิทานสุตฺตวณฺณนา
๑๑๒. นวเม นิทานานีติ การณานิ. กมฺมานํ สมุทยายาติ วฏฺฏคามิกมฺมานํ ปิณฺฑกรณตฺถาย. โลภปกตนฺติ โลเภน ปกตํ. สาวชฺชนฺติ สโทสํ. ตํ กมฺมํ กมฺมสมุทยาย สํวตฺตตีติ ตํ กมฺมํ อฺเสมฺปิ วฏฺฏคามิกมฺมานํ สมุทยาย ปิณฺฑกรณตฺถาย สํวตฺตติ. น ตํ กมฺมํ กมฺมนิโรธายาติ ตํ ปน กมฺมํ วฏฺฏคามิกมฺมานํ นิโรธตฺถาย น สํวตฺตติ. สุกฺกปกฺเข ¶ กมฺมานํ สมุทยายาติ วิวฏฺฏคามิกมฺมานํ สมุทยตฺถาย. อิมินา นเยน สพฺพํ อตฺถโต เวทิตพฺพํ.
๑๐. ทุติยนิทานสุตฺตวณฺณนา
๑๑๓. ทสเม กมฺมานนฺติ วฏฺฏคามิกมฺมานเมว. ฉนฺทราคฏฺานิเยติ ฉนฺทราคสฺส การณภูเต. อารพฺภาติ อาคมฺม สนฺธาย ปฏิจฺจ. ฉนฺโทติ ตณฺหาฉนฺโท. โย เจตโส สาราโคติ โย จิตฺตสฺส ราโค รชฺชนา รชฺชิตตฺตํ, เอตมหํ สํโยชนํ วทามิ, พนฺธนํ วทามีติ อตฺโถ. สุกฺกปกฺเข กมฺมานนฺติ วิวฏฺฏคามิกมฺมานํ. ตทภินิวตฺเตตีติ ตํ อภินิวตฺเตติ. ยทา วา เตน วิปาโก าโต โหติ วิทิโต, ตทา เต เจว ธมฺเม ตฺจ วิปากํ อภินิวตฺเตติ. อิมินา จ ปเทน วิปสฺสนา กถิตา, ตทภินิวตฺเตตฺวาติ อิมินา มคฺโค. เจตสา อภินิวิชฺฌิตฺวาติ อิมินา จ มคฺโคว. ปฺาย อติวิชฺฌ ปสฺสตีติ สห วิปสฺสนาย มคฺคปฺาย นิพฺพิชฺฌิตฺวา ปสฺสติ. เอวํ สพฺพตฺถ อตฺโถ เวทิตพฺโพ. อิมสฺมึ ปน สุตฺเต วฏฺฏวิวฏฺฏํ กถิตนฺติ.
สมฺโพธวคฺโค ปโม.