📜
(๑๒) ๒. อาปายิกวคฺโค
๑. อาปายิกสุตฺตวณฺณนา
๑๑๔. ทุติยสฺส ¶ ¶ ปเม อปายํ คจฺฉิสฺสนฺตีติ อาปายิกา. นิรยํ คจฺฉิสฺสนฺตีติ เนรยิกา. อิทมปฺปหายาติ อิทํ พฺรหฺมจาริปฏิฺตาทึ ปาปธมฺมตฺตยํ อวิชหิตฺวา. พฺรหฺมจาริปฏิฺโติ ¶ พฺรหฺมจาริปฏิรูปโก, เตสํ วา อากปฺปํ อวิชหเนน ‘‘อหมฺปิ พฺรหฺมจารี’’ติ เอวํปฏิฺโ. อนุทฺธํเสตีติ อกฺโกสติ ปริภาสติ โจเทติ. นตฺถิ กาเมสุ โทโสติ กิเลสกาเมน วตฺถุกาเม เสวนฺตสฺส นตฺถิ โทโส. ปาตพฺยตนฺติ ปิวิตพฺพตํ ปริภฺุชิตพฺพตํ นิราสงฺเกน จิตฺเตน ปิปาสิตสฺส ปานียปิวนสทิสํ ปริภฺุชิตพฺพตํ. อิมสฺมึ สุตฺเต วฏฺฏเมว กถิตํ.
๒. ทุลฺลภสุตฺตวณฺณนา
๑๑๕. ทุติเย กตฺู กตเวทีติ ‘‘อิมินา มยฺหํ กต’’นฺติ เตน กตกมฺมํ ตฺวา วิทิตํ ปากฏํ กตฺวา ปฏิกรณกปุคฺคโล.
๓. อปฺปเมยฺยสุตฺตวณฺณนา
๑๑๖. ตติเย สุเขน เมตพฺโพติ สุปฺปเมยฺโย. ทุกฺเขน เมตพฺโพติ ทุปฺปเมยฺโย. ปเมตุํ น สกฺโกตีติ อปฺปเมยฺโย. อุนฺนโฬติ อุคฺคตนโฬ, ตุจฺฉมานํ อุกฺขิปิตฺวา ิโตติ อตฺโถ. จปโลติ ปตฺตมณฺฑนาทินา จาปลฺเลน สมนฺนาคโต. มุขโรติ มุขขโร. วิกิณฺณวาโจติ อสฺตวจโน. อสมาหิโตติ จิตฺเตกคฺคตารหิโต. วิพฺภนฺตจิตฺโตติ ภนฺตจิตฺโต ภนฺตคาวิภนฺตมิคสปฺปฏิภาโค. ปากตินฺทฺริโยติ วิวฏินฺทฺริโย. เสสเมตฺถ อุตฺตานเมวาติ.
๔. อาเนฺชสุตฺตวณฺณนา
๑๑๗. จตุตฺเถ ¶ ตทสฺสาเทตีติ ตํ ฌานํ อสฺสาเทติ. ตํ นิกาเมตีติ ตเทว ปตฺเถติ. เตน จ วิตฺตึ อาปชฺชตีติ เตน ฌาเนน ตุฏฺึ อาปชฺชติ. ตตฺร ิโตติ ตสฺมึ ฌาเน ิโต. ตทธิมุตฺโตติ ตตฺเถว อธิมุตฺโต. ตพฺพหุลวิหารีติ เตน พหุลํ วิหรนฺโต. สหพฺยตํ อุปปชฺชตีติ สหภาวํ อุปปชฺชติ, ตสฺมึ เทวโลเก นิพฺพตฺตตีติ อตฺโถ ¶ . นิรยมฺปิ คจฺฉตีติอาทิ นิรยาทีหิ อวิปฺปมุตฺตตฺตา อปรปริยายวเสน ตตฺถ คมนํ สนฺธาย วุตฺตํ. น ¶ หิ ตสฺส อุปจารชฺฌานโต พลวตรํ อกุสลํ อตฺถิ, เยน อนนฺตรํ อปาเย นิพฺพตฺเตยฺย. ภควโต ปน สาวโกติ โสตาปนฺนสกทาคามิอนาคามีนํ อฺตโร. ตสฺมึเยว ภเวติ ตตฺเถว อรูปภเว. ปรินิพฺพายตีติ อปฺปจฺจยปรินิพฺพาเนน ปรินิพฺพายติ. อธิปฺปยาโสติ อธิกปฺปโยโค. เสสเมตฺถ วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพํ. อิมสฺมึ ปน สุตฺเต ปุถุชฺชนสฺส อุปปตฺติชฺฌานํ กถิตํ, อริยสาวกสฺส ตเทว อุปปตฺติชฺฌานฺจ วิปสฺสนาปาทกชฺฌานฺจ กถิตํ.
๕. วิปตฺติสมฺปทาสุตฺตวณฺณนา
๑๑๘. ปฺจเม สีลวิปตฺตีติ สีลสฺส วิปนฺนากาโร. เสสทฺวเยปิ เอเสว นโย. นตฺถิ ทินฺนนฺติ ทินฺนสฺส ผลาภาวํ สนฺธาย วทติ. ยิฏฺํ วุจฺจติ มหาโยโค. หุตนฺติ ปเหณกสกฺกาโร อธิปฺเปโต. ตมฺปิ อุภยํ ผลาภาวเมว สนฺธาย ปฏิกฺขิปติ. สุกตทุกฺกฏานนฺติ สุกตทุกฺกตานํ, กุสลากุสลานนฺติ อตฺโถ. ผลํ วิปาโกติ ยํ ผลนฺติ วา วิปาโกติ วา วุจฺจติ, ตํ นตฺถีติ วทติ. นตฺถิ อยํ โลโกติ ปรโลเก ิตสฺส อยํ โลโก นตฺถิ, นตฺถิ ปโร โลโกติ อิธ โลเก ิตสฺสาปิ ปรโลโก นตฺถิ, สพฺเพ ตตฺถ ตตฺเถว อุจฺฉิชฺชนฺตีติ ทสฺเสติ. นตฺถิ มาตา นตฺถิ ปิตาติ เตสุ สมฺมาปฏิปตฺติมิจฺฉาปฏิปตฺตีนํ ผลาภาววเสน วทติ. นตฺถิ สตฺตา โอปปาติกาติ จวิตฺวา อุปฺปชฺชนกสตฺตา นาม นตฺถีติ วทติ. สมฺปทาติ ปาริปูริโย. สีลสมฺปทาติ สีลสฺส ปริปุณฺณอเวกลฺลภาโว. เสสทฺวเยปิ เอเสว นโย. อตฺถิ ทินฺนนฺติอาทิ วุตฺตปฏิปกฺขนเยน คเหตพฺพํ.
๖. อปณฺณกสุตฺตวณฺณนา
๑๑๙. ฉฏฺเ ¶ ¶ อปณฺณโก มณีติ ฉหิ ตเลหิ สมนฺนาคโต ปาสโก. สุคตึ สคฺคนฺติ จาตุมหาราชิกาทีสุ อฺตรํ สคฺคํ โลกํ. อิมสฺมึ สุตฺเต สีลฺจ สมฺมาทิฏฺิ จาติ อุภยมฺปิ มิสฺสกํ กถิตํ. สตฺตมํ อุตฺตานเมว.
๘. ปมโสเจยฺยสุตฺตวณฺณนา
๑๒๑. อฏฺเม ¶ โสเจยฺยานีติ สุจิภาวา. กายโสเจยฺยนฺติ กายทฺวาเร สุจิภาโว. เสสทฺวเยปิ เอเสว นโย. อิเมสุ ปน ปฏิปาฏิยา จตูสุ สุตฺเตสุ อคาริกปฏิปทา กถิตา. โสตาปนฺนสกทาคามีนมฺปิ วฏฺฏติ.
๙. ทุติยโสเจยฺยสุตฺตวณฺณนา
๑๒๒. นวเม อชฺฌตฺตนฺติ นิยกชฺฌตฺตํ. กามจฺฉนฺทนฺติ กามจฺฉนฺทนีวรณํ. พฺยาปาทาทีสุปิ เอเสว นโย. เสสเมตฺถ เหฏฺา วุตฺตนยเมว. คาถาย ปน กายสุจินฺติ กายทฺวาเร สุจึ, กาเยน วา สุจึ. เสสทฺวเยปิ เอเสว นโย. นินฺหาตปาปกนฺติ สพฺเพ ปาเป นินฺหาเปตฺวา โธวิตฺวา ิตํ. อิมินา สุตฺเตนปิ คาถายปิ ขีณาสโวว กถิโตติ.
๑๐. โมเนยฺยสุตฺตวณฺณนา
๑๒๓. ทสเม โมเนยฺยานีติ มุนิภาวา. กายโมเนยฺยนฺติ กายทฺวาเร มุนิภาโว สาธุภาโว ปณฺฑิตภาโว. เสสทฺวเยปิ เอเสว นโย. อิทํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, กายโมเนยฺยนฺติ อิทํ ติวิธกายทุจฺจริตปฺปหานํ กายโมเนยฺยํ นาม. อปิจ ติวิธํ กายสุจริตมฺปิ กายโมเนยฺยํ, ตถา กายารมฺมณํ ¶ าณํ กายโมเนยฺยํ, กายปริฺา กายโมเนยฺยํ, ปริฺาสหคโต มคฺโค กายโมเนยฺยํ, กาเย ฉนฺทราคสฺส ปหานํ กายโมเนยฺยํ, กายสงฺขารนิโรโธ จตุตฺถชฺฌานสมาปตฺติ กายโมเนยฺยํ. วจีโมเนยฺเยปิ เอเสว นโย.
อยํ ¶ ปเนตฺถ วิเสโส – ยถา อิธ จตุตฺถชฺฌานสมาปตฺติ, เอวํ ตตฺถ วจีสงฺขารนิโรโธ ทุติยชฺฌานสมาปตฺติ วจีโมเนยฺยนฺติ เวทิตพฺพา. มโนโมเนยฺยมฺปิ อิมินาว นเยน อตฺถํ ตฺวา จิตฺตสงฺขารนิโรโธ สฺาเวทยิตนิโรธสมาปตฺติ มโนโมเนยฺยนฺติ เวทิตพฺพา. กายมุนินฺติ กายทฺวาเร มุนึ อุตฺตมํ ปริสุทฺธํ, กาเยน วา มุนึ. เสสทฺวเยปิ เอเสว นโย. สพฺพปฺปหายินนฺติ ขีณาสวํ. ขีณาสโว หิ สพฺพปฺปหายี นามาติ.
อาปายิกวคฺโค ทุติโย.