📜
(๑๖) ๖. อเจลกวคฺควณฺณนา
๑๕๗-๑๖๓. อิโต ¶ ปเรสุ อาคาฬฺหา ปฏิปทาติ คาฬฺหา กกฺขฬา โลภวเสน ถิรคฺคหณา. นิชฺฌามาติ อตฺตกิลมถานุโยควเสน สุฏฺุ ฌามา สนฺตตฺตา ปริตตฺตา. มชฺฌิมาติ เนว กกฺขฬา น ฌามา มชฺเฌ ภวา. อเจลโกติ นิจฺเจโล นคฺโค. มุตฺตาจาโรติ วิสฺสฏฺาจาโร, อุจฺจารกมฺมาทีสุ โลกิยกุลปุตฺตาจาเรน วิรหิโต ิตโกว อุจฺจารํ กโรติ, ปสฺสาวํ กโรติ, ขาทติ ภฺุชติ. หตฺถาปเลขโนติ หตฺเถ ปิณฺฑมฺหิ นิฏฺิเต ชิวฺหาย หตฺถํ ¶ อปเลขติ, อุจฺจารมฺปิ กตฺวา หตฺถสฺมึเยว ทณฺฑกสฺี หุตฺวา หตฺเถน อปเลขติ. ภิกฺขาย คหณตฺถํ ‘‘เอหิ, ภทนฺเต’’ติ วุตฺโต น เอตีติ น เอหิภทนฺติโก. ‘‘เตน หิ ติฏฺ, ภนฺเต’’ติ วุตฺโตปิ น ติฏฺตีติ น ติฏฺภทนฺติโก. ตทุภยมฺปิ กิร โส ‘‘เอตสฺส วจนํ กตํ ภวิสฺสตี’’ติ น กโรติ. อภิหฏนฺติ ปุเรตรํ คเหตฺวา อาหฏภิกฺขํ. อุทฺทิสฺสกตนฺติ อิทํ ตุมฺเห อุทฺทิสฺส กตนฺติ เอวมาโรจิตภิกฺขํ. นิมนฺตนนฺติ ‘‘อสุกํ นาม กุลํ วา วีถึ วา คามํ วา ปวิเสยฺยาถา’’ติ เอวํ นิมนฺติตภิกฺขมฺปิ น สาทิยติ น คณฺหาติ. น กุมฺภิมุขาติ กุมฺภิโต อุทฺธริตฺวา ทียมานํ ภิกฺขมฺปิ น คณฺหาติ. น กโฬปิมุขาติ กโฬปีติ อุกฺขลิ วา ปจฺฉิ วา, ตโตปิ น คณฺหาติ. กสฺมา? ‘‘กุมฺภิกโฬปิโย มํ นิสฺสาย กฏจฺฉุนา ปหารํ ลภนฺตี’’ติ. น เอฬกมนฺตรนฺติ อุมฺมารํ อนฺตรํ กตฺวา ทียมานํ น คณฺหาติ. กสฺมา? ‘‘อยํ มํ นิสฺสาย อนฺตรกรณํ ลภตี’’ติ. ทณฺฑมุสเลสุปิ เอเสว นโย. ทฺวินฺนนฺติ ¶ ทฺวีสุ ภฺุชมาเนสุ เอกสฺมึ อุฏฺาย เทนฺเต น คณฺหาติ. กสฺมา? กพฬนฺตราโย โหตีติ.
น คพฺภินิยาติอาทีสุ ปน คพฺภินิยา กุจฺฉิยํ ทารโก กิลมติ, ปายนฺติยา ทารกสฺส ขีรนฺตราโย โหติ, ปุริสนฺตรคตาย รติอนฺตราโย โหตีติ น คณฺหาติ. น สงฺกิตฺตีสูติ สงฺกิตฺเตตฺวา กตภตฺเตสุ. ทุพฺภิกฺขสมเย กิร อเจลกสาวกา อเจลกานํ อตฺถาย ตโต ตโต ตณฺฑุลาทีนิ ¶ สมาทเปตฺวา ภตฺตํ ปจนฺติ, อุกฺกฏฺาเจลโก ตโต น ปฏิคฺคณฺหาติ. น ยตฺถ สาติ ยตฺถ สุนโข ‘‘ปิณฺฑํ ลภิสฺสามี’’ติ อุปฏฺิโต โหติ, ตตฺถ ตสฺส อทตฺวา อาหฏํ น คณฺหาติ. กสฺมา? เอตสฺส ปิณฺฑนฺตราโย โหตีติ. สณฺฑสณฺฑจารินีติ สมูหสมูหจารินี ¶ . สเจ หิ อเจลกํ ทิสฺวา ‘‘อิมสฺส ภิกฺขํ ทสฺสามา’’ติ มนุสฺสา ภตฺตเคหํ ปวิสนฺติ, เตสุ จ ปวิสนฺเตสุ กโฬปิมุขาทีสุ นิลีนา มกฺขิกา อุปฺปติตฺวา สณฺฑสณฺฑา จรนฺติ, ตโต อาหฏํ ภิกฺขํ น คณฺหาติ. กสฺมา? ‘‘มํ นิสฺสาย มกฺขิกานํ โคจรนฺตราโย ชาโต’’ติ.
ถุโสทกนฺติ สพฺพสสฺสสมฺภาเรหิ กตโสวีรกํ. เอตฺถ จ สุราปานเมว สาวชฺชํ, อยํ ปน สพฺเพสุ สาวชฺชสฺี. เอกาคาริโกติ โย เอกสฺมึเยว เคเห ภิกฺขํ ลภิตฺวา นิวตฺตติ. เอกาโลปิโกติ เอเกเนว อาโลเปน ยาเปติ. ทฺวาคาริกาทีสุปิ เอเสว นโย. เอกิสฺสาปิ ทตฺติยาติ เอกาย ทตฺติยา. ทตฺติ นาม เอกา ขุทฺทกปาติ โหติ, ยตฺถ อคฺคภิกฺขํ ปกฺขิปิตฺวา เปนฺติ. เอกาหิกนฺติ เอกทิวสนฺตริกํ. อทฺธมาสิกนฺติ อทฺธมาสนฺตริกํ. ปริยายภตฺตโภชนนฺติ วารภตฺตโภชนํ, เอกาหวาเรน ทฺวีหวาเรน สตฺตาหวาเรน อทฺธมาสวาเรนาติ เอวํ ทิวสวาเรน อาภตภตฺตโภชนํ. สากภกฺโขติอาทีนิ วุตฺตตฺถาเนว.
อุพฺภฏฺโกติ อุทฺธํ ิตโก. อุกฺกุฏิกปฺปธานมนุยุตฺโตติ อุกฺกุฏิกวีริยมนุยุตฺโต, คจฺฉนฺโตปิ อุกฺกุฏิโกว หุตฺวา อุปฺปติตฺวา อุปฺปติตฺวา คจฺฉติ. กณฺฏกาปสฺสยิโกติ อยกณฺฏเก วา ปกติกณฺฏเก วา ภูมิยํ ¶ โกฏฺเฏตฺวา ตตฺถ จมฺมํ อตฺถริตฺวา านจงฺกมาทีนิ กโรติ. เสยฺยนฺติ ¶ สยนฺโตปิ ตตฺเถว เสยฺยํ กปฺเปติ. สายํ ตติยมสฺสาติ สายตติยกํ. ปาโต มชฺฌนฺหิเก สายนฺติ ทิวสสฺส ติกฺขตฺตุํ ‘‘ปาปํ ปวาเหสฺสามี’’ติ อุทโกโรหนานุโยคํ อนุยุตฺโต วิหรติ.
กาเย กายานุปสฺสีติอาทีนิ เหฏฺา เอกกนิปาตวณฺณนายํ วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพานิ. อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, มชฺฌิมา ปฏิปทาติ, ภิกฺขเว, อยํ กามสุขลฺลิกานุโยคฺจ อตฺตกิลมถานุโยคฺจาติ ทฺเว อนฺเต อนุปคตา, สสฺสตุจฺเฉทนฺเตหิ วา วิมุตฺตา มชฺฌิมา ปฏิปทาติ เวทิตพฺพา.
อเจลกวคฺโค ฉฏฺโ.