📜
(๖) ๑. ปฺุาภิสนฺทวคฺโค
๑. ปมปฺุาภิสนฺทสุตฺตวณฺณนา
๕๑. ทุติยสฺส ¶ ¶ ปเม ปฺุาภิสนฺทาติ ปฺุสฺส อภิสนฺทา, ปฺุปฺปตฺติโยติ อตฺโถ. กุสลาภิสนฺทาติ ตสฺเสว เววจนํ. เต ¶ ปเนเต สุขํ อาหรนฺตีติ สุขสฺสาหารา. สุฏฺุ อคฺคานํ รูปาทีนํ ทายกาติ โสวคฺคิกา. สุโข เนสํ วิปาโกติ สุขวิปากา. สคฺเค อุปปตฺติ สคฺโค, สคฺคาย สํวตฺตนฺตีติ สคฺคสํวตฺตนิกา. จีวรํ ปริภฺุชมาโนติ จีวรตฺถาย วตฺถํ ลภิตฺวา สูจิสุตฺตาทีนํ อภาเวน ตํ นิกฺขิปนฺโตปิ กโรนฺโตปิ ปารุปนฺโตปิ ชิณฺณกาเล ปจฺจตฺถรณํ กโรนฺโตปิ ปจฺจตฺถริตุมฺปิ อสกฺกุเณยฺยํ ภูมตฺถรณํ กโรนฺโตปิ ภูมตฺถรณสฺส อนนุจฺฉวิกํ ผาเลตฺวา ปาทปฺุฉนํ กโรนฺโตปิ ‘‘ปริภฺุชมาโน’’ตฺเวว วุจฺจติ. ยทา ปน ‘‘ปาทปฺุฉนมฺปิ น สกฺกา อิท’’นฺติ สมฺมชฺชิตฺวา ฉฑฺฑิตํ โหติ, ตทา ปริภฺุชมาโน นาม น โหติ. อปฺปมาณํ เจโตสมาธินฺติ อรหตฺตผลสมาธึ. อปฺปมาโณ ตสฺส ปฺุาภิสนฺโทติ อิมินา ทายกสฺส ปฺุเจตนาย อปฺปมาณตํ กเถติ. ตสฺส หิ ‘‘ขีณาสโว เม จีวรํ ปริภฺุชตี’’ติ ปุนปฺปุนํ อนุสฺสรณวเสน ปวตฺตา ปฺุเจตนา อปฺปมาณา โหติ. ตํ สนฺธาเยตํ วุตฺตํ. ปิณฺฑปาตาทีสุ ปน โย ปิณฺฑปาตํ ปริภฺุชิตฺวา สตฺตาหมฺปิ เตเนว ยาเปติ, อฺํ น ปริภฺุชติ, โส สตฺตาหมฺปิ ตํเยว ปิณฺฑปาตํ ปริภฺุชมาโน นาม โหติ. เอกสฺมึ ปน เสนาสเน รตฺติฏฺานทิวาฏฺานาทีสุ จงฺกมนฺโตปิ ยาว ตํ เสนาสนํ ปหาย อฺํ น คณฺหาติ, ตาว ปริภฺุชมาโน นาม โหติ. เอเกน ปน เภสชฺเชน พฺยาธิมฺหิ วูปสนฺเต ยาว อฺํ เภสชฺชํ น ปริภฺุชติ, ตาวเทว ปริภฺุชมาโน นาม โหติ.
พหุเภรวนฺติ ¶ พหูหิ เภรวารมฺมเณหิ สมนฺนาคตํ. รตนวรานนฺติ สตฺตนฺนมฺปิ วรรตนานํ. อาลยนฺติ นิวาสฏฺานํ. ปุถู สวนฺตีติ พหุกา หุตฺวา สนฺทมานา. เสสเมตฺถ อุตฺตานเมว.
๒. ทุติยปฺุาภิสนฺทสุตฺตวณฺณนา
๕๒. ทุติเย ¶ ¶ อริยกนฺเตหีติ มคฺคผลสมฺปยุตฺเตหิ. ตานิ หิ อริยานํ กนฺตานิ โหนฺติ ปิยานิ มนาปานิ. เสสํ สุตฺตนฺเต ตาว ยํ วตฺตพฺพํ สิยา, ตํ วิสุทฺธิมคฺเค (วิสุทฺธิ. ๑.๑๒๔ อาทโย) วุตฺตเมว.
คาถาสุ ปน สทฺธาติ โสตาปนฺนสฺส สทฺธา อธิปฺเปตา. สีลมฺปิ โสตาปนฺนสฺส สีลเมว. อุชุภูตฺจ ทสฺสนนฺติ กายวงฺกาทีนํ อภาเวน ขีณาสวสฺส ทสฺสนํ อุชุภูตทสฺสนํ นาม. อาหูติ กถยนฺติ. ปสาทนฺติ พุทฺธธมฺมสงฺเฆสุ ปสาทํ. ธมฺมทสฺสนนฺติ จตุสจฺจธมฺมทสฺสนํ.
๓. ปมสํวาสสุตฺตวณฺณนา
๕๓. ตติเย สมฺพหุลาปิ โข คหปตี จ คหปตานิโย จาติ พหุกา คหปตโย จ คหปตานิโย จ อาวาหวิวาหกรณตฺถาย คจฺฉนฺตา ตเมว มคฺคํ ปฏิปนฺนา โหนฺติ. สํวาสาติ สหวาสา เอกโตวาสา. ฉโว ฉวายาติ คุณมรเณน มตตฺตา ฉโว คุณมรเณเนว มตาย ฉวาย สทฺธึ. เทวิยา สทฺธินฺติ คุเณหิ เทวิภูตาย สทฺธึ. ทุสฺสีโลติ นิสฺสีโล. ปาปธมฺโมติ ลามกธมฺโม. อกฺโกสกปริภาสโกติ ทสหิ อกฺโกสวตฺถูหิ อกฺโกสโก, ภยํ ทสฺเสตฺวา สนฺตชฺชเนน ปริภาสโก. เอวํ ¶ สพฺพตฺถ อตฺโถ เวทิตพฺโพ.
กทริยาติ ถทฺธมจฺฉริโน. ชานิปตโยติ ชยมฺปติกา. วทฺูติ ยาจกานํ วจนสฺส อตฺถํ ชานนฺติ. สฺตาติ สีลสํยเมน สมนฺนาคตา. ธมฺมชีวิโนติ ธมฺเม ตฺวา ชีวิกํ กปฺเปนฺตีติ ธมฺมชีวิโน. อตฺถาสํ ปจุรา โหนฺตีติ วฑฺฒิสงฺขาตา อตฺถา เอเตสํ พหู โหนฺติ. ผาสุกํ อุปชายตีติ อฺมฺํ ผาสุวิหาโร ชายติ. กามกามิโนติ กาเม กามยมานา.
๔. ทุติยสํวาสสุตฺตวณฺณนา
๕๔. จตุตฺเถ กมฺมปถวเสน เทสนา ปวตฺติตา. เสสํ ตาทิสเมว. อิเมสุ ปน ทฺวีสุปิ สุตฺเตสุ อคาริกปฏิปทา กถิตา. โสตาปนฺนสกทาคามีนมฺปิ วฏฺฏติ.
๕-๖. สมชีวีสุตฺตทฺวยวณฺณนา
๕๕-๕๖. ปฺจเม ¶ ¶ เตนุปสงฺกมีติ กิมตฺถํ อุปสงฺกมิ? อนุคฺคณฺหนตฺถํ. ตถาคโต หิ ตํ รฏฺํ ปาปุณนฺโต อิเมสํเยว ทฺวินฺนํ สงฺคณฺหนตฺถาย ปาปุณาติ. นกุลปิตา กิร ปฺจ ชาติสตานิ ตถาคตสฺส ปิตา อโหสิ, ปฺจ ชาติสตานิ มหาปิตา, ปฺจ ชาติสตานิ จูฬปิตา. นกุลมาตาปิ ปฺจ ชาติสตานิ ตถาคตสฺส มาตา อโหสิ, ปฺจ ชาติสตานิ มหามาตา, ปฺจ ชาติสตานิ จูฬมาตา. เต สตฺถุ ทิฏฺกาลโต ปฏฺาย ปุตฺตสิเนหํ ปฏิลภิตฺวา ‘‘หนฺตาต, หนฺตาตา’’ติ วจฺฉกํ ทิสฺวา วจฺฉคิทฺธินี คาวี วิย วิรวมานา อุปสงฺกมิตฺวา ปมทสฺสเนเนว โสตาปนฺนา ชาตา. นิเวสเน ¶ ปฺจสตานํ ภิกฺขูนํ อาสนานิ สทา ปฺตฺตาเนว โหนฺติ. อิติ ภควา เตสํ อนุคฺคณฺหนตฺถาย อุปสงฺกมิ. อติจริตาติ อติกฺกมิตา. อภิสมฺปรายฺจาติ ปรโลเก จ. สมสทฺธาติ สทฺธาย สมา เอกสทิสา. สีลาทีสุปิ เอเสว นโย. ฉฏฺํ เกวลํ ภิกฺขูนํ เทสิตํ. เสสเมตฺถ ตาทิสเมว.
๗. สุปฺปวาสาสุตฺตวณฺณนา
๕๗. สตฺตเม ปชฺชนิกนฺติ ตสฺส นิคมสฺส นามํ. โกลิยานนฺติ โกลราชกุลานํ. อายุํ โข ปน ทตฺวาติ อายุทานํ ทตฺวา. อายุสฺส ภาคินี โหตีติ อายุภาคปฏิลาภินี โหติ, อายุํ วา ภชนิกา โหติ, อายุปฺปฏิลาภินีติ อตฺโถ. เสสปเทสุปิ เอเสว นโย.
รสสา อุเปตนฺติ รเสน อุเปตํ รสสมฺปนฺนํ. อุชฺชุคเตสูติ กายวงฺกาทิรหิตตฺตา อุชุกเมว คเตสุ ขีณาสเวสุ. จรณูปปนฺเนสูติ ปฺจทสหิ จรณธมฺเมหิ สมนฺนาคเตสุ. มหคฺคเตสูติ มหตฺตํ คเตสุ. ขีณาสวานฺเเวตํ นามํ. ปฺุเน ปฺุํ สํสนฺทมานาติ ปฺุเน สทฺธึ ปฺุํ ฆฏยมานา. มหปฺผลา โลกวิทูน วณฺณิตาติ เอวรูปา ทานสงฺขาตา ทกฺขิณา ติวิธโลกํ วิทิตํ กตฺวา ิตตฺตา โลกวิทูนํ พุทฺธานํ วณฺณิตา, พุทฺเธหิ ปสตฺถาติ อตฺโถ. ยฺมนุสฺสรนฺตาติ ¶ ยฺํ ทานํ อนุสฺสรนฺตา. เวทชาตาติ ตุฏฺิชาตา.
๘. สุทตฺตสุตฺตวณฺณนา
๕๘. อฏฺเม ¶ ¶ สฺตานนฺติ กายวาจาหิ สํยตานํ. ปรทตฺตโภชินนฺติ ปเรหิ ทินฺนเมว ภฺุชิตฺวา ยาเปนฺตานํ. กาเลนาติ ยุตฺตปฺปตฺตกาเลน. สกฺกจฺจ ททาตีติ สหตฺถา สกฺการํ กตฺวา ททาติ. จตฺตาริ านานิ อนุปฺปเวจฺฉตีติ จตฺตาริ การณานิ อนุปฺปเวเสติ ททาติ. ยสวา โหตีติ มหาปริวาโร โหติ. นวมํ เกวลํ ภิกฺขูนํ กถิตํ. เสสเมตฺถ ตาทิสเมว.
๑๐. คิหิสามีจิสุตฺตวณฺณนา
๖๐. ทสเม คิหิสามีจิปฏิปทนฺติ คิหีนํ อนุจฺฉวิกํ ปฏิปตฺตึ. ปจฺจุปฏฺิโต โหตีติ อติหริตฺวา ทาตุกามตาย ปติอุปฏฺิโต โหติ อุปคโต, ภิกฺขุสงฺฆสฺส จีวรํ เทตีติ อตฺโถ.
อุปฏฺิตาติ อุปฏฺายโก. เตสํ ทิวา จ รตฺโต จาติ เย เอวํ จตูหิ ปจฺจเยหิ อุปฏฺหนฺติ, เตสํ ทิวา จ รตฺติฺจ ปริจฺจาควเสน จ อนุสฺสรณวเสน จ สทา ปฺุํ ปวฑฺฒติ. สคฺคฺจ กมติฏฺานนฺติ ตาทิโส จ ภทฺทกํ กมฺมํ กตฺวา สคฺคฏฺานํ อุปคจฺฉติ. อิเมสุ จตูสุปิ สุตฺเตสุ อาคาริยปฏิปทา กถิตา. โสตาปนฺนสกทาคามีนมฺปิ วฏฺฏติ.
ปฺุาภิสนฺทวคฺโค ปโม.