📜
(๙) ๔. มจลวคฺโค
๑-๕. ปาณาติปาตาทิสุตฺตปฺจกวณฺณนา
๘๑-๘๕. จตุตฺถสฺส ¶ ปมาทีนิ อุตฺตานตฺถาเนว. ปฺจเม ‘‘นีเจ กุเล ปจฺจาชาโต’’ติอาทิเกน ตเมน ยุตฺโตติ ตโม. กายทุจฺจริตาทีหิ ปุน นิรยตมูปคมนโต ตมปรายโณ. อิติ อุภเยนปิ ขนฺธตโมว กถิโต โหติ. ‘‘อฑฺเฒ กุเล ปจฺจาชาโต’’ติอาทิเกน โชตินา ยุตฺตโต โชติ, อาโลกภูโตติ วุตฺตํ โหติ. กายสุจริตาทีหิ ปุน สคฺคุปฺปตฺติโชติภาวูปคมนโต โชติปรายโณ. อิมินา นเยน อิตเรปิ ทฺเว เวทิตพฺพา.
เวนกุเลติ วิลีวการกุเล. เนสาทกุเลติ มิคลุทฺทกาทีนํ กุเล. รถการกุเลติ จมฺมการกุเล. ปุกฺกุสกุเลติ ปุปฺผฉฑฺฑกกุเล. กสิรวุตฺติเกติ ทุกฺขวุตฺติเก. ทุพฺพณฺโณติ ¶ ปํสุปิสาจโก วิย ฌามขาณุวณฺโณ. ทุทฺทสิโกติ วิชาตมาตุยาปิ อมนาปทสฺสโน. โอโกฏิมโกติ ลกุณฺฑโก. กาโณติ เอกจฺฉิกาโณ วา อุภยจฺฉิกาโณ วา. กุณีติ เอกหตฺถกุณี วา อุภยหตฺถกุณี วา. ขฺโชติ เอกปาทขฺโช วา อุภยปาทขฺโช วา. ปกฺขหโตติ หตปกฺโข ปีสปฺปี ¶ . ปทีเปยฺยสฺสาติ เตลกปลฺลาทิโน ทีปอุปกรณสฺส. เอวํ โข, ภิกฺขเวติ เอตฺถ เอโก ปุคฺคโล พหิทฺธา อาโลกํ อทิสฺวา มาตุ กุจฺฉิมฺหิเยว กาลํ กตฺวา อปาเยสุ นิพฺพตฺตนฺโต สกลมฺปิ กปฺปํ สํสรติ. โสปิ ตโมตมปรายโณว. โส ปน กุหกปุคฺคโล ภเวยฺย. กุหกสฺส หิ เอวรูปา นิปฺผตฺติ โหตีติ วุตฺตํ.
เอตฺถ จ ‘‘นีเจ กุเล’’ติอาทีหิ อาคมนวิปตฺติ เจว ปจฺจุปฺปนฺนปจฺจยวิปตฺติ จ ทสฺสิตา. ‘‘ทลิทฺเท’’ติอาทีหิ ปวตฺตปจฺจยวิปตฺติ, ‘‘กสิรวุตฺติเก’’ติอาทีหิ อาชีวุปายวิปตฺติ, ‘‘ทุพฺพณฺโณ’’ติอาทีหิ อตฺตภาววิปตฺติ, ‘‘พหฺวาพาโธ’’ติอาทีหิ ทุกฺขการณสมาโยโค, ‘‘น ลาภี’’ติอาทีหิ สุขการณวิปตฺติ เจว อุปโภควิปตฺติ จ, ‘‘กาเยน ทุจฺจริต’’นฺติอาทีหิ ตมปรายณภาวสฺส การณสมาโยโค, ‘‘กายสฺส เภทา’’ติอาทีหิ สมฺปรายิกตมูปคโม. สุกฺกปกฺโข วุตฺตปฏิปกฺขนเยน เวทิตพฺโพ.
๖. โอณโตณตสุตฺตวณฺณนา
๘๖. ฉฏฺเ ¶ โอณโตณโตติ อิทานิ นีจโก อายติมฺปิ นีจโก ภวิสฺสติ. โอณตุณฺณโตติ อิทานิ นีโจ อายตึ อุจฺโจ ภวิสฺสติ. อุณฺณโตณโตติ อิทานิ อุจฺโจ อายตึ นีโจ ภวิสฺสติ. อุณฺณตุณฺณโตติ ¶ อิทานิ อุจฺโจ อายติมฺปิ อุจฺโจ ภวิสฺสติ. วิตฺถาโร ปน เนสํ ปุริมสุตฺตนเยเนว เวทิตพฺโพ.
๗. ปุตฺตสุตฺตวณฺณนา
๘๗. สตฺตเม สมณมจโลติ สมณอจโล, มกาโร ปทสนฺธิกโร, นิจฺจลสมโณติ อตฺโถ. อิมินา สตฺตวิธมฺปิ เสขํ ทสฺเสติ. โส หิ สาสเน มูลชาตาย สทฺธาย ปติฏฺิตตฺตา อจโล นาม. สมณปุณฺฑรีโกติ ปุณฺฑรีกสทิโส สมโณ. ปุณฺฑรีกํ นาม อูนสตปตฺตํ สโรรุหํ. อิมินา สุกฺขวิปสฺสกขีณาสวํ ทสฺเสติ. โส หิ ฌานาภิฺานํ อภาเวน อปริปุณฺณคุณตฺตา สมณปุณฺฑรีโก นาม โหติ. สมณปทุโมติ ปทุมสทิโส สมโณ. ปทุมํ นาม ปริปุณฺณสตปตฺตํ สโรรุหํ. อิมินา อุภโตภาควิมุตฺตํ ขีณาสวํ ทสฺเสติ. โส หิ ฌานาภิฺานํ ภาเวน ปริปุณฺณคุณตฺตา สมณปทุโม นาม โหติ ¶ . สมเณสุ สมณสุขุมาโลติ สพฺเพสุปิ เอเตสุ สมเณสุ สุขุมาลสมโณ มุทุจิตฺตสรีโร กายิกเจตสิกทุกฺขรหิโต เอกนฺตสุขี. เอเตน อตฺตานฺเจว อตฺตสทิเส จ ทสฺเสติ.
เอวํ มาติกํ นิกฺขิปิตฺวา อิทานิ ปฏิปาฏิยา วิภชนฺโต กถฺจ, ภิกฺขเวติอาทิมาห. ตตฺถ เสโขติ สตฺตวิโธปิ เสโข. ปาฏิปโทติ ปฏิปนฺนโก. อนุตฺตรํ โยคกฺเขมํ ปตฺถยมาโน วิหรตีติ อรหตฺตํ ปตฺถยนฺโต วิหรติ. มุทฺธาวสิตฺตสฺสาติ มุทฺธนิ อวสิตฺตสฺส, กตาภิเสกสฺสาติ อตฺโถ. อาภิเสโกติ อภิเสกํ กาตุํ ยุตฺโต. อนภิสิตฺโตติ ¶ น ตาว อภิสิตฺโต. มจลปฺปตฺโตติ รฺโ ขตฺติยสฺส มุทฺธาวสิตฺตสฺส ปุตฺตภาเวน เจว ปุตฺเตสุ เชฏฺกภาเวน จ น ตาว อภิสิตฺตภาเวน จ อภิเสกปฺปตฺติอตฺถาย อจลปฺปตฺโต นิจฺจลปตฺโต. มกาโร นิปาตมตฺตํ. กาเยน ผุสิตฺวาติ นามกาเยน ผุสิตฺวา.
ยาจิโตว พหุลํ จีวรํ ปริภฺุชตีติ ‘‘อิทํ, ภนฺเต, ปริภฺุชถา’’ติ เอวํ ทายเกหิ ยาจมาเนเหว ¶ อุปนีตํ จีวรํ พหุํ ปริภฺุชติ, กิฺจิเทว อยาจิตํ, พากุลตฺเถโร วิย. ปิณฺฑปาตํ ขทิรวนมคฺเค สีวลิตฺเถโร วิย. เสนาสนํ อฏฺกนาครสุตฺเต (ม. นิ. ๒.๑๗ อาทโย; อ. นิ. ๑๑.๑๖ อาทโย) อานนฺทตฺเถโร วิย. คิลานปจฺจยํ ปิลินฺทวจฺฉเถโร วิย. ตฺยสฺสาติ เต อสฺส. มนาเปเนวาติ มนํ อลฺลียนเกน. สมุทาจรนฺตีติ กตฺตพฺพกิจฺจานิ กโรนฺติ ปวตฺตนฺติ วา. อุปหารํ อุปหรนฺตีติ กายิกเจตสิกอุปหารํ อุปหรนฺติ อุปนียนฺติ. สนฺนิปาติกานีติ ติณฺณมฺปิ สนฺนิปาเตน นิพฺพตฺตานิ. อุตุปริณามชานีติ อุตุปริณามโต อติสีตอติอุณฺหอุตุโต ชาตานิ. วิสมปริหารชานีติ อจฺจาสนอติฏฺานาทิกา วิสมปริหารโต ชาตานิ. โอปกฺกมิกานีติ วธพนฺธนาทิอุปกฺกเมน นิพฺพตฺตานิ. กมฺมวิปากชานีติ ¶ วินาปิ อิเมหิ การเณหิ เกวลํ ปุพฺเพ กตกมฺมวิปากวเสเนว ชาตานิ. จตุนฺนํ ฌานานนฺติ เอตฺถ ขีณาสวานมฺปิ พุทฺธานมฺปิ กิริยชฺฌานาเนว อธิปฺเปตานิ. เสสํ อุตฺตานตฺถเมวาติ.
๘. สํโยชนสุตฺตวณฺณนา
๘๘. อฏฺเม สาสเน ลทฺธปฺปติฏฺตฺตา โสตาปนฺโนว สมณมจโลติ วุตฺโต, นาติพหุคุณตฺตา น พหุปตฺตํ วิย สโรรุหํ สกทาคามี ¶ สมณปุณฺฑรีโกติ, ตโต พหุตรคุณตฺตา สตปตฺตํ วิย สโรรุหํ อนาคามี สมณปทุโมติ, ถทฺธภาวกรานํ กิเลสานํ สพฺพโส สมุจฺฉินฺนตฺตา มุทุภาวปฺปตฺโต ขีณาสโว สมณสุขุมาโลติ.
๙. สมฺมาทิฏฺิสุตฺตวณฺณนา
๘๙. นวเม สมฺมาทิฏฺิโกติอาทีหิ อฏฺงฺคิกมคฺควเสน ปมสุตฺเต วิย สตฺต เสขา คหิตา. ทุติยวาเร ทสงฺคิกมคฺควเสน วา อรหตฺตผลาณอรหตฺตผลวิมุตฺตีหิ สทฺธึ, อฏฺงฺคิกมคฺควเสน วา สุกฺขวิปสฺสกขีณาสโว กถิโต, ตติยวาเร อุภโตภาควิมุตฺโต, จตุตฺถวาเร ตถาคโต จ ตถาคตสทิสขีณาสโว จาติ. อิติ อิทํ สุตฺตํ ปมสุตฺเต กถิตปุคฺคลานํ วเสเนว กถิตํ, เทสนามตฺตเมว ปเนตฺถ นานนฺติ.
๑๐. ขนฺธสุตฺตวณฺณนา
๙๐. ทสเม ¶ ปมวาเร อรหตฺตตฺถาย ปโยคํ อนารภิตฺวา ิโต ปมาทวิหารี เสขปุคฺคโล กถิโต. ทุติยวาเร อนุปฺปาทิตชฺฌาโน อารทฺธวิปสฺสโก อปฺปมาทวิหารี เสขปุคฺคโล กถิโต. ตติยวาเร อารทฺธวิปสฺสโก อปฺปมาทวิหารี อฏฺวิโมกฺขลาภี เสขปุคฺคโล กถิโต, จตุตฺถวาเร ปรมสุขุมาลขีณาสโวติ.
มจลวคฺโค จตุตฺโถ.