📜
(๑๔) ๔. ปุคฺคลวคฺโค
๑. สํโยชนสุตฺตวณฺณนา
๑๓๑. จตุตฺถสฺส ¶ ปเม อุปปตฺติปฏิลาภิยานีติ เยหิ อนนฺตรา อุปปตฺตึ ปฏิลภติ. ภวปฏิลาภิยานีติ อุปปตฺติภวสฺส ปฏิลาภาย ปจฺจยานิ. สกทาคามิสฺสาติ อิทํ อปฺปหีนสํโยชเนสุ อริเยสุ อุตฺตมโกฏิยา คหิตํ. ยสฺมา ปน อนฺตราปรินิพฺพายิสฺส อนฺตรา อุปปตฺติ นตฺถิ, ยํ ปน โส ตตฺถ ฌานํ สมาปชฺชติ, ตํ ¶ กุสลตฺตา ‘‘อุปปตฺติภวสฺส ปจฺจโย’’ เตว สงฺขฺยํ คจฺฉติ. ตสฺมาสฺส ‘‘อุปปตฺติปฏิลาภิยานิ สํโยชนานิ ปหีนานิ, ภวปฏิลาภิยานิ สํโยชนานิ อปฺปหีนานี’’ติ วุตฺตํ. โอรมฺภาคิเยสุ จ อปฺปหีนํ อุปาทาย สกทาคามิสฺส อวิเสเสน ‘‘โอรมฺภาคิยานิ สํโยชนานิ อปฺปหีนานี’’ติ วุตฺตํ. เสสเมตฺถ อุตฺตานเมว.
๒. ปฏิภานสุตฺตวณฺณนา
๑๓๒. ทุติเย ยุตฺตปฺปฏิภาโน โน มุตฺตปฺปฏิภาโนติ ปฺหํ กเถนฺโต ยุตฺตเมว กเถติ, สีฆํ ปน น กเถติ, สณิกเมว กเถตีติ อตฺโถ. อิมินา นเยน สพฺพปทานิ เวทิตพฺพานิ.
๓. อุคฺฆฏิตฺูสุตฺตวณฺณนา
๑๓๓. ตติเย ¶ จตุนฺนมฺปิ ปุคฺคลานํ อิมินา สุตฺเตน วิเสโส เวทิตพฺโพ –
‘‘กตโม จ ปุคฺคโล อุคฺฆฏิตฺู, ยสฺส ปุคฺคลสฺส สห อุทาหฏเวลาย ธมฺมาภิสมโย โหติ, อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล อุคฺฆฏิตฺู. กตโม จ ปุคฺคโล วิปฺจิตฺู, ยสฺส ปุคฺคลสฺส วิตฺถาเรน อตฺเถ วิภชิยมาเน ธมฺมาภิสมโย โหติ, อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล วิปฺจิตฺู. กตโม จ ปุคฺคโล เนยฺโย, ยสฺส ปุคฺคลสฺส อุทฺเทสโต ¶ ปริปุจฺฉโต โยนิโสมนสิกโรโต กลฺยาณมิตฺเต เสวโต ภชโต ปยิรุปาสโต อนุปุพฺเพน ธมฺมาภิสมโย โหติ, อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล เนยฺโย. กตโม จ ปุคฺคโล ปทปรโม, ยสฺส ปุคฺคลสฺส พหุมฺปิ สุณโต พหุมฺปิ ภณโต พหุมฺปิ ธารยโต พหุมฺปิ วาจยโต น ตาย ชาติยา ธมฺมาภิสมโย โหติ, อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล ปทปรโม’’ติ (ปุ. ป. ๑๔๘-๑๕๑).
๔. อุฏฺานผลสุตฺตวณฺณนา
๑๓๔. จตุตฺเถ อุฏฺานวีริเยเนว ทิวสํ วีตินาเมตฺวา ตสฺส นิสฺสนฺทผลมตฺตํ กิฺจิเทว ลภิตฺวา ชีวิกํ กปฺเปติ, ตํ ปน อุฏฺานํ อาคมฺม กิฺจิ ปฺุผลํ นปฺปฏิลภติ ¶ , อยํ อุฏฺานผลูปชีวี น กมฺมผลูปชีวี นาม. จาตุมหาราชิเก ปน เทเว อาทึ กตฺวา สพฺเพปิ เทวา อุฏฺานวีริเยน วินา ปฺุผลสฺเสว อุปชีวนโต กมฺมผลูปชีวิโน น อุฏฺานผลูปชีวิโน นาม. ราชราชมหามตฺตาทโย อุฏฺานผลูปชีวิโน จ กมฺมผลูปชีวิโน จ. เนรยิกสตฺตา เนว อุฏฺานผลูปชีวิโน น กมฺมผลูปชีวิโน. อิมสฺมึ สุตฺเต ปฺุผลเมว กมฺมผลนฺติ อธิปฺเปตํ, ตฺจ เตสํ นตฺถิ.
๕. สาวชฺชสุตฺตวณฺณนา
๑๓๕. ปฺจเม ปโม อนฺธพาลปุถุชฺชโน, ทุติโย อนฺตรนฺตรา กุสลการโก โลกิยปุถุชฺชโน, ตติโย โสตาปนฺโน, สกทาคามิอนาคามิโนปิ ¶ เอเตเนว สงฺคหิตา. จตุตฺโถ ขีณาสโว. โส หิ เอกนฺเตเนว อนวชฺโช.
๖-๗. สีลสุตฺตาทิวณฺณนา
๑๓๖-๑๓๗. ฉฏฺเ ปโม โลกิยมหาชโน, ทุติโย สุกฺขวิปสฺสโก โสตาปนฺโน จ สกทาคามี จ, ตติโย อนาคามี. โส หิ ยสฺมา ตงฺขณิกมฺปิ อุปปตฺตินิมิตฺตกํ ฌานํ ปฏิลภติเยว, ตสฺมา สุกฺขวิปสฺสโกปิ สมาธิสฺมึ ปริปูรการีเยว. จตุตฺโถ ขีณาสโวเยว ¶ . โส หิ สพฺเพสํ สีลาทิปจฺจนีกานํ ปหีนตฺตา สพฺพตฺถ ปริปูรการี นาม. สตฺตเมปิ ฉฏฺเ วุตฺตนเยเนว ปุคฺคลปริจฺเฉโท เวทิตพฺโพ.
๘. นิกฏฺสุตฺตวณฺณนา
๑๓๘. อฏฺเม นิกฏฺกาโยติ นิคฺคตกาโย. อนิกฏฺจิตฺโตติ อนุปวิฏฺจิตฺโต. กาเยเนว คามโต นิกฺขนฺโต, จิตฺเตน อรฺเ วสนฺโตปิ คามเมว ปวิฏฺโติ วุตฺตํ โหติ. อิมินา นเยน สพฺพตฺถ อตฺโถ เวทิตพฺโพ.
๙. ธมฺมกถิกสุตฺตวณฺณนา
๑๓๙. นวเม อสหิตนฺติ อตฺเถน อสํยุตฺตํ. น กุสลา โหตีติ น เฉกา โหติ. สหิตาสหิตสฺสาติ ¶ อตฺถนิสฺสิตสฺส วา อนิสฺสิตสฺส วา. เอวํ สพฺพตฺถ อตฺโถ เวทิตพฺโพ.
๑๐. วาทีสุตฺตวณฺณนา
๑๔๐. ทสเม อตฺถโต ปริยาทานํ คจฺฉตีติ อฏฺกถํ ปุจฺฉิโต ปริยาทานํ ปริกฺขยํ คจฺฉติ, กเถตุํ น สกฺโกติ. โน พฺยฺชนโตติ พฺยฺชนํ ปนสฺส ปวตฺตติ น ปริยาทิยติ. เอเสว นโย สพฺพตฺถาติ.
ปุคฺคลวคฺโค จตุตฺโถ.