📜
(๑๒) ๒. อาปายิกวคฺโค
๑. อาปายิกสุตฺตํ
๑๑๔. ‘‘ตโยเม ¶ ¶ , ภิกฺขเว, อาปายิกา เนรยิกา อิทมปฺปหาย. กตเม ตโย? โย ¶ จ อพฺรหฺมจารี พฺรหฺมจาริปฏิฺโ, โย จ สุทฺธํ พฺรหฺมจริยํ จรนฺตํ อมูลเกน [อภูเตน (ก.)] อพฺรหฺมจริเยน อนุทฺธํเสติ, โย จายํ เอวํวาที เอวํทิฏฺิ – ‘นตฺถิ กาเมสุ โทโส’ติ, โส ตาย กาเมสุ ปาตพฺยตํ อาปชฺชติ. อิเม โข, ภิกฺขเว, ตโย อาปายิกา เนรยิกา อิทมปฺปหายา’’ติ. ปมํ.
๒. ทุลฺลภสุตฺตํ
๑๑๕. ‘‘ติณฺณํ, ภิกฺขเว, ปาตุภาโว ทุลฺลโภ โลกสฺมึ. กตเมสํ ติณฺณํ? ตถาคตสฺส, ภิกฺขเว, อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส ปาตุภาโว ทุลฺลโภ โลกสฺมึ, ตถาคตปฺปเวทิตสฺส ธมฺมวินยสฺส เทเสตา ปุคฺคโล ทุลฺลโภ โลกสฺมึ, กตฺู กตเวที ปุคฺคโล ทุลฺลโภ โลกสฺมึ. อิเมสํ โข, ภิกฺขเว, ติณฺณํ ปาตุภาโว ทุลฺลโภ โลกสฺมิ’’นฺติ. ทุติยํ.
๓. อปฺปเมยฺยสุตฺตํ
๑๑๖. ‘‘ตโยเม, ภิกฺขเว, ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมึ. กตเม ตโย? สุปฺปเมยฺโย, ทุปฺปเมยฺโย, อปฺปเมยฺโย. กตโม จ, ภิกฺขเว, ปุคฺคโล สุปฺปเมยฺโย? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ปุคฺคโล อุทฺธโต โหติ อุนฺนโฬ จปโล มุขโร วิกิณฺณวาโจ มุฏฺสฺสติ อสมฺปชาโน อสมาหิโต วิพฺภนฺตจิตฺโต ปากตินฺทฺริโย. อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, ปุคฺคโล สุปฺปเมยฺโย.
‘‘กตโม ¶ ¶ จ, ภิกฺขเว, ปุคฺคโล ทุปฺปเมยฺโย? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ปุคฺคโล อนุทฺธโต โหติ อนุนฺนโฬ อจปโล อมุขโร อวิกิณฺณวาโจ อุปฏฺิตสฺสติ สมฺปชาโน สมาหิโต เอกคฺคจิตฺโต สํวุตินฺทฺริโย. อยํ ¶ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, ปุคฺคโล ทุปฺปเมยฺโย.
‘‘กตโม จ, ภิกฺขเว, ปุคฺคโล อปฺปเมยฺโย? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อรหํ โหติ ขีณาสโว. อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, ปุคฺคโล อปฺปเมยฺโย. อิเม โข, ภิกฺขเว, ตโย ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมิ’’นฺติ. ตติยํ.
๔. อาเนฺชสุตฺตํ
๑๑๗. ‘‘ตโยเม ¶ , ภิกฺขเว, ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมึ. กตเม ตโย? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ปุคฺคโล สพฺพโส รูปสฺานํ สมติกฺกมา ปฏิฆสฺานํ อตฺถงฺคมา นานตฺตสฺานํ อมนสิการา ‘อนนฺโต อากาโส’ติ อากาสานฺจายตนํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ. โส ตทสฺสาเทติ ตํ นิกาเมติ เตน จ วิตฺตึ อาปชฺชติ, ตตฺร ิโต ตทธิมุตฺโต ตพฺพหุลวิหารี อปริหีโน กาลํ กุรุมาโน อากาสานฺจายตนูปคานํ เทวานํ สหพฺยตํ อุปปชฺชติ. อากาสานฺจายตนูปคานํ, ภิกฺขเว, เทวานํ วีสติ กปฺปสหสฺสานิ อายุปฺปมาณํ. ตตฺถ ปุถุชฺชโน ยาวตายุกํ ตฺวา ยาวตกํ เตสํ เทวานํ อายุปฺปมาณํ ตํ สพฺพํ เขเปตฺวา นิรยมฺปิ คจฺฉติ ติรจฺฉานโยนิมฺปิ คจฺฉติ เปตฺติวิสยมฺปิ คจฺฉติ. ภควโต ปน สาวโก ตตฺถ ยาวตายุกํ ตฺวา ยาวตกํ เตสํ เทวานํ อายุปฺปมาณํ ตํ สพฺพํ เขเปตฺวา ตสฺมึเยว ภเว ปรินิพฺพายติ. อยํ โข, ภิกฺขเว, วิเสโส อยํ อธิปฺปยาโส อิทํ นานากรณํ สุตวโต อริยสาวกสฺส อสฺสุตวตา ปุถุชฺชเนน, ยทิทํ คติยา อุปปตฺติยา.
‘‘ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล สพฺพโส อากาสานฺจายตนํ สมติกฺกมฺม ‘อนนฺตํ วิฺาณ’นฺติ วิฺาณฺจายตนํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ. โส ตทสฺสาเทติ ตํ ¶ นิกาเมติ เตน จ วิตฺตึ อาปชฺชติ, ตตฺร ิโต ตทธิมุตฺโต ตพฺพหุลวิหารี อปริหีโน กาลํ กุรุมาโน วิฺาณฺจายตนูปคานํ เทวานํ สหพฺยตํ อุปปชฺชติ. วิฺาณฺจายตนูปคานํ, ภิกฺขเว, เทวานํ จตฺตารีสํ กปฺปสหสฺสานิ อายุปฺปมาณํ. ตตฺถ ¶ ปุถุชฺชโน ¶ ยาวตายุกํ ตฺวา ยาวตกํ เตสํ เทวานํ อายุปฺปมาณํ ตํ สพฺพํ เขเปตฺวา นิรยมฺปิ คจฺฉติ ติรจฺฉานโยนิมฺปิ คจฺฉติ เปตฺติวิสยมฺปิ คจฺฉติ. ภควโต ปน สาวโก ตตฺถ ยาวตายุกํ ตฺวา ยาวตกํ เตสํ เทวานํ อายุปฺปมาณํ ตํ สพฺพํ เขเปตฺวา ตสฺมึเยว ภเว ปรินิพฺพายติ. อยํ โข, ภิกฺขเว, วิเสโส อยํ อธิปฺปยาโส อิทํ นานากรณํ ¶ สุตวโต อริยสาวกสฺส อสฺสุตวตา ปุถุชฺชเนน, ยทิทํ คติยา อุปปตฺติยา.
‘‘ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, อิเธกจฺโจ ปุคฺคโล สพฺพโส วิฺาณฺจายตนํ สมติกฺกมฺม ‘นตฺถิ กิฺจี’ติ อากิฺจฺายตนํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ. โส ตทสฺสาเทติ ตํ นิกาเมติ เตน จ วิตฺตึ อาปชฺชติ, ตตฺร ิโต ตทธิมุตฺโต ตพฺพหุลวิหารี อปริหีโน กาลํ กุรุมาโน อากิฺจฺายตนูปคานํ เทวานํ สหพฺยตํ อุปปชฺชติ. อากิฺจฺายตนูปคานํ, ภิกฺขเว, เทวานํ สฏฺิ กปฺปสหสฺสานิ อายุปฺปมาณํ. ตตฺถ ปุถุชฺชโน ยาวตายุกํ ตฺวา ยาวตกํ เตสํ เทวานํ อายุปฺปมาณํ ตํ สพฺพํ เขเปตฺวา นิรยมฺปิ คจฺฉติ ติรจฺฉานโยนิมฺปิ คจฺฉติ เปตฺติวิสยมฺปิ คจฺฉติ. ภควโต ปน สาวโก ตตฺถ ยาวตายุกํ ตฺวา ยาวตกํ เตสํ เทวานํ อายุปฺปมาณํ ตํ สพฺพํ เขเปตฺวา ตสฺมึเยว ภเว ปรินิพฺพายติ. อยํ โข, ภิกฺขเว, วิเสโส ¶ , อยํ อธิปฺปยาโส อิทํ นานากรณํ สุตวโต อริยสาวกสฺส อสฺสุตวตา ปุถุชฺชเนน, ยทิทํ คติยา อุปปตฺติยา. ‘อิเม โข, ภิกฺขเว, ตโย ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมิ’’’นฺติ. จตุตฺถํ.
๕. วิปตฺติสมฺปทาสุตฺตํ
๑๑๘. ‘‘ติสฺโส อิมา, ภิกฺขเว, วิปตฺติโย. กตมา ติสฺโส? สีลวิปตฺติ, จิตฺตวิปตฺติ, ทิฏฺิวิปตฺติ. กตมา จ, ภิกฺขเว, สีลวิปตฺติ? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ปาณาติปาตี โหติ, อทินฺนาทายี โหติ, กาเมสุมิจฺฉาจารี โหติ, มุสาวาที โหติ, ปิสุณวาโจ โหติ, ผรุสวาโจ โหติ, สมฺผปฺปลาปี โหติ. อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, สีลวิปตฺติ.
‘‘กตมา จ, ภิกฺขเว, จิตฺตวิปตฺติ? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ อภิชฺฌาลุ โหติ พฺยาปนฺนจิตฺโต. อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, จิตฺตวิปตฺติ.
‘‘กตมา ¶ ¶ จ, ภิกฺขเว, ทิฏฺิวิปตฺติ? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ มิจฺฉาทิฏฺิโก โหติ วิปรีตทสฺสโน – ‘นตฺถิ ทินฺนํ, นตฺถิ ยิฏฺํ, นตฺถิ หุตํ, นตฺถิ สุกตทุกฺกฏานํ ¶ , กมฺมานํ ผลํ วิปาโก, นตฺถิ อยํ โลโก, นตฺถิ ปโร โลโก, นตฺถิ มาตา, นตฺถิ ปิตา, นตฺถิ สตฺตา โอปปาติกา, นตฺถิ โลเก สมณพฺราหฺมณา สมฺมคฺคตา สมฺมาปฏิปนฺนา เย อิมฺจ โลกํ ปรฺจ โลกํ สยํ อภิฺา สจฺฉิกตฺวา ปเวเทนฺตี’ติ. อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, ทิฏฺิวิปตฺติ. สีลวิปตฺติเหตุ วา, ภิกฺขเว, สตฺตา กายสฺส เภทา ปรํ มรณา อปายํ ทุคฺคตึ วินิปาตํ นิรยํ อุปปชฺชนฺติ; จิตฺตวิปตฺติเหตุ วา, ภิกฺขเว, สตฺตา กายสฺส เภทา ปรํ มรณา อปายํ ทุคฺคตึ วินิปาตํ นิรยํ อุปปชฺชนฺติ; ทิฏฺิวิปตฺติเหตุ วา, ภิกฺขเว, สตฺตา ¶ กายสฺส เภทา ปรํ มรณา อปายํ ทุคฺคตึ วินิปาตํ นิรยํ อุปปชฺชนฺติ. อิมา โข, ภิกฺขเว, ติสฺโส วิปตฺติโยติ.
‘‘ติสฺโส อิมา, ภิกฺขเว, สมฺปทา. กตมา ติสฺโส? สีลสมฺปทา, จิตฺตสมฺปทา, ทิฏฺิสมฺปทา. กตมา จ, ภิกฺขเว, สีลสมฺปทา? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ปาณาติปาตา ปฏิวิรโต โหติ, อทินฺนาทานา ปฏิวิรโต โหติ, กาเมสุมิจฺฉาจารา ปฏิวิรโต โหติ, มุสาวาทา ปฏิวิรโต โหติ, ปิสุณาย วาจาย ปฏิวิรโต โหติ, ผรุสาย วาจาย ปฏิวิรโต โหติ, สมฺผปฺปลาปา ปฏิวิรโต โหติ. อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, สีลสมฺปทา.
‘‘กตมา จ, ภิกฺขเว, จิตฺตสมฺปทา? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ อนภิชฺฌาลุ โหติ อพฺยาปนฺนจิตฺโต. อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, จิตฺตสมฺปทา.
‘‘กตมา จ, ภิกฺขเว, ทิฏฺิสมฺปทา? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ สมฺมาทิฏฺิโก โหติ อวิปรีตทสฺสโน – ‘อตฺถิ ทินฺนํ, อตฺถิ ยิฏฺํ, อตฺถิ หุตํ, อตฺถิ สุกตทุกฺกฏานํ กมฺมานํ ผลํ วิปาโก, อตฺถิ อยํ โลโก, อตฺถิ ปโร โลโก, อตฺถิ มาตา, อตฺถิ ปิตา, อตฺถิ สตฺตา โอปปาติกา, อตฺถิ โลเก สมณพฺราหฺมณา สมฺมคฺคตา สมฺมาปฏิปนฺนา เย อิมฺจ โลกํ ปรฺจ โลกํ สยํ อภิฺา สจฺฉิกตฺวา ปเวเทนฺตี’ติ. อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, ทิฏฺิสมฺปทา. สีลสมฺปทาเหตุ ¶ วา, ภิกฺขเว, สตฺตา กายสฺส เภทา ปรํ มรณา สุคตึ สคฺคํ โลกํ อุปปชฺชนฺติ; จิตฺตสมฺปทาเหตุ วา, ภิกฺขเว, สตฺตา กายสฺส เภทา ปรํ มรณา สุคตึ สคฺคํ ¶ โลกํ อุปปชฺชนฺติ ¶ ; ทิฏฺิสมฺปทาเหตุ วา, ภิกฺขเว, สตฺตา กายสฺส เภทา ปรํ มรณา สุคตึ สคฺคํ ¶ โลกํ อุปปชฺชนฺติ. อิมา โข, ภิกฺขเว, ติสฺโส สมฺปทา’’ติ. ปฺจมํ.
๖. อปณฺณกสุตฺตํ
๑๑๙. ‘‘ติสฺโส อิมา, ภิกฺขเว, วิปตฺติโย. กตมา ติสฺโส? สีลวิปตฺติ, จิตฺตวิปตฺติ, ทิฏฺิวิปตฺติ. กตมา จ, ภิกฺขเว, สีลวิปตฺติ? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ปาณาติปาตี โหติ…เป… สมฺผปฺปลาปี โหติ. อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, สีลวิปตฺติ.
‘‘กตมา จ, ภิกฺขเว, จิตฺตวิปตฺติ? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ อภิชฺฌาลุ โหติ พฺยาปนฺนจิตฺโต. อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, จิตฺตวิปตฺติ.
‘‘กตมา จ, ภิกฺขเว, ทิฏฺิวิปตฺติ? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ มิจฺฉาทิฏฺิโก โหติ วิปรีตทสฺสโน – ‘นตฺถิ ทินฺนํ, นตฺถิ ยิฏฺํ…เป… เย อิมฺจ โลกํ ปรฺจ โลกํ สยํ อภิฺา สจฺฉิกตฺวา ปเวเทนฺตี’ติ. อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, ทิฏฺิวิปตฺติ. สีลวิปตฺติเหตุ วา, ภิกฺขเว…เป… ทิฏฺิวิปตฺติเหตุ วา, ภิกฺขเว, สตฺตา กายสฺส เภทา ปรํ มรณา อปายํ ทุคฺคตึ วินิปาตํ นิรยํ อุปปชฺชนฺติ. เสยฺยถาปิ, ภิกฺขเว, อปณฺณโก มณิ อุทฺธํ ขิตฺโต เยน เยเนว ปติฏฺาติ สุปฺปติฏฺิตํเยว ปติฏฺาติ; เอวเมวํ โข, ภิกฺขเว, สีลวิปตฺติเหตุ วา สตฺตา…เป… อุปปชฺชนฺติ. อิมา โข, ภิกฺขเว, ติสฺโส วิปตฺติโยติ.
‘‘ติสฺโส อิมา, ภิกฺขเว, สมฺปทา. กตมา ติสฺโส? สีลสมฺปทา, จิตฺตสมฺปทา, ทิฏฺิสมฺปทา ¶ . กตมา จ, ภิกฺขเว, สีลสมฺปทา? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ปาณาติปาตา ปฏิวิรโต โหติ…เป… อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, สีลสมฺปทา.
‘‘กตมา จ, ภิกฺขเว, จิตฺตสมฺปทา? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ อนภิชฺฌาลุ โหติ อพฺยาปนฺนจิตฺโต. อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, จิตฺตสมฺปทา.
‘‘กตมา จ, ภิกฺขเว, ทิฏฺิสมฺปทา? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ สมฺมาทิฏฺิโก โหติ อวิปรีตทสฺสโน – ‘อตฺถิ ทินฺนํ, อตฺถิ ยิฏฺํ…เป… เย อิมฺจ โลกํ ปรฺจ โลกํ สยํ อภิฺา สจฺฉิกตฺวา ปเวเทนฺตี’ติ. อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, ทิฏฺิสมฺปทา. สีลสมฺปทาเหตุ วา ¶ , ภิกฺขเว, สตฺตา กายสฺส เภทา ปรํ มรณา สุคตึ สคฺคํ โลกํ อุปปชฺชนฺติ. จิตฺตสมฺปทาเหตุ วา…เป… ทิฏฺิสมฺปทาเหตุ ¶ วา, ภิกฺขเว, สตฺตา กายสฺส เภทา ปรํ มรณา สุคตึ สคฺคํ โลกํ อุปปชฺชนฺติ. เสยฺยถาปิ, ภิกฺขเว, อปณฺณโก มณิ อุทฺธํ ขิตฺโต เยน เยเนว ปติฏฺาติ สุปฺปติฏฺิตํเยว ปติฏฺาติ; เอวเมวํ โข, ภิกฺขเว, สีลสมฺปทาเหตุ วา สตฺตา กายสฺส เภทา ปรํ มรณา สุคตึ สคฺคํ โลกํ อุปปชฺชนฺติ, จิตฺตสมฺปทาเหตุ วา สตฺตา…เป… ทิฏฺิสมฺปทาเหตุ วา สตฺตา กายสฺส เภทา ปรํ มรณา สุคตึ สคฺคํ โลกํ อุปปชฺชนฺติ. อิมา โข, ภิกฺขเว, ติสฺโส สมฺปทา’’ติ. ฉฏฺํ.
๗. กมฺมนฺตสุตฺตํ
๑๒๐. ‘‘ติสฺโส อิมา, ภิกฺขเว, วิปตฺติโย. กตมา ติสฺโส? กมฺมนฺตวิปตฺติ, อาชีววิปตฺติ, ทิฏฺิวิปตฺติ. กตมา จ, ภิกฺขเว, กมฺมนฺตวิปตฺติ? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ปาณาติปาตี โหติ…เป… สมฺผปฺปลาปี โหติ ¶ . อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, กมฺมนฺตวิปตฺติ.
‘‘กตมา จ, ภิกฺขเว, อาชีววิปตฺติ? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ มิจฺฉาอาชีโว โหติ, มิจฺฉาอาชีเวน ชีวิกํ [ชีวิตํ (สฺยา. กํ. ก.)] กปฺเปติ. อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, อาชีววิปตฺติ.
‘‘กตมา จ, ภิกฺขเว, ทิฏฺิวิปตฺติ? อิธ ¶ , ภิกฺขเว, เอกจฺโจ มิจฺฉาทิฏฺิโก โหติ วิปรีตทสฺสโน – ‘นตฺถิ ทินฺนํ, นตฺถิ ยิฏฺํ…เป… เย อิมฺจ โลกํ ปรฺจ โลกํ สยํ อภิฺา สจฺฉิกตฺวา ปเวเทนฺตี’ติ. อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, ทิฏฺิวิปตฺติ. อิมา โข, ภิกฺขเว, ติสฺโส วิปตฺติโยติ.
‘‘ติสฺโส อิมา, ภิกฺขเว, สมฺปทา. กตมา ติสฺโส? กมฺมนฺตสมฺปทา, อาชีวสมฺปทา, ทิฏฺิสมฺปทา. กตมา จ, ภิกฺขเว, กมฺมนฺตสมฺปทา? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ปาณาติปาตา ปฏิวิรโต โหติ…เป… สมฺผปฺปลาปา ปฏิวิรโต โหติ. อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, กมฺมนฺตสมฺปทา.
‘‘กตมา ¶ จ, ภิกฺขเว, อาชีวสมฺปทา? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ สมฺมาอาชีโว โหติ, สมฺมาอาชีเวน ชีวิกํ กปฺเปติ. อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, อาชีวสมฺปทา.
‘‘กตมา จ, ภิกฺขเว, ทิฏฺิสมฺปทา? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ สมฺมาทิฏฺิโก โหติ อวิปรีตทสฺสโน – ‘อตฺถิ ทินฺนํ, อตฺถิ ยิฏฺํ…เป… เย อิมฺจ โลกํ ปรฺจ ¶ โลกํ สยํ อภิฺา สจฺฉิกตฺวา ปเวเทนฺตี’ติ. อยํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, ทิฏฺิสมฺปทา. อิมา โข, ภิกฺขเว, ติสฺโส สมฺปทา’’ติ. สตฺตมํ.
๘. ปมโสเจยฺยสุตฺตํ
๑๒๑. ‘‘ตีณิมานิ, ภิกฺขเว, โสเจยฺยานิ. กตมานิ ตีณิ? กายโสเจยฺยํ, วจีโสเจยฺยํ, มโนโสเจยฺยํ. กตมฺจ, ภิกฺขเว, กายโสเจยฺยํ? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ปาณาติปาตา ปฏิวิรโต โหติ, อทินฺนาทานา ปฏิวิรโต ¶ โหติ, กาเมสุมิจฺฉาจารา ปฏิวิรโต โหติ. อิทํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, กายโสเจยฺยํ.
‘‘กตมฺจ, ภิกฺขเว, วจีโสเจยฺยํ? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ มุสาวาทา ปฏิวิรโต โหติ, ปิสุณาย วาจาย ปฏิวิรโต โหติ, ผรุสาย วาจาย ปฏิวิรโต โหติ, สมฺผปฺปลาปา ปฏิวิรโต โหติ. อิทํ วุจฺจติ ภิกฺขเว, วจีโสเจยฺยํ.
‘‘กตมฺจ, ภิกฺขเว, มโนโสเจยฺยํ? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ อนภิชฺฌาลุ โหติ อพฺยาปนฺนจิตฺโต สมฺมาทิฏฺิโก. อิทํ ¶ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, มโนโสเจยฺยํ. อิมานิ โข, ภิกฺขเว, ตีณิ โสเจยฺยานี’’ติ. อฏฺมํ.
๙. ทุติยโสเจยฺยสุตฺตํ
๑๒๒. ‘‘ตีณิมานิ, ภิกฺขเว, โสเจยฺยานิ. กตมานิ ตีณิ? กายโสเจยฺยํ, วจีโสเจยฺยํ, มโนโสเจยฺยํ. กตมฺจ, ภิกฺขเว, กายโสเจยฺยํ? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ปาณาติปาตา ¶ ปฏิวิรโต โหติ, อทินฺนาทานา ปฏิวิรโต โหติ, อพฺรหฺมจริยา ปฏิวิรโต โหติ. อิทํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, กายโสเจยฺยํ.
‘‘กตมฺจ, ภิกฺขเว, วจีโสเจยฺยํ? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ มุสาวาทา ปฏิวิรโต โหติ, ปิสุณาย วาจาย ปฏิวิรโต โหติ, ผรุสาย วาจาย ปฏิวิรโต โหติ, สมฺผปฺปลาปา ปฏิวิรโต โหติ. อิทํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, วจีโสเจยฺยํ.
‘‘กตมฺจ, ภิกฺขเว, มโนโสเจยฺยํ? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ สนฺตํ วา อชฺฌตฺตํ กามจฺฉนฺทํ – ‘อตฺถิ เม อชฺฌตฺตํ กามจฺฉนฺโท’ติ ปชานาติ; อสนฺตํ วา อชฺฌตฺตํ กามจฺฉนฺทํ – ‘นตฺถิ เม อชฺฌตฺตํ กามจฺฉนฺโท’ติ ปชานาติ; ยถา จ อนุปฺปนฺนสฺส กามจฺฉนฺทสฺส ¶ อุปฺปาโท โหติ, ตฺจ ปชานาติ; ยถา จ อุปฺปนฺนสฺส กามจฺฉนฺทสฺส ปหานํ โหติ ¶ , ตฺจ ปชานาติ; ยถา จ ปหีนสฺส กามจฺฉนฺทสฺส อายตึ อนุปฺปาโท โหติ, ตฺจ ปชานาติ; สนฺตํ วา อชฺฌตฺตํ พฺยาปาทํ – ‘อตฺถิ เม อชฺฌตฺตํ พฺยาปาโท’ติ ปชานาติ; อสนฺตํ วา อชฺฌตฺตํ พฺยาปาทํ – ‘นตฺถิ เม อชฺฌตฺตํ พฺยาปาโท’ติ ปชานาติ; ยถา จ อนุปฺปนฺนสฺส พฺยาปาทสฺส อุปฺปาโท โหติ, ตฺจ ปชานาติ; ยถา จ อุปฺปนฺนสฺส พฺยาปาทสฺส ปหานํ โหติ, ตฺจ ปชานาติ; ยถา จ ปหีนสฺส พฺยาปาทสฺส อายตึ อนุปฺปาโท โหติ, ตฺจ ปชานาติ; สนฺตํ วา อชฺฌตฺตํ ถินมิทฺธํ – ‘อตฺถิ เม อชฺฌตฺตํ ถินมิทฺธ’นฺติ ปชานาติ; อสนฺตํ วา อชฺฌตฺตํ ถินมิทฺธํ – ‘นตฺถิ เม อชฺฌตฺตํ ถินมิทฺธ’นฺติ ปชานาติ; ยถา จ อนุปฺปนฺนสฺส ถินมิทฺธสฺส อุปฺปาโท โหติ, ตฺจ ปชานาติ; ยถา จ อุปฺปนฺนสฺส ถินมิทฺธสฺส ปหานํ โหติ, ตฺจ ปชานาติ; ยถา จ ปหีนสฺส ถินมิทฺธสฺส อายตึ อนุปฺปาโท โหติ, ตฺจ ปชานาติ; สนฺตํ วา อชฺฌตฺตํ อุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจํ – ‘อตฺถิ เม อชฺฌตฺตํ อุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจ’นฺติ ปชานาติ; อสนฺตํ วา อชฺฌตฺตํ ¶ อุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจํ – ‘นตฺถิ เม อชฺฌตฺตํ อุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจ’นฺติ ปชานาติ; ยถา จ อนุปฺปนฺนสฺส อุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจสฺส อุปฺปาโท โหติ, ตฺจ ปชานาติ; ยถา จ อุปฺปนฺนสฺส อุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจสฺส ปหานํ โหติ, ตฺจ ปชานาติ; ยถา จ ปหีนสฺส อุทฺธจฺจกุกฺกุจฺจสฺส อายตึ อนุปฺปาโท โหติ, ตฺจ ปชานาติ; สนฺตํ วา อชฺฌตฺตํ วิจิกิจฺฉํ – ‘อตฺถิ เม อชฺฌตฺตํ วิจิกิจฺฉา’ติ ปชานาติ; อสนฺตํ วา อชฺฌตฺตํ วิจิกิจฺฉํ – ‘นตฺถิ เม อชฺฌตฺตํ ¶ วิจิกิจฺฉา’ติ ปชานาติ; ยถา จ อนุปฺปนฺนาย วิจิกิจฺฉาย อุปฺปาโท โหติ, ตฺจ ปชานาติ; ยถา จ อุปฺปนฺนาย วิจิกิจฺฉาย ปหานํ โหติ, ตฺจ ¶ ปชานาติ; ยถา จ ปหีนาย วิจิกิจฺฉาย อายตึ อนุปฺปาโท โหติ, ตฺจ ปชานาติ. อิทํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, มโนโสเจยฺยํ. อิมานิ โข, ภิกฺขเว, ตีณิ โสเจยฺยานีติ.
[อิติวุ. ๖๖] ‘‘กายสุจึ วจีสุจึ, เจโตสุจึ อนาสวํ;
สุจึ โสเจยฺยสมฺปนฺนํ, อาหุ นินฺหาตปาปก’’นฺติ. นวมํ;
๑๐. โมเนยฺยสุตฺตํ
๑๒๓. ‘‘ตีณิมานิ, ภิกฺขเว, โมเนยฺยานิ. กตมานิ ตีณิ? กายโมเนยฺยํ, วจีโมเนยฺยํ, มโนโมเนยฺยํ. กตมฺจ, ภิกฺขเว, กายโมเนยฺยํ ¶ ? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ปาณาติปาตา ปฏิวิรโต โหติ, อทินฺนาทานา ปฏิวิรโต โหติ, อพฺรหฺมจริยา ปฏิวิรโต โหติ. อิทํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, กายโมเนยฺยํ.
‘‘กตมฺจ, ภิกฺขเว, วจีโมเนยฺยํ? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ มุสาวาทา ปฏิวิรโต โหติ, ปิสุณาย วาจาย ปฏิวิรโต โหติ, ผรุสาย วาจาย ปฏิวิรโต โหติ, สมฺผปฺปลาปา ปฏิวิรโต โหติ. อิทํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, วจีโมเนยฺยํ.
‘‘กตมฺจ, ภิกฺขเว, มโนโมเนยฺยํ? อิธ, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ อาสวานํ ขยา อนาสวํ เจโตวิมุตฺตึ ปฺาวิมุตฺตึ ทิฏฺเว ธมฺเม สยํ อภิฺา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหรติ. อิทํ วุจฺจติ, ภิกฺขเว, มโนโมเนยฺยํ. อิมานิ โข, ภิกฺขเว, ตีณิ โมเนยฺยานี’’ติ.
‘‘กายมุนึ วจีมุนึ, เจโตมุนึ อนาสวํ;
มุนึ โมเนยฺยสมฺปนฺนํ, อาหุ สพฺพปฺปหายิน’’นฺติ. ทสมํ;
อาปายิกวคฺโค ทฺวาทสโม.
ตสฺสุทฺทานํ –
อาปายิโก ¶ ทุลฺลโภ อปฺปเมยฺยํ, อาเนฺชวิปตฺติสมฺปทา;
อปณฺณโก จ กมฺมนฺโต, ทฺเว โสเจยฺยานิ โมเนยฺยนฺติ.