📜
(๑๔) ๔. ปุคฺคลวคฺโค
๑. สํโยชนสุตฺตํ
๑๓๑. ‘‘จตฺตาโรเม ¶ ¶ , ภิกฺขเว, ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมึ. กตเม จตฺตาโร? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺจสฺส ปุคฺคลสฺส โอรมฺภาคิยานิ สํโยชนานิ อปฺปหีนานิ โหนฺติ, อุปปตฺติปฏิลาภิยานิ สํโยชนานิ อปฺปหีนานิ โหนฺติ, ภวปฏิลาภิยานิ สํโยชนานิ อปฺปหีนานิ โหนฺติ.
‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺจสฺส ปุคฺคลสฺส โอรมฺภาคิยานิ สํโยชนานิ ปหีนานิ โหนฺติ, อุปปตฺติปฏิลาภิยานิ สํโยชนานิ อปฺปหีนานิ โหนฺติ, ภวปฏิลาภิยานิ สํโยชนานิ อปฺปหีนานิ โหนฺติ.
‘‘อิธ ¶ ¶ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺจสฺส ปุคฺคลสฺส โอรมฺภาคิยานิ สํโยชนานิ ปหีนานิ โหนฺติ, อุปปตฺติปฏิลาภิยานิ สํโยชนานิ ปหีนานิ โหนฺติ, ภวปฏิลาภิยานิ สํโยชนานิ อปฺปหีนานิ โหนฺติ.
‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺจสฺส ปุคฺคลสฺส โอรมฺภาคิยานิ สํโยชนานิ ปหีนานิ โหนฺติ, อุปปตฺติปฏิลาภิยานิ สํโยชนานิ ปหีนานิ โหนฺติ, ภวปฏิลาภิยานิ สํโยชนานิ ปหีนานิ โหนฺติ.
‘‘กตมสฺส, ภิกฺขเว, ปุคฺคลสฺส โอรมฺภาคิยานิ สํโยชนานิ อปฺปหีนานิ, อุปปตฺติปฏิลาภิยานิ สํโยชนานิ อปฺปหีนานิ, ภวปฏิลาภิยานิ สํโยชนานิ อปฺปหีนานิ? สกทาคามิสฺส. อิมสฺส โข, ภิกฺขเว, ปุคฺคลสฺส โอรมฺภาคิยานิ สํโยชนานิ อปฺปหีนานิ, อุปปตฺติปฏิลาภิยานิ สํโยชนานิ อปฺปหีนานิ, ภวปฏิลาภิยานิ สํโยชนานิ อปฺปหีนานิ.
‘‘กตมสฺส ¶ , ภิกฺขเว, ปุคฺคลสฺส โอรมฺภาคิยานิ สํโยชนานิ ปหีนานิ, อุปปตฺติปฏิลาภิยานิ สํโยชนานิ อปฺปหีนานิ, ภวปฏิลาภิยานิ สํโยชนานิ ¶ อปฺปหีนานิ? อุทฺธํโสตสฺส อกนิฏฺคามิโน. อิมสฺส โข, ภิกฺขเว, ปุคฺคลสฺส โอรมฺภาคิยานิ สํโยชนานิ ปหีนานิ, อุปปตฺติปฏิลาภิยานิ สํโยชนานิ อปฺปหีนานิ, ภวปฏิลาภิยานิ สํโยชนานิ อปฺปหีนานิ.
‘‘กตมสฺส, ภิกฺขเว, ปุคฺคลสฺส โอรมฺภาคิยานิ สํโยชนานิ ปหีนานิ, อุปปตฺติปฏิลาภิยานิ สํโยชนานิ ปหีนานิ, ภวปฏิลาภิยานิ สํโยชนานิ อปฺปหีนานิ? อนฺตราปรินิพฺพายิสฺส. อิมสฺส โข, ภิกฺขเว, ปุคฺคลสฺส โอรมฺภาคิยานิ สํโยชนานิ ปหีนานิ, อุปปตฺติปฏิลาภิยานิ สํโยชนานิ ปหีนานิ, ภวปฏิลาภิยานิ สํโยชนานิ อปฺปหีนานิ.
‘‘กตมสฺส, ภิกฺขเว, ปุคฺคลสฺส โอรมฺภาคิยานิ สํโยชนานิ ปหีนานิ, อุปปตฺติปฏิลาภิยานิ สํโยชนานิ ปหีนานิ, ภวปฏิลาภิยานิ สํโยชนานิ ปหีนานิ? อรหโต. อิมสฺส โข, ภิกฺขเว, ปุคฺคลสฺส โอรมฺภาคิยานิ สํโยชนานิ ปหีนานิ, อุปปตฺติปฏิลาภิยานิ สํโยชนานิ ปหีนานิ, ภวปฏิลาภิยานิ สํโยชนานิ ปหีนานิ. อิเม โข, ภิกฺขเว, จตฺตาโร ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมิ’’นฺติ. ปมํ.
๒. ปฏิภานสุตฺตํ
๑๓๒. ‘‘จตฺตาโรเม ¶ ¶ , ภิกฺขเว, ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมึ. กตเม จตฺตาโร? ยุตฺตปฺปฏิภาโน, โน มุตฺตปฺปฏิภาโน; มุตฺตปฺปฏิภาโน, โน ยุตฺตปฺปฏิภาโน; ยุตฺตปฺปฏิภาโน จ มุตฺตปฺปฏิภาโน จ; เนว ยุตฺตปฺปฏิภาโน น มุตฺตปฺปฏิภาโน – อิเม โข, ภิกฺขเว, จตฺตาโร ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมิ’’นฺติ [ปุ. ป. ๑๕๒ อาทโย]. ทุติยํ.
๓. อุคฺฆฏิตฺูสุตฺตํ
๑๓๓. ‘‘จตฺตาโรเม ¶ , ภิกฺขเว, ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมึ. กตเม จตฺตาโร ¶ ? อุคฺฆฏิตฺู, วิปฺจิตฺู, เนยฺโย, ปทปรโม – อิเม โข, ภิกฺขเว, จตฺตาโร ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมิ’’นฺติ [ปุ. ป. ๑๕๒ อาทโย]. ตติยํ.
๔. อุฏฺานผลสุตฺตํ
๑๓๔. ‘‘จตฺตาโรเม, ภิกฺขเว, ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมึ. กตเม จตฺตาโร? อุฏฺานผลูปชีวี น กมฺมผลูปชีวี, กมฺมผลูปชีวี น อุฏฺานผลูปชีวี, อุฏฺานผลูปชีวี เจว กมฺมผลูปชีวี จ, เนว อุฏฺานผลูปชีวี น กมฺมผลูปชีวี – อิเม โข, ภิกฺขเว, จตฺตาโร ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมิ’’นฺติ [ปุ. ป. ๑๖๗]. จตุตฺถํ.
๕. สาวชฺชสุตฺตํ
๑๓๕. ‘‘จตฺตาโรเม, ภิกฺขเว, ปุคฺคลา [ปุ. ป. ๑๔๔ อาทโย] สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมึ. กตเม จตฺตาโร? สาวชฺโช, วชฺชพหุโล, อปฺปวชฺโช, อนวชฺโช.
‘‘กถฺจ, ภิกฺขเว, ปุคฺคโล สาวชฺโช โหติ? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ปุคฺคโล สาวชฺเชน กายกมฺเมน สมนฺนาคโต โหติ, สาวชฺเชน วจีกมฺเมน สมนฺนาคโต โหติ, สาวชฺเชน มโนกมฺเมน สมนฺนาคโต โหติ. เอวํ โข, ภิกฺขเว, ปุคฺคโล สาวชฺโช โหติ.
‘‘กถฺจ ¶ , ภิกฺขเว, ปุคฺคโล วชฺชพหุโล โหติ? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ปุคฺคโล สาวชฺเชน พหุลํ กายกมฺเมน สมนฺนาคโต โหติ, อปฺปํ อนวชฺเชน; สาวชฺเชน พหุลํ วจีกมฺเมน สมนฺนาคโต โหติ, อปฺปํ อนวชฺเชน; สาวชฺเชน พหุลํ มโนกมฺเมน สมนฺนาคโต โหติ, อปฺปํ อนวชฺเชน. เอวํ โข, ภิกฺขเว, ปุคฺคโล วชฺชพหุโล โหติ.
‘‘กถฺจ ¶ , ภิกฺขเว, ปุคฺคโล อปฺปวชฺโช โหติ? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ปุคฺคโล อนวชฺเชน พหุลํ กายกมฺเมน สมนฺนาคโต ¶ โหติ, อปฺปํ สาวชฺเชน; อนวชฺเชน พหุลํ วจีกมฺเมน สมนฺนาคโต โหติ, อปฺปํ สาวชฺเชน; อนวชฺเชน พหุลํ มโนกมฺเมน สมนฺนาคโต โหติ, อปฺปํ สาวชฺเชน. เอวํ โข, ภิกฺขเว, ปุคฺคโล อปฺปวชฺโช โหติ.
‘‘กถฺจ ¶ , ภิกฺขเว, ปุคฺคโล อนวชฺโช โหติ? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ปุคฺคโล อนวชฺเชน กายกมฺเมน สมนฺนาคโต โหติ, อนวชฺเชน วจีกมฺเมน สมนฺนาคโต โหติ, อนวชฺเชน มโนกมฺเมน สมนฺนาคโต โหติ. เอวํ โข, ภิกฺขเว, ปุคฺคโล อนวชฺโช โหติ. อิเม โข, ภิกฺขเว, จตฺตาโร ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมิ’’นฺติ. ปฺจมํ.
๖. ปมสีลสุตฺตํ
๑๓๖. ‘‘จตฺตาโรเม, ภิกฺขเว, ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมึ. กตเม จตฺตาโร? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ปุคฺคโล สีเลสุ น ปริปูรการี โหติ, สมาธิสฺมึ น ปริปูรการี, ปฺาย น ปริปูรการี.
‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ปุคฺคโล สีเลสุ ปริปูรการี โหติ, สมาธิสฺมึ น ปริปูรการี, ปฺาย น ปริปูรการี.
‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ปุคฺคโล สีเลสุ ปริปูรการี โหติ, สมาธิสฺมึ ปริปูรการี, ปฺาย น ปริปูรการี.
‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ปุคฺคโล สีเลสุ ปริปูรการี โหติ, สมาธิสฺมึ ปริปูรการี, ปฺาย ปริปูรการี. อิเม โข, ภิกฺขเว, จตฺตาโร ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมิ’’นฺติ. ฉฏฺํ.
๗. ทุติยสีลสุตฺตํ
๑๓๗. ‘‘จตฺตาโรเม, ภิกฺขเว, ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมึ. กตเม จตฺตาโร? อิธ ¶ , ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ปุคฺคโล น สีลครุ โหติ น สีลาธิปเตยฺโย, น สมาธิครุ โหติ น สมาธาธิปเตยฺโย, น ¶ ปฺาครุ โหติ น ปฺาธิปเตยฺโย.
‘‘อิธ ¶ ¶ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ปุคฺคโล สีลครุ โหติ สีลาธิปเตยฺโย, น สมาธิครุ โหติ น สมาธาธิปเตยฺโย, น ปฺาครุ โหติ น ปฺาธิปเตยฺโย.
‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ปุคฺคโล สีลครุ โหติ สีลาธิปเตยฺโย, สมาธิครุ โหติ สมาธาธิปเตยฺโย, น ปฺาครุ โหติ น ปฺาธิปเตยฺโย.
‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ปุคฺคโล สีลครุ โหติ สีลาธิปเตยฺโย, สมาธิครุ โหติ สมาธาธิปเตยฺโย, ปฺาครุ โหติ ปฺาธิปเตยฺโย. อิเม โข, ภิกฺขเว, จตฺตาโร ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมิ’’นฺติ. สตฺตมํ.
๘. นิกฏฺสุตฺตํ
๑๓๘. ‘‘จตฺตาโรเม, ภิกฺขเว, ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมึ. กตเม จตฺตาโร? นิกฏฺกาโย อนิกฏฺจิตฺโต, อนิกฏฺกาโย นิกฏฺจิตฺโต, อนิกฏฺกาโย จ อนิกฏฺจิตฺโต จ, นิกฏฺกาโย จ นิกฏฺจิตฺโต จ.
‘‘กถฺจ, ภิกฺขเว, ปุคฺคโล นิกฏฺกาโย โหติ อนิกฏฺจิตฺโต? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ปุคฺคโล อรฺวนปตฺถานิ [อรฺเ วนปตฺถานิ (สี. ปี.)] ปนฺตานิ เสนาสนานิ ปฏิเสวติ. โส ตตฺถ กามวิตกฺกมฺปิ วิตกฺเกติ พฺยาปาทวิตกฺกมฺปิ วิตกฺเกติ วิหึสาวิตกฺกมฺปิ วิตกฺเกติ. เอวํ โข, ภิกฺขเว, ปุคฺคโล นิกฏฺกาโย โหติ อนิกฏฺจิตฺโต.
‘‘กถฺจ, ภิกฺขเว, ปุคฺคโล อนิกฏฺกาโย โหติ นิกฏฺจิตฺโต? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ปุคฺคโล นเหว โข อรฺวนปตฺถานิ ปนฺตานิ เสนาสนานิ ปฏิเสวติ. โส ตตฺถ เนกฺขมฺมวิตกฺกมฺปิ วิตกฺเกติ อพฺยาปาทวิตกฺกมฺปิ วิตกฺเกติ อวิหึสาวิตกฺกมฺปิ วิตกฺเกติ. เอวํ โข, ภิกฺขเว, ปุคฺคโล อนิกฏฺกาโย โหติ ¶ นิกฏฺจิตฺโต.
‘‘กถฺจ, ภิกฺขเว, ปุคฺคโล อนิกฏฺกาโย จ โหติ อนิกฏฺจิตฺโต จ? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ปุคฺคโล นเหว โข อรฺวนปตฺถานิ ปนฺตานิ เสนาสนานิ ¶ ปฏิเสวติ ¶ . โส ¶ ตตฺถ กามวิตกฺกมฺปิ วิตกฺเกติ พฺยาปาทวิตกฺกมฺปิ วิตกฺเกติ วิหึสาวิตกฺกมฺปิ วิตกฺเกติ. เอวํ โข, ภิกฺขเว, ปุคฺคโล อนิกฏฺกาโย จ โหติ อนิกฏฺจิตฺโต จ.
‘‘กถฺจ, ภิกฺขเว, ปุคฺคโล นิกฏฺกาโย จ โหติ นิกฏฺจิตฺโต จ? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ปุคฺคโล อรฺวนปตฺถานิ ปนฺตานิ เสนาสนานิ ปฏิเสวติ. โส ตตฺถ เนกฺขมฺมวิตกฺกมฺปิ วิตกฺเกติ อพฺยาปาทวิตกฺกมฺปิ วิตกฺเกติ อวิหึสาวิตกฺกมฺปิ วิตกฺเกติ. เอวํ โข, ภิกฺขเว, ปุคฺคโล นิกฏฺกาโย จ โหติ นิกฏฺจิตฺโต จ. อิเม โข, ภิกฺขเว, จตฺตาโร ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมิ’’นฺติ. อฏฺมํ.
๙. ธมฺมกถิกสุตฺตํ
๑๓๙. ‘‘จตฺตาโรเม, ภิกฺขเว, ธมฺมกถิกา. กตเม จตฺตาโร? อิธ, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ธมฺมกถิโก อปฺปฺจ ภาสติ อสหิตฺจ; ปริสา จสฺส [ปริสา จ (สี. สฺยา. กํ. ปี.) ปุ. ป. ๑๕๖] น กุสลา โหติ สหิตาสหิตสฺส. เอวรูโป, ภิกฺขเว, ธมฺมกถิโก เอวรูปาย ปริสาย ธมฺมกถิโกตฺเวว สงฺขํ คจฺฉติ.
‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ธมฺมกถิโก อปฺปฺจ ภาสติ สหิตฺจ; ปริสา จสฺส กุสลา โหติ สหิตาสหิตสฺส. เอวรูโป, ภิกฺขเว, ธมฺมกถิโก เอวรูปาย ปริสาย ธมฺมกถิโกตฺเวว สงฺขํ คจฺฉติ.
‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ธมฺมกถิโก พหฺุจ ภาสติ อสหิตฺจ; ปริสา จสฺส น กุสลา โหติ สหิตาสหิตสฺส. เอวรูโป, ภิกฺขเว, ธมฺมกถิโก เอวรูปาย ปริสาย ธมฺมกถิโกตฺเวว สงฺขํ คจฺฉติ.
‘‘อิธ ปน, ภิกฺขเว, เอกจฺโจ ธมฺมกถิโก พหฺุจ ¶ ภาสติ สหิตฺจ; ปริสา จสฺส กุสลา โหติ สหิตาสหิตสฺส. เอวรูโป, ภิกฺขเว, ธมฺมกถิโก เอวรูปาย ปริสาย ธมฺมกถิโกตฺเวว สงฺขํ คจฺฉติ. อิเม โข, ภิกฺขเว, จตฺตาโร ธมฺมกถิกา’’ติ. นวมํ.
๑๐. วาทีสุตฺตํ
๑๔๐. ‘‘จตฺตาโรเม ¶ , ภิกฺขเว, วาที. กตเม จตฺตาโร? อตฺถิ ¶ , ภิกฺขเว, วาที อตฺถโต ปริยาทานํ คจฺฉติ, โน พฺยฺชนโต; อตฺถิ, ภิกฺขเว, วาที พฺยฺชนโต ¶ ปริยาทานํ คจฺฉติ, โน อตฺถโต; อตฺถิ, ภิกฺขเว, วาที อตฺถโต จ พฺยฺชนโต จ ปริยาทานํ คจฺฉติ; อตฺถิ, ภิกฺขเว, วาที เนวตฺถโต โน พฺยฺชนโต ปริยาทานํ คจฺฉติ. อิเม โข, ภิกฺขเว, จตฺตาโร วาที. อฏฺานเมตํ, ภิกฺขเว, อนวกาโส ยํ จตูหิ ปฏิสมฺภิทาหิ สมนฺนาคโต [สมนฺนาคโต ภิกฺขุ (สี. สฺยา. กํ.)] อตฺถโต วา พฺยฺชนโต วา ปริยาทานํ คจฺเฉยฺยา’’ติ. ทสมํ.
ปุคฺคลวคฺโค จตุตฺโถ.
ตสฺสุทฺทานํ –
สํโยชนํ ปฏิภาโน, อุคฺฆฏิตฺุ อุฏฺานํ;
สาวชฺโช ทฺเว จ สีลานิ, นิกฏฺ ธมฺม วาที จาติ.