📜
(๖) ๑. ปฺุาภิสนฺทวคฺโค
๑. ปมปฺุาภิสนฺทสุตฺตํ
๕๑. สาวตฺถินิทานํ ¶ ¶ . จตฺตาโรเม ¶ , ภิกฺขเว, ปฺุาภิสนฺทา กุสลาภิสนฺทา สุขสฺสาหารา โสวคฺคิกา สุขวิปากา สคฺคสํวตฺตนิกา อิฏฺาย กนฺตาย มนาปาย หิตาย สุขาย สํวตฺตนฺติ. กตเม จตฺตาโร? ยสฺส, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ จีวรํ ปริภฺุชมาโน อปฺปมาณํ เจโตสมาธึ อุปสมฺปชฺช วิหรติ, อปฺปมาโณ ตสฺส ปฺุาภิสนฺโท กุสลาภิสนฺโท สุขสฺสาหาโร โสวคฺคิโก สุขวิปาโก สคฺคสํวตฺตนิโก อิฏฺาย กนฺตาย มนาปาย หิตาย สุขาย สํวตฺตติ.
‘‘ยสฺส, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ ปิณฺฑปาตํ ปริภฺุชมาโน อปฺปมาณํ เจโตสมาธึ อุปสมฺปชฺช วิหรติ, อปฺปมาโณ ตสฺส ปฺุาภิสนฺโท กุสลาภิสนฺโท สุขสฺสาหาโร โสวคฺคิโก สุขวิปาโก สคฺคสํวตฺตนิโก อิฏฺาย กนฺตาย มนาปาย หิตาย สุขาย สํวตฺตติ.
‘‘ยสฺส ¶ , ภิกฺขเว, ภิกฺขุ เสนาสนํ ปริภฺุชมาโน อปฺปมาณํ เจโตสมาธึ อุปสมฺปชฺช วิหรติ, อปฺปมาโณ ตสฺส ปฺุาภิสนฺโท กุสลาภิสนฺโท สุขสฺสาหาโร โสวคฺคิโก สุขวิปาโก สคฺคสํวตฺตนิโก อิฏฺาย กนฺตาย มนาปาย หิตาย สุขาย สํวตฺตติ.
‘‘ยสฺส, ภิกฺขเว, ภิกฺขุ คิลานปฺปจฺจยเภสชฺชปริกฺขารํ ปริภฺุชมาโน อปฺปมาณํ เจโตสมาธึ อุปสมฺปชฺช วิหรติ, อปฺปมาโณ ตสฺส ปฺุาภิสนฺโท กุสลาภิสนฺโท สุขสฺสาหาโร ¶ โสวคฺคิโก สุขวิปาโก สคฺคสํวตฺตนิโก อิฏฺาย กนฺตาย มนาปาย หิตาย สุขาย สํวตฺตติ. อิเม โข, ภิกฺขเว, จตฺตาโร ปฺุาภิสนฺทา กุสลาภิสนฺทา สุขสฺสาหารา โสวคฺคิกา สุขวิปากา สคฺคสํวตฺตนิกา อิฏฺาย กนฺตาย มนาปาย หิตาย สุขาย สํวตฺตนฺติ.
‘‘อิเมหิ จ ปน, ภิกฺขเว, จตูหิ ปฺุาภิสนฺเทหิ กุสลาภิสนฺเทหิ สมนฺนาคตสฺส อริยสาวกสฺส น สุกรํ ปฺุสฺส ปมาณํ คเหตุํ [คเณตุํ (ก.)] – ‘เอตฺตโก ¶ ปฺุาภิสนฺโท กุสลาภิสนฺโท สุขสฺสาหาโร โสวคฺคิโก สุขวิปาโก สคฺคสํวตฺตนิโก ¶ อิฏฺาย กนฺตาย มนาปาย หิตาย สุขาย สํวตฺตตี’ติ. อถ โข อสงฺขฺเยยฺโย [อสงฺเขยฺโย (สี. สฺยา. กํ. ปี.)] อปฺปเมยฺโย มหาปฺุกฺขนฺโธตฺเวว สงฺขฺยํ [สงฺขํ (สี. สฺยา. กํ. ปี.)] คจฺฉติ.
‘‘เสยฺยถาปิ, ภิกฺขเว, มหาสมุทฺเท น สุกรํ อุทกสฺส ปมาณํ คเหตุํ – ‘เอตฺตกานิ อุทกาฬฺหกานีติ วา, เอตฺตกานิ อุทกาฬฺหกสตานีติ วา, เอตฺตกานิ อุทกาฬฺหกสหสฺสานีติ วา, เอตฺตกานิ อุทกาฬฺหกสตสหสฺสานีติ วา’, อถ โข อสงฺขฺเยยฺโย อปฺปเมยฺโย มหาอุทกกฺขนฺโธตฺเวว สงฺขฺยํ คจฺฉติ; เอวเมวํ โข, ภิกฺขเว, อิเมหิ จตูหิ ปฺุาภิสนฺเทหิ กุสลาภิสนฺเทหิ สมนฺนาคตสฺส อริยสาวกสฺส น สุกรํ ปฺุสฺส ปมาณํ คเหตุํ – ‘เอตฺตโก ปฺุาภิสนฺโท กุสลาภิสนฺโท สุขสฺสาหาโร โสวคฺคิโก สุขวิปาโก สคฺคสํวตฺตนิโก อิฏฺาย กนฺตาย มนาปาย หิตาย สุขาย สํวตฺตตี’ติ. อถ โข อสงฺขฺเยยฺโย อปฺปเมยฺโย มหาปฺุกฺขนฺโธตฺเวว สงฺขฺยํ คจฺฉตี’’ติ.
‘‘มโหทธึ อปริมิตํ มหาสรํ,
พหุเภรวํ รตนวรานมาลยํ [รตนคณานมาลยํ (สี. สฺยา. กํ. ปี.)];
นชฺโช ยถา นรคณสงฺฆเสวิตา [มจฺฉคณสํฆเสวิตา (สฺยา. กํ.)],
ปุถู ¶ สวนฺตี อุปยนฺติ สาครํ.
‘‘เอวํ นรํ อนฺนทปานวตฺถทํ [อนฺนปานวตฺถํ (ก.)],
เสยฺยานิสชฺชตฺถรณสฺส ทายกํ;
ปฺุสฺส ธารา อุปยนฺติ ปณฺฑิตํ,
นชฺโช ยถา วาริวหาว สาคร’’นฺติ. ปมํ;
๒. ทุติยปฺุาภิสนฺทสุตฺตํ
๕๒. ‘‘จตฺตาโรเม ¶ ¶ , ภิกฺขเว, ปฺุาภิสนฺทา กุสลาภิสนฺทา สุขสฺสาหารา โสวคฺคิกา สุขวิปากา สคฺคสํวตฺตนิกา อิฏฺาย กนฺตาย มนาปาย หิตาย สุขาย สํวตฺตนฺติ. กตเม จตฺตาโร? อิธ, ภิกฺขเว, อริยสาวโก ¶ พุทฺเธ อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคโต โหติ – ‘อิติปิ โส ภควา อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ วิชฺชาจรณสมฺปนฺโน สุคโต โลกวิทู อนุตฺตโร ปุริสทมฺมสารถิ สตฺถา เทวมนุสฺสานํ พุทฺโธ ภควา’ติ. อยํ, ภิกฺขเว, ปโม ปฺุาภิสนฺโท กุสลาภิสนฺโท สุขสฺสาหาโร โสวคฺคิโก สุขวิปาโก สคฺคสํวตฺตนิโก อิฏฺาย กนฺตาย มนาปาย หิตาย สุขาย สํวตฺตติ.
‘‘ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, อริยสาวโก ธมฺเม อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคโต โหติ – ‘สฺวากฺขาโต ภควตา ธมฺโม สนฺทิฏฺิโก อกาลิโก เอหิปสฺสิโก โอปเนยฺยิโก ปจฺจตฺตํ เวทิตพฺโพ วิฺูหี’ติ. อยํ, ภิกฺขเว, ทุติโย ปฺุาภิสนฺโท กุสลาภิสนฺโท สุขสฺสาหาโร โสวคฺคิโก สุขวิปาโก สคฺคสํวตฺตนิโก อิฏฺาย กนฺตาย มนาปาย หิตาย สุขาย สํวตฺตติ.
‘‘ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, อริยสาวโก สงฺเฆ อเวจฺจปฺปสาเทน สมนฺนาคโต โหติ – ‘สุปฺปฏิปนฺโน ภควโต สาวกสงฺโฆ, อุชุปฺปฏิปนฺโน ภควโต สาวกสงฺโฆ, ายปฺปฏิปนฺโน ภควโต สาวกสงฺโฆ, สามีจิปฺปฏิปนฺโน ภควโต สาวกสงฺโฆ, ยทิทํ จตฺตาริ ปุริสยุคานิ อฏฺ ปุริสปุคฺคลา, เอส ภควโต สาวกสงฺโฆ อาหุเนยฺโย ปาหุเนยฺโย ทกฺขิเณยฺโย อฺชลิกรณีโย อนุตฺตรํ ปฺุกฺเขตฺตํ โลกสฺสา’ติ. อยํ, ภิกฺขเว, ตติโย ปฺุาภิสนฺโท กุสลาภิสนฺโท สุขสฺสาหาโร โสวคฺคิโก สุขวิปาโก ¶ สคฺคสํวตฺตนิโก อิฏฺาย กนฺตาย มนาปาย หิตาย สุขาย สํวตฺตติ.
‘‘ปุน จปรํ, ภิกฺขเว, อริยสาวโก อริยกนฺเตหิ สีเลหิ สมนฺนาคโต โหติ อขณฺเฑหิ อจฺฉิทฺเทหิ อสพเลหิ อกมฺมาเสหิ ¶ ภุชิสฺเสหิ วิฺุปฺปสตฺเถหิ อปรามฏฺเหิ สมาธิสํวตฺตนิเกหิ. อยํ, ภิกฺขเว, จตุตฺโถ ปฺุาภิสนฺโท กุสลาภิสนฺโท สุขสฺสาหาโร โสวคฺคิโก สุขวิปาโก สคฺคสํวตฺตนิโก อิฏฺาย กนฺตาย มนาปาย หิตาย สุขาย สํวตฺตติ ¶ . อิเม โข, ภิกฺขเว, จตฺตาโร ปฺุาภิสนฺทา กุสลาภิสนฺทา สุขสฺสาหารา โสวคฺคิกา สุขวิปากา สคฺคสํวตฺตนิกา อิฏฺาย กนฺตาย มนาปาย หิตาย สุขาย สํวตฺตนฺตี’’ติ.
[อ. นิ. ๕.๔๗] ‘‘ยสฺส ¶ สทฺธา ตถาคเต, อจลา สุปฺปติฏฺิตา;
สีลฺจ ยสฺส กลฺยาณํ, อริยกนฺตํ ปสํสิตํ.
‘‘สงฺเฆ ปสาโท ยสฺสตฺถิ, อุชุภูตฺจ ทสฺสนํ;
อทลิทฺโทติ ตํ อาหุ, อโมฆํ ตสฺส ชีวิตํ.
‘‘ตสฺมา สทฺธฺจ สีลฺจ, ปสาทํ ธมฺมทสฺสนํ;
อนุยฺุเชถ เมธาวี, สรํ พุทฺธาน สาสน’’นฺติ. ทุติยํ;
๓. ปมสํวาสสุตฺตํ
๕๓. เอกํ สมยํ ภควา อนฺตรา จ มธุรํ อนฺตรา จ เวรฺชํ อทฺธานมคฺคปฺปฏิปนฺโน โหติ. สมฺพหุลาปิ โข คหปตี จ คหปตานิโย จ อนฺตรา จ มธุรํ อนฺตรา จ เวรฺชํ อทฺธานมคฺคปฺปฏิปนฺนา โหนฺติ. อถ โข ภควา มคฺคา โอกฺกมฺม อฺตรสฺมึ รุกฺขมูเล ( ) [(ปฺตฺเต อาสเน) (ปี. ก.)] นิสีทิ. อทฺทสํสุ ¶ โข คหปตี จ คหปตานิโย จ ภควนฺตํ อฺตรสฺมึ รุกฺขมูเล นิสินฺนํ. ทิสฺวา เยน ภควา เตนุปสงฺกมึสุ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทึสุ. เอกมนฺตํ นิสินฺเน โข เต คหปตี จ คหปตานิโย จ ภควา เอตทโวจ –
‘‘จตฺตาโรเม, คหปตโย, สํวาสา. กตเม จตฺตาโร? ฉโว ฉวาย สทฺธึ สํวสติ, ฉโว เทวิยา สทฺธึ สํวสติ, เทโว ฉวาย สทฺธึ สํวสติ, เทโว เทวิยา สทฺธึ สํวสติ.
‘‘กถฺจ, คหปตโย, ฉโว ฉวาย สทฺธึ สํวสติ? อิธ ¶ , คหปตโย, สามิโก โหติ ปาณาติปาตี อทินฺนาทายี กาเมสุมิจฺฉาจารี มุสาวาที สุราเมรยมชฺชปมาทฏฺายี ทุสฺสีโล ปาปธมฺโม มจฺเฉรมลปริยุฏฺิเตน เจตสา อคารํ อชฺฌาวสติ อกฺโกสกปริภาสโก สมณพฺราหฺมณานํ ¶ ; ภริยาปิสฺส โหติ ปาณาติปาตินี อทินฺนาทายินี กาเมสุมิจฺฉาจารินี มุสาวาทินี สุราเมรยมชฺชปมาทฏฺายินี ทุสฺสีลา ปาปธมฺมา มจฺเฉรมลปริยุฏฺิเตน เจตสา อคารํ อชฺฌาวสติ อกฺโกสิกปริภาสิกา สมณพฺราหฺมณานํ. เอวํ โข, คหปตโย, ฉโว ฉวาย สทฺธึ สํวสติ.
‘‘กถฺจ ¶ , คหปตโย, ฉโว เทวิยา สทฺธึ สํวสติ? อิธ, คหปตโย, สามิโก โหติ ปาณาติปาตี อทินฺนาทายี กาเมสุมิจฺฉาจารี มุสาวาที สุราเมรยมชฺชปมาทฏฺายี ทุสฺสีโล ปาปธมฺโม มจฺเฉรมลปริยุฏฺิเตน เจตสา อคารํ อชฺฌาวสติ อกฺโกสกปริภาสโก สมณพฺราหฺมณานํ; ภริยา ขฺวสฺส โหติ ปาณาติปาตา ปฏิวิรตา อทินฺนาทานา ปฏิวิรตา กาเมสุมิจฺฉาจารา ปฏิวิรตา มุสาวาทา ปฏิวิรตา สุราเมรยมชฺชปมาทฏฺานา ปฏิวิรตา สีลวตี กลฺยาณธมฺมา ¶ วิคตมลมจฺเฉเรน เจตสา อคารํ อชฺฌาวสติ อนกฺโกสิกปริภาสิกา สมณพฺราหฺมณานํ. เอวํ โข, คหปตโย, ฉโว เทวิยา สทฺธึ สํวสติ.
‘‘กถฺจ, คหปตโย, เทโว ฉวาย สทฺธึ สํวสติ? อิธ, คหปตโย, สามิโก โหติ ปาณาติปาตา ปฏิวิรโต อทินฺนาทานา ปฏิวิรโต กาเมสุมิจฺฉาจารา ปฏิวิรโต มุสาวาทา ปฏิวิรโต สุราเมรยมชฺชปมาทฏฺานา ปฏิวิรโต สีลวา กลฺยาณธมฺโม วิคตมลมจฺเฉเรน เจตสา อคารํ อชฺฌาวสติ อนกฺโกสกปริภาสโก สมณพฺราหฺมณานํ; ภริยา ขฺวสฺส โหติ ปาณาติปาตินี…เป… สุราเมรยมชฺชปมาทฏฺายินี ทุสฺสีลา ปาปธมฺมา มจฺเฉรมลปริยุฏฺิเตน เจตสา อคารํ อชฺฌาวสติ อกฺโกสิกปริภาสิกา สมณพฺราหฺมณานํ. เอวํ โข, คหปตโย, เทโว ฉวาย สทฺธึ สํวสติ.
‘‘กถฺจ, คหปตโย, เทโว เทวิยา สทฺธึ สํวสติ? อิธ, คหปตโย, สามิโก โหติ ปาณาติปาตา ปฏิวิรโต…เป… สีลวา กลฺยาณธมฺโม วิคตมลมจฺเฉเรน เจตสา อคารํ อชฺฌาวสติ อนกฺโกสกปริภาสโก สมณพฺราหฺมณานํ; ภริยาปิสฺส โหติ ปาณาติปาตา ปฏิวิรตา…เป… สุราเมรยมชฺชปมาทฏฺานา ปฏิวิรตา สีลวตี กลฺยาณธมฺมา วิคตมลมจฺเฉเรน เจตสา อคารํ อชฺฌาวสติ อนกฺโกสิกปริภาสิกา สมณพฺราหฺมณานํ. เอวํ ¶ โข, คหปตโย, เทโว เทวิยา สทฺธึ สํวสติ. อิเม ¶ โข, คหปตโย, จตฺตาโร สํวาสา’’ติ.
‘‘อุโภ จ โหนฺติ ทุสฺสีลา, กทริยา ปริภาสกา;
เต ¶ โหนฺติ ชานิปตโย, ฉวา สํวาสมาคตา.
‘‘สามิโก ¶ โหติ ทุสฺสีโล, กทริโย ปริภาสโก;
ภริยา สีลวตี โหติ, วทฺู วีตมจฺฉรา;
สาปิ เทวี สํวสติ, ฉเวน ปตินา สห.
‘‘สามิโก สีลวา โหติ, วทฺู วีตมจฺฉโร;
ภริยา โหติ ทุสฺสีลา, กทริยา ปริภาสิกา;
สาปิ ฉวา สํวสติ, เทเวน ปตินา สห.
‘‘อุโภ สทฺธา วทฺู จ, สฺตา ธมฺมชีวิโน;
เต โหนฺติ ชานิปตโย, อฺมฺํ ปิยํวทา.
‘‘อตฺถาสํ ปจุรา โหนฺติ, ผาสุกํ [ผาสตฺตํ (สี.), วาสตฺถํ (ปี.)] อุปชายติ;
อมิตฺตา ทุมฺมนา โหนฺติ, อุภินฺนํ สมสีลินํ.
‘‘อิธ ธมฺมํ จริตฺวาน, สมสีลพฺพตา อุโภ;
นนฺทิโน เทวโลกสฺมึ, โมทนฺติ กามกามิโน’’ติ. ตติยํ;
๔. ทุติยสํวาสสุตฺตํ
๕๔. ‘‘จตฺตาโรเม, ภิกฺขเว, สํวาสา. กตเม จตฺตาโร? ฉโว ฉวาย สทฺธึ สํวสติ, ฉโว เทวิยา สทฺธึ สํวสติ, เทโว ฉวาย สทฺธึ สํวสติ, เทโว เทวิยา สทฺธึ สํวสติ.
‘‘กถฺจ ¶ ¶ , ภิกฺขเว, ฉโว ฉวาย สทฺธึ สํวสติ. อิธ, ภิกฺขเว, สามิโก โหติ ปาณาติปาตี อทินฺนาทายี กาเมสุมิจฺฉาจารี มุสาวาที ปิสุณวาโจ ผรุสวาโจ สมฺผปฺปลาปี อภิชฺฌาลุ พฺยาปนฺนจิตฺโต มิจฺฉาทิฏฺิโก ทุสฺสีโล ปาปธมฺโม มจฺเฉรมลปริยุฏฺิเตน เจตสา อคารํ อชฺฌาวสติ อกฺโกสกปริภาสโก ¶ สมณพฺราหฺมณานํ; ภริยาปิสฺส โหติ ปาณาติปาตินี อทินฺนาทายินี กาเมสุมิจฺฉาจารินี มุสาวาทินี ปิสุณวาจา ผรุสวาจา สมฺผปฺปลาปินี อภิชฺฌาลุนี พฺยาปนฺนจิตฺตา มิจฺฉาทิฏฺิกา ทุสฺสีลา ปาปธมฺมา มจฺเฉรมลปริยุฏฺิเตน เจตสา อคารํ อชฺฌาวสติ ¶ อกฺโกสิกปริภาสิกา สมณพฺราหฺมณานํ. เอวํ โข, ภิกฺขเว, ฉโว ฉวาย สทฺธึ สํวสติ.
‘‘กถฺจ, ภิกฺขเว, ฉโว เทวิยา สทฺธึ สํวสติ? อิธ, ภิกฺขเว, สามิโก โหติ ปาณาติปาตี…เป… มิจฺฉาทิฏฺิโก ทุสฺสีโล ปาปธมฺโม มจฺเฉรมลปริยุฏฺิเตน เจตสา อคารํ อชฺฌาวสติ อกฺโกสกปริภาสโก สมณพฺราหฺมณานํ; ภริยา ขฺวสฺส โหติ ปาณาติปาตา ปฏิวิรตา อทินฺนาทานา ปฏิวิรตา กาเมสุมิจฺฉาจารา ปฏิวิรตา มุสาวาทา ปฏิวิรตา ปิสุณาย วาจาย ปฏิวิรตา ผรุสาย วาจาย ปฏิวิรตา สมฺผปฺปลาปา ปฏิวิรตา อนภิชฺฌาลุนี อพฺยาปนฺนจิตฺตา สมฺมาทิฏฺิกา สีลวตี กลฺยาณธมฺมา วิคตมลมจฺเฉเรน เจตสา อคารํ อชฺฌาวสติ อนกฺโกสิกปริภาสิกา สมณพฺราหฺมณานํ. เอวํ โข, ภิกฺขเว, ฉโว เทวิยา สทฺธึ สํวสติ.
‘‘กถฺจ, ภิกฺขเว, เทโว ฉวาย สทฺธึ สํวสติ? อิธ, ภิกฺขเว, สามิโก โหติ ปาณาติปาตา ปฏิวิรโต อทินฺนาทานา ปฏิวิรโต กาเมสุมิจฺฉาจารา ปฏิวิรโต มุสาวาทา ปฏิวิรโต ปิสุณาย วาจาย ปฏิวิรโต ผรุสาย วาจาย ปฏิวิรโต สมฺผปฺปลาปา ปฏิวิรโต อนภิชฺฌาลุ อพฺยาปนฺนจิตฺโต สมฺมาทิฏฺิโก สีลวา กลฺยาณธมฺโม วิคตมลมจฺเฉเรน เจตสา อคารํ อชฺฌาวสติ อนกฺโกสกปริภาสโก สมณพฺราหฺมณานํ; ภริยา ¶ ขฺวสฺส โหติ ปาณาติปาตินี…เป… มิจฺฉาทิฏฺิกา ทุสฺสีลา ปาปธมฺมา มจฺเฉรมลปริยุฏฺิเตน เจตสา อคารํ อชฺฌาวสติ อกฺโกสิกปริภาสิกา สมณพฺราหฺมณานํ. เอวํ โข, ภิกฺขเว, เทโว ฉวาย สทฺธึ สํวสติ.
‘‘กถฺจ, ภิกฺขเว, เทโว เทวิยา สทฺธึ สํวสติ? อิธ, ภิกฺขเว, สามิโก โหติ ปาณาติปาตา ปฏิวิรโต…เป… สมฺมาทิฏฺิโก สีลวา กลฺยาณธมฺโม วิคตมลมจฺเฉเรน เจตสา อคารํ อชฺฌาวสติ อนกฺโกสกปริภาสโก สมณพฺราหฺมณานํ; ภริยาปิสฺส โหติ ปาณาติปาตา ¶ ปฏิวิรตา…เป… สมฺมาทิฏฺิกา สีลวตี กลฺยาณธมฺมา วิคตมลมจฺเฉเรน เจตสา อคารํ อชฺฌาวสติ อนกฺโกสิกปริภาสิกา สมณพฺราหฺมณานํ. เอวํ โข, ภิกฺขเว, เทโว เทวิยา สทฺธึ สํวสติ. อิเม โข, ภิกฺขเว, จตฺตาโร สํวาสา’’ติ.
‘‘อุโภ จ โหนฺติ ทุสฺสีลา, กทริยา ปริภาสกา;
เต ¶ โหนฺติ ชานิปตโย, ฉวา สํวาสมาคตา.
‘‘สามิโก ¶ โหติ ทุสฺสีโล, กทริโย ปริภาสโก;
ภริยา สีลวตี โหติ, วทฺู วีตมจฺฉรา;
สาปิ เทวี สํวสติ, ฉเวน ปตินา สห.
‘‘สามิโก สีลวา โหติ, วทฺู วีตมจฺฉโร;
ภริยา โหติ ทุสฺสีลา, กทริยา ปริภาสิกา;
สาปิ ฉวา สํวสติ, เทเวน ปตินา สห.
‘‘อุโภ สทฺธา วทฺู จ, สฺตา ธมฺมชีวิโน;
เต โหนฺติ ชานิปตโย, อฺมฺํ ปิยํวทา.
‘‘อตฺถาสํ ปจุรา โหนฺติ, ผาสุกํ อุปชายติ;
อมิตฺตา ¶ ทุมฺมนา โหนฺติ, อุภินฺนํ สมสีลินํ.
‘‘อิธ ธมฺมํ จริตฺวาน, สมสีลพฺพตา อุโภ;
นนฺทิโน เทวโลกสฺมึ, โมทนฺติ กามกามิโน’’ติ. จตุตฺถํ;
๕. ปมสมชีวีสุตฺตํ
๕๕. เอวํ ¶ เม สุตํ – เอกํ สมยํ ภควา ภคฺเคสุ วิหรติ สุสุมารคิเร [สุํสุมารคิเร (สี. สฺยา. กํ. ปี.)] เภสกฬาวเน [เภสกลาวเน (สี. ปี. ก.)] มิคทาเย. อถ โข ภควา ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย เยน นกุลปิตุโน คหปติสฺส นิเวสนํ เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ปฺตฺเต อาสเน นิสีทิ. อถ โข นกุลปิตา จ คหปติ นกุลมาตา จ คหปตานี เยน ภควา เตนุปสงฺกมึสุ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทึสุ. เอกมนฺตํ นิสินฺโน โข นกุลปิตา คหปติ ภควนฺตํ เอตทโวจ –
‘‘ยโต เม, ภนฺเต, นกุลมาตา คหปตานี ทหรสฺเสว ทหรา อานีตา, นาภิชานามิ นกุลมาตรํ คหปตานึ มนสาปิ อติจริตา, กุโต ปน กาเยน! อิจฺเฉยฺยาม มยํ, ภนฺเต, ทิฏฺเ เจว ธมฺเม อฺมฺํ ปสฺสิตุํ อภิสมฺปรายฺจ อฺมฺํ ปสฺสิตุ’’นฺติ. นกุลมาตาปิ โข คหปตานี ภควนฺตํ เอตทโวจ – ‘‘ยโตหํ, ภนฺเต, นกุลปิตุโน คหปติสฺส ทหรสฺเสว ทหรา อานีตา, นาภิชานามิ นกุลปิตรํ คหปตึ มนสาปิ อติจริตา, กุโต ปน กาเยน! อิจฺเฉยฺยาม มยํ, ภนฺเต ¶ , ทิฏฺเ เจว ธมฺเม อฺมฺํ ปสฺสิตุํ อภิสมฺปรายฺจ อฺมฺํ ปสฺสิตุ’’นฺติ.
‘‘อากงฺเขยฺยุํ ¶ เจ, คหปตโย, อุโภ ชานิปตโย ทิฏฺเ เจว ธมฺเม อฺมฺํ ปสฺสิตุํ อภิสมฺปรายฺจ อฺมฺํ ปสฺสิตุํ อุโภว [อุโภ จ (สี. ปี.)] อสฺสุ ¶ สมสทฺธา สมสีลา สมจาคา สมปฺา, เต ทิฏฺเ เจว ธมฺเม อฺมฺํ ปสฺสนฺติ อภิสมฺปรายฺจ อฺมฺํ ปสฺสนฺตี’’ติ [ปสฺสิสฺสนฺตีติ (ก.)].
‘‘อุโภ สทฺธา วทฺู จ, สฺตา ธมฺมชีวิโน;
เต โหนฺติ ชานิปตโย, อฺมฺํ ปิยํวทา.
‘‘อตฺถาสํ ปจุรา โหนฺติ, ผาสุกํ อุปชายติ;
อมิตฺตา ทุมฺมนา โหนฺติ, อุภินฺนํ สมสีลินํ.
‘‘อิธ ¶ ธมฺมํ จริตฺวาน, สมสีลพฺพตา อุโภ;
นนฺทิโน เทวโลกสฺมึ, โมทนฺติ กามกามิโน’’ติ. ปฺจมํ;
๖. ทุติยสมชีวีสุตฺตํ
๕๖. ‘‘อากงฺเขยฺยุํ เจ, ภิกฺขเว, อุโภ ชานิปตโย ทิฏฺเ เจว ธมฺเม อฺมฺํ ปสฺสิตุํ อภิสมฺปรายฺจ อฺมฺํ ปสฺสิตุํ อุโภว อสฺสุ สมสทฺธา สมสีลา สมจาคา สมปฺา, เต ทิฏฺเ เจว ธมฺเม อฺมฺํ ปสฺสนฺติ อภิสมฺปรายฺจ อฺมฺํ ปสฺสนฺตี’’ติ.
‘‘อุโภ สทฺธา วทฺู จ, สฺตา ธมฺมชีวิโน;
เต โหนฺติ ชานิปตโย, อฺมฺํ ปิยํวทา.
‘‘อตฺถาสํ ปจุรา โหนฺติ, ผาสุกํ อุปชายติ;
อมิตฺตา ทุมฺมนา โหนฺติ, อุภินฺนํ สมสีลินํ.
‘‘อิธ ธมฺมํ จริตฺวาน, สมสีลพฺพตา อุโภ;
นนฺทิโน เทวโลกสฺมึ, โมทนฺติ กามกามิโน’’ติ. ฉฏฺํ;
๗. สุปฺปวาสาสุตฺตํ
๕๗. เอกํ ¶ สมยํ ภควา โกลิเยสุ วิหรติ ปชฺชนิกํ [สชฺชเนลํ (สี. ปี.), ปชฺชเนลํ (สฺยา. กํ.)] นาม โกลิยานํ นิคโม. อถ โข ภควา ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย ¶ เยน สุปฺปวาสาย โกลิยธีตุยา นิเวสนํ เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ปฺตฺเต อาสเน นิสีทิ. อถ โข สุปฺปวาสา โกลิยธีตา ¶ ภควนฺตํ ปณีเตน ขาทนีเยน โภชนีเยน สหตฺถา สนฺตปฺเปสิ สมฺปวาเรสิ. อถ โข สุปฺปวาสา โกลิยธีตา ภควนฺตํ ภุตฺตาวึ โอนีตปตฺตปาณึ เอกมนฺตํ นิสีทิ. เอกมนฺตํ นิสินฺนํ โข สุปฺปวาสํ โกลิยธีตรํ ภควา เอตทโวจ –
‘‘โภชนํ ¶ , สุปฺปวาเส, เทนฺตี อริยสาวิกา ปฏิคฺคาหกานํ จตฺตาริ านานิ เทติ. กตมานิ จตฺตาริ? อายุํ เทติ, วณฺณํ เทติ, สุขํ เทติ, พลํ เทติ. อายุํ โข ปน ทตฺวา อายุสฺส ภาคินี โหติ ทิพฺพสฺส วา มานุสสฺส วา. วณฺณํ ทตฺวา วณฺณสฺส ภาคินี โหติ ทิพฺพสฺส วา มานุสสฺส วา. สุขํ ทตฺวา สุขสฺส ภาคินี โหติ ทิพฺพสฺส วา มานุสสฺส วา. พลํ ทตฺวา พลสฺส ภาคินี โหติ ทิพฺพสฺส วา มานุสสฺส วา. โภชนํ, สุปฺปวาเส, เทนฺตี อริยสาวิกา ปฏิคฺคาหกานํ อิมานิ จตฺตาริ านานิ เทตี’’ติ.
‘‘สุสงฺขตํ โภชนํ ยา ททาติ,
สุจึ ปณีตํ [สุปณีตํ (ก.)] รสสา อุเปตํ;
สา ทกฺขิณา อุชฺชุคเตสุ ทินฺนา,
จรณูปปนฺเนสุ มหคฺคเตสุ;
ปฺุเน ปฺุํ สํสนฺทมานา,
มหปฺผลา ¶ โลกวิทูน วณฺณิตา.
‘‘เอตาทิสํ ยฺมนุสฺสรนฺตา,
เย เวทชาตา วิจรนฺติ โลเก;
วิเนยฺย มจฺเฉรมลํ สมูลํ,
อนินฺทิตา สคฺคมุเปนฺติ าน’’นฺติ. สตฺตมํ;
๘. สุทตฺตสุตฺตํ
๕๘. อถ โข อนาถปิณฺฑิโก คหปติ เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ. เอกมนฺตํ นิสินฺนํ โข อนาถปิณฺฑิกํ คหปตึ ภควา เอตทโวจ –
‘‘โภชนํ ¶ , คหปติ, ททมาโน อริยสาวโก ปฏิคฺคาหกานํ จตฺตาริ านานิ เทติ. กตมานิ จตฺตาริ? อายุํ ¶ เทติ, วณฺณํ เทติ, สุขํ เทติ, พลํ เทติ. อายุํ โข ปน ทตฺวา อายุสฺส ภาคี โหติ ทิพฺพสฺส วา มานุสสฺส วา. วณฺณํ ทตฺวา… สุขํ ทตฺวา… พลํ ¶ ทตฺวา พลสฺส ภาคี โหติ ทิพฺพสฺส วา มานุสสฺส วา. โภชนํ, คหปติ, ททมาโน อริยสาวโก ปฏิคฺคาหกานํ อิมานิ จตฺตาริ านานิ เทตี’’ติ.
[มหาว. ๒๘๒] ‘‘โย สฺตานํ ปรทตฺตโภชินํ,
กาเลน สกฺกจฺจ ททาติ โภชนํ;
จตฺตาริ านานิ อนุปฺปเวจฺฉติ,
อายฺุจ วณฺณฺจ สุขํ พลฺจ.
‘‘โส อายุทายี วณฺณทายี [โส อายุทายี พลทายี (สี. ปี.), อายุทายี พลทายี (สฺยา. กํ.)], สุขํ พลํ ทโท [สุขํ วณฺณํ ทโท (สี. สฺยา. กํ. ปี.), สุขพลทโท (ก.)] นโร;
ทีฆายุ ยสวา โหติ, ยตฺถ ยตฺถูปปชฺชตี’’ติ. อฏฺมํ;
๙. โภชนสุตฺตํ
๕๙. ‘‘โภชนํ ¶ , ภิกฺขเว, ททมาโน ทายโก ปฏิคฺคาหกานํ จตฺตาริ านานิ เทติ. กตมานิ จตฺตาริ? อายุํ เทติ, วณฺณํ เทติ, สุขํ เทติ, พลํ เทติ. อายุํ โข ปน ทตฺวา อายุสฺส ภาคี โหติ ทิพฺพสฺส วา มานุสสฺส วา. วณฺณํ ทตฺวา… สุขํ ทตฺวา… พลํ ทตฺวา พลสฺส ภาคี โหติ ทิพฺพสฺส วา มานุสสฺส วา. โภชนํ, ภิกฺขเว, ททมาโน ทายโก ปฏิคฺคาหกานํ อิมานิ จตฺตาริ านานิ เทตี’’ติ.
[มหาว. ๒๘๒] ‘‘โย สฺตานํ ปรทตฺตโภชินํ,
กาเลน สกฺกจฺจ ททาติ โภชนํ;
จตฺตาริ านานิ อนุปฺปเวจฺฉติ,
อายฺุจ วณฺณฺจ สุขํ พลฺจ.
‘‘โส อายุทายี วณฺณทายี, สุขํ พลํ ทโท นโร;
ทีฆายุ ยสวา โหติ, ยตฺถ ยตฺถูปปชฺชตี’’ติ. นวมํ;
๑๐. คิหิสามีจิสุตฺตํ
๖๐. อถ ¶ ¶ ¶ โข อนาถปิณฺฑิโก คหปติ เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ; อุปสงฺกมิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ. เอกมนฺตํ นิสินฺนํ โข อนาถปิณฺฑิกํ คหปตึ ภควา เอตทโวจ –
‘‘จตูหิ โข, คหปติ, ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต อริยสาวโก คิหิสามีจิปฏิปทํ ปฏิปนฺโน โหติ ยโสปฏิลาภินึ สคฺคสํวตฺตนิกํ. กตเมหิ จตูหิ? อิธ, คหปติ, อริยสาวโก ภิกฺขุสงฺฆํ ปจฺจุปฏฺิโต โหติ จีวเรน, ภิกฺขุสงฺฆํ ปจฺจุปฏฺิโต โหติ ปิณฺฑปาเตน, ภิกฺขุสงฺฆํ ปจฺจุปฏฺิโต โหติ เสนาสเนน ¶ , ภิกฺขุสงฺฆํ ปจฺจุปฏฺิโต โหติ คิลานปฺปจฺจยเภสชฺชปริกฺขาเรน. อิเมหิ โข, คหปติ, จตูหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต อริยสาวโก คิหิสามีจิปฏิปทํ ปฏิปนฺโน โหติ ยโสปฏิลาภินึ สคฺคสํวตฺตนิก’’นฺติ.
‘‘คิหิสามีจิปฏิปทํ, ปฏิปชฺชนฺติ ปณฺฑิตา;
สมฺมคฺคเต สีลวนฺเต, จีวเรน อุปฏฺิตา.
ปิณฺฑปาตสยเนน, คิลานปฺปจฺจเยน จ;
เตสํ ทิวา จ รตฺโต จ, สทา ปฺุํ ปวฑฺฒติ;
สคฺคฺจ กมติฏฺานํ [สคฺคฺจ สปฺปติฏฺานํ (ก.)], กมฺมํ กตฺวาน ภทฺทก’’นฺติ. ทสมํ;
ปฺุาภิสนฺทวคฺโค ปโม.
ตสฺสุทฺทานํ –
ทฺเว ปฺุาภิสนฺทา ทฺเว จ, สํวาสา สมชีวิโน;
สุปฺปวาสา สุทตฺโต จ, โภชนํ คิหิสามิจีติ.