📜
(๑๑) ๑. สมฺโพธวคฺโค
๑-๓. ปุพฺเพวสมฺโพธสุตฺตาทิวณฺณนา
๑๐๔-๑๐๖. ตติยสฺส ¶ ¶ ปเม สมฺโพธิโต ปุพฺเพวาติ สมฺโพโธ วุจฺจติ จตูสุ มคฺเคสุ าณํ ‘‘สามํ สมฺมา พุชฺฌิ เอเตนา’’ติ กตฺวา, ตโต ปุพฺเพเยวาติ อตฺโถ. เตนาห ‘‘อริยมคฺคปฺปตฺติโต อปรภาเคเยวา’’ติ. โพธิสตฺตสฺเสว สโตติ เอตฺถ ยถา อุทกโต อุคฺคนฺตฺวา ิตํ ปริปากคตํ ปทุมํ สูริยรสฺมิสมฺผสฺเสน อวสฺสํ พุชฺฌิสฺสตีติ พุชฺฌนกปทุมนฺติ วุจฺจติ. เอวํ พุทฺธานํ สนฺติเก พฺยากรณสฺส ลทฺธตฺตา อวสฺสํ อนนฺตราเยน ปารมิโย ปูเรตฺวา พุชฺฌิสฺสตีติ พุชฺฌนกสตฺโตติ โพธิสตฺโต. เตนาห ‘‘พุชฺฌนกสตฺตสฺเสว…เป… อารภนฺตสฺเสว สโต’’ติ. ยา วา เอสา จตุมคฺคาณสงฺขาตา โพธิ, ‘‘ตํ โพธึ กุทาสฺสุ นามาหํ ปาปุณิสฺสามี’’ติ ปตฺถยมาโน ปฏิปชฺชตีติ โพธิยํ สตฺโต อาสตฺโตติปิ โพธิสตฺโต. เตนาห ‘‘สมฺโพธิยา วา สตฺตสฺเสว ลคฺคสฺเสว สโต’’ติ.
อถ วา โพธีติ าณํ ‘‘พุชฺฌติ เอเตนา’’ติ กตฺวา, โพธิมา สตฺโต โพธิสตฺโต, ปุริมปเท อุตฺตรปทโลปํ กตฺวา ยถา ‘‘าณสตฺโต’’ติ, าณวา ปฺวา ปณฺฑิโต สตฺโตติ อตฺโถ. พุทฺธานฺหิ ปาทมูเล อภินีหารโต ปฏฺาย ปณฺฑิโตว โส สตฺโต, น อนฺธพาโลติ โพธิสตฺโต. เอวํ คุณวโต อุปฺปนฺนนามวเสน โพธิสตฺตสฺเสว สโต. อสฺสาทียตีติ อสฺสาโท, สุขํ. ตฺจ สาตาการลกฺขณนฺติ อาห ‘‘อสฺสาโทติ มธุรากาโร’’ติ. ฉนฺทราโค วินียติ เจว ปหียติ จ เอตฺถาติ นิพฺพานํ ‘‘ฉนฺทราควินโย ฉนฺทราคปฺปหานฺจา’’ติ วุจฺจติ. เตนาห ‘‘นิพฺพาน’’นฺติอาทิ. ตตฺถ อาคมฺมาติ อิทํ โย ชโน ราคํ วิเนติ ปชหติ จ, ตสฺส อารมฺมณกรณํ สนฺธาย วุตฺตํ. ทุติยตติยานิ อุตฺตานตฺถาเนว.
ปุพฺเพวสมฺโพธสุตฺตาทิวณฺณนา นิฏฺิตา.
๔-๙. สมณพฺราหฺมณสุตฺตาทิวณฺณนา
๑๐๗-๑๑๒. จตุตฺเถ ¶ ¶ สามฺนฺติ อริยมคฺโค, เตน อรณียโต อุปคนฺตพฺพโต สามฺตฺถํ, อริยผลนฺติ อาห ‘‘สามฺตฺถนฺติ จตุพฺพิธํ อริยผล’’นฺติ. พฺรหฺมฺตฺถนฺติ เอตฺถาปิ เอเสว นโย. เตนาห ‘‘อิตรํ ตสฺเสว เววจน’’นฺติ. อริยมคฺคสงฺขาตํ สามฺเมว วา อรณียโต สามฺตฺถนฺติ อาห ‘‘สามฺตฺเถน วา จตฺตาโร มคฺคา’’ติ. ปฺจมาทีนิ อุตฺตานตฺถาเนว.
สมณพฺราหฺมณสุตฺตาทิวณฺณนา นิฏฺิตา.
๑๐. ทุติยนิทานสุตฺตวณฺณนา
๑๑๓. ทสเม วิวฏฺฏคามิกมฺมานนฺติ วิวฏฺฏูปนิสฺสยกมฺมานํ. ตทภินิวตฺเตตีติ เอตฺถ ตํ-สทฺเทน ปจฺจามสนสฺส วิปากสฺส ปรามาโสติ อาห ‘‘ตํ อภินิวตฺเตตี’’ติ, ตํ วิปากํ อภิภวิตฺวา นิวตฺเตตีติ อตฺโถ. อิทานิ น เกวลํ วิปากสฺเสว ปรามาโส ตํ-สทฺเทน, อถ โข ฉนฺทราคฏฺานิยานํ ธมฺมานํ ตพฺพิปากสฺส จ ปรามาโส ทฏฺพฺโพติ อาห ‘‘ยทา วา เตนา’’ติอาทิ. เต เจว ธมฺเมติ เต ฉนฺทราคฏฺานิเย ธมฺเม. นิพฺพิชฺฌิตฺวา ปสฺสตีติ กิเลเส นิพฺพิชฺฌิตฺวา วิภูตํ ปากฏํ กตฺวา ปสฺสตีติ.
ทุติยนิทานสุตฺตวณฺณนา นิฏฺิตา.
สมฺโพธวคฺควณฺณนา นิฏฺิตา.