📜
(๑๖) ๖. อเจลกวคฺควณฺณนา
๑๕๗-๑๖๓. อิโต ปเรสุ ปน สุตฺตปเทสุ ‘‘คาฬฺหา’’ติ วุตฺตมตฺถํ วิวรนฺโต ‘‘กกฺขฬา’’ติ อาห. กกฺขฬจาโร จสฺสา น ลูขสภาโว. อถ โข ตณฺหาวเสน ถิรคฺคหณนฺติ อาห ‘‘โลภวเสน ถิรคฺคหณา’’ติ. อคาฬฺหา ปฏิปทาติ วา กามานํ โอคาหนํ ปฏิปตฺติ, กามสุขานุโยโคติ อตฺโถ. นิชฺฌามา ปฏิปทาติ กายสฺส นิชฺฌาปนวเสน เขปนวเสน ปวตฺตา ปฏิปตฺติ, อตฺตกิลมถานุโยโคติ อตฺโถ. นิจฺเจโลติ นิสฺสฏฺเจโล สพฺเพน สพฺพํ ปฏิกฺขิตฺตเจโล. นคฺคิยวตสมาทาเนน นคฺโค. ิตโกว อุจฺจารํ กโรตีติอาทิ นิทสฺสนมตฺตํ วมิตฺวา มุขวิกฺขาลนาทิอาจารสฺสปิ เตน วิสฺสฏฺตฺตา. ชิวฺหาย หตฺถํ อปเลขติ อวเลขติ อุทเกน อโธวนโต. ทุติยวิกปฺเปปิ เอเสว นโย. ‘‘เอหิ, ภทนฺเต’’ติ วุตฺเต อุปคมนสงฺขาโต วิธิ เอหิภทนฺโต, ตํ จรตีติ เอหิภทนฺติโก, ตปฺปฏิกฺเขเปน น เอหิภทนฺติโก. น กโรติ ‘‘สมเณน นาม ปรสฺส วจนกเรน น ภวิตพฺพ’’นฺติ อธิปฺปาเยน.
ปุเรตรนฺติ ตํ านํ อตฺตโน อุปคมนโต ปุเรตรํ. ตํ กิร โส ‘‘ภิกฺขุนา นาม ยทิจฺฉกา เอว ภิกฺขา คเหตพฺพา’’ติ อธิปฺปาเยน น คณฺหาติ. อุทฺทิสฺส กตํ มม นิมิตฺตภาเวน พหู ขุทฺทกา ปาณา สงฺฆาตํ อาปาทิตาติ น คณฺหาติ. นิมนฺตนํ น สาทิยติ เอวํ เตสํ วจนํ กตํ ภวิสฺสตีติ. กุมฺภิ อาทีสุปิ โส สตฺตสฺีติ อาห ‘‘กุมฺภิ-กโฬปิโย’’ติอาทิ. กพฬนฺตราโย โหตีติ อุฏฺิตสฺส ทฺวินฺนมฺปิ กพฬนฺตราโย โหติ. คามสภาคาทิวเสน สงฺคมฺม กิตฺเตนฺติ เอติสฺสาติ สงฺกิตฺติ, ยถาสํหตตณฺฑุลาทิสฺจโย. มานุสกานีติ เวยฺยาวจฺจกรา มนุสฺสา.
สุราปานเมวาติ ¶ ¶ มชฺชลกฺขณปฺปตฺตาย สุราย ปานเมว. สุราคหเณเนเวตฺถ เมรยมฺปิ สงฺคหิตํ. เอกาคารเมว อฺุฉตีติ เอกาคาริโก. เอกาโลเปเนว วตฺตตีติ เอกาโลปิโก. ทียติ เอตายาติ ทตฺติ, ทฺวตฺติอาโลปมตฺตคฺคาหิ ขุทฺทกํ ภิกฺขาทานภาชนํ. เตนาห ‘‘ขุทฺทกปาตี’’ติ. อภฺุชนวเสน เอโก อโห เอตสฺส อตฺถีติ เอกาหิโก, อาหาโร, ตํ เอกาหิกํ. โส ปน อตฺถโต เอกทิวสํ ลงฺฆโก โหตีติ อาห ‘‘เอกาทิวสนฺตริก’’นฺติ. ทฺวาหิกนฺติอาทีสุปิ เอเสว นโย. เอกาหํ อภฺุชิตฺวา เอกาหํ ภฺุชนํ เอกาหวาโร, ตํ เอกาหิกเมว อตฺถโต. ทฺวีหํ อภฺุชิตฺวา ทฺวีหํ ภฺุชนํ ทฺวีหวาโร. เสสปททฺวเยปิ เอเสว นโย. อุกฺกฏฺโ ปน ปริยายภตฺตโภชนิโก ทฺวีหํ อภฺุชิตฺวา เอกาหเมว ภฺุชติ. เสสทฺวเยปิ เอเสว นโย.
มิจฺฉาวายามวเสเนว อุกฺกุฏิกวตานุโยโคติ อาห ‘‘อุกฺกุฏิกวีริยมนุยุตฺโต’’ติ. อตฺตกิลมถานุโยคนฺติ อตฺตโน กิลมถานุโยคํ, สรีรทุกฺขการณนฺติ อตฺโถ. สรีรปริยาโย หิ อิธ อตฺตสทฺโท ‘‘อตฺตนฺตโป’’ติอาทีสุ (ม. นิ. ๒.๔๑๓) วิย. ทฺเว อนฺเตติ อุโภ โกฏิโย, อุโภ ลามกปฏิปตฺติโยติ อตฺโถ. ลามกมฺปิ หิ อนฺโตติ วุจฺจติ ‘‘อนฺตมิทํ, ภิกฺขเว, ชีวิกานํ (สํ. นิ. ๓.๘๐; อิติวุ. ๖๑), โกฏฺโก อนฺโต’’ติ เอวมาทีสุ. มชฺฌิมปฏิปทาย อุปฺปถภาเวน อมนียา คนฺตพฺพา าตพฺพาติ อนฺตา. ตโต เอว ลามกา.
อเจลกวคฺควณฺณนา นิฏฺิตา.