📜
(๘) ๓. อปณฺณกวคฺโค
๑-๒. ปธานสุตฺตาทิวณฺณนา
๗๑-๗๒. ตติยวคฺคสฺส ปเม ยวติ เตน ผลํ มิสฺสิตํ วิย โหตีติ โยนิ, เอกนฺติกํ การณํ. อสฺสาติ ยถาวุตฺตสฺส ภิกฺขุโน. ปริปุณฺณนฺติ อวิกลํ อนวเสสํ. อาสเว เขเปตีติ อาสวกฺขโย, อคฺคมคฺโค. อิธ ปน อรหตฺตผลํ อธิปฺเปตนฺติ อาห ‘‘อรหตฺตตฺถายา’’ติ. ทุติยํ อุตฺตานเมว.
ปธานสุตฺตาทิวณฺณนา นิฏฺิตา.
๓-๕. สปฺปุริสสุตฺตาทิวณฺณนา
๗๓-๗๕. ตติเย ¶ ปฺหตฺถาย อภินีโตติ ปฺหกรณตฺถาย อภิมุขํ นีโต. อลมฺพิตํ กตฺวาติ อลมฺพํ กตฺวา, อยเมว วา ปาโ, วิปลมฺพํ อกตฺวาติ อตฺโถ. อวชานาตีติ อวฺํ กโรติ, นินฺทตีติ อตฺโถ. จตุตฺถปฺจเม นตฺถิ วตฺตพฺพํ.
สปฺปุริสสุตฺตาทิวณฺณนา นิฏฺิตา.
๖. กุสินารสุตฺตวณฺณนา
๗๖. ฉฏฺเ ¶ นครํ ปวิสิตุกามา อุยฺยานโต อุเปจฺจ วตฺตนฺติ คจฺฉนฺติ เอเตนาติ อุปวตฺตนํ. ยเถว หิ กลมฺพนทิตีรโต ราชมาตุวิหารทฺวาเรน ถูปารามํ คนฺตพฺพํ โหติ, เอวํ หิรฺวติกาย ปาริมตีรโต สาลวนํ อุยฺยานํ, ยถา อนุราธปุรสฺส ถูปาราโม ทกฺขิณปจฺฉิมทิสาย, เอวํ ตํ อุยฺยานํ กุสินาราย ทกฺขิณปจฺฉิมทิสาย โหติ. ยถา ถูปารามโต ทกฺขิณทฺวาเรน นครํ ปวิสนมคฺโค ปาจีนมุโข คนฺตฺวา อุตฺตเรน นิวตฺตติ, เอวํ อุยฺยานโต สาลปนฺติ ปาจีนมุขา คนฺตฺวา อุตฺตเรน นิวตฺตา, ตสฺมา ตํ ‘‘อุปวตฺตน’’นฺติ วุจฺจติ. อนฺตเรติ ทฺวินฺนํ สาลรุกฺขานํ เวมชฺเฌ. ตตฺถ หิ ปฺาปิยมานสฺส มฺจสฺส เอกา สาลปนฺติ สีสภาเค โหติ, เอกา ปาทภาเค. ตตฺรปิ เอโก ตรุณสาโล สีสภาคสฺส อาสนฺโน โหติ, เอโก ปาทภาคสฺส. อปิจ ยมกสาลา นาม มูลขนฺธวิฏปปตฺเตหิ อฺมฺํ สํสิพฺพิตฺวา ิตสาลาติปิ วทนฺติ.
ทฺเวฬฺหกนฺติ ทฺวิธาคาโห, อเนกํสคฺคาโหติ อตฺโถ. วิมตีติ สํสยาปตฺตีติ อาห ‘‘วินิจฺฉิตุํ อสมตฺถตา’’ติ. ตํ โว วทามีติ ตํ สํสยวนฺตํ ภิกฺขุํ สนฺธาย โว ตุมฺเห วทามีติ. นิกฺกงฺขภาวปจฺจกฺขกรณนฺติ พุทฺธาทีสุ เตสํ ภิกฺขูนํ นิกฺกงฺขภาวสฺส ปจฺจกฺขการิยา ยาถาวโต ตมตฺถํ ปฏิวิชฺฌิตฺวา ิตํ สพฺพฺุตฺาณเมว. เอตฺถาติ เอตสฺมึ อตฺเถ.
กุสินารสุตฺตวณฺณนา นิฏฺิตา.
๗. อจินฺเตยฺยสุตฺตวณฺณนา
๗๗. สตฺตเม ¶ โลกจินฺตาติ โลกสนฺนิเวสปฺปฏิสํยุตฺตา วีมํสา. เตนาห ‘‘เกน นุ โข จนฺทิมสูริยา’’ติอาทิ. นาฬิเกราทโยติ อาทิ-สทฺเทน อวุตฺตานํ โอสธิติณวนปฺปติอาทีนํ สงฺคโห. เอวรูปา โลกจินฺตาติ เอทิสา วุตฺตสทิสา อฺาปิ สา โลกจินฺตา.
อจินฺเตยฺยสุตฺตวณฺณนา นิฏฺิตา.
๘. ทกฺขิณสุตฺตวณฺณนา
๗๘. อฏฺเม ¶ ทานสงฺขาตาย ทกฺขิณายาติ เทยฺยธมฺมสงฺขาตาย ทกฺขิณาย. วิสุทฺธิ นาม มหาชุติกตา. สา ปน มหปฺผลตาย เวทิตพฺพาติ อาห ‘‘มหปฺผลภาเวนา’’ติ. วิสุชฺฌตีติ น กิลิสฺสติ, อมลินา มหาชุติกา มหาวิปฺผารา โหตีติ อตฺโถ. สุจิธมฺโมติ ราคาทิอสุจิวิธมเนน สุจิสภาโว. ลามกธมฺโมติ หีนสภาโว ปาปกิริยาย. อกุสลธมฺมา หิ เอกนฺตนิหีนา. ชูชโก สีลวา กลฺยาณธมฺโม น โหติ, ตสฺส มหาโพธิสตฺตสฺส อตฺตโน ปุตฺตทานํ ทานปารมิยา มตฺถกํ คณฺหนฺตํ มหาปถวิกมฺปนสมตฺถํ ชาตํ. สฺวายํ ทายกคุโณติ อาห ‘‘เวสฺสนฺตรมหาราชา กเถตพฺโพ’’ติอาทิ. อุทฺธรตีติ พหุลํ ปาปกมฺมวเสน ลทฺธพฺพวินิปาตโต อุทฺธรติ, ตสฺมา นตฺถิ มยฺหํ กิฺจิ จิตฺตสฺส อฺตฺถตฺตนฺติ อธิปฺปาโย.
เปตทกฺขิณนฺติ เปเต อุทฺทิสฺส ทาตพฺพทกฺขิณํ. ปาปิตกาเลเยวาติ ‘‘อิทํ ทานํ อสุกสฺส เปตสฺส โหตู’’ติ ตํอุทฺทิสนวเสน ปตฺติยา ปาปิตกาเลเยว. อสฺสาติ เปตสฺส. ปาปุณีติ ผลสมฺปตฺติลภาปนวเสน ปาปุณิ. อยฺหิ เปเต อุทฺทิสฺส ทาเน ธมฺมตา. ตทา โกสลรฺโ ปริจฺจาควเสน อติวิย ทานชฺฌาสยตํ พุทฺธปฺปมุขสฺส จ สงฺฆสฺส อุกฺกํสคตคุณวิสิฏฺตํ สนฺธายาห ‘‘อสทิสทานํ กเถตพฺพ’’นฺติ.
ทกฺขิณสุตฺตวณฺณนา นิฏฺิตา.
๙-๑๐. วณิชฺชสุตฺตาทิวณฺณนา
๗๙-๘๐. นวเม ¶ ตํสทิสาติ ยาทิสา วณิชฺชา ปยุตฺตา อยถาธิปฺปายา อฺา วา สมฺปชฺชติ, ตาทิสาวาติ อตฺโถ. เฉทํ คจฺฉตีติ วินาสํ ปาปุณาติ. อธิปฺปายโต ปรา วิสิฏฺาติ ปราธิปฺปาโย. เตเนวาห ‘‘อชฺฌาสยโต อธิกตรผลา โหตี’’ติ. จีวราทินา ปจฺจเยน วเทยฺยาสีติ จีวราทิปจฺจยเหตุ มํ วเทยฺยาสิ ปตฺเถยฺยาสิ. อถ วา ยทา จีวราทินา ปจฺจเยน อตฺโถ โหติ, ตทา มํ ยาเจยฺยาสีติ อตฺโถ. เสสํ สุวิฺเยฺยเมว. ทสมํ อุตฺตานเมว.
วณิชฺชสุตฺตาทิวณฺณนา นิฏฺิตา.
อปณฺณกวคฺควณฺณนา นิฏฺิตา.