📜
(๑๘) ๓. อุปาสกวคฺโค
๑-๓. สารชฺชสุตฺตาทิวณฺณนา
๑๗๑-๑๗๓. ตติยสฺส ปมทุติยตติเยสุ อคาริยปฺปฏิปตฺติ กถิตา. โสตาปนฺนสกทาคามิโนปิ โหนฺตุ, วฏฺฏนฺติเยว.
๔. เวรสุตฺตวณฺณนา
๑๗๔. จตุตฺเถ ภยานีติ จิตฺตุตฺราสภยานิ. เวรานีติ อกุสลเวรานิปิ ปุคฺคลเวรานิปิ ¶ . เจตสิกนฺติ จิตฺตนิสฺสิตํ. ทุกฺขนฺติ กายปสาทวตฺถุกํ ทุกฺขํ. โทมนสฺสนฺติ โทมนสฺสเวทนํ. อิมสฺมึ สุตฺเต วิรติปหานํ กถิตํ.
๕. จณฺฑาลสุตฺตวณฺณนา
๑๗๕. ปฺจเม ¶ อุปาสกปติกุฏฺโติ อุปาสกปจฺฉิมโก. โกตูหลมงฺคลิโกติ ‘‘อิมินา อิทํ ภวิสฺสตี’’ติ เอวํ ปวตฺตตฺตา โกตูหลสงฺขาเตน ทิฏฺสุตมุตมงฺคเลน สมนฺนาคโต. มงฺคลํ ปจฺเจติ โน กมฺมนฺติ มงฺคลํ โอโลเกติ, กมฺมํ น โอโลเกติ. อิโต จ พหิทฺธาติ อิมมฺหา สาสนา พหิทฺธา. ปุพฺพการํ กโรตีติ ทานาทิกํ กุสลกิจฺจํ ปมตรํ กโรติ.
๖. ปีติสุตฺตวณฺณนา
๑๗๖. ฉฏฺเ ¶ กินฺติ มยนฺติ เกน นาม อุปาเยน มยํ. ปวิเวกํ ปีตินฺติ ปมทุติยชฺฌานานิ นิสฺสาย อุปฺปชฺชนกปีตึ. กามูปสํหิตนฺติ กามนิสฺสิตํ ทุวิเธ กาเม อารพฺภ อุปฺปชฺชนกํ. อกุสลูปสํหิตนฺติ ‘‘มิคสูกราทโย วิชฺฌิสฺสามี’’ติ สรํ ขิปิตฺวา ตสฺมึ วิรทฺเธ ‘‘วิรทฺธํ มยา’’ติ เอวํ อกุสเล นิสฺสาย อุปฺปชฺชนกํ. ตาทิเสสุ ปน าเนสุ อวิรชฺฌนฺตสฺส ‘‘สุฏฺุ เม วิทฺธํ, สุฏฺุ เม ปหฏ’’นฺติ อุปฺปชฺชนกํ อกุสลูปสํหิตํ สุขํ โสมนสฺสํ นาม. ทานาทิอุปกรณานํ อสมฺปตฺติยา อุปฺปชฺชมานํ ปน กุสลูปสํหิตํ ทุกฺขํ โทมนสฺสนฺติ เวทิตพฺพํ.
๗. วณิชฺชาสุตฺตวณฺณนา
๑๗๗. สตฺตเม วณิชฺชาติ วาณิชกมฺมานิ. อุปาสเกนาติ ติสรณคเตน. สตฺถวณิชฺชาติ อาวุธภณฺฑํ กาเรตฺวา ตสฺส วิกฺกโย. สตฺตวณิชฺชาติ มนุสฺสวิกฺกโย. มํสวณิชฺชาติ สูกรมิคาทโย โปเสตฺวา เตสํ วิกฺกโย. มชฺชวณิชฺชาติ ยํกิฺจิ มชฺชํ กาเรตฺวา ตสฺส วิกฺกโย. วิสวณิชฺชาติ วิสํ กาเรตฺวา ตสฺส วิกฺกโย. อิติ สพฺพมฺปิ อิมํ วณิชฺชํ เนว อตฺตนา กาตุํ, น ปเร สมาทเปตฺวา กาเรตุํ วฏฺฏติ.
๘. ราชสุตฺตวณฺณนา
๑๗๘. อฏฺเม ¶ ปพฺพาเชนฺตีติ รฏฺมฺหา ปพฺพาเชนฺติ. ยถาปจฺจยํ วา กโรนฺตีติ ยถาธิปฺปายํ ยถาชฺฌาสยํ กโรนฺติ. ตเถว ปาปกมฺมํ ปเวเทนฺตีติ ยถา เตน กตํ, ตํ ตเถว อฺเสํ อาโรเจนฺติ กเถนฺติ.
๙. คิหิสุตฺตวณฺณนา
๑๗๙. นวเม ¶ ¶ สํวุตกมฺมนฺตนฺติ ปิหิตกมฺมนฺตํ. อาภิเจตสิกานนฺติ อุตฺตมจิตฺตนิสฺสิตานํ. ทิฏฺธมฺมสุขวิหารานนฺติ ปจฺจกฺเขเยว ธมฺเม ปวตฺติกฺขเณ สุขวิหารานํ. อริยกนฺเตหีติ อริยานํ กนฺเตหิ มคฺคผลสีเลหิ.
อริยธมฺมํ สมาทายาติ เอตฺถ อริยธมฺโมติ ปฺจ สีลานิ กถิตานิ. เมรยํ วารุณินฺติ จตุพฺพิธํ เมรยํ ปฺจวิธฺจ สุรํ. ธมฺมฺจานุวิตกฺกเยติ นววิธํ โลกุตฺตรธมฺมํ อนุสฺสติวเสเนว วิตกฺเกยฺย. อพฺยาปชฺฌํ หิตํ จิตฺตนฺติ นิทฺทุกฺขํ เมตฺตาทิพฺรหฺมวิหารจิตฺตํ. เทวโลกาย ภาวเยติ พฺรหฺมโลกตฺถาย ภาเวยฺย. ปฺุตฺถสฺส ชิคีสโตติ ปฺุเน อตฺถิกสฺส ปฺุํ คเวสนฺตสฺส. สนฺเตสูติ พุทฺธปจฺเจกพุทฺธตถาคตสาวเกสุ. วิปุลา โหติ ทกฺขิณาติ เอวํ ทินฺนทานํ มหปฺผลํ โหติ. อนุปุพฺเพนาติ สีลปูรณาทินา อนุกฺกเมน. เสสํ ติกนิปาเต วุตฺตตฺถเมว.
๑๐. คเวสีสุตฺตวณฺณนา
๑๘๐. ทสเม สิตํ ปาตฺวากาสีติ มหามคฺเคเนว คจฺฉนฺโต ตํ สาลวนํ โอโลเกตฺวา ‘‘อตฺถิ นุ โข อิมสฺมึ าเน กิฺจิ สุการณํ อุปฺปนฺนปุพฺพ’’นฺติ อทฺทส กสฺสปพุทฺธกาเล คเวสินา อุปาสเกน กตํ สุการณํ. อถสฺส เอตทโหสิ – ‘‘อิทํ สุการณํ ภิกฺขุสงฺฆสฺส อปากฏํ ปฏิจฺฉนฺนํ, หนฺท นํ ภิกฺขุสงฺฆสฺส ปากฏํ กโรมี’’ติ มคฺคา โอกฺกมฺม อฺตรสฺมึ ปเทเส ิโตว สิตปาตุกมฺมํ ¶ อกาสิ, อคฺคคฺคทนฺเต ทสฺเสตฺวา มนฺทหสิตํ หสิ ¶ . ยถา หิ โลกิยมนุสฺสา อุทรํ ปหรนฺตา ‘‘กหํ กห’’นฺติ หสนฺติ, น เอวํ พุทฺธา. พุทฺธานํ ปน หสิตํ หฏฺปหฏฺาการมตฺตเมว โหติ.
หสิตฺจ นาเมตํ เตรสหิ โสมนสฺสสหคตจิตฺเตหิ โหติ. ตตฺถ โลกิยมหาชโน อกุสลโต จตูหิ, กามาวจรกุสลโต จตูหีติ อฏฺหิ จิตฺเตหิ หสติ, เสขา อกุสลโต ทิฏฺิคตสมฺปยุตฺตานิ ทฺเว อปเนตฺวา ฉหิ จิตฺเตหิ หสนฺติ, ขีณาสวา จตูหิ สเหตุกกิริยจิตฺเตหิ, เอเกน อเหตุกกิริยจิตฺเตนาติ ปฺจหิ จิตฺเตหิ ¶ หสนฺติ. เตสุปิ พลวารมฺมเณ อาปาถมาคเต ทฺวีหิ าณสมฺปยุตฺตจิตฺเตหิ หสนฺติ, ทุพฺพลารมฺมเณ ทุเหตุกจิตฺตทฺวเยน จ อเหตุกจิตฺเตน จาติ ตีหิ จิตฺเตหิ หสนฺติ. อิมสฺมึ ปน าเน กิริยาเหตุกมโนวิฺาณธาตุโสมนสฺสสหคตจิตฺตํ ภควโต ปหฏฺาการมตฺตหสิตํ อุปฺปาเทติ.
ตํ ปเนตํ หสิตํ เอวํ อปฺปมตฺตกมฺปิ เถรสฺส ปากฏํ อโหสิ. กถํ? ตถารูเป หิ กาเล ตถาคตสฺส จตูหิ ทาาหิ จาตุทฺทีปิกมหาเมฆมุขโต สโมสริตา วิชฺชุลตา วิย วิโรจมานา มหาตาลกฺขนฺธปฺปมาณา รสฺมิวฏฺฏิโย อุฏฺหิตฺวา ติกฺขตฺตุํ สิรวรํ ปทกฺขิณํ กตฺวา ทาคฺเคสุเยว อนฺตรธายนฺติ. เตน สฺาเณน อายสฺมา อานนฺโท ภควโต ปจฺฉโต คจฺฉมาโนปิ สิตปาตุภาวํ ชานาติ.
อิทฺธนฺติ สมิทฺธํ. ผีตนฺติ อติสมิทฺธํ สพฺพปาลิผุลฺลํ วิย. อากิณฺณมนุสฺสนฺติ ชนสมากุลํ. สีเลสุ อปริปูรการีติ ปฺจสุ สีเลสุ อสมตฺตการี. ปฏิเทสิตานีติ ¶ อุปาสกภาวํ ปฏิเทสิตานิ. สมาทปิตานีติ สรเณสุ ปติฏฺาปิตานีติ อตฺโถ. อิจฺเจตํ สมสมนฺติ อิติ เอตํ การณํ สพฺพาการโต สมภาเวเนว สมํ, น เอกเทเสน. นตฺถิ กิฺจิ อติเรกนฺติ มยฺหํ อิเมหิ กิฺจิ อติเรกํ นตฺถิ. หนฺทาติ ววสฺสคฺคตฺเถ นิปาโต. อติเรกายาติ วิเสสการณตฺถาย ปฏิปชฺชามีติ อตฺโถ. สีเลสุ ปริปูรการึ ธาเรถาติ ปฺจสุ สีเลสุ สมตฺตการีติ ชานาถ. เอตฺตาวตา เตน ปฺจ สีลานิ สมาทินฺนานิ นาม โหนฺติ. กิมงฺค ปน น มยนฺติ มยํ ปน เกเนว การเณน ปริปูรการิโน น ภวิสฺสาม. เสสเมตฺถ อุตฺตานเมวาติ.
อุปาสกวคฺโค ตติโย.