📜
๓. ปฺจงฺคิกวคฺโค
๑. ปมอคารวสุตฺตวณฺณนา
๒๑. ตติยสฺส ¶ ปเม อสภาควุตฺติโกติ อสภาคาย วิสทิสาย ชีวิตวุตฺติยา สมนฺนาคโต ¶ . อาภิสมาจาริกํ ธมฺมนฺติ อุตฺตมสมาจารภูตํ วตฺตวเสน ปฺตฺตสีลํ. เสขํ ธมฺมนฺติ เสขปณฺณตฺติสีลํ. สีลานีติ จตฺตาริ มหาสีลานิ. สมฺมาทิฏฺินฺติ วิปสฺสนาสมฺมาทิฏฺึ. สมฺมาสมาธินฺติ มคฺคสมาธิฺเจว ผลสมาธิฺจ. อิมสฺมึ สุตฺเต สีลาทีนิ มิสฺสกานิ กถิตานิ.
๒. ทุติยอคารวสุตฺตวณฺณนา
๒๒. ทุติเย สีลกฺขนฺธนฺติ สีลราสึ. เสสทฺวเยปิ เอเสว นโย. อิเม ปน ตโยปิ ขนฺธา มิสฺสกาว กถิตาติ.
๓. อุปกฺกิเลสสุตฺตวณฺณนา
๒๓. ตติเย น จ ปภสฺสรนฺติ น จ ปภาวนฺตํ. ปภงฺคุ จาติ ปภิชฺชนสภาวํ. อโยติ กาฬโลหํ. โลหนฺติ เปตฺวา อิธ วุตฺตานิ จตฺตาริ อวเสสํ โลหํ. สชฺฌนฺติ รชตํ. จิตฺตสฺสาติ จาตุภูมกกุสลจิตฺตสฺส. เตภูมกสฺส ตาว อุปกฺกิเลสา โหนฺตุ, โลกุตฺตรสฺส กถํ โหนฺตีติ? อุปฺปชฺชิตุํ อปฺปทาเนน. ยทคฺเคน หิ อุปฺปชฺชิตุํ น เทนฺติ, ตทคฺเคเนว เต โลกิยสฺสปิ โลกุตฺตรสฺสปิ อุปกฺกิเลสา นาม โหนฺติ. ปภงฺคุ จาติ อารมฺมเณ จุณฺณวิจุณฺณภาวูปคมเนน ภิชฺชนสภาวํ. สมฺมา ¶ สมาธิยติ อาสวานํ ขยายาติ อาสวานํ ขยสงฺขาตสฺส อรหตฺตสฺส อตฺถาย เหตุนา การเณน สมาธิยติ. เอตฺตาวตา ¶ จิตฺตํ วิโสเธตฺวา อรหตฺเต ปติฏฺิตํ ขีณาสวํ ทสฺเสติ. อิทานิสฺส อภิฺาปฏิเวธํ ทสฺเสนฺโต ยสฺส ยสฺส จาติอาทิมาห. ตํ อุตฺตานตฺถเมวาติ.
๔. ทุสฺสีลสุตฺตวณฺณนา
๒๔. จตุตฺเถ หตูปนิโสติ หตอุปนิสฺสโย หตการโณ. ยถาภูตาณทสฺสนนฺติ นามรูปปริจฺเฉทาณํ อาทึ กตฺวา ตรุณวิปสฺสนา. นิพฺพิทาวิราโคติ นิพฺพิทา จ วิราโค จ ¶ . ตตฺถ นิพฺพิทา พลววิปสฺสนา, วิราโค มคฺโค. วิมุตฺติาณทสฺสนนฺติ ผลวิมุตฺติ จ ปจฺจเวกฺขณาณฺจ.
๕. อนุคฺคหิตสุตฺตวณฺณนา
๒๕. ปฺจเม สมฺมาทิฏฺีติ วิปสฺสนาสมฺมาทิฏฺิ. เจโตวิมุตฺติผลาติอาทีสุ เจโตวิมุตฺตีติ มคฺคผลสมาธิ. ปฺาวิมุตฺตีติ ผลาณํ. สีลานุคฺคหิตาติ สีเลน อนุคฺคหิตา อนุรกฺขิตา. สุตานุคฺคหิตาติ พาหุสจฺเจน อนุคฺคหิตา. สากจฺฉานุคฺคหิตาติ ธมฺมสากจฺฉาย อนุคฺคหิตา. สมถานุคฺคหิตาติ จิตฺเตกคฺคตาย อนุคฺคหิตา.
อิมสฺส ปนตฺถสฺส อาวิภาวตฺถํ มธุรมฺพพีชํ โรเปตฺวา สมนฺตา มริยาทํ พนฺธิตฺวา กาลานุกาลํ อุทกํ อาสิฺจิตฺวา กาลานุกาลํ มูลานิ โสเธตฺวา กาลานุกาลํ ปติตปาณเก หาเรตฺวา กาลานุกาลํ มกฺกฏชาลํ ลฺุจิตฺวา อมฺพํ ปฏิชคฺคนฺโต ปุริโส ทสฺเสตพฺโพ. ตสฺส หิ ปุริสสฺส มธุรมฺพพีชโรปนํ วิย วิปสฺสนาสมฺมาทิฏฺิ ทฏฺพฺพา, มริยาทพนฺธนํ วิย สีเลน อนุคฺคณฺหนํ, อุทกาเสจนํ ¶ วิย สุเตน อนุคฺคณฺหนํ, มูลปริโสธนํ วิย สากจฺฉาย อนุคฺคณฺหนํ, ปาณกหรณํ วิย ฌานวิปสฺสนาปาริปนฺถิกโสธนวเสน สมถานุคฺคณฺหนํ, มกฺกฏชาลลฺุจนํ วิย พลววิปสฺสนานุคฺคณฺหนํ, เอวํ อนุคฺคหิตสฺส รุกฺขสฺส ขิปฺปเมว วฑฺฒิตฺวา ผลปฺปทานํ วิย อิเมหิ สีลาทีหิ อนุคฺคหิตาย มูลสมฺมาทิฏฺิยา ขิปฺปเมว มคฺควเสน วฑฺฒิตฺวา เจโตวิมุตฺติปฺาวิมุตฺติผลปฺปทานํ เวทิตพฺพํ.
๖. วิมุตฺตายตนสุตฺตวณฺณนา
๒๖. ฉฏฺเ ¶ วิมุตฺตายตนานีติ วิมุจฺจนการณานิ. ยตฺถาติ เยสุ วิมุตฺตายตเนสุ. สตฺถา ธมฺมํ เทเสตีติ จตุสจฺจธมฺมํ เทเสติ. อตฺถปฏิสํเวทิโนติ ปาฬิอตฺถํ ชานนฺตสฺส. ธมฺมปฏิสํเวทิโนติ ปาฬึ ชานนฺตสฺส. ปาโมชฺชนฺติ ตรุณปีติ. ปีตีติ ตุฏฺาการภูตา พลวปีติ. กาโยติ นามกาโย. ปสฺสมฺภตีติ ปฏิปฺปสฺสมฺภติ. สุขํ เวเทตีติ สุขํ ปฏิลภติ. จิตฺตํ สมาธิยตีติ อรหตฺตผลสมาธินา สมาธิยติ. อยฺหิ ตํ ธมฺมํ สุณนฺโต อาคตาคตฏฺาเน ฌานวิปสฺสนามคฺคผลานิ ชานาติ, ตสฺส เอวํ ชานโต ปีติ อุปฺปชฺชติ. โส ¶ ตสฺสา ปีติยา อนฺตรา โอสกฺกิตุํ น เทนฺโต อุปจารกมฺมฏฺานิโก หุตฺวา วิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา อรหตฺตํ ปาปุณาติ. ตํ สนฺธาย วุตฺตํ – ‘‘จิตฺตํ สมาธิยตี’’ติ. เสเสสุปิ เอเสว นโย. อยํ ปน วิเสโส – สมาธินิมิตฺตนฺติ อฏฺตึสาย อารมฺมเณสุ อฺตโร สมาธิเยว สมาธินิมิตฺตํ. สุคฺคหิตํ ¶ โหตีติอาทิสุ อาจริยสฺส สนฺติเก กมฺมฏฺานํ อุคฺคณฺหนฺเตน สุฏฺุ คหิตํ โหติ สุฏฺุ มนสิกตํ สุฏฺุ อุปธาริตํ. สุปฺปฏิวิทฺธํ ปฺายาติ ปฺาย สุฏฺุ ปจฺจกฺขํ กตํ. ตสฺมึ ธมฺเมติ ตสฺมึ กมฺมฏฺานปาฬิธมฺเม. อิติ อิมสฺมึ สุตฺเต ปฺจปิ วิมุตฺตายตนานิ อรหตฺตํ ปาเปตฺวา กถิตานีติ.
๗. สมาธิสุตฺตวณฺณนา
๒๗. สตฺตเม อปฺปมาณนฺติ ปมาณกรธมฺมรหิตํ โลกุตฺตรํ. นิปกา ปติสฺสตาติ เนปกฺเกน จ สติยา จ สมนฺนาคตา หุตฺวา. ปฺจ าณานีติ ปฺจ ปจฺจเวกฺขณาณานิ. ปจฺจตฺตฺเว อุปฺปชฺชนฺตีติ อตฺตนิเยว อุปฺปชฺชนฺติ. อยํ สมาธิ ปจฺจุปฺปนฺนสุโข เจวาติอาทีสุ อรหตฺตผลสมาธิ อธิปฺเปโต. มคฺคสมาธีติปิ วทนฺติเยว. โส หิ อปฺปิตปฺปิตกฺขเณ สุขตฺตา ปจฺจุปฺปนฺนสุโข, ปุริโม ปุริโม ปจฺฉิมสฺส ปจฺฉิมสฺส สมาธิสุขสฺส ปจฺจยตฺตา อายตึ สุขวิปาโก, กิเลเสหิ อารกตฺตา อริโย, กามามิสวฏฺฏามิสโลกามิสานํ อภาวา นิรามิโส. พุทฺธาทีหิ มหาปุริเสหิ เสวิตตฺตา อกาปุริสเสวิโต. องฺคสนฺตตาย อารมฺมณสนฺตตาย สพฺพกิเลสทรถสนฺตตาย จ สนฺโต, อตปฺปนิยฏฺเน ปณีโต. กิเลสปฺปฏิปฺปสฺสทฺธิยา ลทฺธตฺตา กิเลสปฺปฏิปฺปสฺสทฺธิภาวํ วา ลทฺธตฺตา ปฏิปฺปสฺสทฺธลทฺโธ. ปฏิปฺปสฺสทฺธํ ปฏิปฺปสฺสทฺธีติ หิ อิทํ อตฺถโต เอกํ. ปฏิปฺปสฺสทฺธกิเลเสน ¶ วา อรหตา ลทฺธตฺตาปิ ปฏิปฺปสฺสทฺธลทฺโธ, เอโกทิภาเวน อธิคตตฺตา เอโกทิภาวเมว วา อธิคตตฺตา เอโกทิภาวาธิคโต. อปฺปคุณสาสวสมาธิ วิย สสงฺขาเรน สปฺปโยเคน ¶ จิตฺเตน ปจฺจนีกธมฺเม นิคฺคยฺห กิเลเส วาเรตฺวา อนธิคตตฺตา น สสงฺขารนิคฺคยฺหวาริตคโต. ตํ สมาธึ สมาปชฺชนฺโต ตโต วา วุฏฺหนฺโต สติเวปุลฺลปฺปตฺตตฺตา สโตว สมาปชฺชติ, สโตว วุฏฺหติ. ยถาปริจฺฉินฺนกาลวเสน วา สโต สมาปชฺชติ, สโต วุฏฺหติ. ตสฺมา ยเทตฺถ ‘‘อยํ สมาธิ ปจฺจุปฺปนฺนสุโข เจว อายติฺจ สุขวิปาโก จา’’ติ เอวํ ปจฺจเวกฺขมานสฺส ปจฺจตฺตํเยว อปรปฺปจฺจยาณํ อุปฺปชฺชติ, ตํ เอกํ าณํ. เอเสว นโย เสเสสุ. เอวํ อิมานิ ปฺจ าณานิ ปจฺจตฺตฺเว อุปฺปชฺชนฺตีติ.
๘. ปฺจงฺคิกสุตฺตวณฺณนา
๒๘. อฏฺเม ¶ อริยสฺสาติ วิกฺขมฺภนวเสน ปหีนกิเลเสหิ อารกา ิตสฺส. ภาวนํ เทเสสฺสามีติ พฺรูหนํ วฑฺฒนํ ปกาสยิสฺสามิ. อิมเมว กายนฺติ อิมํ กรชกายํ. อภิสนฺเทตีติ เตเมติ สฺเนเหติ, สพฺพตฺถ ปวตฺตปีติสุขํ กโรติ. ปริสนฺเทตีติ สมนฺตโต สนฺเทติ. ปริปูเรตีติ วายุนา ภสฺตํ วิย ปูเรติ. ปริปฺผรตีติ สมนฺตโต ผุสติ. สพฺพาวโต กายสฺสาติ อสฺส ภิกฺขุโน สพฺพโกฏฺาสวโต กายสฺส กิฺจิ อุปาทินฺนกสนฺตติปวตฺติฏฺาเน ฉวิมํสโลหิตานุคตํ อณุมตฺตมฺปิ านํ ปมชฺฌานสุเขน อผุฏํ นาม น โหติ.
ทกฺโขติ เฉโก ปฏิพโล นฺหานียจุณฺณานิ กาตฺุเจว โยเชตฺุจ สนฺเนตฺุจ. กํสถาเลติ เยน เกนจิ โลเหน กตภาชเน. มตฺติกาภาชนํ ปน ถิรํ น โหติ, สนฺเนนฺตสฺส ภิชฺชติ. ตสฺมา ตํ น ทสฺเสสิ. ปริปฺโผสกํ ¶ ปริปฺโผสกนฺติ สิฺจิตฺวา สิฺจิตฺวา. สนฺเนยฺยาติ วามหตฺเถน กํสถาลํ คเหตฺวา ทกฺขิณหตฺเถน ปมาณยุตฺตํ อุทกํ สิฺจิตฺวา สิฺจิตฺวา ปริมทฺทนฺโต ปิณฺฑํ กเรยฺย. สฺเนหานุคตาติ อุทกสิเนเหน อนุคตา. สฺเนหปเรตาติ อุทกสิเนเหน ปริคฺคหิตา. สนฺตรพาหิราติ ¶ สทฺธึ อนฺโตปเทเสน เจว พหิปเทเสน จ, สพฺพตฺถกเมว อุทกสิเนเหน ผุฏาติ อตฺโถ. น จ ปคฺฆริณีติ น พินฺทุ พินฺทุ อุทกํ ปคฺฆรติ, สกฺกา โหติ หตฺเถนปิ ทฺวีหิปิ องฺคุลีหิ คเหตุํ โอวฏฺฏิกายปิ กาตุนฺติ อตฺโถ.
ทุติยชฺฌานสุขอุปมายํ อุพฺภิโททโกติ อุพฺภินฺนอุทโก, น เหฏฺา อุพฺภิชฺชิตฺวา อุคฺคจฺฉนอุทโก, อนฺโตเยว ปน อุปฺปชฺชนอุทโกติ อตฺโถ. อายมุขนฺติ อาคมนมคฺโค. เทโวติ เมโฆ. กาเลน กาลนฺติ กาเล กาเล, อนฺวฑฺฒมาสํ วา อนุทสาหํ วาติ อตฺโถ. ธารนฺติ วุฏฺึ. นานุปฺปเวจฺเฉยฺยาติ นปฺปเวเสยฺย, น วสฺเสยฺยาติ อตฺโถ. สีตา วาริธารา อุพฺภิชฺชิตฺวาติ สีตา วาริธารา ตํ รหทํ ปูรยมานา ¶ อุพฺภิชฺชิตฺวา. เหฏฺา อุคฺคจฺฉนอุทกฺหิ อุคฺคนฺตฺวา ภิชฺชนฺตํ อุทกํ โขเภติ, จตูหิ ทิสาหิ ปวิสนอุทกํ ปุราณปณฺณติณกฏฺทณฺฑกาทีหิ อุทกํ โขเภติ. วุฏฺิอุทกํ ธารานิปาตพุพฺพุฬเกหิ อุทกํ โขเภติ, สนฺนิสินฺนเมว ปน หุตฺวา อิทฺธินิมฺมิตมิว อุปฺปชฺชมานํ อุทกํ อิมํ ปเทสํ ผรติ, อิมํ น ผรตีติ นตฺถิ. เตน อผุโฏกาโส นาม น โหติ. ตตฺถ รหโท วิย กรชกาโย, อุทกํ วิย ทุติยชฺฌานสุขํ, เสสํ ปุริมนเยเนว เวทิตพฺพํ.
ตติยชฺฌานสุขอุปมายํ ¶ อุปฺปลานิ เอตฺถ สนฺตีติ อุปฺปลินี. เสสปททฺวเยปิ เอเสว นโย. เอตฺถ จ เสตรตฺตนีเลสุ ยํกิฺจิ อุปฺปลเมว, อูนกสตปตฺตํ ปุณฺฑรีกํ, สตปตฺตํ ปทุมํ. ปตฺตนิยมํ วา วินาปิ เสตํ ปทุมํ, รตฺตํ ปุณฺฑรีกนฺติ อยเมตฺถ วินิจฺฉโย. อุทกานุคฺคตานีติ อุทกโต น อุคฺคตานิ. อนฺโตนิมุคฺคโปสีนีติ อุทกตลสฺส อนฺโต นิมุคฺคานิเยว หุตฺวา โปสนฺติ วฑฺฒนฺตีติ อตฺโถ. เสสํ ปุริมนเยเนว เวทิตพฺพํ.
จตุตฺถชฺฌานอุปมายํ ปริสุทฺเธน เจตสา ปริโยทาเตนาติ เอตฺถ นิรุปกฺกิเลสฏฺเน ปริสุทฺธํ, ปภสฺสรฏฺเน ปริโยทาตํ เวทิตพฺพํ. โอทาเตน วตฺเถนาติ อิทํ อุตุผรณตฺถํ วุตฺตํ. กิลิฏฺวตฺเถน หิ อุตุผรณํ น โหติ, ตงฺขณโธตปริสุทฺเธน ¶ อุตุผรณํ พลวํ โหติ. อิมิสฺสา หิ อุปมาย วตฺถํ วิย กรชกาโย, อุตุผรณํ วิย จตุตฺถชฺฌานสุขํ. ตสฺมา ยถา สุนฺหาตสฺส ปุริสสฺส ปริสุทฺธํ วตฺถํ สสีสํ ปารุปิตฺวา นิสินฺนสฺส ¶ สรีรโต อุตุ สพฺพเมว วตฺถํ ผรติ, น โกจิ วตฺถสฺส อผุโฏกาโส โหติ, เอวํ จตุตฺถชฺฌานสุเขน ภิกฺขุโน กรชกายสฺส น โกจิ โอกาโส อผุโฏ โหตีติ เอวเมตฺถ อตฺโถ ทฏฺพฺโพ. จตุตฺถชฺฌานจิตฺตเมว วา วตฺถํ วิย, ตํสมุฏฺานรูปํ อุตุผรณํ วิย. ยถา หิ กตฺถจิ กตฺถจิ โอทาตวตฺเถ กายํ อผุสนฺเตปิ ตํสมุฏฺาเนน อุตุนา สพฺพตฺถกเมว กาโย ผุโฏ โหติ, เอวํ จตุตฺถชฺฌานสมุฏฺาปิเตน สุขุมรูเปน สพฺพตฺถกเมว ภิกฺขุโน กาโย ผุโฏ โหตีติ เอวเมตฺถ อตฺโถ ทฏฺพฺโพ.
ปจฺจเวกฺขณนิมิตฺตนฺติ ปจฺจเวกฺขณาณเมว. สุคฺคหิตํ โหตีติ ยถา เตน ฌานวิปสฺสนามคฺคา สุฏฺุ คหิตา โหนฺติ, เอวํ ปจฺจเวกฺขณนิมิตฺตํ อปราปเรน ปจฺจเวกฺขณนิมิตฺเตน สุฏฺุ คหิตํ โหติ. อฺโ วา อฺนฺติ อฺโ เอโก อฺํ เอกํ, อตฺตโนเยว หิ อตฺตา น ปากโฏ โหติ. ิโต วา นิสินฺนนฺติ ิตกสฺสาปิ นิสินฺโน ปากโฏ โหติ, เตเนวํ วุตฺตํ. เสเสสุปิ เอเสว นโย. อุทกมณิโกติ สเมขลา อุทกจาฏิ. สมติตฺติโกติ สมภริโต. กากเปยฺยาติ มุขวฏฺฏิยํ นิสีทิตฺวา กาเกน คีวํ อนาเมตฺวาว ปาตพฺโพ.
สุภูมิยนฺติ สมภูมิยํ. ‘‘สุภูเม สุเขตฺเต วิหตขาณุเก พีชานิ ปติฏฺาเปยฺยา’’ติ (ที. นิ. ๒.๔๓๘) เอตฺถ ปน มณฺฑภูมิ สุภูมีติ อาคตา. จตุมหาปเถติ ¶ ทฺวินฺนํ มหามคฺคานํ วินิวิชฺฌิตฺวา คตฏฺาเน. อาชฺรโถติ วินีตอสฺสรโถ. โอธสฺตปโตโทติ ยถา รถํ ¶ อภิรุหิตฺวา ิเตน สกฺกา โหติ คณฺหิตุํ, เอวํ อาลมฺพนํ นิสฺสาย ติริยโต ปิตปโตโท. โยคฺคาจริโยติ อสฺสาจริโย. สฺเวว อสฺสทมฺเม สาเรตีติ อสฺสทมฺมสารถิ. เยนิจฺฉกนฺติ เยน เยน มคฺเคน อิจฺฉติ. ยทิจฺฉกนฺติ ยํ ยํ คตึ อิจฺฉติ. สาเรยฺยาติ อุชุกํ ปุรโต เปเสยฺย. ปจฺจาสาเรยฺยาติ ปฏินิวตฺเตยฺย.
เอวํ เหฏฺา ปฺจหิ องฺเคหิ สมาปตฺติปริกมฺมํ กเถตฺวา อิมาหิ ตีหิ อุปมาหิ ปคุณสมาปตฺติยา อานิสํสํ ทสฺเสตฺวา อิทานิ ขีณาสวสฺส อภิฺาปฏิปาฏึ ทสฺเสตุํ โส สเจ อากงฺขตีติอาทิมาห. ตํ อุตฺตานตฺถเมวาติ.
๙. จงฺกมสุตฺตวณฺณนา
๒๙. นวเม ¶ อทฺธานกฺขโม โหตีติ ทูรํ อทฺธานมคฺคํ คจฺฉนฺโต ขมติ, อธิวาเสตุํ สกฺโกติ. ปธานกฺขโมติ วีริยกฺขโม. จงฺกมาธิคโต สมาธีติ จงฺกมํ อธิฏฺหนฺเตน อธิคโต อฏฺนฺนํ สมาปตฺตีนํ อฺตรสมาธิ. จิรฏฺิติโก โหตีติ จิรํ ติฏฺติ. ิตเกน คหิตนิมิตฺตฺหิ นิสินฺนสฺส นสฺสติ, นิสินฺเนน คหิตนิมิตฺตํ นิปนฺนสฺส. จงฺกมํ อธิฏฺหนฺเตน จลิตารมฺมเณ คหิตนิมิตฺตํ ปน ิตสฺสปิ นิสินฺนสฺสปิ นิปนฺนสฺสปิ น นสฺสตีติ.
๑๐. นาคิตสุตฺตวณฺณนา
๓๐. ทสเม อุทฺธํ อุคฺคตตฺตา อุจฺโจ, ราสิภาเวน จ มหา สทฺโท เอเตสนฺติ อุจฺจาสทฺทมหาสทฺทา. เตสุ หิ อุคฺคตุคฺคเตสุ ขตฺติยมหาสาล-พฺราหฺมณมหาสาลาทีสุ มหาสกฺการํ คเหตฺวา ¶ อาคเตสุ ‘‘อสุกสฺส โอกาสํ เทถ, อสุกสฺส โอกาสํ เทถา’’ติ วุตฺเต ‘‘มยํ ปมตรํ อาคตา, มยฺหํ ปมตรํ อาคตา, นตฺถิ โอกาโส’’ติ เอวํ อฺมฺํ กเถนฺตานํ สทฺโท อุจฺโจ เจว มหา จ อโหสิ. เกวฏฺฏา มฺเ มจฺฉวิโลเปติ เกวฏฺฏา วิย มจฺฉวิโลเป. เตสฺหิ มจฺฉปจฺฉึ คเหตฺวา อาคตานํ วิกฺกิณนฏฺาเน ‘‘มยฺหํ เทถ มยฺหํ เทถา’’ติ วทโต มหาชนสฺส เอวรูโป สทฺโท โหติ. มีฬฺหสุขนฺติ อสุจิสุขํ. มิทฺธสุขนฺติ นิทฺทาสุขํ. ลาภสกฺการสิโลกสุขนฺติ ลาภสกฺการฺเจว วณฺณภณนฺจ นิสฺสาย อุปฺปนฺนสุขํ.
ตํนินฺนาว ¶ คมิสฺสนฺตีติ ตํ ตเทว ภควโต คตฏฺานํ คมิสฺสนฺติ, อนุพนฺธิสฺสนฺติเยวาติ วุตฺตํ โหติ. ตถา หิ, ภนฺเต, ภควโต สีลปฺาณนฺติ ยสฺมา ตถาวิธํ ตุมฺหากํ สีลฺจ าณฺจาติ อตฺโถ. มา จ มยา ยโสติ มยา สทฺธึ ยโสปิ มา สมาคจฺฉตุ. ปิยานนฺติ ปิยชนานํ. เอโส ตสฺส นิสฺสนฺโทติ เอสา ปิยภาวสฺส นิปฺผตฺติ. อสุภนิมิตฺตานุโยคนฺติ อสุภกมฺมฏฺานานุโยคํ. สุภนิมิตฺเตติ ¶ ราคฏฺานิเย อิฏฺารมฺมเณ. เอโส ตสฺส นิสฺสนฺโทติ เอสา ตสฺส อสุภนิมิตฺตานุโยคสฺส นิปฺผตฺติ. เอวมิมสฺมึ สุตฺเต อิเมสุ ปฺจสุ าเนสุ วิปสฺสนาว กถิตาติ.
ปฺจงฺคิกวคฺโค ตติโย.