📜
๔. เทวตาวคฺโค
๑. เสขสุตฺตวณฺณนา
๓๑. จตุตฺถสฺส ¶ ¶ ปเม เสขสฺสาติ สตฺตวิธสฺส เสขสฺส. ปุถุชฺชเน ปน วตฺตพฺพเมว นตฺถิ. ปริหานายาติ อุปรูปริคุณปริหานาย.
๒-๓. อปริหานสุตฺตทฺวยวณฺณนา
๓๒-๓๓. ทุติเย สตฺถุคารวตาติ สตฺถริ ครุภาโว. ธมฺมคารวตาติ นววิเธ โลกุตฺตรธมฺเม ครุภาโว. สงฺฆคารวตาติ สงฺเฆ ครุภาโว. สิกฺขาคารวตาติ ตีสุ สิกฺขาสุ ครุภาโว. อปฺปมาทคารวตาติ อปฺปมาเท ครุภาโว. ปฏิสนฺถารคารวตาติ ธมฺมามิสวเสน ทุวิเธ ปฏิสนฺถาเร ครุภาโว. สตฺถา ครุ อสฺสาติ สตฺถุครุ. ธมฺโม ครุ อสฺสาติ ธมฺมครุ. ติพฺพคารโวติ พหลคารโว. ปฏิสนฺถาเร ¶ คารโว อสฺสาติ ปฏิสนฺถารคารโว. ตติเย สปฺปติสฺโสติ สเชฏฺโก สคารโว. หิโรตฺตปฺปํ ปเนตฺถ มิสฺสกํ กถิตํ.
๔. มหาโมคฺคลฺลานสุตฺตวณฺณนา
๓๔. จตุตฺเถ ติสฺโส นาม ภิกฺขูติ เถรสฺเสว สทฺธิวิหาริโก. มหิทฺธิโก มหานุภาโวติ อิชฺฌนฏฺเน มหตี อิทฺธิ อสฺสาติ มหิทฺธิโก. อนุผรณฏฺเน มหา อานุภาโว อสฺสาติ มหานุภาโว. จิรสฺสํ โข, มาริส โมคฺคลฺลาน, อิมํ ปริยายมกาสีติ เอวรูปํ โลเก ปกติยา ปิยสมุทาหารวจนํ โหติ. โลกิยา ¶ หิ จิรสฺสํ อาคตมฺปิ อนาคตปุพฺพมฺปิ มนาปชาติยํ อาคตํ ทิสฺวา ‘‘กุโต ภวํ อาคโต, จิรสฺสํ ภวํ อาคโต, กถํ เต อิธาคมนมคฺโค าโต, กึ มคฺคมูฬฺโหสี’’ติอาทีนิ วทนฺติ. อยํ ปน อาคตปุพฺพตฺตาเยว เอวมาห. เถโร หิ กาเลน กาลํ พฺรหฺมโลกํ คจฺฉติเยว. ตตฺถ ปริยายมกาสีติ วารํ อกาสิ. ยทิทํ อิธาคมนายาติ โย อยํ อิธาคมนาย วาโร, ตํ จิรสฺสํ อกาสีติ วุตฺตํ โหติ. อิทมาสนํ ปฺตฺตนฺติ ¶ มหารหํ พฺรหฺมปลฺลงฺกํ ปฺาเปตฺวา เอวมาห. อเวจฺจปฺปสาเทนาติ อธิคเตน อจเลน มคฺคปฺปสาเทน. อิมสฺมึ สุตฺเต โสตาปตฺติมคฺคาณํ กถิตํ.
๕. วิชฺชาภาคิยสุตฺตวณฺณนา
๓๕. ปฺจเม วิชฺชาภาคิยาติ วิชฺชาโกฏฺาสิกา. อนิจฺจสฺาติ อนิจฺจานุปสฺสนาาเณ อุปฺปนฺนสฺา. อนิจฺเจ ทุกฺขสฺาติ ทุกฺขานุปสฺสนาาเณ อุปฺปนฺนสฺา. ทุกฺเข อนตฺตสฺาติ อนตฺตานุปสฺสนาาเณ อุปฺปนฺนสฺา. ปหานสฺาติ ปหานานุปสฺสนาาเณ อุปฺปนฺนสฺา. วิราคสฺาติ วิราคานุปสฺสนาาเณ อุปฺปนฺนสฺา. นิโรธสฺาติ นิโรธานุปสฺสนาาเณ อุปฺปนฺนสฺา.
๖. วิวาทมูลสุตฺตวณฺณนา
๓๖. ฉฏฺเ ¶ วิวาทมูลานีติ วิวาทสฺส มูลานิ. โกธโนติ กุชฺฌนลกฺขเณน โกเธน สมนฺนาคโต. อุปนาหีติ เวรอปฺปฏินิสฺสคฺคลกฺขเณน อุปนาเหน สมนฺนาคโต. อหิตาย ทุกฺขาย เทวมนุสฺสานนฺติ ทฺวินฺนํ ภิกฺขูนํ วิวาโท กถํ เทวมนุสฺสานํ อหิตาย ทุกฺขาย สํวตฺตติ? โกสมฺพกกฺขนฺธเก วิย ทฺวีสุ ภิกฺขูสุ วิวาทํ อาปนฺเนสุ ตสฺมึ วิหาเร เตสํ อนฺเตวาสิกา วิวทนฺติ, เตสํ โอวาทํ คณฺหนฺโต ภิกฺขุนิสงฺโฆ วิวทติ. ตโต เตสํ อุปฏฺากา วิวทนฺติ, อถ มนุสฺสานํ อารกฺขเทวตา ¶ ทฺเว โกฏฺาสา โหนฺติ. ตถา ธมฺมวาทีนํ อารกฺขเทวตา ธมฺมวาทินิโย โหนฺติ, อธมฺมวาทีนํ อธมฺมวาทินิโย. ตโต อารกฺขเทวตานํ มิตฺตา ภุมฺมเทวตา ภิชฺชนฺติ. เอวํ ปรมฺปราย ยาว พฺรหฺมโลกา เปตฺวา อริยสาวเก สพฺเพ เทวมนุสฺสา ทฺเว โกฏฺาสา โหนฺติ. ธมฺมวาทีหิ ปน อธมฺมวาทิโนว พหุตรา โหนฺติ. ตโต ยํ พหุเกหิ คหิตํ, ตํ คจฺฉนฺติ. ธมฺมํ วิสฺสชฺเชตฺวา พหุตราว อธมฺมํ คณฺหนฺติ. เต อธมฺมํ ปุรกฺขตฺวา วิหรนฺตา อปาเย นิพฺพตฺตนฺติ. เอวํ ทฺวินฺนํ ภิกฺขูนํ วิวาโท เทวมนุสฺสานํ อหิตาย ทุกฺขาย โหติ. อชฺฌตฺตํ วาติ ตุมฺหากํ อพฺภนฺตรปริสาย. พหิทฺธาติ ปเรสํ ปริสาย.
มกฺขีติ ปเรสํ คุณมกฺขนลกฺขเณน มกฺเขน สมนฺนาคโต. ปฬาสีติ ยุคคฺคาหลกฺขเณน ¶ ปฬาเสน สมนฺนาคโต. อิสฺสุกีติ ปรสฺส สกฺการาทีนิ อิสฺสายนลกฺขณาย อิสฺสาย สมนฺนาคโต. มจฺฉรีติ อาวาสมจฺฉริยาทีหิ สมนฺนาคโต. สโติ เกราฏิโก. มายาวีติ กตปฏิจฺฉาทโก. ปาปิจฺโฉติ อสนฺตสมฺภาวนิจฺฉโก ทุสฺสีโล. มิจฺฉาทิฏฺีติ นตฺถิกวาที, อเหตุวาที, อกิริยวาที. สนฺทิฏฺิปรามาสีติ สยํ ทิฏฺเมว ปรามสติ. อาธานคฺคาหีติ ทฬฺหคฺคาหี. ทุปฺปฏินิสฺสคฺคีติ น สกฺกา โหติ คหิตํ วิสฺสชฺชาเปตุํ. อิมสฺมึ สุตฺเต วฏฺฏเมว กถิตํ.
๗. ทานสุตฺตวณฺณนา
๓๗. สตฺตเม ¶ เวฬุกณฺฑกีติ เวฬุกณฺฑกนครวาสินี. ฉฬงฺคสมนฺนาคตนฺติ ฉหิ คุณงฺเคหิ สมนฺนาคตํ. ทกฺขิณํ ปติฏฺาเปตีติ ทานํ เทติ. ปุพฺเพว ทานา สุมโนติ ทานํ ทสฺสามีติ มาสฑฺฒมาสโต ปฏฺาย ¶ โสมนสฺสปฺปตฺโต โหติ. เอตฺถ หิ ปุพฺเพเจตนา ทสฺสามีติ จิตฺตุปฺปาทกาลโต ปฏฺาย ‘‘อิโต อุฏฺิเตน ทานํ ทสฺสามี’’ติ เขตฺตคฺคหณํ อาทึ กตฺวา จินฺเตนฺตสฺส ลพฺภติ. ททํ จิตฺตํ ปสาเทตีติ เอวํ วุตฺตา มฺุจเจตนา ปน ทานกาเลเยว ลพฺภติ. ทตฺวา อตฺตมโน โหตีติ อยํ ปน อปรเจตนา อปราปรํ อนุสฺสรนฺตสฺส ลพฺภติ. วีตราคาติ วิคตราคา ขีณาสวา. ราควินยาย วา ปฏิปนฺนาติ ราควินยปฏิปทํ ปฏิปนฺนา. อุกฺกฏฺเทสนา เจสา, น เกวลํ ปน ขีณาสวานํ, อนาคามิ-สกทาคามิ-โสตาปนฺนานมฺปิ อนฺตมโส ตทหุปพฺพชิตสฺส ภณฺฑคาหกสามเณรสฺสาปิ ทินฺนา ทกฺขิณา ฉฬงฺคสมนฺนาคตาว โหติ. โสปิ หิ โสตาปตฺติมคฺคตฺถเมว ปพฺพชิโต.
ยฺสฺส สมฺปทาติ ทานสฺส ปริปุณฺณตา. สฺตาติ สีลสฺเมน สฺตา. สยํ อาจมยิตฺวานาติ อตฺตนาว หตฺถปาเท โธวิตฺวา มุขํ วิกฺขาเลตฺวา. สเกหิ ปาณิภีติ อตฺตโน หตฺเถหิ. สเยหีติปิ ปาโ. สทฺโธติ รตนตฺตยคุเณ สทฺทหนฺโต. มุตฺเตน เจตสาติ ลาภมจฺฉริยาทีหิ วิมุตฺเตน จิตฺเตน. อพฺยาปชฺฌํ ¶ สุขํ โลกนฺติ นิทฺทุกฺขํ อุฬารสุขโสมนสฺสํ เทวโลกํ.
๘. อตฺตการีสุตฺตวณฺณนา
๓๘. อฏฺเม ¶ อทฺทสํ วา อสฺโสสึ วาติ อกฺขีนิ อุมฺมีเลตฺวา มา อทฺทสํ, อสุกสฺมึ นาม าเน วสตีติ มา อสฺโสสึ, กเถนฺตสฺส วา วจนํ มา อสฺโสสึ. กถฺหิ นามาติ เกน นาม การเณน. อารมฺภธาตูติ อารภนวเสน ปวตฺตวีริยํ. นิกฺกมธาตูติ โกสชฺชโต นิกฺขมนสภาวํ วีริยํ. ปรกฺกมธาตูติ ปรกฺกมสภาโว. ถามธาตูติ ถามสภาโว. ิติธาตูติ ิติสภาโว. อุปกฺกมธาตูติ อุปกฺกมสภาโว. สพฺพํ เจตํ เตน เตนากาเรน ปวตฺตสฺส วีริยสฺเสว นามํ.
๙-๑๐. นิทานสุตฺตาทิวณฺณนา
๓๙-๔๐. นวเม กมฺมานนฺติ วฏฺฏคามิกมฺมานํ. สมุทยายาติ ปิณฺฑกรณตฺถาย. นิทานนฺติ ปจฺจโย. โลภเชนาติ โลภโต ชาเตน. น ¶ ปฺายนฺตีติ ‘‘เอวรูเปน กมฺเมน นิพฺพตฺตา’’ติ น ทิสฺสนฺติ. สุกฺกปกฺเข กมฺมานนฺติ วิวฏฺฏคามิกมฺมานํ. อิติ อิมสฺมึ สุตฺเต วฏฺฏวิวฏฺฏํ กถิตํ. ทสเม นิจุลวเนติ มหามุจลินฺทวเน. สทฺธมฺโมติ สาสนสทฺธมฺโม.
๑๑. ทารุกฺขนฺธสุตฺตวณฺณนา
๔๑. เอกาทสเม เจโตวสิปฺปตฺโตติ จิตฺตวสิภาวํ ปตฺโต. ปถวีตฺเวว อธิมุจฺเจยฺยาติ ถทฺธาการํ ปถวีธาตูติ สลฺลกฺเขยฺย. ยํ ¶ นิสฺสายาติ ยํ วิชฺชมานํ ถทฺธาการํ ปถวีธาตุํ นิสฺสาย อมุํ ทารุกฺขนฺธํ ปถวีตฺเวว อธิมุจฺเจยฺย, สา เอตฺถ ปถวีธาตุ อตฺถีติ. อิมินา นเยน เสสปทานิปิ เวทิตพฺพานิ. ยเถว หิ ตสฺมึ ถทฺธาการา ปถวีธาตุ อตฺถิ, เอวํ ยูสาการา อาโปธาตุ, อุณฺหาการา เตโชธาตุ, วิตฺถมฺภนาการา วาโยธาตุ, รตฺตวณฺณมฺหิ สาเร ปทุมปุปฺผวณฺณา สุภธาตุ, ปูติภูเต จุณฺเณ เจว เผคฺคุปปฏิกาสุ จ อมนฺุวณฺณา อสุภธาตุ, ตํ นิสฺสาย อมุํ ทารุกฺขนฺธํ อสุภนฺตฺเวว อธิมุจฺเจยฺย สลฺลกฺเขยฺยาติ. อิมสฺมึ สุตฺเต มิสฺสกวิหาโร นาม กถิโต.
๑๒. นาคิตสุตฺตวณฺณนา
๔๒. ทฺวาทสเม ¶ คามนฺตวิหารินฺติ คามนฺตเสนาสนวาสึ. สมาหิตํ นิสินฺนนฺติ ตสฺมึ คามนฺตเสนาสเน สมาธึ อปฺเปตฺวา นิสินฺนํ. อิทานิมนฺติ อิทานิ อิมํ. สมาธิมฺหา จาเวสฺสตีติ สมาธิโต อุฏฺาเปสฺสติ. น อตฺตมโน โหมีติ น สกมโน โหมิ. ปจลายมานนฺติ นิทฺทายมานํ. เอกตฺตนฺติ เอกสภาวํ, เอกคฺคตาภูตํ อรฺสฺํเยว จิตฺเต กริสฺสตีติ อตฺโถ. อนุรกฺขิสฺสตีติ อนุคฺคณฺหิสฺสติ. อวิมุตฺตํ วา จิตฺตํ วิโมเจสฺสตีติ อฺสฺมึ กาเล อวิมุตฺตํ จิตฺตํ อิทานิ ปฺจหิ วิมุตฺตีหิ วิโมจยิสฺสติ. ริฺจตีติ วชฺเชติ วิสฺสชฺเชติ. ปฏิปณาเมตฺวาติ ¶ ปนุทิตฺวา วิสฺสชฺเชตฺวา. อุจฺจารปสฺสาวกมฺมายาติ อุจฺจารปสฺสาวกรณตฺถาย. อิมินา เอตฺตเกน าเนน สตฺถารา อรฺเสนาสนสฺส วณฺโณ กถิโต. สุตฺตสฺส ปน ปมโกฏฺาเส ยํ วตฺตพฺพํ, ตํ เหฏฺา วุตฺตเมวาติ.
เทวตาวคฺโค จตุตฺโถ.