📜
๕. มุณฺฑราชวคฺโค
๑. อาทิยสุตฺตวณฺณนา
๔๑. ปฺจมสฺส ¶ ปเม โภคานํ อาทิยาติ โภคานํ อาทาตพฺพการณานิ. อุฏฺานวีริยาธิคเตหีติ อุฏฺานสงฺขาเตน วีริเยน อธิคเตหิ. พาหาพลปริจิเตหีติ พาหุพเลน สฺจิเตหิ. เสทาวกฺขิตฺเตหีติ เสทํ อวกฺขิเปตฺวา อุปฺปาทิเตหิ. ธมฺมิเกหีติ ธมฺมยุตฺเตหิ. ธมฺมลทฺเธหีติ ทสกุสลกมฺมํ อโกเปตฺวา ลทฺเธหิ. ปีเณตีติ ปีณิตํ ¶ ถูลํ กโรติ. เสสเมตฺถ จตุกฺกนิปาเต วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพํ. ทุติยํ อุตฺตานตฺถเมว.
๓. อิฏฺสุตฺตวณฺณนา
๔๓. ตติเย อายุสํวตฺตนิกา ปฏิปทาติ ทานสีลาทิกา ปฺุปฏิปทา. เสเสสุปิ เอเสว นโย. อตฺถาภิสมยาติ อตฺถสฺส อภิสมาคเมน, อตฺถปฺปฏิลาเภนาติ วุตฺตํ โหติ.
๔. มนาปทายีสุตฺตวณฺณนา
๔๔. จตุตฺเถ ¶ อุคฺโคติ คุเณหิ อุคฺคตตฺตา เอวํลทฺธนาโม. สาลปุปฺผกํ ขาทนียนฺติ จตุมธุรโยชิเตน สาลิปิฏฺเน กตํ สาลปุปฺผสทิสํ ขาทนียํ. ตฺหิ ปฺายมานวณฺฏปตฺตเกสรํ กตฺวา ชีรกาทิสมฺภารยุตฺเต สปฺปิมฺหิ ปจิตฺวา สปฺปึ วินิวตฺเตตฺวา โกลุมฺเพ ปูเรตฺวา คนฺธวาสํ คาหาเปตฺวา ปิทหิตฺวา ลฺเฉตฺวา ปิตํ ¶ โหติ. ตํ โส ยาคุํ ปิวิตฺวา นิสินฺนสฺส ภควโต อนฺตรภตฺเต ทาตุกาโม เอวมาห. ปฏิคฺคเหสิ ภควาติ เทสนามตฺตเมตํ, อุปาสโก ปน ตํ ภควโต จ ปฺจนฺนฺจ ภิกฺขุสตานํ อทาสิ. ยถา จ ตํ, เอวํ สูกรมํสาทีนิปิ. ตตฺถ สมฺปนฺนโกลกนฺติ สมฺปนฺนพทรํ. สูกรมํสนฺติ มธุรรเสหิ พทเรหิ สทฺธึ ชีรกาทิสมฺภาเรหิ โยเชตฺวา ปกฺกํ เอกสํวจฺฉริกสูกรมํสํ. นิพฺพตฺตเตลกนฺติ วินิวตฺติตเตลํ. นาลิยสากนฺติ สาลิปิฏฺเน สทฺธึ มทฺทิตฺวา ชีรกาทิสํยุตฺเต สปฺปิมฺหิ ปจิตฺวา จตุมธุเรน โยเชตฺวา วาสํ คาหาเปตฺวา ปิตํ นาลิยสากํ. เนตํ ภควโต กปฺปตีติ เอตฺถ อกปฺปิยํ อุปาทาย กปฺปิยมฺปิ น กปฺปตีติ วุตฺตํ, เสฏฺิ ปน สพฺพมฺปิ ตํ อาหราเปตฺวา ราสึ กตฺวา ยํ ยํ อกปฺปิยํ, ตํ ตํ อนฺตราปณํ ปหิณิตฺวา กปฺปิยํ อุปโภคปริโภคภณฺฑํ อทาสิ. จนฺทนผลกํ นาติมหนฺตํ ทีฆโต อฑฺฒเตยฺยรตนํ, ติริยํ ทิยฑฺฒรตนํ, สารวรภณฺฑตฺตา ปน มหคฺฆํ อโหสิ. ภควา ตํ ปฏิคฺคเหตฺวา ขณฺฑาขณฺฑิกํ เฉทาเปตฺวา ภิกฺขูนํ อฺชนปิสนตฺถาย ทาเปสิ.
อุชฺชุภูเตสูติ ¶ กายวาจาจิตฺเตหิ อุชุเกสุ. ฉนฺทสาติ เปเมน. จตฺตนฺติอาทีสุ ปริจฺจาควเสน จตฺตํ. มุตฺตจาคตาย มุตฺตํ. อนเปกฺขจิตฺตตาย จิตฺเตน น อุคฺคหิตนฺติ อนุคฺคหีตํ. เขตฺตูปเมติ ¶ วิรุหนฏฺเน เขตฺตสทิเส.
อฺตรํ มโนมยนฺติ สุทฺธาวาเสสุ เอกํ ฌานมเนน นิพฺพตฺตํ เทวกายํ. ยถาธิปฺปาโยติ ยถาชฺฌาสโย. อิมินา กึ ปุจฺฉติ? ตสฺส กิร มนุสฺสกาเล อรหตฺตตฺถาย อชฺฌาสโย อโหสิ, ตํ ปุจฺฉามีติ ปุจฺฉติ. เทวปุตฺโตปิ อรหตฺตํ ปตฺตตาย ตคฺฆ เม ภควา ยถาธิปฺปาโยติ อาห. ยตฺถ ยตฺถูปปชฺชตีติ ตีสุ วา กุลสมฺปตฺตีสุ ฉสุ วา กามสคฺเคสุ ยตฺถ ยตฺถ อุปฺปชฺชติ, ตตฺถ ตตฺถ ทีฆายุ ยสวา โหตีติ. ปฺจมํ จตุกฺกนิปาเต วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพํ. ฉฏฺสตฺตมานิ อุตฺตานตฺถาเนว.
๘. อลพฺภนียานสุตฺตวณฺณนา
๔๘. อฏฺเม ¶ อลพฺภนียานีติ อลทฺธพฺพานิ, น สกฺกา ลภิตุํ. านานีติ การณานิ. ชราธมฺมํ มา ชีรีติ ยํ มยฺหํ ชราสภาวํ, ตํ มา ชีรตุ. เสสปเทสุปิ เอเสว นโย. นจฺฉาเทยฺยาติ น รุจฺเจยฺย. อพฺพุหีติ นีหริ.
ยโตติ ยสฺมึ กาเล. อาปทาสูติ อุปทฺทเวสุ. น เวธตีติ น กมฺปติ นานุโสจติ. อตฺถวินิจฺฉยฺูติ การณตฺถวินิจฺฉเย กุสโล. ปุราณนฺติ นิพฺพิการตาย โปราณกเมว. ชปฺเปนาติ วณฺณภณเนน. มนฺเตนาติ มหานุภาวมนฺตปริวตฺตเนน. สุภาสิเตนาติ สุภาสิตกถเนน. อนุปฺปทาเนนาติ สตสฺส วา สหสฺสสฺส วา ทาเนน. ปเวณิยา ¶ วาติ กุลวํเสน วา, ‘‘อิทํ อมฺหากํ ปเวณิยา อาจิณฺณํ, อิทํ อนาจิณฺณ’’นฺติ เอวํ ปเวณิกถเนนาติ อตฺโถ. ยถา ยถา ยตฺถ ลเภถ อตฺถนฺติ เอเตสุ ชปฺปาทีสุ เยน เยน ยตฺถ ยตฺถ าเน ชราธมฺมาทีนํ อชีรณตาทิอตฺถํ ลเภยฺย. ตถา ตถา ตตฺถ ปรกฺกเมยฺยาติ เตน เตน ตสฺมึ ตสฺมึ าเน ปรกฺกมํ กเรยฺย. กมฺมํ ทฬฺหนฺติ วฏฺฏคามิกมฺมํ มยา ถิรํ กตฺวา อายูหิตํ, สฺวาหํ อิทานิ กินฺติ กโรมีติ เอวํ ปจฺจเวกฺขิตฺวา อธิวาเสยฺยาติ.
๙. โกสลสุตฺตวณฺณนา
๔๙. นวเม ¶ อุปกณฺณเกติ กณฺณมูเล. ทุมฺมโนติ ทุฏฺุมโน. ปตฺตกฺขนฺโธติ ปติตกฺขนฺโธ. ปชฺฌายนฺโตติ จินฺตยนฺโต. อปฺปฏิภาโนติ นิปฺปฏิภาโน หุตฺวา. เสสํ เหฏฺา วุตฺตนยเมว.
๑๐. นารทสุตฺตวณฺณนา
๕๐. ทสเม อชฺโฌมุจฺฉิโตติ อธิโอมุจฺฉิโต คิลิตฺวา ปรินิฏฺเปตฺวา คหณสภาวาย อติเรกมุจฺฉาย ตณฺหาย สมนฺนาคโต. มหจฺจา ราชานุภาเวนาติ มหตา ราชานุภาเวน, อฏฺารสหิ เสนีหิ ปริวาริโต มหติยา ราชิทฺธิยา ปายาสีติ อตฺโถ. ตคฺฆาติ เอกํสตฺเถ นิปาโต ¶ , เอกํเสเนว โสกสลฺลหรโณติ อตฺโถ. อิติ ราชา อิมํ โอวาทํ สุตฺวา ตสฺมึ ิโต ธมฺเมน สเมน รชฺชํ กาเรตฺวา สคฺคปรายโณ อโหสิ.
มุณฺฑราชวคฺโค ปฺจโม.
ปมปณฺณาสกํ นิฏฺิตํ.
๒. ทุติยปณฺณาสกํ