📜
(๒๑) ๑. กิมิลวคฺโค
๑-๔. กิมิลสุตฺตาทิวณฺณนา
๒๐๑-๔. ปฺจมสฺส ¶ ¶ ปมทุติยานิ อุตฺตานตฺถาเนว. ตติเย อธิวาสนํ ขมนํ, ปเรสํ ทุกฺกฏํ ทุรุตฺตฺจ ปฏิวิโรธากรเณน อตฺตโน อุปริ อาโรเปตฺวา วาสนํ อธิวาสนํ, ตเทว ขนฺตีติ อธิวาสนกฺขนฺติ. สุเภ รโตติ สูรโต, สุฏฺุ วา ปาปโต โอรโต วิรโต โสรโต, ตสฺส ภาโว โสรจฺจํ. เตนาห ‘‘โสรจฺเจนาติ สุจิสีลตายา’’ติ. สา หิ โสภนกมฺมรตตา, สุฏฺุ วา ปาปโต โอรตภาโว วิรตตา. จตุตฺเถ นตฺถิ วตฺตพฺพํ.
กิมิลสุตฺตาทิวณฺณนา นิฏฺิตา.
๕. เจโตขิลสุตฺตวณฺณนา
๒๐๕. ปฺจเม เจโตขิลา นาม อตฺถโต วิจิกิจฺฉา โกโธ จ. เต ปน ยสฺมึ สนฺตาเน อุปฺปชฺชนฺติ, ตสฺส ขรภาโว กกฺขฬภาโว หุตฺวา อุปติฏฺนฺติ, ปเคว อตฺตนา สมฺปยุตฺตจิตฺตสฺสาติ อาห ‘‘จิตฺตสฺส ถทฺธภาวา’’ติ. ยถา ลกฺขณปาริปูริยา คหิตาย สพฺพา สตฺถุ รูปกายสิรี คหิตา เอว นาม โหติ เอวํ สพฺพฺุตาย สพฺพธมฺมกายสิรี คหิตา เอว นาม โหตีติ ตทุภยวตฺถุกเมว กงฺขํ ทสฺเสนฺโต ‘‘สรีเร กงฺขมาโน’’ติอาทิมาห. วิจินนฺโตติ ธมฺมสภาวํ วีมํสนฺโต. กิจฺฉตีติ กิลมติ. วินิจฺเฉตุํ น สกฺโกตีติ สนฺนิฏฺาตุํ น สกฺโกติ. อาตปติ กิเลเสติ อาตปฺปํ, สมฺมาวายาโมติ อาห ‘‘อาตปฺปายาติ กิเลสสนฺตาปนวีริยกรณตฺถายา’’ติ. ปุนปฺปุนํ โยคายาติ ภาวนํ ปุนปฺปุนํ ยฺุชนาย. สตตกิริยายาติ ภาวนาย นิรนฺตรปฺปโยคาย.
ปฏิเวธธมฺเม กงฺขมาโนติ เอตฺถ กถํ โลกุตฺตรธมฺเม กงฺขา ปวตฺตีติ? น อารมฺมณกรณวเสน ¶ , อนุสฺสุตาการปริวิตกฺกลทฺเธ ปริกปฺปิตรูเป กงฺขา ¶ ปวตฺตตีติ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘วิปสฺสนา…เป… วทนฺติ, ตํ อตฺถิ นุ โข นตฺถีติ กงฺขตี’’ติ. สิกฺขาติ เจตฺถ ปุพฺพภาคสิกฺขา เวทิตพฺพา. กามฺเจตฺถ วิเสสุปฺปตฺติยา มหาสาวชฺชตาย เจว สํวาสนิมิตฺตํ ฆฏนาเหตุ อภิณฺหุปฺปตฺติกตาย จ สพฺรหฺมจารีสูติ โกปสฺส วิสโย วิเสเสตฺวา วุตฺโต, อฺตฺถาปิ โกโป น เจโตขิโลติ น สกฺกา วิฺาตุนฺติ เกจิ. ยทิ เอวํ วิจิกิจฺฉายปิ อยํ นโย อาปชฺชติ, ตสฺมา ยถารุตวเสน คเหตพฺพํ.
เจโตขิลสุตฺตวณฺณนา นิฏฺิตา.
๖-๘. วินิพนฺธสุตฺตาทิวณฺณนา
๒๐๖-๘. ฉฏฺเ ปวตฺติตุํ อปฺปทานวเสน กุสลจิตฺตํ วินิพนฺธนฺตีติ เจตโสวินิพนฺธา. ตํ ปน วินิพนฺธนฺตา มุฏฺิคฺคาหํ คณฺหนฺตา วิย โหนฺตีติ อาห ‘‘จิตฺตํ วินิพนฺธิตฺวา’’ติอาทิ. กามคิทฺโธ ปุคฺคโล วตฺถุกาเมปิ กิเลสกาเมปิ อสฺสาเทติ อภินนฺทตีติ วุตฺตํ ‘‘วตฺถุกาเมปิ กิเลสกาเมปี’’ติ. อตฺตโน กาเยติ อตฺตโน นามกาเย, อตฺตภาเว วา. พหิทฺธารูเปติ ปเรสํ กาเย อนินฺทฺริยพทฺธรูเป จ. อุทรํ อวทิหติ อุปจิโนติ ปูเรตีติ อุทราวเทหกํ. เสยฺยสุขนฺติ เสยฺยาย สยนวเสน อุปฺปชฺชนกสุขํ. สมฺปริวตฺตกนฺติ สมฺปริวตฺติตฺวา. ปณิธายาติ ตณฺหาวเสเนว ปณิทหิตฺวา. อิติ ปฺจวิโธปิ โลภวิเสโส เอว ‘‘เจโตวินิพนฺโธ’’ติ วุตฺโตติ เวทิตพฺโพ. สตฺตมฏฺเมสุ นตฺถิ วตฺตพฺพํ.
วินิพนฺธสุตฺตาทิวณฺณนา นิฏฺิตา.
๙-๑๐. คีตสฺสรสุตฺตาทิวณฺณนา
๒๐๙-๒๑๐. นวเม อายตโก นาม คีตสฺสโร ตํ ตํ วตฺตํ ภินฺทิตฺวา อกฺขรานิ วินาเสตฺวา ปวตฺโตติ อาห ‘‘อายตเกนา’’ติอาทิ. ธมฺเมหิ สุตฺตวตฺตํ นาม อตฺถิ, คาถาวตฺตํ นาม อตฺถิ, ตํ วินาเสตฺวา อติทีฆํ กาตุํ น วฏฺฏติ. ธมฺมฺหิ ภาสนฺเตน จตุรสฺเสน วตฺเตน ปริมณฺฑลานิ ¶ ปทพฺยฺชนานิ ทสฺเสตพฺพานิ. ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, สรภฺ’’นฺติ (จูฬว. ๒๔๙) จ วจนโต สเรน ธมฺมํ ภณิตุํ วฏฺฏติ. สรภฺเ กิร ตรงฺควตฺตโธตกวตฺตภาคคฺคหกวตฺตาทีนิ ¶ ทฺวตฺตึส วตฺตานิ อตฺถิ. เตสุ ยํ อิจฺฉติ, ตํ กาตุํ ลภตีติ. ทสเม นตฺถิ วตฺตพฺพํ.
คีตสฺสรสุตฺตาทิวณฺณนา นิฏฺิตา.
กิมิลวคฺควณฺณนา นิฏฺิตา.